May

Vbọ ma he kpẹ gbe na, ọlọghọmwa ra okuo keghi ya emwa nibun lẹ hin otọ ẹvbo iran rre gha rrie otọ ẹvbo ọvbehe. Ma sẹtin ka ruẹ vbene emwa vbenian ya tuẹ hẹ. Ma sẹtin vbe ruẹ ifiẹmwẹ eso vbe urhuẹvbo iran nọ gha ya iran gha mwẹ ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ ye ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba. Ma sẹtin vbe gi iran rẹn wẹẹ, iran gha miẹn ebe kevbe vidio ọghomwa vbe urhuẹvbo iran vbe jw.org. E Jehova ẹre ọ kpemehe iko ọghe Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima. Iko na, keghi ya ima kporhu iyẹn nọ maan vbe odẹ nọ dagbẹn. Emwi ne ima ruẹ vbe iko na keghi ya ima mwẹ udinmwẹ vbe nọ dekaẹn iwinna atuẹ werriegbe kevbe Baibol na gu emwa tie. Evbibiẹ emọ, wa gha maa ivbi uwa re vbene a ya ya ẹmwẹ obọ ọmwa zẹ ewanniẹn hẹ vbe iko. Ewanniẹn vberriọ ne ibiẹka eso zẹ vbe iko, ẹre ọ ya emwa eso miẹn odẹ ẹmwata yi.—1 Kọr 14:25. w18.06 22 ¶7-9

Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, ọ mwẹ ẹghẹ ne ima hia ya khian rree ne Osanobua. (Ẹfis 2:12) E Jehova keghi ya ahoẹmwọmwa kevbe ẹnina si ima kẹ egbe. (Hoz 11:4; Jọn 6:44) Jesu Kristi keghi miẹn ima yi. Ọ na kie ẹkpotọ yọ ne ima do gha re eguọmwadia Osanobua. Nọnaghiyerriọ, ọ ma khẹke ne ima gha ya aro gbe ọmwa rhọkpa re rhunmwuda Jesu kevbe Erhae ma ya aro gbe ima re. Zẹ vbene ima ya sikẹ ufomwẹ ọghe agbọn Esu na, te uyinmwẹ ighaegbe, aro ne a ya gbe emwa ọvbehe re kevbe igbinnoguo khian gha muan yọ. (Gal 5:19-21; 2 Tim 3:13) Zẹvbe eguọmwadia Osanobua ne ima khin, ọ khẹke ne ima gha nọ Osanobua nọ rhie ẹwaẹn ne ima. Ma ghaa mwẹ ẹwaẹn na, ma i ghi gbe ewanmwẹ ghee obọ ọkpa, ọ vbe ya ima gu emwa ọvbehe gha rrọọ vbuwe ọfunmwegbe. (Jems 3:17, 18) Ma mwẹ ọse vbe otọ ẹvbo ughughan, ma i ya aro gbe iran re rhunmwuda ima i re ivbi ẹvbo ọkpa, ma vbe ruẹ urhuẹvbo ọghe iran. Ena hia keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ, ọ vbe ya ima mwẹ ọfunmwegbe nọ ye vbe “ẹzẹ ne ẹi ka” kevbe ibuohiẹn ata nọ ye vbe “ẹzẹ nọ lẹ sẹ oke.”—Aiz 48:17, 18. w18.06 12 ¶18-19

Ovbiyokuo e Rom nọ ma gba ibata i sẹtin yo odaro okuo. Ibata ohian ne iran gba, keghi re nọ mwẹ ipapa eha ne a rhilo ginna egbe. Ọ wegbe, ẹi khuo, ẹi balọ owẹ, ẹi vbe logho. Ibata okuo na, ẹre ivbiyokuo e Rom gba lae odaro okuo. Erriọ Ivbiotu e Kristi vbe ya mwẹ ibata ọghe orhiọn ne iran gba vbe iran gha khian ya kporhu iyẹn nọ maan ọghe ọfunmwegbe. Ibata orhiọn na, keghi re ne ima na loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya kporhu iyẹn nọ maan. (Aiz 52:7; Rom 10:15) Ọrheyerriọ, ọmwa nọ ma din i sẹtin kporhu vbe ẹkpotọ gha kie. Ọtẹn nokpia Bo nọ rre ukpo 20 keghi kha wẹẹ: “Ohan i ka gu mwẹ kporhu ma ihua mwẹ vbe klas. Ekhue ghi wa gha mu mwẹ. I ma rẹn emwi nọ ya ohan gha mu mwẹ vbe ẹghẹ nii. Nia, oghọghọ ẹre I ghi ya kporhu ma ihua mwẹ.” Igbama nibun keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, iran gha gele mu egbe ikporhu iyẹn nọ maan yotọ, ẹre iran na sẹtin ya udinmwẹ kporhu. w18.05 29 ¶9-11

Jesu keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Ọfunmwegbe mwẹ ọre I ya we uwa.” (Jọn 14:27) De iyobọ ne ọfunmwegbe ọghe Kristi ye ne ima vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan? Zẹ vbene ima ya ya izinegbe kporhu iyẹn nọ maan, ma keghi mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko rhunmwuda ne ima na rẹn wẹẹ, ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova kevbe Jesu. (Psm 149:4; Rom 5:3, 4; Kọl 3:15) Jesu ghi tama erhuanegbe ẹre nẹ wẹẹ, irẹn hoo ne ọyẹnmwẹ nọ sẹ iran “gha re nọ sẹ otọ ẹko,” ọ keghi gi iran rẹn evbọzẹe ne ọ na khẹke ne iran gha mwẹ ahoẹmwọmwa ne ẹi re ọghe ọkẹnrẹn. (Jọn 15:11-13) Vbe iyeke ọni, Jesu na vbe khama iran wẹẹ: “Ọse mwẹ ọre I ghi tie uwa ẹre.” Vbene ẹmwata, na do gha re ọsie Jesu keghi re ẹse ọhẹ nọ hiunsi! Sokpan, vbọ khẹke ne avbe ukọ e Jesu gha ru, ne iran mieke na ye gha re ọsie ọre? Te ọ khẹke ne iran gha “mọ ọmọ” erhan. (Jọn 15:14-16) Vbe Jesu da suẹn gha kporhu, ọ na tama erhuanegbe ẹre ne iran ya kporhu wẹẹ: “Arriọba ẹrinmwi sẹ otọ foo.” Ukpo eva ghi gberra nẹ, ọ na wẹẹ ne iran gha mọ ọmọ erhan. (Mat 10:7) Ọ ghi rre asọn nokiekie ne ọ gbe vbe agbọn, ọ na ghi tama iran ne iran ya izinegbe gha winna iwinna ne irẹn mu ye iran obọ.—Mat 24:13; Mak 3:14. w18.05 20-21 ¶15-16

Te ọ khẹke ne igbama gha fian okhuo ne egbe iran vbe ugamwẹ e Jehova, iran ghi vbe hia ne iran muẹn sẹ. Ihua sẹtin rhie aro tua irọkhegbe ọghe agbọn na, iran sẹtin vbe gha hoo ne u deba iran. Ọ gha sẹ ẹghẹ, ẹkpotọ gha kie nuẹn, ne u ya gi ihua rẹn wẹẹ, okhuo ne u fian ne egbuẹ vbe ugamwẹ e Jehova i re ne a ya gbe akiyẹyẹ. Ghẹ gi ọmwa rhọkpa fi ruẹ ekhọe werriẹ. Ọ mwẹ ibude eso ni gha ru iyobọ nuẹn vbe u ghaa werriẹ aro daa ukpokpo otu ihegbe. Vbe igiemwi, gban egbe ne emwa ra emwi ni gha sẹtin si ruẹ fi edanmwẹ. (Itan 22:3) Gha muẹn roro evba lae miẹn vbe a gha yin uyinmwẹ dan. Gha mu egbe rriotọ. Akpa na, ẹre ọ khian ya ruẹ gha rhie ibude ọghe evbibiọ kevbe etẹn ọvbehe ni mwẹ irẹnmwi vbe iko ne u ye. (1 Pit 5:5, 6) U ghaa mu egbe rriotọ, ibude i lọghọ ruẹ na rhie. w18.04 28-29 ¶14-16

Ẹghẹ ne Jesu na gie uhunmwu gie etẹn ni rre iko ughughan vbe Asia Minor, ọ keghi gbọyẹmwẹ ye iwinna esi ne iran ru. Vbe igiemwi, ọ keghi tama etẹn ni rre iko e Tiatira wẹẹ: ‘I rẹn emwi ne uwa ru. I rẹn ahoẹmwọmwa ọghe uwa, I rẹn vbene uwa mu aro ye iwinna hẹ, ugamwẹ ne uwa ga, kevbe izinegbe ọghe uwa. I rẹnrẹn wẹẹ, ẹghẹ na, ọre uwa ya hia sẹ vbene uwa te ka gha ru vbe okaro.’ (Arhie 2:19) Jesu ghi tian iran ye iwinna esi ne iran ghaa ru nẹ, ọ na vbe tian iran ye akpa esiesi ne iran ghaa mwẹ nọ zẹe ighẹ iran sẹtin ru iwinna vberriọ. Agharhemiẹn wẹẹ Jesu rhie adia ne etẹn eso vbe iko e Tiatira, ọ na ka tian iran nẹ. Ọ ghi vbe rhie adia ne iran nẹ, ọ na vbe rhie igiọdu ne iran. (Arhie 2:27, 28) Ukpo nọ wa yo ọre Jesu na zẹ rhunmwuda, irẹn ọre uhunmwuta ọghe iko ọghe Ivbiotu e Kristi hia. Nọnaghiyerriọ, ẹi re esalẹbẹ deghẹ ọ ma tian ima ye iwinna esi ne ima ru nẹẹn. Vbọrhirhighayehẹ, te ọ ye tian ima. U miẹn igiemwi esi ne Jesu rhie yotọ ne avbe ediọn vbe iko! w19.02 16 ¶10

Vbe orre nokaro, te ẹbu nọ su wa gha rhie igiọdu ne etẹn ni su vbuwe iko kevbe dọmwadẹ Ivbiotu e Kristi. Iran keghi gie Pita kevbe Jọn, ni ghaa ga zẹvbe ẹbu nọ su, ne iran ya na erhunmwu ne etẹn ni da deba iko ọghe Ivbiotu e Kristi, ne iran mieke na miẹn iyobọ ọghe orhiọn nọhuanrẹn. (Iwinna 8:5, 14-17) Vbene ẹmwata, e Filip kevbe etẹn ne Filip ru iyobọ na, wa miẹn igiọdu vbe odẹ ne ẹbu nọ su ya ye iran ike! Vbe ẹdẹnẹrẹ, Ẹbu Nọ Su wa vbe rhie igiọdu ne etẹn ni ga vbe Abotu, etẹn hia ni rre iwinna ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia, kevbe etẹn ni rre uhunmwu otagbọn hia. Te ẹko ima hia wa vbe vuọn ne oghọghọ ye igiọdu ne iran rhie ne ima zẹvbe nọ ghaa ye ne etẹn vbe orre nokaro. Vbe ukpo 2015, Ẹbu Nọ Su keghi gbẹn ebe ẹmu ne a tie ẹre Werriegbe Bu e Jehova Gha Dee ladian. Ebe na wa rhie igiọdu ne etẹn nibun ni ka kpa hin otu e Jehova rre. w18.04 19 ¶18-20

Emwa nibun keghi roro ẹre wẹẹ, ọmwa ghaa mwẹ afanvbimu ne ẹi mwẹ okhiẹ oha, ẹre egbe na rọkhọe, sokpan iziro nii ma gba. Ẹmwata nọ wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ afanvbimu ọghe ẹmwata keghi sọyẹnmwẹ arrọọ, sokpan de vbene agbọn na gha te gha ye hẹ deghẹ uhi rhọkpa i rrọọ, nọ ya ọmwa rẹn ehe nọ khẹke nọ khian sẹ? Ọna ẹre ọ zẹe ne The World Book Encyclopedia na kha wẹẹ: “Uhi nọ rre otọ ẹvbo ughughan keghi lọghọ ne a rẹn otọ re rhunmwuda te avbe uhi na gbogba gae asẹ ne emwa mwẹ, ẹre ọ vbe ya emwa rẹn ehe nọ khẹke ne iran khian sẹ.” Ẹi re avbiẹ uhi ẹre otọ ẹvbo ughughan mwẹ, erriọ avbe uhi na vbe ya lọghọ na rẹn otọ re. Ọna ẹre ọ zẹe ne avbe omugui kevbe avbe ọbuohiẹn ni rhan otọ re na vbe bun vbe otọ ẹvbo ughughan. Jesu keghi maa ima emwi ne ima gha ru ne ima mieke na gele gha re emwa na fan vbe imu. Okaro, ma ghi miẹn imamwaemwi ọghe ẹmwata yi; nogieva, ma ghi do gha re erhuanegbe Jesu. Ena ẹre ọ khian ya ima gha re emwa na gele fan vbe imu. Sokpan, de emwi nọ mu ima ye imu? Jesu keghi rhan otọ re vbenian: “Ọmwa ne ọ rhirhi ru orukhọ, ọviẹn orukhọ nọ. Deghẹ Ọmọ ghi fan uwẹ fua, u ghi do khian nọ mwẹ afanvbimu ọghe ẹmwata.”—Jọn 8:34, 36, NW. w18.04 6-7 ¶13-14

Ma hia keghi sọyẹnmwẹ vbe ima ghaa rre uwu ẹbu emwa ni hoẹmwẹ ima. Emwa ni mwẹ amuroro daa ima vbenian keghi hia ne iran rẹn vbene emwi ye ima hẹ. Iran keghi gbaro kotọ ne iran mieke na rẹn emwi ne ima gualọ. Ugbẹnso, iran ẹre ọ ka ru iyobọ ne ima, ma ke nọ iyobọ. Vbene ẹmwata, aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee emwa ni gele mwẹ amuroro daa ima. Zẹvbe Ivbiotu e Kristi, ọ khẹke ne ima gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne a rhie ẹrhiọn yọ ne ima mieke na sẹtin gha rhie akpa na ma vbe ẹghẹ hia. Vbọzẹe? Okaro, rhunmwuda, emwa ni ma gba ẹre ima khin. (Rom 3:23) Nọnaghiyerriọ, te ima gha hia ne ima gha mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro. Nogieva, vbene a ya koko ima waan kevbe emwi eso ne ima la gberra vbe arrọọ ọghe ima sẹtin vbe ye amuroro na mwẹ daa emwa ọvbehe gha lọghọ ima. Nogieha, uyinmwẹ ọghe emwa ni lẹga ima sẹtin ya ima gha mu ọghe enegbe ima ye okaro. Vbe ẹdẹ okiekie ne ima ye na, emwa nibun i zẹye emwa re, ọghe “enegbe iran ọkpa” ẹre iran rẹnrẹn. (2 Tim 3:1, 2) Ma gha sẹtin gele gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe deghẹ ima ya egbe tae Jehova kevbe Jesu Kristi. w19.03 14 ¶1-3

Vbe uhi nogie igbe ne Jehova yi ne Ivbi Izrẹl, ọ keghi kha wẹẹ ne iran ghẹ gi aro iran viẹn ye emwi ẹrrẹe. (Diut 5:21; Rom 7:7) Te Jehova yi uhi na ne Ivbi Izrẹl, nọ ru iyobọ ne iran ya gha dia iziro ekhọe ọghe iran rhunmwuda, e Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ekhọe ẹre ọ ke zọọ rre ighẹ emwi dan nọ ọmwa ru. E Devid ne Ọba de ye edanmwẹ vbenian. Ọmwa esi ẹre Devid ghaa khin sokpan, ọ mwẹ ẹghẹ ne aro ọre ya wu ye okhuo ẹrrẹe. Iziro na ẹre ọ si e Devid fi orukhọ. (Jems 1:14, 15) Ọ ghi gu okhuo nii ru emwi ọdọ vbe amwẹ nẹ, ọ na vbe hia nọ mu arowa re rẹrẹ, ọ ghi miẹn ighẹ ọ ma gba re, ọ na gbẹ rua. (2 Sam 11:2-4; 12:7-11) Ekhọe ẹre Jehova bẹghe, ẹi re ikinnegbe ọghe ọmwa. E Jehova wa rẹn aro ọmwa ne ima khin. (1 Sam 16:7) Emwi ọkpa i rrọọ ne ima gha sẹtin mu lẹre ne Jehova. Asefẹn ne ima na hia ẹre ọ rhie aro tua, ọ vbe rhie igiọdu ne ima, ne ima ya gha ru sayọ. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova hoo ne ima gha dia iziro ekhọe ima, ne ẹi ghẹ ya si ima fi orukhọ nọ wegbe.—2 Krọ 16:9; Mat 5:27-30. w19.02 21 ¶9; 22 ¶11

E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Mosis ẹre ọ mwẹ ekhọe ọmẹhẹ sẹ “emwa hia ni rre agbọn na.” (Nọm 12:3) Te ọna ghi rhiema wẹẹ, ọmwa avbiẹrẹ ne ẹi sẹtin zẹ emwi ru kevbe ne ẹi sẹtin sinmwi oseghe ne egbe ẹre vbe emwa ghaa zọe kpokpo ẹre Mosis ghaa khin ra? Aro vbenian ẹre emwa eso ya ghee emwa ọmẹhẹ. Sokpan emwa ọmẹhẹ i zẹdẹ yerriọ. Ọmwa nọ mwẹ udinmwẹ kevbe nọ zẹ emwi ru ẹre Mosis ghaa khin. Vbe ẹtin e Jehova, ọ na ya udinmwẹ mu aro daa ọba ọghe Igipt, irẹn ẹre ọ vbe gha su Ivbi Izrẹl ni rrie odẹ 3,000,000 khian vbuwe ato, ọ na vbe ru iyobọ ne iran ya khọnmiotọ yan eghian iran. Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma i khian werriẹ aro daa isievẹn ne Mosis la gberra, sokpan, emwa eso sẹtin ru emwi nọ sọnnọ ima, emwi eso sẹtin vbe sunu nọ gha yae gha lọghọ ne ima sẹtin rhie akpa ọghe ọmẹhẹ ma. Vbọrhirhighayehẹ, eyan ne Osanobua ru, sẹ nọ gha ya ima gha re emwa ni mwẹ ekhọe ọmẹhẹ. Ọ keghi kha wẹẹ, emwa “ọmẹhẹ ẹre ọ ra yan otọe nii.” (Psm 37:11) Ọmwa ọmẹhẹ ẹre uwẹ khin ra? Emwa ọvbehe rẹn uwẹ zẹvbe ọmwa ọmẹhẹ ra? w19.02 8 ¶1-2

Ke obọ ne Osanobua ya yi emwa nagbọn ẹre ọ ya ya ekhọe ọguọmwaziro wee iran. Vbe Adam kevbe Ivi rraa uhi e Jehova, ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran na gha fi iran uwẹnrhiẹn, rhunmwuda ọni, iran na ya lẹre. Ọna rhiema wẹẹ, vbe Osanobua yi Adam ẹre ọ na yi ekhọe ọguọmwaziro ye uwu Adam. Te emwa ne ekhọe ọguọmwaziro ọghe iran i winna ẹse ye vbe na ghee okọ ẹzẹ ne emadogua ne a ya dia re (kọmpas) i winna ẹse. Ọ sẹtin zẹ ẹbe deghẹ emadogua ne a ya dia okọ ẹzẹ i winna ẹse. Ẹhoho kevbe ulẹmwẹ amẹ ọghe okun sẹtin bi okọ nii ghee ihan. E kọmpasi nọ winna ẹse keghi ru iyobọ ne oziguẹ ya dia okọ ẹzẹ ye uviẹn. Te ekhọe ọguọmwaziro ọghọmwa ye vbe emadogua nọ dia uyinmwẹ ima. Ọ keghi re ẹwaẹn ne ima ya rẹn emwi nọ maan kevbe ne ẹi maan. Ọ sẹtin dia ọmwa ye uviẹn nọ khẹke. Sokpan, ne ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa mieke na gha dia ima ẹse, ọ khẹke ne a ye Baibol dia re. Deghẹ ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima i winna ẹse, ẹi ya obọ sekhae ne ima vbe ima ghaa ziro dan. (1 Tim 4:1, 2) Ekhọe ọguọmwaziro vberriọ keghi mu ọmwa rẹrẹ. Ọ ghi gha “tie emwi dan emwi esi.” w18.06 16-17 ¶1-3

Ugbẹnso, odẹ ne ẹi rherhe vẹẹ na rẹn, ẹre iziro emwa nagbọn ya rhiegbe ma. Ne ima mieke na sẹtin hẹe yotọ, te ọ khẹke ne ima yẹrẹro wẹẹ, iziro dan nọ. Vbe igiemwi, iyẹn eso vbe ẹkpẹtin ughe sẹtin ya ima gha roro ẹre wẹẹ, otu azẹ ọkpa ẹre ọ maan sẹ nikẹre. Ọkha eso vbe kọe ye emwa orhiọn wẹẹ, emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ vbe arrọọ, ọre nọ ọmwa fe kevbe na gha họn usi ẹre rre. Ikueta kevbe ebe eso keghi kọe ye emwa orhiọn wẹẹ, ọ ma de emwi nọ rhiae na gha mu ọghe “enegbe ọmwa” kevbe ọghe “ẹgbẹe ọmwa” ye okaro. Vbọrhirhighayehẹ, iziro vbenian ma gua ilele ọghe Baibol ro hiehie, rhunmwuda, e Baibol khare wẹẹ, ma gha mu Jehova ye okaro vbe arrọọ ọghe ima, ẹre ima kevbe ẹgbẹe ima khian na gele gha mwẹ oghọghọ. (Mat 22:36-39) Ọna ma rhiema wẹẹ, ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha sọyẹnmwẹ egbe. Vbọrhirhighayehẹ, te ọ khẹke ne ima nọ egbe ima ọta eso vbenian: ‘Iziro nọ ma gba gha rhiegbe ma vbe odẹ ne ẹi rherhe vẹẹ na rẹn, mẹ rherhe yẹrẹro ra? Mẹ vbe ivbi mwẹ hannọ aro ughe ne ima ghee kevbe aro ebe ne ima tie ra? Ne ivbi mwẹ mieke na sẹtin gha hee iziro nọ ma gba yotọ, mẹ ru iyobọ ne iran ya gha mwẹ iziro ekhọe ọghe Jehova ra?’ w18.11 22 ¶18-19

Eyan na rhiẹre ma wẹẹ, e Jehova rre ima iyeke kevbe wẹẹ, ọ hoẹmwẹ ima. Emwi ọvbehe ne Jehova tae nọ rhiẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ agiẹngiẹn daa ima ọre wẹẹ: ‘Ighobioye ọre uwa khin mwẹ re, rhunmwuda ighẹ I hoẹmwẹ uwa, I vbe rhie ọghọ ne uwa.’ (Aiz 43:4) Emwi rhọkpa i rrọọ, nọ gha sẹtin mu idobo ye ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ daa ima. Ẹghẹ ọkpa i vbe rrọọ ne Jehova khian ya fi iyeke gbe ima. (Aiz 54:10) E Jehova ma kha wẹẹ, ima i khian zẹdẹ werriẹ aro daa ọlọghọmwa vbe arrọọ ọghe ima, sokpan e Jehova yan rẹn wẹẹ irẹn gha yi ima obọ vbe ima gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ yevbe “ẹzẹ ne ọ dinmwi” ra nọ yevbe “erhẹn.” Ọ gha mu ima orhiọn sotọ, ne ima mieke na sẹtin mudia gbain vbuwe edanmwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, edanmwẹ vberriọ mu arrọọ ọghe ima ye ikpadede. (Aiz 41:13; 43:2) Ma ghaa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gele ‘gu ima rrọọ,’ zẹ vbe nọ yan rẹn, ma gha mudia gbain vbuwe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye. w19.01 3 ¶4-6

Adeghẹ igbama ẹre u khin, ẹi mwẹ emwa ma he bu ruẹ ude vbekpae vbene u khian ya loo ẹdagbọn ruẹ hẹ. Avbe ọmamwaemwi ruẹ, emwa ni rhie ibude ne emọ ni yo owebe kevbe emwa ọvbehe, sẹtin gha tama ruẹ ne u yo owebe nọ yo, ne u mieke na miẹn iwinna ne a na miẹn usugi igho. Sokpan, e Jehova ma hoo ne u lele uviẹn vberriọ. Ọrheyerriọ, ọ hoo ne u mu aro ye ebe vbe owebe, ne u miẹn ehe na miẹn iwinna ne u khian ya gha gaga egbe vbe u gha ghi ladian. (Kọl 3:23) Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ilele ọghe Jehova gha dia ima vbe ima gha khian ru azẹ nọ dekaẹn vbene ima khian ya loo arrọọ ọghe ima hẹ. (Mat 24:14) U ghi vbe yerre wẹẹ, ai miẹn emwi ne Jehova ma rẹn. Ọ rẹn emwi nọ khian sunu vbe odaro kevbe ẹghẹ ne agbọn na khian ya sẹ ufomwẹ. (Aiz 46:10; Mat 24:3, 36) E Jehova rẹn ima sẹ otọ ibiẹ. Ọ rẹn emwi nọ khian ya ima gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko kevbe emwi ne ẹi khian ya ima gha sọyẹnmwẹ. Ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ibude nọ maan ẹre emwa rhie ne ima, sokpan, ọ ma na gu ilele ọghe Baibol ro, ẹi mwẹ esa nọ ye. w18.12 19 ¶1-2

Sokpan, “avbe ọmẹhẹ ẹre ọ ra yan otọe nii, iran ghi vbe gha ye ọfunmwegbe zọmọ vbe uwu ẹre.” E Devid ye vbe kha wẹẹ: ‘Emwa ata ẹre ọ ra yan otọe nii, iran ghi vbe yin ẹnrẹn vbe etẹbitẹ.’ (Psm 37:11, 29; 2 Sam 23:2) De vbene eyan na ya rhie igiọdu ne emwa ni hoo ne iran ru ahoo ọghe Osanobua vbe ẹghẹ nii? Ọ keghi kọe ye iran orhiọn wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ, agbọn na gha werriegbe khian e paradais, vbe ọ gha ghi kẹ emwa esi ọkpa vbe uhunmwu otagbọn. Ẹdẹ ghi rrie ẹdẹ, Ivbi Izrẹl nibun ni wẹẹ iran ga Osanobua, keghi fi iyeke gbe ẹre. Rhunmwuda ọni, Osanobua keghi gi Ivbi e Babilọn khọn agbẹnvbo Izrẹl muotọ, iran na vbe viọ Ivbi Izrẹl nibun gha rrie imu vbe Babilọn. (2 Krọ 36:15-21; Jer 4:22-27) Sokpan, avbe akhasẹ ọghe Osanobua keghi tae yotọ wẹẹ, Ivbi Izrẹl gha werriegbe gha die ẹvbo iran vbe iyeke ukpo 70. Avbe ẹmwẹ akhasẹ na, wa gele mwẹ amusẹ, ọ vbe kaẹn ima vbe ẹdẹnẹrẹ. w18.12 4-5 ¶9-10

Ibude ughughan ẹre a miẹn vbe agbọn Esu, sokpan nibun vbọ keghi gbodan ye ilele ni rre Baibol. Avbe ibude na mwẹ esa ne iran ye vbe ẹdẹnẹrẹ ra? Jesu khare wẹẹ, uyinmwẹ ne ọmwa yin, ẹre a ya rẹn deghẹ umẹwaẹn nọ. (Mat 11:19) Avbe umẹwaẹn wa runagban vbe nọ dekaẹn emwi ughughan ne iran he ru ladian, sokpan, iran ma sẹtin sọfurre ye ọlọghọmwa ne emwa werriẹ aro daa, vbe na ghee okuo, uyinmwẹ ọkhọ kevbe ne ivbi ẹvbo ọkpa na khẹko ivbi ẹvbo ọvbehe. Nọ ne emwa ni rre agbọn Esu, uyinmwẹ alama oghẹ ma de emwi nọ rhia. Vbọrhirhighayehẹ, emwa nibun kue yọ wẹẹ, te uyinmwẹ vbenian zagha ẹgbẹe, ọ si emianmwẹ kevbe ọlọghọmwa nibun ọvbehe. Sokpan, Ivbiotu e Kristi ọghe ata i mwẹ obọ vbe uyinmwẹ alama oghẹ, ọna ẹre ọ si ẹre ne iran na mwẹ oghọghọ vbuwe ẹgbẹe, iran i mu emianmwẹ ne emwa mu vbe oghẹ kevbe wẹẹ, ọfunmwegbe ẹre iran ya ga e Jehova vbe uhunmwu otagbọn hia. (Aiz 2:4; Iwinna 10:34, 35; 1 Kọr 6:9-11) Ọna ma rhiẹre ma wẹẹ, aro ne Jehova ya ghee emwi ẹre ọ gele maan sẹ ọghe emwa nagbọn ra? w18.11 20 ¶8-10

Agharhemiẹn wẹẹ te ọ khẹke ne ima gu emwa vbuwe ẹgbẹe gha rrọọ vbuwe ọfunmwegbe, ọ ma khẹke ne ima rhie owẹ gberra ilele ọghe Baibol rhunmwuda iran. Emwa ni hoẹmwẹ Jehova ẹre ọ khẹke ne ima gha gu mu obọ. Ọ khẹke ne emwa ni rre odẹ ọghe ẹmwata gha re emwa ni huanrẹn. (Aiz 35:8; 1 Pit 1:14-16) Vbe ima suẹn gha ruẹ vbekpae Jehova, ma keghi ru afiwerriẹ eso ne ima mieke na sẹtin gha lele ilele ni rre Baibol. Afiwerriẹ ne gẹdẹgbẹẹ ẹre eso vbuwe ima ru. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima gha begbe ne ọyasin ọghe uyinmwẹ dan ne emwa ni lẹga ima yin ghẹ sin ima. Ne emwi vbenian ghẹ mieke na sunu daa ima, te ọ khẹke ne ima gha yerre emwamwa ne Jehova ru ya kpe ima huan, ọni ọre izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu Kristi. (1 Pit 1:18, 19) Ma ghaa ye ọna rre vbe ẹghẹ hia, ma i khian ru emwi rhọkpa, nọ gha ya ima khian emwa ni ma huan vbe odaro e Jehova. w18.11 11 ¶10-11

Etẹn nibun ni rre ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia khare wẹẹ, iwinna ikporhu ne iran rhiegba yi ẹre ọ ya iran sẹtin mudia gbain vbe emwi fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe iran. Zẹ vbene igiemwi iran rhiẹre ma, ihe ke ihe ne ima na vba egbe ima, ma gha sẹtin gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko, deghẹ ima mu ẹtin yan e Jehova. Ma sẹtin do bẹghe ẹre wẹẹ, te ima ghi sikẹ e Jehova sayọ rhunmwuda afiwerriẹ nọ rhiegbe ma vbe arrọọ ọghe ima. Vbe agbọn Esu ne ima ye na, emwi sẹtin ye udemwurri fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe ima. Otu sẹtin fi iwinna ima werriẹ, ọlọghọmwa ọghe emianmwẹ kevbe ọghe ẹgbẹe sẹtin de rre. Ọ ghaa yerriọ, gi ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ nọ khẹke. (Hib 4:16; 1 Pit 5:6, 7) Deghẹ ọ mwẹ isievẹn ne u werriẹ aro daa nia, ghẹ gi ẹtin fuẹ. Gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia. Sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova. U gha lele adia na, u gha sẹtin gha mwẹ ọfunmwegbe nọ sẹ otọ ẹko vbe ihe ke ihe ne u na vba egbuẹ. w18.10 30 ¶17; 31 ¶19, 22

E Baibol guan kaẹn odẹ ughughan ne Jehova ya mwẹ amuroro daa eguọmwadia ẹre. Vbe igiemwi, odẹ ne Osanobua ya ru iyobọ ne Samuẹl, ne ọ na sẹtin tama Elai ne Ogiohẹn emwi ne ọ khian sunu daa igiowa ẹre, zẹvbe nọ rre ebe 1 Samuẹl 3:1-18. Uhi e Jehova keghi kha wẹẹ ne ibiẹka gha ya ọghọ ne eniwanrẹn, katekate iran ni khaevbisẹ. (Ẹks 22:28; Lẹv 19:32) Rhunmwuda ọni, e Samuẹl ne ọvbokhan i ghẹ sẹtin ya tama Elai vbe owiowiẹ ọkpa, emwi ọhanabe ne Osanobua wẹẹ ọ gha rruan igiowa re. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Baibol na kha wẹẹ, “ohan ma gi ẹre ta umian nii ma Elai.” Sokpan, e Jehova keghi gi Elai rẹn wẹẹ, irẹn ẹre ọ tie Samuẹl. Ọna ẹre ọ ghi ya Elai ya tama e Samuẹl, nọ tama irẹn emwi hia ne Osanobua tama rẹn. E Samuẹl keghi ya imuegberriotọ ta emwi hia ma Elai. Emwi ne Samuẹl tama Elai ma ghi kpa re odin rhunmwuda, “akhasẹ” ọvbehe ọghe Osanobua ka vbe ta emwi vberriọ ma rẹn nẹ. (1 Sam 2:27-36) Okha na ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova ọre ẹzi ọghe ẹwaẹn kevbe Osa nọ mwẹ amuroro. w18.09 23 ¶2; 24 ¶4-5

Vbe ẹdẹnẹrẹ, te emwa ghi ghee ẹre wẹẹ, ohoghe ne a ta ma zẹdẹ de emwi nọ rhia. Ebe ọkpa ne okpia ọkpa ne a tie ẹre Y. Bhattacharjee gbẹn, vbe uhunmwuta ọkpa nọ khare wẹẹ, “Why We Lie,” ọ keghi kha wẹẹ, “Ohoghe keghi re akpa nọ gbọzinian vbe ekhọe ivbi agbọn.” Emwa nibun keghi ta ohoghe ne iran ya sinmwi oseghe ne egbe iran. Eso ya ohoghe gbe gue abakuru ne iran ru. Emwa nibun vbe ta ohoghe ya miẹn emwa igho. Ebe ne a ka ya unu kaẹn ban vbe kha wẹẹ: “Emwa nibun i lele emwa ne iran ta ohoghe ma, te iran ta ohoghe ma emwa ne iran ma rẹn, emwa ne iran gba winna, avbe ọse, ya sẹ egbe etẹn vbuwe ẹgbẹẹ.” De ọlọghọmwa ne ohoghe si? Te a ghi ghee egbe vbirhi vbirhi, a ma ghi gba ẹko egbe, ọse nibun khian oghian egbe ba ẹmwẹ ohoghe ne a ta. Vbe ọsian ighẹ Devid na erhunmwu gie Jehova, ọ na kha wẹẹ: “Ekhọe ne ọ diae kevbe ẹmwata” ẹre ọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. (Psm 51:6) E Devid rẹnrẹn wẹẹ, ọmwa ne ọ mwẹ ekhọe esi ẹre ọ ta ẹmwata. Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi “gha ta ẹmwata ma egbe” vbe emwi hia ne iran rhirhi gha ru.—Zẹk 8:16. w18.10 7 ¶4; 8 ¶9-10; 10 ¶19

Ughaghe, Ivbi Izrẹl gberra ẹbo eha vbe iran kpa hin Igipti rre vbe ukpo 1513 B.C.E. Eniwanrẹn, ibiẹka, ọ gha kẹ, emwa ni khuọnmwi ra ne egbe ma gba na vbe gha rre uwu ẹbu iran. Vbene iran bun sẹ nii, ọ khẹke na miẹn wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ amuroro kevbe azamemwi ẹre ọ su iran khian. Odẹ ne Jehova ya loo e Mosis rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ gele mwẹ amuroro ẹre Jehova khin. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Ivbi Izrẹl na gha mwẹ agbẹkunsotọ, vbe iran kpa hin Igipt rre. Ohan ma mu iran, agharhemiẹn wẹẹ, iran ma rẹn ẹvbo ọvbehe gberra Igipt. (Psm 78:52) De emwi ne Jehova ru nọ ya Ivbi Izrẹl gha mwẹ agbẹkunsotọ? Ọ keghi mwamwa iran vbe na ghee ivbiyokuo ni rrie odaro okuo. (Ẹks 13:18) Odẹ ne Jehova ya mwamwa iran keghi ya iran gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua rre iran iyeke. Odẹ ọvbehe ne Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn rre iran iyeke, ọre ne ọ na ya “okuku” gha su iran vbe ẹghẹ avan, ọ na gha ya ‘orrẹ ọghe erhẹn’ su iran vbe asọn. (Psm 78:14) Emwi ne Jehova ghaa tama iran vbe emwa na ọre wẹẹ: “Wa ghẹ gi ohan mu uwa. I rre uwa iyeke, I gha gbogba ga uwa.” w18.09 26 ¶11-12

Vbe ẹghẹ nẹdẹ, eguọmwadia e Jehova wa vbe werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe sẹrriọ wẹẹ, iran na gha hoo ne iran wu. Vbe igiemwi, e Job nọ ghaa rre obalọ ọghe ọhanabe keghi kha wẹẹ: “I zobọ vbọ, agbọn khan mwẹ nẹ.” (Job 7:16) Nọ ne Jona, rhunmwuda ne emwi ma na sunu vbe ne ọ te yaro yi, orhiọn keghi gbe yọ re iwu. Ọ na ghi kha wẹẹ: “Osanobua, gu mwẹ wa wu, rhunmwuda, I wa wu ọre ọ maan sẹ agbọn ne I ye na.” (Jona 4:3) Erriọ iro vbe ya han akhasẹ ighẹ Elaija vbe asẹ ọkpa. Ọ na vbe kha wẹẹ: “Ọ sẹ mwẹ abọ nẹ Nọyaẹnmwa .  . . I wu ẹre ọ ghi maan sẹ!” (1 Ọba 19:4) Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya gha ghee eguọmwadia re na ya unu kaẹn na, rhunmwuda ọni, ọ na mu iran orhiọn sotọ. Ohu ma mu e Jehova ye ekhọe iziro ne iran ghaa mwẹ. Ọ keghi ru iyobọ ne iran, iran na gele fi ekhọe werriẹ do gha ya ẹkoata gae. w18.09 13 ¶4

Ọghọ ne a mu ye erhunmwuyẹn egbe keghi re akpa na ya rẹn eguọmwadia Osanobua. Vbe abọ ọghe Baibol ne a ye Grik gbẹn, ẹmwẹ Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ọre obọ esi ne a ya mu erhunmwuyẹn. (Hib 13:2) Okha eso ni rre Baibol ẹre ọ ya ima rẹn wẹẹ, te ọ gele khẹke ne ima gha mu ọghọ ye erhunmwuyẹn egbe. (Gẹn 18:1-5) Ọ wa khẹke ne ima gha loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya ru iyobọ ne emwa hia, ọ gha khọnrẹn wẹẹ iran i re etẹn ne ima gba ga. (Gal 6:10) Te ima ku obọ gbe ba emwamwa ọghe Osanobua vbe ima ghaa mu ọghọ ye etẹn ni rre ugamwẹ ẹghẹ hia egbe. Iran gha mu otuẹ gha die iko ne ima ye, ma sẹtin mu owa ne iran dia. (3 Jọn 5, 8) Ẹkpotọ ne a ya rhie igiọdu ne egbe keghi kie vbe ẹghẹ vbenian. (Rom 1:11, 12) E Baibol rhie igiọdu ne ikpia vbe iko, ne iran hia, ne iran do khian enọ gbegba nọ gha ga zẹvbe ẹdiọn kevbe eguọmwadia iwinna. (1 Tim 3:1, 8, 9; 1 Pit 5:2, 3) Etẹn ni rhiegbe ladian vbenian keghi ru iyobọ nọ khẹke ne emwa ọvbehe vbe odẹ ọghe orhiọn kevbe odẹ ọghe ikpakpa. (Iwinna 6:1-4) Etẹn ni mwẹ obọ vbe iwinna vbenian keghi mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. w18.08 24 ¶6; 25 ¶7, 10

Agharhemiẹn wẹẹ Timoti ghaa siẹnro iko ne eniwanrẹn ye, te ọ ye khẹke nọ gha mwẹ ẹnina daa iran, ọ vbe gha ya ọghọ nọ khẹke ne iran. Ọmwa nọ khian enọwanrẹn nẹ ghaa ru emwi ne ẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbo? E Jehova i ghee ikpanro bu ohiẹn ọmwa. Ọmwa nọ khian enọwanrẹn gha ru orukhọ, oya nọ khẹke ẹre Jehova khian rhie nẹẹn. Ebe Aizaia 65:20, NW khare wẹẹ: “A gha rri ọmwa nọ ru orukhọ oya, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ sẹ ukpo iyisẹn nẹ.” Ilele vbenian ẹre ọ vbe rre umian ne Ẹzikiẹl miẹn. (Ẹzik 9:5-7) Ọna rhiẹma wẹẹ, e Jehova ẹre ọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ na vbe ẹghẹ hia rhunmwuda irẹn ẹre ọ rrọọ vbe etẹbitẹ. (Dan 7:9, 10, 13, 14) Ma ghaa ru vberriọ, ohan i khian gha mu ima vbe ọ gha khẹke ne ima rhie adia ne ọmwa nọ khian enọwanrẹn nẹ.—Gal 6:1. w18.08 11 ¶13-14

Ọ khẹke ne ima rẹn vbene a ya mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹmwẹ hẹ, ne ima mieke na gele rẹn ehe ne ẹmwẹ rrie. (Itan 3:21-23; 8:4, 5) Vbe ẹi erriọ, Esu kevbe agbọn Esu ne ima ye sẹtin bibi ima odẹ. (Ẹfis 5:6; Kọl 2:8) Ma gha gele rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ, ẹre ima khian na sẹtin ru azẹ nọ khẹke. Te ayahọmwaehọ wa gba ehe hia vbe ẹdẹnẹrẹ. A keghi miẹn avbe ayahọmwaehọ na vbe Itanẹt, ẹkpẹti ughe kevbe ebe iyẹn ughughan. Erriọ avbe ọse vbe ye kọmputa kevbe efoni gie uhunmwu nibun gie ima. Te emwa nibun wa ya avbe obẹlẹ na ghae iyẹn ohoghe, ọna ẹre ọ si ẹre ne ọ na khẹke ne ima gha begbe. w18.08 3 ¶1, 3

Vbe ọ ghi bu ẹghẹ ne a khian ya biẹ Jesu vbe agbọn, uvbi ne ọ ma he rẹn okpia ne a tie ẹre Meri, ẹre Jehova hannọ zẹ. Ovbi ẹvbo ne a tie ẹre Nazarẹt ẹre Meri ghaa ye. E Nazarẹt ma zẹdẹ sikẹ Jerusalẹm ne Ọgua Osa ne mose mose ghaa ye. (Luk 1:26-33) Emwi ne Meri tama Elizabẹt vbe ọ ya tuẹ ọre keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn ẹre Meri ghaa khin. (Luk 1:46-55) Ena hia ya ima rẹn wẹẹ, aro e Jehova wa ghaa sẹ otọ vbe egbe Meri. Rhunmwuda ne Meri na gha ya ẹkoata ga e Jehova, ọ keghi mu uyi ye Meri egbe vbe odẹ nọ ma te ya aro yi. E Meri ghi biẹ Jesu nẹ, e Jehova keghi mu uyi yọ re egbe. De odẹ nọ khin? Ọ keghi gie avbe odibo, ne iran ya tama avbe ọsuohuan ni su ohuan vbe olega ọghe Jerusalẹm vbekpae ubiẹmwẹ ọghe Jesu. Ọ ma mu uyi na ye avbe ọkaolotu ọghe Ivbi e Ju egbe, avbe ọsuohuan ne emwa ma ka yọ ẹre Jehova mu uyi na yọ re egbe. (Luk 2:8-14) Vbe iyeke ọni, avbe ọsuohuan nii keghi mu otuẹ gie Jesu. (Luk 2:15-17) Ẹi mwẹ ọ ma kpa e Meri kevbe Josẹfi odin, odẹ ne Jehova ya mu uyi ye Jesu egbe. w18.07 9-10 ¶11-12

Vbọzẹe ne ohu e Solomọn na mu e Jehova? E Baibol keghi kha wẹẹ: “Agharhemiẹn wẹẹ, igba eva ẹre Nọyaẹnmwa Osanobua Izrẹl rhiegbe ma e Solomọn, ọ na tama rẹn wẹẹ, nẹ ghẹ gho ẹbọ eghọẹn, e Solomọn ma họn ẹmwẹ e Nọyaẹnmwa, sokpan ọ keghi fi iyeke gbẹe, rhunmwuda ọnii, ohu e Solomọn keghi mu e Nọyaẹnmwa.” Vbọ ghi sunu? E Jehova na vbe fi iyeke gbe Solomọn. Ẹkpotọ ma ghi vbe kie ne uniẹn e Solomọn ya kha yan otọ Izrẹl hia, ukpo nibun ẹre iran vbe ya werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe. (1 Ọba 11:9-13) Ma ghaa gu emwa ne ẹi ga e Jehova mu obọ, iran sẹtin ye ima khian emwa ni worua vbe odẹ ọghe orhiọn. Emwi vbenian ẹre ọ sunu dae Solomọn. Emwa eso ni rre iko ọghomwa sẹtin gha re emwa ni vburriẹ vbe odẹ ọghe orhiọn. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ etẹn ima vbuwe ẹgbẹe, emwa ni rre ẹdogbo ne ima ye, emwa ne ima gba winna ra ne ima gba yo owebe sẹtin gha re emwa ne ẹi ga e Jehova. Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha gu emwa vbenian mu obọ hiehie rhunmwuda iran sẹtin si ima digiẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. w18.07 19 ¶9-10

Esu loo ikueta kevbe ẹkpẹti ughe ya mu emwa rẹrẹ. Avbe ikueta na keghi re okha ne emwa gbẹnnẹ. Ẹi re te ima sọyẹnmwẹ avbe ikueta na kẹkan, Esu rẹnrẹn wẹẹ, te avbe ikueta na dia iziro ekhọe ima kevbe uyinmwẹ ima. Jesu wa vbe gha loo okha na ta ya maa emwa emwi. Vbe igiemwi, ọ keghi ya okha ọghe ovbi e Sameria nọ mwẹ ekhọe esi kevbe ọghe ọmọ nọ fuẹn ukhu ya maa emwa emwi. (Mat 13:34; Luk 10:29-37; 15:11-32) Sokpan, emwa ne Esu mu ẹre ekhọe rhia nẹ, sẹtin ya okha, ikueta kevbe ẹkpẹti ughe mu ima ekhọe rhia. Vbọrhirhighayehẹ, ọ mwẹ ikueta eso ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn, ma ghi vbe miẹn emwi ruẹ vbọ vbe ne ẹi na mu ima ekhọe rhia. Ọrheyerriọ, ọ khẹke ne ima gha begbe. Ọta eso nọ khẹke ne ima nọ egbe ima re vbe nọ dekaẹn ikueta ne ima ghee ọre, ‘De emwi ne ikueta ne I ghee na maa mwẹ re vbekpae ahoo ọghe ikpakpa? Emwi esi nọ ra, ra emwi dan?’ (Gal 5:19-21; Ẹfis 2:1-3) De emwi nọ khẹke ne ima ru deghẹ ima bẹghe ẹre wẹẹ, ughe ne ima ghee keghi re odẹ ọkpa ne Esu ya mu emwa ekhọe rhia? Zẹ emwi ru vbobọvbobọ nii! Lẹ ne ughe vberriọ zẹ vbene u gha ya lẹ ne okpe emianmwẹ nọ vẹwae khian! w19.01 15-16 ¶6-7

Zẹvbe ne ẹrhu ematọn ya gbogba gae ẹrherhe ọghe ovbiyokuo, erriọ ayayẹro ọghe imiẹnfan ne ima mwẹ vbe ya gbogba gae ekhọe iziro ọghe ima. (1 Tẹs 5:8; Itan 3:21) Esu sẹtin ya ima mu ẹrhu ematọn hin uhunmwu rre. De odẹ nọ khin? Muẹn roro vbene Esu ya danmwẹ Jesu hẹ. Esu rẹnrẹn wẹẹ, Jesu yaro ye ẹghẹ nọ khian ya kha yan emwa nagbọn. Sokpan te Jesu gha mwẹ izinegbe khẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya ma re Ọba. Vbe nọ te sẹ ẹghẹ nii, Jesu gha rri oya ọhanabe ọ ke wu. Vbe Esu a ghi ru? Ọ keghi tama e Jesu wẹẹ, ọ gha gbe uhunmwu kotọ ne irẹn, irẹn gha mu arriọba otagbọn hia nẹẹn. Emwi ne Esu ya ọna kha ọre wẹẹ, esa i rrọọ ne Jesu gha muẹn ẹghẹ rhia khẹ Erhae. (Luk 4:5-7) Esu vbe rẹn wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ima vbe odẹ ọghe ikpakpa vbe agbọn ọgbọn nọ dee. Sokpan te ima gha mwẹ izinegbe. Ma sẹtin vbe rri oya nọ wegbe vbene agbọn ọgbọn te rre. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Esu na vbe hoo ne ọ kọe ye ima orhiọn wẹẹ, esa i rrọọ ne ima gha diakhẹ Arriọba Osanobua. Ọ hoo ne ima mu ẹmwẹ irọkhegbe ye okaro vbe arrọọ ọghe ima, ẹghẹ nii, iwinna Arriọba ghi do gha rre iyeke.—Mat 6:31-33. w18.05 30-31 ¶15-17

E Jehova gele hoo ne uwa ne igbama gha sọyẹnmwẹ. Okhuo ne a fian ne egbe ọmwa vbe ugamwẹ e Jehova keghi re emwi nọ khian gele ya uwa gha sọyẹnmwẹ. U gha rherhe fian okhuo ne egbuẹ, u ghi vbe rherhe miẹn vbene Jehova ya gbaroghe ruẹ hẹ kevbe afiangbe nọ ke obọ re rre. Gha ya adia ni rre Ẹmwẹ Osanobua ru emwi. Hia ne u kọ ọna ye orhiọn: “Ye Ayi nọ yi ruẹ rre, vbe ne u na ye re ọvbokhan.” (Asan 12:1) Ọ khẹke ne ima gha tian igbama ni rre otu e Jehova rhunmwuda, iran rhiegba ye ugamwẹ e Jehova agharhemiẹn wẹẹ iran werriẹ aro daa isievẹn ughughan. Iran nibun fian okhuo ne egbe iran vbe ugamwẹ e Jehova, iran vbe hia ne iran muẹn sẹ. Iran mu ikporhu iyẹn nọ maan ye okaro vbe arrọọ ọghe iran. Iran ma kue ne emwi fi iran ekhọe werriẹ. Avbe igbama, e Jehova gha san uwa ẹse ye iwinna esi ne uwa ru. Etẹn nibun wa vbe rrọọ ni mu egbe, ne iran ya ru iyobọ nọ khẹke ne uwa. Wa ghaa ya egbe kọ e Jehova, emwamwa ọghe uwa hia ghi dinnodẹ. w18.04 29 ¶17, 19