Bushe Uli Uwaiteyanya Ukulolenkana ne Mibele ya fya Cipatala iya Kusonsomba Icitetekelo?
Sungeni ifi fyebo kuntu mwingafisanga mu kwangufyanya lintu fyakabilwa
1 Takwaba nangu umo uutontonkanya sana pa lwa kucitikako kwa kuba mu cipatala lelo nelyo mailo. Nalyo line, ‘inshita ne ca mankumanya filatuponena bonse bene.’ (Luk. Mil. 9:11) Nangu ca kuti taupokelela ukundapa kwa cipatala pamo ngo kusakamana kwa bumi uko wasobolapo, cinshi ukacita ku kuicingilila we mwine ukufuma ku kukuushishamo mulopa ukushafwaikwa nga ca kuti ubusanso bwakusha naufwe cipuupu kabili bakubutushisha ku cipatala? Ee, ubusanso nelyo imibele ya butuntulu bwa bumi iingabipilako mu kupumikisha kuti yakulenga ukupulikilwa ulolenkene no kusonsomba kwa ku citetekelo cobe.
2 Nga wingaisanga we mwine uli mu cipatala pa mulandu uuli onse, cinshi ukacita ku kusungilila bumpomfu nga ca kuti umo kulya akweba ukuti ulefwa nga tawakwate ukukuushishamo kwa mulopa? Bushe mu kususwa uli no kusumina ukuti uku kutunga mu cine cine kuleimininako imibele yobe? Bushe uli uwashininwa mu kukumanina ukuti taulefwaya umulopa? Bushe uli uwaiteyanya ukulolenkana no ku kusonsomba ku citetekelo cobe no ‘kutalukako ku mulopa’?—Imil. 15:28, 29.
3 Ukucincintila mu kutunguluka ukukuushishamo mulopa kushafwaikwa, ukwa kukowesha lwa ku mupashi kutendekela no kushininwa kwakosa. Ukushininwa kwa musango yo kufwile ukushimpwa pa kumfwikisha kwalengama ukwa cintu Baibolo isosa pa mulopa. Nga te ifyo, mu kukuntwa kwa pali ako kashita, kuti mu kwanguka watiinishiwa kuli umo uuleitunga ukwishiba ifyafulilako pa lwa mibele ukucila fintu iwe wishibe. Bushe uli no kulufiwa mu kutontonkanya ukuti nakalimo badokota balishiba ifyafulilako pa lwa mulopa ukucila pali Lesa? Mu cine cine, muli iyi mibele ukafwaya ukuba ‘uwapingulapo mu kukosa’ ukucita “icitambalele” mu menso ya kwa Yehova, te mulandu na cintu abantunse fye pambi bengasosa. (Amala. 12:23-25) Lelo bushe ufwile ukulolenkana no ku kusonsomba pa lobe weka?—Luk. Mil. 4:9-12.
HOSPITAL INFORMATION SERVICES NA MAKOMITI YA KUMFWANINAMO NE FIPATALA
4 Ku kwafwilisha abo abalekabila ukwaafwa lintu balolenkana ne mpika ya kukuushishamo umulopa, Sosaite naibikako Hospital Information Desk pa bethel. Na kabili naipangako Amakomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala 100 mu misumba ikalamba iya mu United States. Aya makomiti yapangwa na baeluda bacilile pali 600 abakanshiwa mu kuibela kuli uyu mulimo.
5 Hospital Information Services yaliba na maka ya kusapika mu mpapulo ukucila pali 3,600 isha fya cipatala mu kusaalala kwa calo ku kusanga ifyebo pa kubako no kufumamo cimo ukwa misango iingi iya kulepula kwa kukanabomfya umulopa no kundapa. Lyene ilapayanishisha Amakomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala, ififulo fisakamana ubumi bwa bantu, na badokota bamo ifyebo pali uku kulunduluka kwa mu fya miti ya cipatala. (Inshita shimo shimo Hospital Information Services yalituma ifipande fya miti ya cipatala ifilanga icingacitwa ukwabula umulopa kabili mu kutunguluka balifumuna ukukangana kulecitika pa cipatala.) Balenga amakomiti ukwishibishiwa pa lwa kupingulapo kwa kusenamina ukwa mu filye uko kukafwilisha bakapingula mu kubomba ne milandu yesu mu kuba no kushilimuka kwalundwapo. Na kabili basunga ifyalembwa fya bashiŋanga abacila pali 40,000 abaitemenwa ukubombela pamo na bene pa kuti amakomiti balekwata amafaelo ya fyebo fya ndakai ku kubomfya lintu impika sha kukuushishamo mulopa shaimako.
6 Hospital Information Services na kabili yangalila ukukansha no mulimo wa Makomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala. Mu misumba umo basangwa, Amakomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala libili libili balapeela amalyashi yabamo ifyebo ku babomfi ba mu fipatala ku kuwamyako ukwampana na bene. Na kabili balepusha aba babomfi ukusanga badokota balundwapo abengatundapa ukwabulo kubomfya umulopa. Aba bamunyina baba abaiteyanya ku kukwaafwa, lelo kwalibako intampulo shakakala isha mu kubangilila shintu ufwile ukubuula ku kubika icitendekelo kuli bene ku kucite co mu kufumamo cimo kwacishapo.
INTAMPULO SHAKAKALA ISHA MU KUBANGILILA—BUSHE WALIBUULA SHENE KALE KALE?
7 Ica kubalilapo, shininkisho kuti bonse mu lupwa nabakwata ipepala lyalembwa ilya medical directive ilya pa lwabo ilyaisushiwa mu kukumanina—ilyabikwapo inshiku, ilyasainwa, na mashina ya nte. Bamunyina bamo abaya ku cipatala mu kuba ne pepala lyalembwa ilyabulapo inshiku kabili/nelyo ilyabulapo amashina ya nte bakwete ubucindami bwa liko ukutwishikwa. Kabili bushe abana besu bonse abashabatishiwa balikwata amakardi yabo aya identification ayaisushiwa? Nga te ifyo, mu nshita ya kubomba mu kampampa iilesanshamo umwana wenu, ni shani fintu ababomba mu cipatala bengeshiba icifulo cenu pa mulopa kabili na bantu bengeta?
8 Lyene moneni kuli cene ukuti bonse basungilila aya mapepala yalembwa ukuba na yo PA NSHITA SHONSE. Ipusheni abana benu ulwa ici pa ntanshi tabalaya ku sukulu ubushiku bumo na bumo, ee, nelyo fye pa ntanshi tabalaya ku kwangala nelyo ku cifulo ca kukokoloka. Ifwe bonse tulingile ukushininkisha ukuti aya mapepala yalembwa tuli na yo pa ncito, lintu twaya pali cuti, nelyo pa mabungano ya Bwina Kristu. Te kwesha ukuba ukwabula yene!
9 Tontonkanya icingacitika kuli iwe nga wingafika mu mibele yakakala mu muputule wa fya mu kampampa uwa mu cipatala, naufwe cipuupu kabili/nelyo ukukanaba na maka ya kuilandila we mwine. Nga ca kuti taukwete ipepala lyalembwa, kabili takulaba lupwa nelyo eluda pa cipatala uwa kukulandilako, kabili casondwelelwa ukuti ‘ulekabila umulopa,’ mu kupalishako kuti wapokelela ukukuushishamo kwa mulopa. Ku ca bulanda, ici calicitika kuli bamo. Lelo lintu twakwata ipepala lyalembwa, lilatulandilako, ukulumbulula ukufwaya kwesu.
10 Uyo e mulandu wine ipepala lyalembwa ilya fya miti ya cipatala lyawamina ukucila ikoosa nelyo umunyololo wa mu mukoshi. Ikoosa no munyololo tafilondolola imilandu yesu iyashimpwa pali Baibolo iya cifulo cesu kabili tafikwata ukusaina ukukosha icilondolwelwe. Ukupingulapo kwa cilye ca mu Canada kwasosele pa lwe pepala lyalembwa ilya kwa nkashi ukuti: “[Umulwele] alisalapo mu nshila fye yeka iingabako ukwishibisha badokota na bambi abapayanya ukusakamana ubumi, nga cali afwile cipuupu nelyo mu nshila imbi tengaba na maka ya kulanda ukufwaya kwakwe, ukuti tasuminisha ukukuushishamo kwa mulopa.” E co te kwesha ukuba ukwabula lyene!
11 Apantu ipepala lyesu ilya medical directive lyapayanishiwa maka maka ku kubomba ne mibele ya fya mu kampampa, lyene mu kulepulwa kwa kuisalila kuti waba uwa mano ukulemba advance directive wa pa lobe, uwacilapo kukumanina (ukushimpwa pali medical directive wesu) pa kuti wingasanshamo ifintu fya kulungatika, pamo nga umusango wa kulepula na mashina ya badokota ne cipatala. Yaba ni nsambu yobe ukucite ci na muli fyo ukushininkisha ukundapa kwa kuisalila we mwine. Nangu cingati iwe na dokota te kuti pambi mwenekele impika shikalamba, londolola ukuti ici ca kutungulula cili no kukonkwa mu mulandu wa ca kuponako icili conse icabulo kwenekelwa.—Amapi. 22:3.
12 Ulutampulo lwakonkapo ulwacindama lwaba kulanda kuli bakabomba balinga aba mu cipatala abo ukabomba na bo atemwa mu kundapa kwa kuisalila nelyo ukwa mu kampampa. Ni kuli ani maka maka ulingile ukulanda?
LANDA KULI BAKABOMBA BA MU CIPATALA
13 IBUMBA LYA BABOMBA NE FYA CIPATALA: Iyi ni nshita lintu ukututumo muntu takufwile ukubako. (Amapi. 29:25) Nga wamoneka uushashininkisha, umo kuti pambi apingulapo ukuti tauli uwafumaluka. Lintu ukulepula kulekabilwa, ukwa kuisalila nelyo ukwa mu kampampa, iwe nelyo icilundwa capalamisha ica lupwa mufwile mu kuba no mupampamina ukwipusha ifipusho fimo ifya kulungatika ku mukalamba we bumba lya ba kulepula. Icipusho cimo icacindama ca kuti, Bushe ili bumba lili no kucindika ukufwaya kwa mulwele kabili mu mibele iili yonse ukundapa ukwabulo mulopa? Ukwabula uku kwebekeshiwa tawakabe uwacingililwa bwino.
14 Londolola mu kumfwika kabili mu kushininwa kwabamo mucinshi cintu ukufwaya kobe kuli. Cilenge ukumfwika ukuti ulefwaya ukubomfya kwa kusengulwila ukwa fya cipatala ukushilimo mulopa mu bulwele bobe. Mu kutekanya kabili mu kucetekela lanshanyeni fyonse fibili advance medical directive pamo pene na formu wa kufumye cipatala mu mulandu. Nga ca kuti shiŋanga wa kulepula tali uwaitemenwa ukubomba no kufwaya kobe, ukapusushako inshita nga waipusha umukalamba wa cipatala ukukufwailako dokota umbi. Ulo lwaba lubali lwa mulimo wakwe.
15 ANESTHESIOLOGIST: Pali bonse mwi bumba lya babomba ne fya cipatala abo ulekabila ukulanda na bo pa ntanshi ya kulepula, TAUFWILE UKUFILWA UKULANDA NO YU DOKOTA. Pa kuba uwashingamwa ukukusunga umumi lintu shiŋanga wa kulepula alekubombela, anesthesiologist (dokota wa miti ya kufufyo bukali) e umo uucito kupingulapo pa lwa milandu pamo nga ukubomfya umulopa. E co tauli uwacingililwa mu kukumanina pa kulanda fye kuli shiŋanga wa kulepula. E ico, ufwile ukulanda no kushinina anesthesiologist ukukuma ku cifulo cobe, ukupima nampo nga cikacindikwa nelyo iyo.—Linganyako Luka 18:3-5.
16 Cimoneka ukuti, icibelesho ca lyonse ca kuti uyu anesthesiologist atandalila umulwele mu kwipifya mu kucelwa nga nshi ubushiku pa ntanshi ya kulepulwa—icili kucelwa nga nshi nga ca kuti nakaana ku kwiminina kobe ukwa pa mulopa. Pampamina ukuti shiŋanga wa kulepula asalile kabela anesthesiologist uwingaitemenwa ukubombela pamo untu wingalandako mu kubangilila kwalinga pa ntanshi ya kulepulwa kwa kuisalila. Lyene kukabako inshita ya kusanga umbi nga ca kuti uwa kubalilapo tali uwaitemenwa ukwikalila ku kufwaya kobe. Wileka uuli onse akupusule ishi nsambu isha kwikushiwa na anesthesiologist uuli no kuba pa kulepulwa kobe.
17 Kuli aba bonse, ufwile ukulenga ukumfwika ukwiminina kobe ukushingatelulwa ukwa kuti: UMULOPA IYO. Lomba ukubomfya kwa kusengulwila ukwa fya cipatala ukushilimo mulopa mu mulandu obe. Lumbulapo ifya kupyanika pa mulopa ifili fyonse ifyaishibikwa ifingabomba kuli iwe. Nga ca kuti ibumba lya balebomba ne fya cipatala lyayumfwa ukuti ifi tafingabomba mu mulandu obe, balombe ukusapika ifingabomba fimbi mu mpapulo sha fya cipatala. Bebekeshe ifyo kuti wabafwaila ifyebo fimo nga balefwaya pa kwipusha baeluda bobe ukumonana na Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala.
UKUBELESHE NSAMBU SHOBE
18 Bebeta mu kusakamana formu wa kufumye cipatala mu mulandu na formu wa kusuminisha untu icipatala cikwipusha ukusaina lintu bakuteka. Limo limo pa numa fye ya kulondolola ukuti bali no kucindika ukufwaya kobe, paragrafu akonkelepo kuti abilisha ukuti uyo uulesaina nasumina ukuti icipatala kuti cabomfya ukundapa kwa “kupususho bumi” lintu bakumanya impika. Ico kuti casanshamo umulopa. Walikwata insambu sha kwalula ukulondolola kwa musango yo ukuli konse ukufumyapo umulopa nelyo ukufuuta kwene umupwilapo. Banasi kuti pambi baesha ukukweba ukuti te kuti ucite co, lelo kuti wacita! Londolola ukuti formu wa musango yo ali cipangano pamo na bene no kuti te kuti usaine icipangano cintu ushilesuminishanya na co. Nga ca kuti uuli onse aesha ukukupatikisha ukusaina mu kulwisha ukufwaya kobe, lomba ukulanda ku mukalamba wa cipatala kabili/nelyo uwimininako abalwele pali ico cifulo ca kusakamana ubumi.
19 Bushe kuti wacite fintu fya musango yo? Ee, kuti wacita. E co ba uwaibukila ulwa nsambu shobe ngo mulwele. Ishi nsambu sha bumuntu tashishala pa mwinshi lintu waingila mu cipatala. Taulekabila ukushilekulukamo pa kuti wingapoka ukundapwa. Wilaleka uuli onse ukukweba mu kupusanako.
20 Shimo isha nsambu sha musango yo shainikwa insambu sha kusumina kwabamo kwishiba, icilepilibulo kuti takuli ukundapa kwa musango uuli onse ukwingapeelwa ukwabula ukusuminisha kobe. Kuti wakaana fye no kundapa konse nga ulefwaya. Ukusumina kobe ukundapwa kufwile ukukonka pa kulondolola kwalengama ukwa cintu ibumba lya babomba ne fya cipatala lilefwaya ukucita, ukusanshako na masanso yonse. Mu kukonkapo, bafwile ukukweba pa lwa fya kusengulwila ifili fyonse ifyabako. Lyene, pa numa lintu waishiba, kuti wasala ukundapa kuntu ulefwaya.
21 Pa kushininkisha ulwa cintu ulesuminishako, UFWILE ukwipusha ifipusho ifisuma pa cili conse cintu ushumfwikishe, ukucilisha lintu amashiwi yakosa nelyo inumbwilo sha fya cipatala shilebomfiwa na babomfi ba mu cipatala. Ku ca kumwenako, nga ca kuti dokota atila kuti atemwa ukubomfya “plasma” (amenshi ya mu mubili), kuti muli bukaele wasondwelela ukuti alelanda pa fya “kwingilishako ubwingi bwa plasma,” lelo te fyo. Intanshi taulasumina, ipusha auti: “Bushe ico caba lubali lwa mulopa?” Ukukuma ku nshila ishili shonse isha kundapa kwakwe, ipusha ukuti: “Bushe ukundapa kulesanshamo ifipangwa ukufuma ku mulopa?” Nga ca kuti alondolola icibombelo cimo ico engatemwa ukubomfya, ipusha ukuti: “Bushe umulopa wandi ulesungwa pa nshita iili yonse mu nshita ya kubomfya ici cibombelo?”
22 Lelo cinshi cintu ulingile ukucita nga naucita fyonse ifili pa muulu kabili nalyo line takuli ukubombela pamo nelyo kwabako fye no kukaanya ku kwiminina kobe? Wishingashinga ukulombo kwaafwa. Bamo balilolela mu kucishamo ku kupoka ukwaafwa no kubika ubumi bwabo bwine mu busanso.
UKWAAFWA KWACINDAMA MU NSHITA YA KUKABILA
23 Mona imibombele yakonkapo iya kusangilamo ukwaafwa kwakabilwa: (1) Mu kwangufyanya fye lintu iwe nelyo uwatemwikwa alolenkana no kulepulwa atemwa ukwa kuisalila nelyo ukwa mu kampampa ukuli ukukangana pa mulandu wa kuti icipatala cilefwaya ukubomfya umulopa; nelyo (2) nga ca kuti imibele yobe iya bumi nelyo iyo iya mutemwikwa yacilamo kubipa; nelyo (3) nga ca kuti mu mulandu wa mwana munono (nelyo umukalamba), dokota, nasi, nelyo umukalamba wa cipatala batila balepoka ukukambisha kwa cilye, lyene:
24 ISHIBISHA BAELUDA BOBE ABA CIKAYA nga ca kuti taucitile fyo. (Mu cituntulu, pa mulandu wa kwiminina kwesu ukwa pa mulopa, yaba ni nshila ya mano ukucinkulako baeluda besu inshita iili yonse tuleya ku cifulo cisakamana ubumi.) Mu kukonkapo, nga camonwa ukube cafwaikwa, BAELUDA BAKESHIBISHA KOMITI WA KUMFWANINAMO NE FIPATALA UUPALAMISHE. Nga ulefwaya, ifilundwa fimo ifya Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala kuti pambi baisa ku cipatala pali iyi nshita ku kukwaafwa.—Esa. 32:1, 2.
25 Aba baeluda muli Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala balishiba badokota abengaitemenwa ukubombela pamo ababa mu ncende yenu kabili kuti bakuleka mwamonana na bo no kutendeka ukutantika badokota bambi nelyo ififulo fisakamana ubumi ifingafwilisha. Nga takuli abali bonse mu ncende yenu, aba baeluda bakepusha komiti akonkelepo uupalamishe. Kabili nga ico tacitungulwike, bakepusha Hospital Information Desk pa musambo. Na kabili kuti pambi baba na maka ya kutantika ukumonana na dokota uwingaitemenwa ukubombela pamo uwingalondolwela ibumba lyobe ilya balebomba ne fya cipatala pali ndakai icingacitwa ukwabulo mulopa. Bamunyina ba muli Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala balikanshiwa ku kubomba ne mibele ya musango yo.
26 Ifilundwa fya mu Makomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala baliba na kabili abaitemenwa ku kwaafwa iwe nelyo umuntu obe ukulanda kuli dokota nelyo umukalamba wa cipatala, lelo ufwile ukulomba uko kwaafwa. Kwena, aba bamunyina te kuti bakucitileko ukupingulapo, lelo ilingi line kuti bakwafwilisha mu kulanguluka imimwene ya Sosaite iya milandu no kukucinkulako ulwa fya kusalapo kobe mu fya cipatala na mu fye funde.
27 Nga ca kuti ibumba lilebomba ne fya cipatala licili ilishakongamina ku kubombela pamo, landa ku mukalamba wa cipatala pa lwa kufwayako bambi pa babomfi bakwe bambi abali no kucindika ukufwaya kobe. Nga ca kuti umukalamba wa cipatala ashingashinga ukucite co kabili LYEKA FYE nga mu kushininkisha naukwata shiŋanga umbi uwa kulepula uutantikwe ku cifulo cimo kabili kuti bakutwalako, lyene naukwata ukusalapo kwa kupeela umukalamba wa cipatala ukulondolola kwalembwa ukwabikwapo inshiku no kusainwa ukulumbula amashina ya badokota bakeene ukubombela pamo na iwe no kulondolola ukuti nabafumishiwako mu mulandu obe.
28 Bushe kuti wacite co? Ee, walikwate sho insambu. Kabili nga ca kuti umulandu pa numa waisa pa ntanshi ya kwa kapingula, ukulondolola kobe ukwalembwa kuti kwafiko kwalepa ukulola ku kucindika kwakwe ukufwaya kobe. Kuti na kabili mu kucitikako caisule nshila ukulingana ne fishinte fya mibombele kuli bashiŋanga bambi aba kulepula nomba ukunyantukilamo no kukubombela. Kabili, icacilapo kucindama, kuti cakusangila ukusakamana kwa fya cipatala ukwafwaikwa pa ntanshi imibele yobe tailabipilako mu kubamo busanso. Wilolela mu kucishamo!
29 Ilintu te kuti twebe uuli onse ukulipila umusonko wa ku cipatala, tufwile ukuleka mwishibe ukuti ilingi line tulakwata impika shikalamba ukusanga dokota uyo mu kupusanako aba uwaitemenwa ukubombela pamo ku kundapa abo abashakwata umusonko wakumanina nelyo uuli onse uwa fya cipatala.
IFIPUSHO FYATUNDAMA IFYA KUBA ABAIBUKILAKO
30 Ulingile ukwishiba ukuti kwalibako ifipusho fimo fintu badokota na bambi bepusha ifyo lyonse ifishipushiwa no kukunta kusuma. Cimo ico ilingi line cipushiwa na badokota (na bakapingula bamo) caba ca kuti:
• “Bushe kuti watemwo kufwa (ukuleko mwana obe ukufwa) ukucila ukupokelela ‘ukukuushishamo mulopa ukwa kupususho bumi’?”
31 Nga watila ee, ico kuti caba icalungama mu mano ya butotelo. Lelo ico casuko ilingi line cisendwa bubi bubi kabili pa nshita shimo cilaletako fye no kupingulapo kwabipa ukwa filye. Ufwile ukwibukisha ukuti tauli mu butumikishi muli iyi mibele. Ukucila, ulelanda pa lwa kundapa kwakabilwa ukwa fya cipatala. Kanshi, ufwile ukuteulukila kwi bumba lyobe, ilya fya cipatala nelyo ilya fye funde.—Ilu. 39:1; Kol. 4:5, 6.
32 Kuli dokota, kapingula, nelyo umukalamba wa cipatala, “ee” kuti apilibula ukuti ulefwaya ukuba uufwile cisumino nelyo ulefwaya ukupeelo mwana obe ilambo pa citetekelo cobe. Ukubeba ulwa kutetekela kobe ukwakosa mu kubuuka muli iyi mibele ilingi line takwakabombe. Bakakwinika nge mpelwa mano ya butotelo, uushaba na maka ya kucito kupingulapo kwa mano lintu ubumi buli mu busanso. Mu mulandu wa bana banono, bakakumona ngo mufyashi wa mulekelesha uukaana ico bainika ukundapa kwa cipatala “ukwa kupususho bumi.”
33 Lelo IYO taulekana ukundapa kwa cipatala nge fyo. Mupusene fye na dokota ukukuma ku UMUSANGO wa kundapa. Ici cifulo ilingi cikaalula icikope conse kuli bene na iwe. Pa mbali ya ico, caliba ica kulufya kuli bene ukucilenga ukumoneka kwati umulopa twawakwata busanso no kuti waba e kundapa FYE KWEKA “ukwa kupususho bumi.” (Mona Ni Shani Fintu Umulopa Wingapususha Ubumi Bobe?, amabula 7-22.) E co ufwile ukulenga ico cishinka ukumfwika. Ni shani wingacicita? Kuti waasuka auti:
• “Nshilefwaya (nshilefwaya umwana wandi) ukufwa. Nga ca kuti nacilafwaya (nga nacilafwaya umwana wandi) ukufwa, nga njikele ku ŋanda. Lelo njishile kuno ku kukwata ukundapa kwa cipatala pa kuti ningaba (ukuti ningakwata umwana wandi) umumi. Cintu ndefwaya cili kubomfya kwa kusengulwila ukwa fya cipatala ukushilimo mulopa mu mulandu (mu kulwala kwa mwana) wandi. Inshila sha kusengulwila e ko shaba.”
34 Ifipusho fimbi ifyafulilako ilingi ifipushiwa na badokota nelyo bakapingula fyaba ni fi:
• “Cinshi cikacitika kuli iwe nga ca kuti ukukuushishamo kwapatikishiwa no kukambisha kwa cilye? Bushe ni we ukapeelwo mulandu?”
•“Bushe ukupokelela nelyo ukupeelwa ukukuushishamo mu kukupatikisha kukakulenga ukufumishiwa mu butotelo bobe nelyo ukupusulwa ubumi bwa ciyayaya? Ni shani fintu ukamonwa ne cilonganino cobe?”
35 Nkashi umo ayaswike kapingula ukuti mu mulandu wa musango yo takapeelwe umulandu ku cintu kapingula apingwile. Ilintu cili icalungama ukufuma ku mimwene imo, kapingula acisendele ukuti capilibwile fyo apantu te kuti nkashi apeelwe umulandu, lyene wene aali no kushingamwa mu cifulo cakwe. Akambishe ukukuushishamo.
36 Ufwile ukumfwikisho kuti mu kwipusha aya mepusho, bamo ilingi line bafwaya inshila ya kushoka ukukaana kobe ukupokelela umulopa. Mu kukanaishiba wibapeela yene! E co ni shani twingasengauka uko kukanaumfwana? Kuti pambi wayasuka auti:
• “Nga ca kuti umulopa wapeelwa kuli ine mu kupatikishiwa mu nshila iili yonse, kuti caba cimo cine kuli ine nga ukucitwo bucende bwa kwikata kama. Ndi no kucula ifya kufumamo fya mu nkuntu na ku mupashi ifya uko kusansa pali ine ubumi bwandi bonse. Ndi no kucincintila na maka yandi yonse ukwingilila umubili wandi ukwa musango yo ukushikwete ukusuminisha kwandi. Ndi no kucito kubombesha ukuli konse ku kukanda bakasansa bandi kwati fye ni fintu ningacita mu mulandu wa bucende bwa kwikatwa kama.”
37 Ukwebekesha kwakosa, ukwamonekesha kufwile ukucitwa ukwa kuti ukukuushishamo kwa kupatikisha kwaba kuli ifwe kwingilila kwa kuselausha ukwa mibili yesu. Tawaba mulandu wayanguka. E co ba uwashansha. Cilenge ukumfwika ukuti ulefwaya ukubomfya kwa kusengulwila ukwa fya cipatala ukushilimo mulopa.
CINSHI UKACITA KU KUITEYANYA?
38 Natupituluka mu fintu fimo fimo ifyo ulekabila ukucita pa kuicingilila we mwine no lupwa lobe ku kukuushishamo mulopa ukushafwaikwa. (Pa numa, tulesubila ukupayanya ifyebo fyalundwapo pa fya kubomba ne mpika ishimako lintu utunya na bana banono batiinishiwa no kukuushishamo.) Natumona na kabili cintu Sosaite mu kubamo kutemwa icitile pa kupayanya ukwaafwa mu nshita ya kukabila. Cinshi cintu ufwile ukucita ne fi fyebo pa kushininkisho kuti nauiteyanya ukulolenkana ne mibele ya fya cipatala iya kusonsomba icitetekelo?
Ica kubalilapo: Kwateni ukulanshanya kwa lupwa ku kubelesha iyi milandu no kusanga cintu mukasosa no kucita, ukucilisha mu nshita sha kubomba mu kampampa.
Mu kukonkapo: Moneni ukuti namukwata amapepala yalembwa yonse yantu mulekabila.
Lyene: Cipangeni umulandu we pepo lyasakamanisha kuli Yehova ukumutungilila mu kupingulapo kwenu kwakosa ukwa ‘kutalukako ku mulopa.’ Ukumfwila ifunde lyakwe ilya pa mulopa kutwebekesha ulwa kusenamina kwakwe pali ifwe ku bumi bwabule mpela.—Imil. 15:29; Amapi. 27:11, 12.
[Akabokoshi pe bula 5]
Nga ca kuti imibele ya bumi yabipisha sana ukufika ku cipimo kuntu ukukuushishamo kwamoneka ukwingabako, bebeta uno mukululo ukukuma ku cintu ulingile ukucita:
1. Ita baeluda aba mu cilonganino cobe ku kukwafwilisha.
2. Leka baeluda bete Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala nga cilekabilwa.
3. Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala kuti akwafwilisha mu kulanda na badokota na bambi.
4. Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala kuti akwaafwa ukumonana na badokota bambi abengalanshanya na ba kulepula balekubombela ukukuma ku nshila sha kusengulwila.
5. Komiti wa Kumfwaninamo ne Fipatala kuti na kabili akwaafwa ukuselela ku cifulo icakwatako umucinshi ku kundapwa kulekabilwa.