Ukubombela Lesa Kwalindetela Insansa mu Bumi Bwandi Bonse

Abashimika ili lyashi ni ba Bill Yaremchuk

Mu March mu 1947, napwishishe Isukulu lya Gileadi umo basambilisha ifya bumishonari, mwi kalasi lyalenga 8. Ili sukulu lyabelele mu South Lansing, mu New York, ku United States of America. Pa numa ya milungu inono fye, naimine ubulendo bwa kuya ku calo cimbi uko banjebele ukuyabombela—naile ku Singapore ukutali sana.

DAVE FARMER, umwina Canada munandi, uwapwishishe isukulu lya bumishonari mwi kalasi lyalenga 7, e o naile nankwe mu kubombela muli cilya calo. Ukufuma mu San Francisco, ku California, twaninine ingalaba iyali ya bashilika kale, iyo baleita ati Marine Adder.

Ilyo twafikile mu Asia, ingalaba yabalilepo ukwiminina mu calo ca Hong Kong. Nomba ifyo twamwene kulya ala fyalituponeshe pa musao. Inkondo ya Calo iya Cibili yalyonawile fintu. Abantu balele fye icipensepense mu mbali ya musebo, bali ne nsala kabili balemoneka kwati balafwa. Bwangu bwangu twabweleele mu ngalaba no kwima ukuya ku Manila, umusumba ukalamba uwa mu calo ca Philippines.

Ku Philippines na ko, twalisangileko ifyatutiinishe pa mulandu ne nkondo yaliko. Indeke sha balwani ba bena Philippine shaponeshe amabomba pa ngalaba ica kuti ifishimbi fya ngalaba ishabundile fyali fye mpanga yonse pa cabu, kabili abantu kulya bali abapiina sana. Kulya twalisangileko baNte aba mpendwa fye abatutwele ku Ng’anda ya Bufumu. Nangu ca kutila bali na mafya, bali abasansamuka.

Icalo ca butatu umo twaileiminina ni Indonesia, mu musumba wa Batavia (uo beta nomba ati Jarkata). Apa ninshi muli inkondo ya bana calo iya kapela makufi kabili kwali na balelwa lwa mupepi, icalengele ukuti batukanye ukufuma mu ngalaba. Ilyo twalefuma mu Singapore, natendeke ukuipusha nati bushe uku tuleya ifintu fikaba shani? Bushe e ici calo ca Asia ico twalebelengapo mu tutabo twa batandashi ukuti calo icayemba?

Pa numa ya nshiku fye ishinono, nalilekele ukusakamana. Kwali no kucitika fimo mu nshiku shali no kukonkapo ifyo ine na ba Dave twali no kumwenako ukuti umulimo wesu wafumine kuli Lesa.

Ifyo Cali pa Kutusuminisha Ukwikala mu Singapore

Pa numa ya mweshi umo ukutula apo twafumine mu San Francisco, ingalaba yesu yasukile yaiminina pa cishi ca St. John’s Island, mu Singapore apo ingalaba shaleba ilyo bashila-shisuminisha ukuya pa cabu. Abalolekesha pa baleingila mu calo ukufuma ku fyalo fimbi baishile mu ngalaba no kumona ifipepala fyesu. Awe baumine nshimbi pa fitupa fyesu iya kulanga ukuti batusuminisha ukwikala mu Singapore. Ubushiku bwakonkelepo, ulucelo, ingalaba yaileiminina mu lulamba lwa bemba. Ilyo abalelolekesha pa bantu bali mu ngalaba baceeceetele ifipepala fyesu, twalikiile.

Ubushiku bwakonkelepo, twabwelele ku ngalaba ku kulaya bamishonari banensu abo twaendeele pamo na bo. Bena balepitilila, baleya ku India na ku Ceylon (uko beta nomba ati Sri Lanka). Ilyo umukalamba wa mu ngalaba atumwene, alishile ku lulamba twali. Alifulilwe kabili aalitukalipiile ukuti tatwalingile ukufuma mu ngalaba. Pa kubala ilyo twali pali bemba, ba Haxworth, abakalamba ba balelolekesha pa baleingila mu calo, balyebele umukalamba wa mu ngalaba ukuti etusuminisha ukufuma mu ngalaba nga twafika pa cabu mu Singapore. Tatwaishibe ukuti e fyo bamwebele, e lyo no watusuminishe na o taishibepo nangu cimo.

Ilyo batutwele kuli ba Haxworth, twasangile nabafulwa icine cine. Batendeke ukutupaatila ukuti balitubindile ukwingila mu Singapore. Apo tatwaishibe ukuti e fyo cali, twabalangile fye ifitupa fyesu apo baumine nshimbi yalangile ukuti balitusuminishe ukwikala mu Singapore. Bapokele ifitupa fyesu cifukushi cifukushi no kufuutapo amashiwi yalelangilila ukuti nabatusuminisha ukwikala mu Singapore. Nomba nangu batupokele ifitupa, ingalaba ninshi naiya kale! Ba Haxworth balisungile ifitupa fyesu pa mwaka uutuntulu, lelo pa kutubwesesha balyuminepo inshimbi imbi iyalelangilila ukuti batusuminisha ukwikala.

Ifisuma Ifyafumine mu Mulimo Twabombele mu Singapore

Ilyo twafikile mu Singapore, mu April 1947, mwali fye Nte umo, no yu ni Joshua. Ali ni kabila wa mbila nsuma uwa nshita yonse, mpaka ilyo afwile ku kutendeka kwa ba 1970. Mu kupita kwa nshita, balya abalesambilila Baibolo batampile ukwebako bambi icine. Yehova atendeke ukwasuka ipepo lyesu ilya kuti tukwate aba kulobolola na bambi.—Mateo 9:37, 38.

Mu 1949, ilyo ba Haxworth bali pa cuti iitali sana ku England, bamishonari na bambi 6 abapwishishe isukulu lya Gileadi mwi kalasi lyalenga 11, balishile mu Singapore. Pali iyi nshita, Dave uo twabombele nankwe bumishonari pa myaka iingi, alifuminemo mu Singapore pa mulandu wa kulwalilila. Aile ku Australia, uko atwalilile ukubombela Yehova mpaka ne mfwa yakwe mu 1973. Pali bamishonari 6 abaishile, pali na Aileen Franks, uo naupile mu 1956.

Mu kupita kwa nshita, twalisambilishe abantu abengi Baibolo kabili aba pamo na bana babo, baishileba Inte sha kwa Yehova. Na lelo line, bamo bacili balebombela Lesa umulimo wa nshita yonse uwa kushimikila mu fyalo fimbi. Bamo abatuletele nsansa, ni ba Lester Haynes na bena mwabo ba Joanie, abafumine ku Amerika lelo baleikala mu Singapore. Twatendeke ukubasambilisha Baibolo mu myaka ya ba 1950. Aba abaupana balilundulwike bwangu sana kabili ilyo babwelele ku United States balilebatishiwa. Pa numa Lester na Joanie balibombele bwino sana umulimo wa kwa Lesa. Balyafwile abantu abengi nga nshi ukuba Inte sha kwa Yehova kabili balyafwile na bana babo batatu.

Joanie atulembeele kalata ati: “Nalimona ukuti ifyacitike ulya mwaka mu Singapore, e fyalengele twalule imikalile yesu. Amukana-kutubikako amano, na ino nshita napamo nga tululumba fye pa calo. Ndatasha ukuti ukutula fye pa kutendeka, mwalisambilishe umulume wandi Lester icine, no kumusambilisha ukutemwa Yehova na Bena Kristu banensu. Alitwalilila ukucite fyo.”

Ifyo Twabombele mu Singapore Ilyo Twakwete Umwana

Mu 1962 kwalicitike icintu cimo ico tushaenekele icali no kukuma imikalile yesu no mulimo twalebomba. Dokota wesu alipimine Aileen no kumweba ukuti ali pa bukulu. Twalefwaya sana ukutwalilila ukubomba umulimo wa bumishonari, lelo nga tacayangwike ukubomba e lyo no kukusha umwana. Ba Nathan H. Knorr, abaleangalila umulimo wa Nte sha kwa Yehova isonde lyonse, balitulembeele kalata no kunkoselesha ukufwaya incito pa kuti twingekala mu Singapore mwine. Kwena tacayangwike.

Abengi abafumine ku fyalo fimbi e baleba abakalamba pa ncito mu twampani. Nomba ine nshaishibe incito ishingi isha mu twampani, pantu natendeke ukubombela Lesa umulimo wa nshita yonse ilyo fye napwishishe isukulu. Apa ninshi palipita ne myaka 23. E ico nalilipile akampani kamo ku London akampangileko amapepala ya kwingililapo incito ayalelanga ukuti nalibomba sana umulimo wa kwa Lesa mu calo cimbi, kabili aya mapepala baliyatumine ku twampani utwingi mu Singapore.

Konse balenjasuka fye ukuti “Tatukwete incito ya kukupeela iyilingene ne milimo waishiba.” Balenjeba ati nalishibe ifingi sana! Ilyo papitile imyeshi, umwana wesu, Judy asukile afyalwa. Iyi nshita munyinefwe Knorr ninshi aletandalila icalo ca Singapore. E ico aliile ku cipatala ku kumona umwana wesu Judy na banyina. Ba Knorr batwebele ukuti, “Nga mulefwaya kuti mwatwalilila ukwikala mu ng’anda ya bamishonari mpaka Bill aingila incito.”

Pa numa ya myeshi iinono, nasangile incito ya kushitisha amatikiti mu kampani kakwete indeke shaleya mu fyalo fyalekanalekana. Indalama nalefola shali sha kulilamo fye. Pa numa ya myaka ibili naingile incito ku kampani kambi aka bena Amerika akakwete indeke shaleya mu fyalo fimbi, kabili indalama nalefola shalifulileeko imiku ibili. Nasukile naishibikwa sana muli uyu mulimo kabili natendeke no kukwata inshita iikalamba iya kuba no lupwa lwandi ne ya kubomba umulimo wa kwa Lesa.

Twabikile sana amano ku kubombela Yehova, kabili ukupepa e kwacindeme sana mu bumi bwesu. Ici calengele nalakwata ishuko lya kubomba imilimo iingi mu cilonganino cesu ica Bena Kristu. Aileen alitendeke na kabili ukubombela Lesa umulimo wa kushimikila uwa nshita yonse. Iyi nshita, umulimo wa kushimikila abantu pa Bufumu waleenda bwino sana mu Singapore. Mu myaka ya ba 1960, twalishitile icikuulwa ca ntunti shibili mu tauni ico twayalwile Ing’anda ya Bufumu. Mwali ifilonganino fine ifyalelonganinamo.

Batubinda Ukushimikila no Kulongana!

Tapakokwele, calimoneke ukuti balatubinda ukulongana no kushimikila. Pa 14 January mu 1972, twaile ku Ng’anda ya Bufumu mu kulongana nge fyo twalecita lyonse. Lelo twasangile impongolo ya pa Ng’anda ya Bufumu nabesala ukubomfya loko na ceni. Balibikilepo ne cipampa icaleti ubuteko nomba nabubinda ulukuta lonse ulwa Nte sha kwa Yehova mu Singapore. Ifyo fine e fyo batubindile!a

Nangu batwisaliile Ing’anda ya Bufumu, tatwalekele ukupepa Yehova, nomba fye ico naletontonkanyapo ca kutila, ‘Bushe cinshi Lesa alefwaya ine no lupwa lwandi ukulacita?’ Namwene ati nga batutamfya mu calo ca Singapore, tatwakatale atubwela na kabili ku kumona abanensu. E ico nalombele umukalamba wa ncito ukuti ansuminishe ukuya mu kubombela ku Malaysia, mu Kuala Lumpur. Pantu kulya kwena nga tacayafishe ukulabwela ku Singapore mu kutandala. Ku ca kupapusha, andashiike ukuyaba umukalamba ku maofeshi ya ku Kuala Lumpur kwine, kabili alinundile imiku ibili indalama nali no kulafola e lyo kwali na fimbi ifisuma ifyo bali no kulancitila.

Lelo naishiletontonkanya nati, ‘Bushe kufwaya kwa kwa Lesa ukuti tufume mu Singapore no kusha bamunyinefwe?’ Ine no mukashi wandi twalipepeelepo kuli Yehova. Twatile ni Yehova e watuletele ku Singapore. E ico mu kulekelesha napingwilepo ukuti twikale fye. Umukalamba wa ncito alipapile sana ilyo nakeene ilya ncito ya pa muulu.

Ilyo fwe Nte batubindile, imikalile ne mibombele, fyalyafishe nga nshi, pantu lyonse baletutiinya ukuti bakatwikata no kutukaka. Kwaleba inshita ilyo amashiwi yaba pa Amalumbo 34:7 yaletukosha sana. Aya mashiwi yatila: “Malaika wa kwa Yehova acite nkambi ukushinguluka pa bamutiina, no kubapokolola.”

Batweba Ukuyabombela Kumbi

Mu 1993, pa numa ya kubombela mu Singapore pa myaka ukucila 46, batwebele ukuya ku New Zealand pa kuti tatulekwata sana amafya mu mulimo wesu. Nge fyo mwingelenganya, twalyumfwile sana ububi ukusha ifibusa fyesu mu Singapore ifyo twatemenwe nga nshi. Na lyo line twalitemenwe ukwishiba ukuti bali ne citetekelo icakosa sana icishingonaika. Ici citetekelo, na nomba cilabafwa ukushipikisha ifya kwesha.—1 Abena Korinti 3:12-14.

Twaikala mu New Zealand pa myaka ukucila 14. Nangu ca kutila ine na Aileen natukota, ni fwe bapainiya baibela kabili tulaipakisha ukubomba umulimo wa nshita yonse uwa kushimikila abantu. Abakalamba bandi babili, ba Mike abali ne myaka 94, na ba Peter abali ne myaka 90, na bo bacili aba mweo kabili bacili balabombela Yehova mu calo ca Canada.

Mu 1998 umwana wesu, Judy, alibwelele ku Asia, kabili alibombele kulya pa myaka iingi. Muli kalata imo atulembele atile: “Cila bushiku ndatasha Yehova pe shuko ampeela ilya kubomba umulimo wakwe kuno! Mwe bafyashi bandi na imwe bene ndamutasha pa kunsambilisha no kunsakamana na pali fyonse ifyo mwalencitila pa kuti ndebombela Lesa.” Mu 2003 Judy alibweleele ku New Zealand pa kuti aletwafwako muli tumo tumo uto tukabila.b

Apo Shikulu alitweba ukuti ababomfi na bambi aba kushimikila balefwaikwa, tulatasha Yehova pantu tatwafililwe ukwankula kuli ubu bwite. Ukucite co kwalituletela insansa ishingi sana. Kabili ilyo ‘pano isonde pakaya’ nge fyo Baibolo isosa, ubulayo bwa kwa Lesa ubushaiwamina bukafikilishiwa ubwa kuti: “Uucita ukufwaya kwa kwa Lesa ekalilila umuyayaya.”—1 Yohane 2:17.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 29]

Ilyo twafikile mu Singapore mu 1947, mwali fye Nte umo, Joshua

[Icikope pe bula 29]

Ndi na Dave Farmer mu Hong Kong, ninshi tuleya ku Singapore, mu 1947

[Icikope pe bula 29]

Ine na Aileen, mu 1958

[Icikope pe bula 31]

Tuli no mwana wesu, Judy

[Abatusuminishe]

Kimroy Photography

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 28]

Kimroy Photography