Ndetasha pa Myaka Ubwingi Nabombela Yehova

NGA FINTU CASHIMIKWA NA OTTILIE MYDLAND

Ku kupwa kwa mwanda wa myaka uwalenga 19, ingalaba shasungilwe mu kupalamana nga nshi pa cabu ca ku Kopervik ku masamba ya Norway. Muli shilya nshiku abantu na bakabalwe e baletinta ifikocikala mu misebo. Abantu balebomfya inyali sha parafini, kabili amayanda ayengi ayapentelwe na penti wabuuta yalebomfya inkuni na malasha. E ko nafyalilwe mu June 1898, uwa bubili pa bana basano.

MU 1905, Batata balibafumishe incito, e co baile ku United States. Babwelele pa numa ya myaka itatu na sutikesi umwaiswile ifya bupe ifya kupeela abana ne nsalu sha silika ne fipe fimbi ifya Bamayo. Lelo ifyacishishepo kuumo mutengo pa fipe bakwete fyali fitabo fyalembelwe na Charles Taze Russell ifyakwete umutwe wa kuti Studies in the Scriptures.

Batata batendeke ukwebako ifibusa na balupwa ifintu basambilile muli ifi fitabo. Pe calici lyabelele ku mwesu, babomfeshe Baibolo ku kulondolola ukuti mu helo tamwaba umulilo. (Lukala Milandu 9:5, 10) Mu 1909, umwaka umo pa numa Batata babwelele ku United States, Munyina Russell atandalile Norway no kulanda amalyashi mu Bergen na Kristiania, nomba iitwa Oslo. Batata baliile ku Bergen ku kuyamumfwa.

Abantu abengi bapeele Batata umulandu wa kusambilisha ifisambilisho fya bufi. Naleumfwilako Batata uluse e co nalebaafwa ukupeela amatrakiti ya Baibolo ku bena mupalamano. Mu 1912, napeele trakiti walelanda pali helo ku mwana mwanakashi uwa kwa shimapepo. Alintukile, ukutukila kumo na Batata. Nalipapile ukuti umwana wa kwa shimapepo kuti atukane nsele sha musango yo!

Abasambi ba Baibolo bambi, nga fintu Inte sha kwa Yehova baleitwa pali ilya nshita, baletutandalila mu nshita mu nshita mu Kopervik, apaali na Theodor Simonsen, uwali kalanda wafikapo. Naleya ku kwita abantu ukwisaumfwa amalyashi alelanda mu ng’anda yesu. Ilyo ashilalanda ilyashi alelisha icilimba no kwimba ulwimbo, kabili pa numa ya lyashi aleimba ulwimbo lwa kusondwelela. Twalimucindike nga nshi.

Umbi na o uwaletandalila ing’anda yesu aali ni Anna Andersen, kolopota, nelyo umutumikishi wa nshita yonse. Aleendauka mu matauni yalekanalekana mu Norway onse, maka maka pa ncinga, ukushalika impapulo sha Baibolo ku bantu. Inshita imo aali umukalamba mu Salvation Army kabili alishibeko abakalamba bamo aba mu Salvation Army mu Kopervik. Balimusuminishe ukulande lyashi pa lwa Baibolo umo balelonganina, kabili nalaalike abantu ukwisakutika kuli wene.

Kolopota umbi uwaletutandalila mu Kopervik aali ni Karl Gunberg. Uyu mwaume wafuuka, uwatalalila, lelo uwalesekesha, aalebombako limo limo nga kapilibula pe ofesi linono ilya Sosaite mu Oslo. Imyaka yafulilako pa numa bonse twabombele kulya.

Ukusongwa ne Fisambilisho fya Mipepele

Pali ilya nshita abantu abengi balisumine muli Lesa na Baibolo lelo na kabili basumine nga nshi na mu fishilano, pamo ngo kuti muli helo mwaliba umulilo no kuti kwaba Balesa Batatu. E co kwalimine uluntu lintu Abasambi ba Baibolo basambilishe ukuti ifi fifundisho tafyaleumfwana na Baibolo. Nasongelwe ne milandu abena mupalamano balepeela Batata ukuti baali bacisanguka. Inshita imo nabebele fye no kuti: “Cintu musambilisha te ca cine. Busangu!”

Balinjitile abati, “Isa kuno, Ottilie, umone cintu Baibolo isosa.” Lyene bambelengele Amalembo. Nomba, nalicililepo kubacetekela no kucetekela cintu balesambilisha. Bankoseleshe ukubelenga Studies in the Scriptures, e co mu lusuba lwa 1914, natemenwe ukwikala pa culu ndelolesha bushilya pe tauni ninshi ndebelenga.

Mu August 1914 abantu babungene pa nse ya cikuulwa baleshitishisha amanyunshipepala balebelenga pa lwa Nkondo ya Calo iya 1 iyabalamwike. Batata balishile no kumona icalecitika. “Lesa wa maka!” e fyo basosele. Ilyo inkondo yabalamwike baishibe ukuti amasesemo ya Baibolo ayo baleshimikilapo yalifikilishiwe. (Mateo 24:7) Abasambi ba Baibolo abengi lyene basumine ukuti bwangu bwangu baali no kuya ku muulu. Pa kumona ukuti tabaile, bamo balilengelwe nsoni.

Naiminina ku Lubali lwa Cine ca Baibolo

Mu 1915, pa mushinku wa myaka 17, nalipwishishe gredi 8 no kutendeka ukubomba incito ya ku calo mwi ofesi. Lyene natendeke ukubelenga Ulupungu lwa kwa Kalinda lyonse. Nangu cibe fyo ukulongana kwa lyonse mu Kopervik kwaishiletendeka ukubako mu 1918. Intanshi, fwe balesangwako twali fye basano. Twalebelenga impapulo sha Watch Tower Society, pamo nga Studies in the Scriptures, no kulanshanya ifyebo ukupitila mu fipusho ne fyasuko. Nangu cingati Bamayo balelandilako bwino Abasambi ba Baibolo kuli bambi, tabatalile abailunda kuli ifwe.

Mwi ofesi nalebombela, ukutendeka mu 1918, naishibene na Anton Saltnes, uo nayafwile ukusanguka Umusambi wa Baibolo. Pali iyi nshita nabele kasabankanya wa lyonse kabili nabatishiwe pa kulongana kukalamba ukwa mu Bergen mu 1921.

Mu May 1925 kwaliko ukulongana kukalamba ukwa fyalo fyonse ifya mu Scandinavia mu Örebro, Sweden. Ukucila pali 500 balisangilweko, ukusanshako Joseph F. Rutherford, presidenti wa Watch Tower Society. Fwe bali mupepi na 30 ukufuma ku Oslo twaendele mwi shitima mwi tolokoshi ilyo batusungile.

Pali uku kulongana cabilishiwe ukuti Iofesi lya ku Kapinda ka Kuso aka Bulaya lyali no kwimikwako mu Copenhagen, Denmark, ku kusakamana umulimo wa kushimikila mu fyalo fya mu Scandinavia fyonse ne fya ku Baltic. William Dey ukufuma ku Scotland alipeelwe umulimo wa kwangalila ukushimikila. Alitemwikwe nga nshi, kabili bwangu bwangu aishibikwe nga Bwana Sikoci. Pa kutendeka Munyina Dey taishibe ululimi lwa mu fyalo fya ku Scandinavia ululi lonse, e co aleikala ku numa mu kulongana no kulasakamana abana pa kuti abafyashi babo bengalakutika ku filelandwa ku cisebele.

The Watch Tower ya March 1, 1925, yalandile pa Ukusokolola icipandwa 12, no kulondolola ukuti ici cipandwa cilanda pa lwa kufyalwa kwa Bufumu bwa kwa Lesa kabili ukuti uku kufyalwa kwacitikeko mu muulu mu 1914. Calinkosele ukumfwa, e co nalibwelelemo muli ci cipande imiku iingi. Ilyo naishileumfwikisha, nalisansamwike nga nshi.

Lintu kwabako ukuteuluka mu kumfwikisha kwesu amalyashi ya mu Baibolo, bamo baliipununa no kusha abantu ba kwa Lesa. Lelo nga ca kuti ukuteuluka kwa musango yo kwayafya ukumfwa, lyonse mbwelelamo fye mu fyebo imiku iingi ku kwesha ukumfwikisha umo cilolele. Nga ca kuti nafilwa ukumfwikisha ubulondoloshi bupya, ndolela ubulondoloshi bwaumfwika. Ilingi line uko kutekanya kwalifumamo ifisuma.

Ukubombela pa Bethel

Pa myaka yafulilako nabombele nga kasunga wa fyalembwa fya ndalama, sekilitare, kabili nga uwa kupenduluka mu ndalama mu citungu cimo ifi. Mu 1928 uwalesakamana icipao ca Sosaite alilwele kabili alifumine pa Bethel. Apantu nalibeleshe uyu mulimo, nalombelwe ukubomba wene. Natendeke ukubomba pa Bethel mu June 1928. Nga papitako inshita, Munyina Dey aleisa ku Bethel no kupenduluka mu ndalama nalesakamana. Ulupwa lwesu ulwa Bethel na kabili lwaletungulula mu kushimikila kwa pa cintubwingi mu Oslo, ukwali fye icilonganino cimo pali ilya nshita.

Fwe bamo twaleafwako umubomfi walebombela ku muputule wa kutuminako ifitabo pa Bethel, Munyina Sakshammer, ukulonga no kutuma The Golden Age (iitwa nomba Loleni!). Munyina Simonsen na Gunberg na bo baletwaafwako. Twaleipakisha nga nshi, ilingi line ninshi bamunyina baleimba inyimbo ilyo tulebomba.

Ukucetekela Isubilo lya Bufumu

Mu 1935 twaishileumfwikisha ukuti “ibumba likalamba” talyali libumba lya cibili ilya ku muulu. Mu cifulo ca ico twasambilile ukuti limininako ibumba ilya bakapusunsuka ubucushi bukalamba no kuipakisha ukwikala kuli pe na pe mwi sonde lya Paradise. (Ukusokolola 7:9-14) Pa mulandu wa uku kumfwikisha kupya, bamo abalelyako ku fimpashanya fya pa Cibukisho bailwike ukuti isubilo lyabo lyali lya pe sonde, kabili balilekele ukulyako.

Nangu cingati nshabalile ntwishika isubilo lyandi ilya ku muulu, ilingi line naletontonkanya ukuti, ‘Mulandu nshi Lesa alemfwaila?’ Naleyumfwa uushawaminwa ishuko lyakulisha ilya musango yo. Pa kuba umwanakashi umuce umubili, uwa nsoni, nalefilwa ukuimona nge mfumu ukuteka pamo na Kristu mu muulu. (2 Timote 2:11, 12; Ukusokolola 5:10) Nangu cibe fyo, nalangulwike pa mashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti abaitwa “te bengi aba maka,” lelo “Lesa asalile . . . fyanaka fya pano isonde ku kulenge fyakosa fibe ne nsoni.”—1 Abena Korinti 1:26, 27.

Imibombele mu Nshita ya Nkondo ya Calo iya 2

Pa April 9, 1940, Norway alisanshilwe ku fita fya bena Germany, kabili bwangu bwangu icalo calicandilwe. Pa mulandu wa nkondo, abengi balikutike ku bukombe bwa Bufumu. Ukufuma mu October 1940 ukufika mu June 1941, twashalike ifitabo no tutabo ukucila pali 272,000. Ici cilepilibula ukuti Nte umo umo pali baNte bonse mu Norway abacilile 470 pali ilya nshita, nga kwakanya pali bonse, ashalike ifitabo no tutabo ukucila 570 muli ilya myeshi 9!

Pa July 8, 1941, baGestapo baile kuli bakangalila ba kutangilila bonse no kubeba ukuti nga tabalekele ukushimikila, baali no kupooswa mu nkambi sha kucushiwilwamo. Abakalamba ba bakapokola ba ku Germany basano baishile ku Bethel no kupokolola ifipe fya Watch Tower Society ifingi. Ulupwa lwa Bethel lwalisendelwe no kwipushiwa, lelo tapali nangu umo uwapooselwe mu cifungo. Kwi pelepele, pa July 21, 1941, icikuulwa ca Society, icabelele pa 28 B mu musebo wa Inkognitogaten, calipokelwe, kabili umulimo wesu uwa kushimikila walibindilwe. Nabwelele ku Kopervik no kutendeka ukubomba incito ya ku mubili pa kuyafwilisha.

Pali ilya nshita, Batata balebomba bupainiya. Bushiku bumo baNazi balishile no kupikita ing’anda ya Batata. Basendele impapulo shabo shonse, ukusanshako amaBaibolo yabo na bakonkordansi ba Baibolo. Pali iyi nshita ica kulya ca ku mupashi twalepokelela cali fye ica ncepela. Pa kutwalilila ukuba abakosa lwa ku mupashi, twalesambilila ifitabo fya kale no kufipitulukamo, pamo nge citabo ca kuti Government, kabili twatwalilile ukushimikila.

Ku ca bulanda, mu ncende ishingi muli bamunyina mwali amalekano. Bamo baleti tufwile ukulashimikila apabuuta ku ng’anda ne ng’anda ilintu bambi baleti tufwile ukubomba mu bumfisolo, ukulalanda na bantu mu nshila shimbi. Muli fyo bamunyina balumbuka, abo kale balebombela pamo bwino bwino kabili abo twatemwishishe, balilekele ukusoshanya. Takwabala akuba icanungulushapo umutima mu bumi bwandi nga Nte ukucila ifyanungulwishe yalya malekano.

Imibombele Yabukululwa pa Numa ya Nkondo

Pa numa ya nkondo, mu lusuba lwa 1945, Munyina Dey atandalile Norway no kutantika ukulongana mu Oslo, Skien, na Bergen. Apaapeete bamunyina ukuwikishanya no kulomba bonse abalefwaya ukucite co ukwimininako. Bonse baliminine! Ukukansana kwaishilepwililila mu December 1945, ilyo Nathan H. Knorr, uwali pali ilya nshita presidenti wa Watch Tower Society atandele.

Pali iyi nshita, pa July 17, 1945, napokelele telegramu ukufuma ku mubomfi wa pa ofesi, Munyina Enok Öman, ukusoso kuti: ‘Ni lilali wingabwela ku Bethel?’ Bamo batile ningile ukwikala ku ng’anda no kusakamana batata, abaali ne myaka ukucila 70 pali ilya nshita. Lelo Batata bankoseleshe ukuyatendeka umulimo wa pa Bethel na kabili, ne ci e co nacitile. Mu 1946, Marvin F. Anderson, munyina ukufuma ku United States, abele kangalila wesu uwa pa ofesi, kabili umulimo wa kushimikila waliteyanishiwe cipya cipya.

Mu lusuba pa kutuusha nalebwelela ku Kopervik ku kumona ulupwa. Indume shandi shibili ne nkashi nandi shibili tababele Nte, lelo lyonse baali aba bucibusa kuli Batata na kuli ine. Ndume yandi umo abele umukalamba wa pa cabu kabili umukalamba wa bakensha ba ngalaba, e lyo umbi ena aali kafundisha. Nangu cingati nshakwete ifingi lwa ku mubili, Batata balebeba ati: “Ottilie mukankaala ukumucila.” Balilungike! Fintu banonkele te kuti filingane ne fyuma fya ku mupashi naleipakisha! Batata bafwile ne myaka 78 mu 1951. Bamayo bena bafwile mu 1928.

Icikalamba mu bumi bwandi cali kusangwa kwi bungano lya pa kati ka nko ilya bantu ba kwa Yehova ku New York City mu 1953. Ulya mwaka bakasabankanya mwi sonde lyonse bacilile 500,000 kabili abacilile pali 165,000 balisangilwe kwi bungano! Ilyo ibungano lya mu 1953 lishilafika, nabombele umulungu umo pa Brooklyn Bethel, amaofesi yakalamba aya kuteyanya kwa kwa Yehova pe sonde.

Ukucita Apapelele Amaka Yandi

Mu myaka ya nomba line amenso yandi yalinaka pa mulandu wa kulwala akasanga. Pa kubomfya amaglasi aya maka sana ne fya kukushishako ndabelenga panono ifilembo ifikulu. Kabili bankashi ba Bwina Kristu balantandalila no kumbelengelako imiku ibili mu mulungu, ico ndetasha apakalamba nga nshi.

Ukushimikila kwandi na ko kwa kutintilila. Mu lusuba limo limo, bankashi ba Bwina Kristu balansendako mu cicinga candi ukuntwala uko ningashimikilako. Na kabili ndatuma lyonse bamagazini na mabroshuwa ku masukulu mu Kopervik, pamo nga isukulu lya praimari nasambililepo imyaka mupepi na 100 iyapitapo. Ndi uwa nsansa ukuti ncili naliba kasabankanya wa lyonse.

Ku ca buseko umwa kuliila ne Ng’anda ya Bufumu fyaba fye pa ntunti pabela umuputule wandi pa Bethel, iyo ukutula 1983 yabela mu Ytre Enebakk ku nse ya Oslo. E co ndaya ku mapepo ya lucelo, ku kulya, na ku kulongana ukubomfya ica kwendelapo. Kabili ndi uwa nsansa ukuti ncili ndaya ku mabungano na ku kulongana kukalamba. Ndaipakisha ukumonana ne fibusa ifyo naishiba pa myaka iingi, pamo pene na bamunyina abapya ne nkashi na bana banono abengi.

Ukutwalilila uwa Busumino Ukufika na ku Mpela

Lipaalo ukuba pa Bethel na bantu bacincila, abasuma, kabili aba bumupashi. Lintu natendeke ukubomba pa Bethel, abali muli ulu lupwa bonse bakwete isubilo lya ku muulu. (Abena Filipi 3:14) Pali nomba bonse abali pa Bethel ukufumyako fye ine bafwaisha ukwikala kuli pe na pe pe sonde.

Ca cine, twaleenekela Yehova ukubombelapo bwangu. Lelo, ndasekelela ukumona ibumba likalamba lilekulilako. Mwandi kwingilishiwako namona! Lintu nabombele mu butumikishi pa muku wa kubalilapo, kwaliko bakasabankanya mupepi na 5,000 mwi sonde lyonse. Nomba nabacila pali 5,400,000! Mu cine cine, nalimona ‘umunono aba ikana limo, uwacepa abo luko lwakosa.’ (Esaya 60:22) Tulekabila ukutwalilila ukupembelela Yehova, nga fintu kasesema Habakuki alembele ukuti: “Nga cashingashinga e lyo ucilolele, pantu ukwisa cikesa.”—Habakuki 2:3.