Halpem Ol Bigfala Pikinini Blong Ol Alkolik
Dokta George W. Vroom i talem se: “Sipos yu yu gru long wan famle we i alkolik, yu yu mas stretem wanem we i no stret mo ol tingting we i no stret long rod ya we yu yu gruap long hem. I no moa gat narafala rod.”
WAN soldia we i kasem kil long ples blong faet, blad blong hem i stap ron. Help i kam kwiktaem, mo oli karem man blong faet ya we i kasem kil kwiktaem long wan haospetal. Soldia ya i laef yet be soa blong hem bambae i longtaem yet blong kamgud. Oli mas fiksimap ol kil blong hem, be hem i save harem nogud plante yia from samting ya.
Ol pikinini we papa no mama blong olgeta i alkolik, haos blong olgeta i save kam olsem wan ples blong faet we oltaem, oli mas faet blong kasem ol samting we oli nidim blong stap laef. Alkolik ya i save mekem nogud long sam long ol pikinini blong hem long saed blong seks. Hem i save kilim sam long ol pikinini blong hem. Plante long olgeta oli harem olsem se i no gat man blong lukaot long olgeta. Wan yangfala i tingtingbak long yangtaem blong hem, i se: “Hemia i sem mak long filing blong wan pikinini we i fraet tumas taem hem i harem bom i foldaon no taem i harem mesin gan i faerap raon long haos blong hem.” !Yumi no sapraes we plante pikinini blong ol alkolik oli harem i sem mak nomo long wan soldia we i stap plante yia finis long faet!
I tru we plante pikinini oli winim ol trabol olsem, be biaen oli ronwe long ples blong olgeta. Be taem oli kam bigman ol mak ya oli stap, nating se ol man oli no save luk ol mak ya, be oli tru mo oli save stap longtaem olsem blong soldia ya we i kil. “Naoia mi mi gat 60 yia,” Gloria i talem, “mo mi mi stap harem nogud yet long laef blong mi from we mi mi bon long wan famle we papa mama oli alkolik.”
?Olsem wanem blong halpem olgeta? ‘Serem trabol blong olgeta,’ Baebol i talem. (Rom 12:15, Phillips) Blong mekem olsem, yumi wanwan i mas luksave ol prapa trabol we yumi kasem taem yumi laef long wan ples we i gat wan alkolik.
“Mi Neva Gat Yangtaem”
Wan pikinini i nidim wan blong givim kakae long hem, blong kea long hem, mo blong leftemap tingting blong hem oltaem. Long famle we i alkolik, i no gat wan i mekem olsem. Samtaem, wok blong olgeta insaed long famle i jenis mo pikinini nao i lukaot long papa mama blong hem. !Eksampel blong Albet, hem i stat blong lukaot famle blong hem taem hem i gat 14 yia! Long ples blong papa mama we i alkolik wan yang gel we nem blong hem Jan i karem bigfala wok blong mekem ol samting long haos. !Hem i lukaot ol brata sista blong hem tu—hem i statem wok ya taem i gat 6 yia nomo!
Ol pikinini oli no bigman, mo olgeta tu oli no naf blong mekem wok olsem bigman. Taem ol pikinini oli mekem wok blong papa mama, olsem we oli bigman finis, taem oli rili kam bigman, oli harem nogud from i olsem se oli mestem wan haf blong laef blong olgeta. (Skelem Efesas 6:4.) Wan man blong givim advaes long famle, John Bradshaw i talem se: “Oli gru blong gat bodi olsem bigman. I luk olsem we oli sem mak nomo mo oli toktok olsem ol bigman, be insaed long olgeta oli no glad olsem wan pikinini boe no gel we i no save kasem wanem hem i nidim.” Olgeta olsem oli save filim olsem wan Kristin we hem i talem se: “Mi karem fulap soa yet we i no save finis from we mi no kasem ol samting we mi nidim long saed blong filing blong mi taem mi pikinini.”
“Ating i Rong Blong Mi”
Taem Robet i gat 13 yia nomo, papa blong hem i ded long wan akseden. “Mi traem soemaot se mi wan gud boe,” Robet i lukluk daon nomo blong talem tok ya. “Mi save we mi bin mekem ol samting we hem i no wantem, be mi mi no wan nogud boe.” Tingting blong Robet i trabol tumas from hem i ting se i rong blong hem we papa blong hem i alkolik mo trabol ya i stap long hem blong plante yia. !Robet i talem tok ya taem hem i gat 74 yia blong hem!
Plante taem ol pikinini oli karem rong blong papa no mama we i no save lego dring. Taem pikinini i putum rong blong papa mama long hem wan, hem i save ting se hem i winim trabol ya. Olsem Janis i talem: “Mi ting se sipos mi mi mekem i gud, papa blong mi i no save dring bakegen.”
Samting we i tru se i no gat wan pikinini—no wan bigman—we i save mekem, kontrolem, no stopem narawan blong i no moa dring. !Sipos papa no mama blong yu i alkolik, nomata wanem samting hem i talem long yu no we wan narafala i talem, be i no rong blong yu! Mo naoia we yu bigman finis, yu mas traem luksave sipos yu stap putum long yu wan yet ol rong fasin blong narafala.—Skelem Rom 14:12; Filipae 2:12.
“Mi No Save Trastem Wan Man”
Blong trastem wan man, yutufala i mas no haedem wan samting long yutufala, mo yutufala i mas tok tru mo stret. Long ples we i gat wan alkolik long hem, oli haedem evri samting mo oli save gyaman.
Taem hem i yangfala yet, Sara i save fasin blong papa blong hem we i no save lego dring. Hem i stap rimemba yet: “Mi mi harem we mi mi rong blong stap tingbaot tok ya ‘alkolik’ from we i no gat wan long famle we i save talemaot.” Susan i talem wan ekspiryens we i kolosap long hemia: “I no gat wan long famle we i talemaot wanem i stap gohed, olsem wanem olgeta oli no hapi no olsem wanem mifala i kros tumas from [namba tu papa blong mi we i alkolik]. Mi mi ting se mi mas fogetem evri samting nomo.” Trufala fasin blong wan papa no mama we i no save lego dring, plante taem famle i haedem from oli no wantem luksave. “Mi mi lanem blong no moa lukluk long ol samting ya from we mi mi luk i naf finis,” Susan i talem.
Mo tu, famle i no moa trastem alkolik from we fasin blong hem i stap jenis oltaem. Yestede hem i glad, tede hem i kros. Martin, wan pikinini we i kam bigman blong wan mama we i alkolik i talem se: “Mi neva save wetaem bambae hariken i stat.” Wan alkolik i no save folem ol promes blong hem, i no from we hem i no kea long wan samting, be i from alkol nomo. Dokta Claudia Black i talem se: “Fasin blong stap oltaem wetem dring i kam faswan samting long laef blong wan alkolik. Ol narafala samting i stap long seken ples.”
“Mi Haedem Filing Blong Mi”
Taem ol pikinini oli no save talemaot ol tru filing blong olgeta, oli lanem blong haedem ol filing ya. Oli go long skul wetem “smael long fes blong olgeta be oli harem nogud insaed long bel blong olgeta,” buk ya Adult Children—The Secrets of Dysfunctional Families i talem, mo oli fraet blong talemaot tingting blong olgeta from we maet oli mekem fasin we famle i stap haedem i kam long klia ples. Oli mekem olsem se evri samting oli oraet nomo; be insaed long olgeta, ol filing we oli stap haedem oli mekem olgeta oli harem nogud.
Taem oli kam bigman, blong haremgud oli mekem olsem we ‘evri-samting-i-oraet,’ be kolosap evritaem samting ya i no winim trabol blong olgeta. Sipos oli no save talemaot ol filing blong olgeta long klia ples, ating i save gat trabol insaed long bel blong olgeta—hemia ol soa long gat insaed long bel, hed i soa oltaem, mo ol narafala sik bakegen. “Ol filing blong mi oli stap kakae mi oltaem,” Sheli i talem. “Mi gat evri sik blong bodi we buk blong dokta i tokbaot.” Dokta Timmen Cermak i talem se: “Rod we ol pikinini we oli kam bigman oli folem blong stretem ol wari blong olgeta, hemia we oli haedem, be yu no save jenisim prapa rod we bodi i wok long hem . . .wan man we i wari bigwan tumas, we wari ya i stap long plante yia, bodi blong man ya bambae i kam nogud.”
Bitim Laef
Ol bigfala pikinini blong ol alkolik oli strong; ol trabol we oli kasem long yangtaem blong olgeta mo oli stap stanap strong long hem oli soemaot samting ya. Be olgeta oli nidim wan samting moa i bitim laef. Oli mas lanem ol nyufala tingting long saed blong fasin joengud insaed long famle. Oli mas stretem ol filing olsem sem from rong blong narafala, kros, mo filing we oli no tinghae long olgeta wan. Ol pikinini we oli kam bigman blong ol alkolik oli mas yusum paoa blong olgeta blong putum wanem we Baebol i kolem “nyufala fasin.”—Efesas 4:23, 24, NW; Kolosi 3:9, 10.
Samting ya i no isi blong mekem. LeRoy, wan bigfala pikinini blong wan alkolik, i traehad blong mekem prapa famle blong hem i folem ol rul blong Baebol long 20 yia finis. “Taem mi kasem olgeta advaes we i kaengud long Sosaeti, long saed blong Famle buk mo ol narafala buk, mi no save kasem save long ol tingting blong olgeta.a Frut blong samting ya se mi no mekem ol tok ya oli wok long laef blong mi. . . . Mi no bin soem filing blong mi, mi jes traem blong faenem mo folem ol rul nomo, olsem ol Farisi.”—Lukluk Matyu 23:23, 24.
Long wan man olsem LeRoy, advaes se yu mas “laekem moa” ol pikinini blong yu mo yu mas “toktok” wetem olgeta, mo yu mas “stretem olgeta” i no naf. ?From wanem? From we wan bigfala pikinini blong wan alkolik ating neva papa mama blong hem oli bin mekem ol fasin ya long hem. ?Taswe olsem wanem hem i save soemaot mo folem ol fasin ya wetem ol pikinini blong hem? LeRoy i lukaot advaes blong kasem save strong fasin blong papa blong hem blong no lego dring. Rod ya i givhan long hem blong hem i gru long saed blong speret. “Nating se hemia i wan taem we laef blong mi i had, be hem i wan taem blong gru bigwan long saed blong speret,” hem i talem. “Hemia fastaem long laef blong mi, we mi rili filim olsem we mi stat blong kasem stret save long lav blong God.”—1 Jon 5:3.
Wan Kristin woman we nem blong hem Sheril i kasem help long wan man we wok blong hem i blong givhan long olgeta we oli gat samkaen trabol. Man ya i save long ol trabol blong ol famle we i gat wan alkolik long hem. Mo tu hem i talem trabol blong hem long wan elda we i traehad blong kasem save long tingting mo filing blong hem. Hem i talem se: “Taem mi talemaot finis ol ‘tingting’ blong mi long ol trabol we mi stap haedem, nao mi harem se mi gat pis wetem Jeova mo wetem mi wan. Naoia mi tingbaot Jeova olsem Papa blong mi (wan samting we neva mi mekem bifo), mo naoia mi no moa tingting olsem se wan man i stilim wan samting long laef blong mi, taem mi no kasem lav mo advaes we mi nidim blong lidim mi long papa blong mi long wol ya.”
Ami, pikinini gel blong wan alkolik we i kam big gel finis, i faenemaot se taem hem i mekem “frut blong speret” i wok long laef blong hem samting ya i halpem hem bigwan. (Galesia 5:22, 23, NW) Hem i lanem tu blong talemaot ol tingting blong hem mo ol filing blong hem long wan elda we hem i kasem save long olgeta. “Elda ya i talem bakegen wanem we mi rili wantem,” Ami i talem, “mi mi wantem we Jeova God mo Jisas Kraes tufala i glad long mi. Taem mi lukaotem lav blong tufala mo wanem tufala i wantem, samting ya i neva save spolem mi wan.”
Kamgud Fulwan
Baebol i gat ol promes blong Jisas we i talem se olgeta we oli kam long hem we tingting blong olgeta i hevi tumas from ol trabol oli save haremgud. (Matyu 11:28-30) Antap moa, Jeova i “God we i gat gudfala sore, mo i gat olgeta fasin blong leftemap tingting blong man.” (2 Korin 1:3, 4, NW) Marina i talem se: “Mi stat blong kasem save nao we Jeova i wan Man we neva i lego mi long saed blong bodi, long tingting, no long filing.”
Yumi stap long wan taem we Baebol i talem las dei, wan taem we plante—insaed long famle tu—bambae oli ‘tok nogud long narafala, oli no gat sore nating mo oli wael olgeta.’ (2 Timote 3:2, 3, The New English Bible) Be God i promes finis se i no longtaem bambae hem i putum wan nyufala wol we pis bambae i stap long hem mo we bambae i ravemaot evri wora blong ae mo ol trabol. (Revelesen 21:4, 5) Wan Kristin we i gruap long wan famle we i alkolik i talem se: “Yumi hop se yumi evriwan i save wok tugeta long nyufala wol ya, we yumi save kamgud fulwan we Jeova hem wan i save mekem.”
Wan Store
“Mi wan pikinini blong wan alkolik we mi kam bigman finis. Papa blong mi hem i kam wan alkolik taem mi gat eit yia nomo. Taem hem i stap dring, fasin blong hem i raf tumas. Mi rimemba long fraet we ful famle i kasem. Long wan taem we mi save hapi long yangtaem blong mi, mi lanem blong haedem ol filing blong mi, ol nid blong mi, ol samting we mi wantem, mo ol hop blong mi. Mama mo papa blong mi tufala i bisi tumas blong lukaot long trabol blong papa, tufala i no save tingbaot mi. Long taem ya tufala i mekem mi olsem se mi no impoten nating long laef blong tufala. Mi stat blong harem se mi nating nomo. Wok we mi mekem taem mi gat eit yia i fosem mi blong no moa mekem olsem wan pikinini—blong gruap kwiktaem mo karemaot ol wok blong famle. I olsem we mi no gat wan laef blong mi.
“Fasin blong papa blong mi i save mekem man i sem, mekem se mi tu mi sem from. Blong traem winim trabol ya mi traem blong soemaot se mi stretgud olgeta. Mi givim mo mi givim ol samting, olsem we mi traem blong pem lav, mi neva harem se mi gud inaf blong kasem lav we mi no pem. Long laef blong mi, mi mekem olsem we mi stap plei long wan sinima mo ol filing blong mi oli ded. Sam yia biaen man blong mi mo ol pikinini blong mi oli talem long mi se mi mi wan robot, mi mekem ol samting be mi no gat filing wetem. Mi mi slef blong olgeta long 30 yia, mi fogetem ol nid blong mi long saed blong filing blong halpem olgeta, mi mekem long olgeta olsem we oltaem mi stap mekem long papa mama blong mi. ?Mo hemia i tangkyu we oli talem long mi? !Hemia i laswan kil!
“Mi kros, tingting blong mi i fasfas mo mi harem olsem we mi lusum hop blong mi, taswe mi traehad blong faenemaot wanem i rong long mi. Taem mi storeyan wetem ol narafala we oli bin gruap long ol haos blong ol alkolik, plante nogud filing we mi stap holemtaet olgeta oli stat blong kamaot, hemia ol samting we mi neva tingbaot bifo, ol samting we oli mekem se tingting blong mi i foldaon oltaem. I olsem we mi tekemaot wan hevi samting long mi, mi sakemaot ol nogud tingting we mi stap holemtaet. !Hemia i wan help blong save se mi no stap mi wan, we ol narafala tu oli serem mo oli luksave ol trabol we mi gruap wetem long wan famle we i alkolik!
“Mi go luk wan grup blong Ol Bigfala Pikinini Blong Ol Alkolik mo mi traem blong folem sam long ol advaes blong olgeta we oli save givhan long mi. Ol buk blong olgeta oli halpem mi blong jenisim sam rong tingting blong mi. Mi raetemdaon ol dip filing blong mi, ol filing we mi haedem plante yia finis. Mi lesin long ol kaset we oli eksplenem olsem wanem mi save halpem mi wan. Mi lukluk wan grup we oli toktok long televisin, man we i lidim, hem i wan pikinini blong wan alkolik we i kam bigman finis. Buk ya Feeling Good, blong Yunivesiti blong Pensilvenya Skul blong Meresin i halpem mi blong mi respektem mi wan mo i givhan long mi blong lego ol nogud tingting.
“Sam long ol nyu tingting ya oli kam olsem ol tul, oli olsem ol tingting we mi yusum blong winim ol trabol long laef mo ol trabol we mi gat wetem ol narafala man. Sam long ol tingting ya we mi lanem mo mi stap mekem oli wok hemia: I no samting we i hapen long yumi we i impoten, bigfala samting hem i olsem wanem yumi tingbaot ol samting we i hapen. Ol filing blong yumi oli no mas kam ded insaed long yumi, be yumi mas skelemgud olgeta mo soemaot olgeta long gudfala fasin, sipos no yumi mas lego olgeta. Wan long ol tul ya hem i tok ya ‘wokem ol stret tingting bakegen mo bakegen gogo oli kam prapa tingting blong yu.’ Ol samting we yu stap mekem bakegen oltaem oli save mekem se ol nyufala tingting oli kam long bren blong yu.
“Tul we i impoten moa long evriwan hemia Tok blong God, Baebol. Insaed long hem mo long ol kongregesen blong ol Wetnes blong Jeova, wetem ol elda blong olgeta mo ol Wetnes we oli bigman long saed blong speret, mi mi kamgud fulwan long saed blong speret, mo mi luksave olsem wanem blong laekem mi wan. Mi kasem save tu se mi wan man we fasin blong mi i no sem mak wetem ol narafala, mo we i no gat wan man long heven mo wol we i olsem mi. Samting we i impoten moa, mi save se Jeova i laekem mi, mo Jisas i ded blong sevem laef blong mi mo ol narafala tu.
“Naoia we wan mo haf yia i pas, mi save talem se mi kamgud long 70%. Mi save kamgud fulwan nomo taem nyufala wol blong Jeova we stret fasin i stap long hem, i tekem ples blong nogud fasin blong wol blong naoia, mo god blong hem, Devel Setan.”
Lastok
Baebol i talem se: “Advaes we i stap long hat blong man i olsem dip wora, be man we i gat fasin luksave, hem nao i save pulum wora ya i kam antap.” (Proveb 20:5) Wan we i go blong halpem hemia we tingting blong hem i foldaon, hem i mas gat fasin luksave blong pulumaot long dip wora blong hat ol trabol we i mekem narafala i harem nogud. I gat bigfala praes “taem plante i givim advaes” sipos oli gat fasin luksave. (Proveb 11:14) Proveb we i kam naoia i soemaot tu from wanem i gud blong lukaot advaes long ol narafala: “Aean i save sapenem aean. Olsem ya nao wan man i sapenem fes blong narafala.” (Proveb 27:17) Taem olgeta we oli kasem trabol oli storeyan long narafala, ‘bilif blong olgeta i save givhan long olgeta.’ (Rom 1:12) Mo blong folem rul ya blong Baebol blong “givhan long olgeta we oli no gat paoa,” man we i wantem givhan long hemia we i no gat paoa hem i mas luksave stampa blong trabol ya mo olsem wanem trabol ya i gohed blong spolem man ya, nao hem i save leftemap tingting blong hem.—1 Tesalonaeka 5:14.
[Futnot]
a ?Olsem Wanem Blong Mekem Famle Blong Yu i Hapi? Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. i mekem.
[Tok blong pija long pej 8]
!Plante pikinini blong ol alkolik oli harem i sem mak nomo long wan soldia we i stap plante yia finis long faet!
[Tok blong pija long pej 9]
“Ol filing blong mi oli stap kakae mi oltaem”
[Tok blong pija long pej 10]
Long ples we i gat wan alkolik long hem, oli haedem evri samting mo oli save gyaman
[Tok blong pija long pej 10]
Oli go long skul wetem “smael long fes blong olgeta be oli harem nogud insaed long bel blong olgeta”
[Tok blong pija long pej 11]
“Naoia mi tingbaot Jeova olsem Papa blong mi (wan samting we neva mi mekem bifo)”
[Tok blong pija long pej 12]
Tul we i impoten moa long evriwan hemia Tok blong God, Baebol