Ol Yangfala Oli Askem
?From Wanem Papa Mama Blong Mi Tufala i No Letem Mi Blong Mi Gat Gudtaem?
I gat wan yangfala gel long Ostrelia we nem blong hem Allison.a Allison i luk se sem samting i stap hapen long skul long evri Mande moning, mo samting ya i mekem se long evri Mande moning hem i harem nogud.
Allison i talem se: “Long evri Mande moning, olgeta fren blong mi long skul oli tokbaot ol samting we oli mekem long wiken. Oli storian long sam samting we i pulum tingting blong mi, olsem hamas lafet we oli go long hem, mo hamas boe we oli kisim. Oli tokbaot tu olsem wanem oli ronwe long ol polis . . . !Stori blong olgeta i mekem man i fraet, be i luk olsem se oli gat gudtaem! Oli gohom long faef klok moning, be papa mama blong olgeta i no tok. !Be mi, mi mas go slip long taem we olgeta oli no statem lafet blong olgeta yet!
“Afta we oli tokbaot ol samting we oli mekem long wiken, oli askem long mi se mi mi bin mekem wanem. ?Mi mi mekem wanem long taem ya? Mi go long ol Kristin miting. Mi joen long wok blong prij. Mi mi harem se mi mestem plante gudfala samting. Taswe, plante taem mi talem nomo long olgeta se mi mi no mekem wan samting. Ale oli askem long mi se from wanem mi no go joen wetem olgeta.
“Taem Mande i pas, mi ting se bambae i moa isi, be nogat. !Olgeta evriwan oli stap tokbaot samting we bambae oli mekem long nekis wiken! Plante taem mi sidaon mo mi lesin nomo long olgeta. !Mi mi harem se bambae mi mestem wan gudfala samting bakegen!”
?OLSEM wanem? ?Taem yu go long skul long Mande moning, yu yu harem olsemia? Maet yu yu harem olsem se i gat plante defren samting afsaed we yu save mekem blong yu harem gud, be papa mama blong yu tufala i lokem gud doa. No maet yu harem olsem se yu yu stap long wan ples blong pleplei, be tufala i no letem yu yu joen long wan long ol pleplei ya. Maet yu yu no wantem mekem evri samting we ol narafala yangfala oli stap mekem. !Be yu wantem nomo se wanwan taem, yu gat gudtaem! ?Long wiken we i kam, wanem samting we yu yu wantem tumas blong mekem blong harem gud mo spel?
◯ danis
◯ konset blong miusik
◯ muvi
◯ lafet
◯ wan narafala samting ․․․․․
Yu yu mas gat wan taem blong spel mo blong pleplei. (Prija 3:1, 4) God ya we i Mekem yu, hem tu i wantem se yu yu harem gud long yangtaem blong yu. (Prija 11:9) Mo papa mama blong yu tu, tufala i wantem se yu gat gudtaem, nating se samtaem yu yu no ting olsem. Be i gat tu samting we i mekem se papa mama blong yu tufala i wari: (1) samting we bambae yu yu mekem mo (2) ol fren we bambae yu joen wetem.
Maet sam fren blong yu oli askem long yu blong go wetem olgeta, be yu yu no save sipos papa mama blong yu bambae tufala i letem yu no nogat. ?Bambae yu mekem olsem wanem? Baebol i talem se taem yu mas mekem wan desisen, yu mas tingting gud long ol defdefren rod we oli stap long fored blong yu, ol rod we oli gud mo ol rod we oli nogud. Mo tu yu mas tingting gud long ol frut we bambae oli kamaot biaen, sipos yu jusum ol rod ya. (Dutronome 32:29; Ol Proveb 7:6-23) Ol fren blong yu oli askem long yu blong yu go wetem olgeta. ?Ale wanem ol rod we yu save jusum?
FAS ROD: YU NO ASKEM BE YU GO NOMO.
From wanem maet yu jusum rod ya: Yu yu wantem se ol fren blong yu oli luk we yu yu save folem prapa tingting blong yu nomo. Yu yu harem se yu save mekem wan jus we i gud moa i bitim papa mama blong yu, mo maet yu no trastem tingting blong tufala.—Ol Proveb 15:5.
Frut we i save kamaot: Ol fren blong yu bambae oli faenemaot wan samting long saed blong yu, hemia se yu yu save trikim ol narafala. Sipos yu yu trikim papa mama blong yu, be maet yu save trikim ol fren blong yu tu. Sipos papa mama blong yu tufala i faenemaot yu, bambae tufala i harem nogud from we tufala i luk se yu yu giaman long tufala. !Mo bambae tufala i no moa letem yu yu goaot wetem ol fren blong yu bakegen! Blong talem stret, i krangke blong no obei long papa mama blong yu mo goaot olsem.—Ol Proveb 12:15.
SEKEN ROD: YU NO ASKEM, MO YU NO GO.
From wanem maet yu jusum rod ya: Yu stap tingting long toktok blong ol fren blong yu taem oli askem long yu blong yu folem olgeta. Ale yu tingbaot se samting we bambae yufala i go mekem, i no laenap wetem ol rul we yu yu stap folem, mo se sam yangfala we bambae yu go joen wetem olgeta, oli no ol gudfala fren. (1 Korin 15:33; Filipae 4:8) Sipos no, maet yu yu wantem go tumas, be yu fraet blong askem long papa mama blong yu.
Frut we i save kamaot: Sipos yu no go wetem ol fren blong yu from we yu save se hemia i no stret, bambae yu gat strong tingting blong talemaot samting ya long olgeta. Be sipos yu no go from we yu fraet blong askem long papa mama blong yu, maet bambae yu sidaon long rum blong yu mo yu stap kros, from we yu harem se yu stap yu wan nomo, yu no gat gudtaem.
NAMBA TRI ROD: YU ASKEM, MO YU WET.
From wanem maet yu jusum rod ya: Yu save se yu mas obei long papa mama blong yu mo yu respektem tingting blong tufala. (Kolosi 3:20) Yu lavem papa mama blong yu mo yu no wantem mekem tufala i harem nogud. From samting ya, yu no trikim tufala blong yu save go luk ol fren blong yu. (Ol Proveb 10:1) Mo tu, yu gat janis blong talemaot long tufala se ol fren blong yu oli askem long yu blong yu go wetem olgeta.
Frut we i save kamaot: Papa mama blong yu tufala i haremsave se yu yu lavem tufala mo yu respektem tufala. Mo sipos tufala i luk se samting we yu askem i oraet nomo, maet tufala i letem yu yu go.
?From Wanem Maet Papa Mama Blong Yu Tufala i No Letem Yu?
?Be olsem wanem sipos papa mama blong yu tufala i no letem yu? Hemia i save mekem yu yu harem nogud. Be sipos yu kasem save long tingting blong tufala, hemia i save givhan long yu taem tufala i no letem yu. Yu traem tingbaot, maet tufala i no letem yu from sam long ol risen ya.
Tufala i gat moa save mo tufala i gotru long plante samting long laef blong tufala. Long sam kantri, i gat sam man we wok blong olgeta i blong gad long ol man we oli stap swim long solwota, blong oli no draon. Maet bambae yu yu wantem moa blong go swim long ol ples we ol man ya oli gad long olgeta. ?From wanem? From we taem yu stap pleplei mo gat gudtaem long solwota, yu no moa tingbaot ol samting we oli save mekem trabol long yu. Be ol man blong gad ya, oli stanap long wan ples we i hae, mo oli naf blong luksave kwiktaem sipos i gat trabol.
Long sem fasin, papa mo mama blong yu tufala i gat moa save bitim yu, mo tufala i gotru long plante samting finis long laef blong tufala. From samting ya, tufala i naf blong luksave ol trabol we oli save kasem yu, we yu yu no naf blong luksave. Papa mama blong yu tufala i olsem ol man ya we oli stap gad long ol man we oli stap swim long solwota. Tufala i no wantem spolem yu, be tufala i wantem givhan long yu blong ol trabol oli no tekemaot glad we yu save gat long laef blong yu.
Tufala i lavem yu. Papa mo mama blong yu tufala i lavem yu tumas mo tufala i wantem lukaot gud long yu. From samting ya, taem tufala i luk se i oraet, bambae tufala i letem yu, be taem tufala i luk se i no oraet, bambae tufala i no save letem yu. Taem yu askem long tufala sipos yu save mekem wan samting, fastaem tufala i tingbaot se bambae tufala i glad long frut we i save kamaot sipos tufala i letem yu, no nogat. Sipos tufala i save se bambae yu yu oraet mo yu no save kasem trabol, ale long taem ya nomo bambae tufala i glad blong letem yu.
Tufala i no save evri samting long bisnes ya. Plante taem, ol papa mama we oli lavem pikinini blong olgeta, oli letem pikinini i mekem samting we tufala i save se bambae hem i no kasem trabol from. Sipos tufala i no kasem save gud long samting we yu yu askem, no tufala i harem se yu yu no talemaot evri samting long tufala, bambae tufala i no letem yu.
?Yu Yu Mas Mekem Wanem Blong Tufala i Letem Yu?
Yu mas tingbaot fo samting.
Yu mas tok tru: Fastaem, i gud yu tingbaot ol kwestin ya: ‘?From wanem mi mi wantem tumas blong go? ?Mi mi laekem pleplei ya we bambae mifala i mekem? ?No mi mi wantem nomo se ol narafala yangfala oli glad long mi? ?Mi wantem go from we gel (no boe) we mi mi laekem bambae hem tu i go?’ Biaen, taem yu toktok wetem papa mama blong yu, i gud we yu tok tru long tufala. Tufala tu i yangfala bifo, mo tufala i save gud yu. Taswe bambae tufala i luksave kwiktaem stret risen we i mekem se yu yu wantem go. Sipos yu tok tru long tufala, bambae tufala i glad long yu. Mo yu bambae yu kasem gudfala samting from waes blong tufala. (Ol Proveb 7:1, 2) Be sipos yu no tok tru long tufala, bambae tufala i no trastem yu, mo bambae tufala i no letem yu yu go.
I gud blong jusum stret taem: Sipos yu wantem askem wan samting long papa mama blong yu, i nogud yu askem taem tufala i jes kamhom afta long wok, no taem tufala i stap tingting long defren samting. I moagud yu askem long wan taem we tingting blong tufala i spel. Be yu no mas wet kasem las minit ale yu traem fosem tufala blong tufala i letem yu. Bambae papa mama blong yu tufala i no glad sipos tufala i mas kwik blong mekem wan desisen. I gud we yu askem long tufala long stat nomo, nao bambae tufala i glad long fasin blong yu.
Givim wan stret ansa: Yu mas talemaot evri samting we tufala i mas save. I gud we yu eksplenem gud long tufala, samting we yu wantem mekem. Plante taem, ol papa mama oli askem long ol yangfala se: “?Hu olgeta we bambae oli stap wetem yufala? ?I gat wan bigman we bambae i lukluk long yufala? ?Bambae yufala i finis long wanem taem stret?” Plante taem ol yangfala oli ansa se: “Mifala i no save.” Ansa olsem i no givim plante save long papa mama, mo hemia i save mekem se tufala i no letem yangfala blong i go.
Tingting we yu mas gat long saed blong tufala: Yu no mas tingbaot papa mama blong yu olsem se tufala i enemi blong yu. Yu mas tingbaot tufala olsem se tufala i stap long saed blong yu, from we sipos yu tingting gud, samting ya i tru nomo. Sipos yu tingbaot papa mama blong yu olsem se tufala i fren blong yu, bambae yu no toktok olsem we yu wantem rao wetem tufala. Mo bambae tufala i lesin moa long yu. Sipos tufala i no letem yu, i gud we yu askem from wanem, mo yu askem wetem respek. Olsem nao, maet yu wantem go long wan konset, be papa mama blong yu tufala i no letem yu yu go. I gud yu traem blong kasem save long tingting blong tufala. ?Tufala i wari from fasin blong man we bambae i mekem konset ya? ?Tufala i wari from ples we konset bambae i stap long hem? ?Tufala i wari from ol fren we bambae yu joen wetem olgeta? ?Tufala i wari from praes we yu mas pem blong go insaed? Yu no mas talem ol tok olsem, “Yutufala i no trastem mi,” “Ol narafala oli go,” mo “!Ol fren blong mi, papa mama blong olgeta oli letem olgeta!” I gud we yu soemaot long papa mama blong yu se yu yu bigman long tingting blong yu, taswe yu agri long desisen blong tufala mo yu respektem tingting blong tufala. Sipos yu mekem olsem, bambae tufala i respektem yu. Mo long nekis taem, bambae tufala i save letem yu yu go.
[Futnot]
a Mifala i jenisim nem ya.
[Bokis blong pija long pej 20]
YU TRAEM ASKEM LONG PAPA MAMA BLONG YU
?Yu yu wantem save tingting blong papa mama blong yu long saed blong ol advaes ya? Wan rod nomo blong faenemaot, hemia blong askem stret long tufala. Long taem we yu luk se i stret, yu traem pulum tufala blong talemaot tingting blong tufala long saed blong gudtaem we yu yu wantem gat. I gud yu traem tingbaot wan kwestin we yu wantem askem long tufala, mo yu raetemdaon kwestin ya long ples ya.
․․․․․
[Tok blong pija long pej 20]
Ol man blong gad long olgeta we oli stap swim long solwota, oli naf blong luksave trabol we i save kasem ol man we oli stap swim. Long sem fasin, papa mama blong yu tufala i naf blong luksave trabol we i save kasem yu, mo tufala i save givim woning long yu