July

Ẹghẹ ne ima ye na keghi re ẹghẹ nọ wa kakabọ wegbe. Vbene ẹmwata, te ọ khian gha wegbe sayọ a te miẹn wẹẹ Arriọba Osanobua rre. (2 Tim 3:1) Inọta nọ ghi khẹke ne ima nọ egbe ima re ọre wẹẹ, ‘De ọmwa ne imẹ ya egbe kọ? De adia ọghe ọmwa ne I lele?’ Vbe orre nibun nọ gberra, ọsian keghi kha wẹẹ, ọ wa khẹke ne ima gha ya egbe kọ e Jehova vbe ima gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa. (Psm 123:1-4) Ọsian nii keghi ya odẹ ne ima ya ya egbe kọ e Jehova gie odẹ nọ ọviẹn ya ya egbe kọ arowa re. Ẹi re evbare ọkpa kevbe ugue ẹre ọviẹn gualọ vbe obọ arowa re, ọ keghi gbarokotọ nọ mieke na gha rẹn emwi ne arowa re hoo ne irẹn ru. Erriọ vbe khẹke ne ima gha ru ezanzan vbuwe Ẹmwẹ Osanobua ẹdẹgbegbe, ne ima mieke na rẹn emwi ne Osanobua gualọ vbe obọ ima. Ọna gha ru iyobọ ne ima ya gha lele adia ọghẹe. Ma ghaa ru ọna, ma ghi gele gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova i khian sẹ ima rae vbe ẹghẹ ibavbaro. w18.07 12 ¶1-2

Te Jesu ghaa guan kaẹn vbene ọ khian ya fan ima hin imu ọghe orukhọ rre hẹ, rhunnwuda, imu ọghe orukhọ ẹre ọ ghi khọ sẹ imu hia ne emwa nagbọn he rri oya re. (Jọn 8:34) Eviẹn orukhọ ẹre ima khin rhunmwuda orukhọ ẹre ọ si ẹre ne ima na re emwa ni ma gba, ẹre ọ vbe si ẹre ne ima i na sẹtin ru emwi nọ khẹke ne ima ru. Emwi ne ọna ghi si yi ima egbe ọre orriara ọghe ekhọe, usẹ, iro nọ han ọmwa kevbe uwu. (Rom 6:23) Osanobua gha ghi fan ima hin ẹtin orukhọ rre nẹ, ẹre ima khian na do gha mwẹ egbe afanvbimu ne Adam kevbe Ivi ghaa mwẹ. Jesu keghi kha wẹẹ, “Adeghẹ uwa ya emwi ne I ma uwa re gha ru emwi, erhuanegbe mwẹ wa gele khin.” Vbe Jesu a ya ẹmwẹ na kha? Evbọ yae kha ọre wẹẹ, ọ mwẹ emwi eso nọ khẹke ne ima ru ne ima mieke na gha mwẹ afanvbimu. (Jọn 8:31) Zẹvbe Ivbiotu e Kristi ni ya egbe fiohan ne Jehova nẹ, ma i ghi mu ọghe enegbe ima ye okaro, iyi ọghe Jesu ẹre ima ghi ya ru emwi vbe arrọọ ọghe ima. (Mat 16:24) Zẹvbe ne Jesu ru eyan rẹn, ma gha do gha re emwa na gele fan vbe imu, vbe Osanobua gha ghi fan ima hin imu ọghe orukhọ rre nẹ, lekpae izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. w18.04 7 ¶14-16

Te Jehova ye mwẹ amuroro daa eguọmwadia re agharhemiẹn wẹẹ, ọ mwẹ ẹghẹ ne eso vbọ ya gha mwẹ iziro nọ ma gba. Gia guan kaẹn Jona. Osanobua na gie Jona nọ ya tama Ivbi e Ninevi wẹẹ, irẹn gha fuẹn iran ruan, deghẹ iran ma fiwerriẹ. Ivbi e Ninevi keghi fiwerriẹ, rhunmwuda ọni, Osanobua na sẹ iran rae. Ọna ma zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jona hiehie. Ohu kegha mu e Jona rhunmwuda, ẹmwẹ akhasẹ nọ tae ma ghi mwẹ amusẹ. E Jehova keghi ya izinegbe dia iziro e Jona. (Jona 3:10–4:11) Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Jona keghi ru afiwerriẹ nọ khẹke. Irẹn ẹre Jehova loo ro ya gbẹn okha ọghẹe. Ma wa miẹn ere vbe okha na vbe ẹdẹnẹrẹ. (Rom 15:4) Obọ ne Jehova ya mu eguọmwadia re keghi rhie ilẹkẹtin ne ima wẹẹ, ọ mwẹ ẹnina daa iran. Te ọ rẹn ima sẹ otọ ibiẹ, ọ vbe rẹn ako ne ima na vburriẹ. Nọnaghiyerriọ, “ẹi ra kue ne a danmwẹ [ima] gberra vbene ẹtin [ima] sẹe.” (1 Kọr 10:13) Eyan na keghi re nọ rhie ifuẹko ne ọmwa! w19.03 16 ¶6-7

Te Uhi e Mosis dekaẹn asefẹn nibun vbe arrọọ ọghe Ivbi Izrẹl. Ọna ẹre ọ zẹe nọ na khẹke ne ediọn ni ghaa buohiẹn vbe ẹghẹ nii gha buohiẹn ata. Iran ẹre ọ ghaa buohiẹn emwa ni rraa uhi ọghe Jehova, iran ẹre ọ vbe gha bu ẹzọ ughughan ni rhirhi dee rre. Gia guan kaẹn eso. Ovbi Izrẹl gha de ọmwa izigha, ai wa gbẹ rua vbobọvbobọ nii. Ediọn ni rre ẹvbo ghi ka mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹmwẹ nii nẹ, iran ke buohiẹn ọmwa vberriọ. (Diut 19:2-7, 11-13) Ediọn ẹre ọ buohiẹn ẹzọ nọ rhirhi rhiegbe ma vbe ẹvbo. Ọ sẹtin dekaẹn emwi ewe ne emwa mwẹ ra imuaẹmwẹ nọ rhiegbe ma vbe orọnmwẹ. (Ẹks 21:35; Diut 22:13-19) Ediọn ni buohiẹn ghaa buohiẹn ata, Ivbi Izrẹl na vbe gha lele Uhi, emwi hia ghi gha khian hẹnnẹ hẹnnẹ, emwi hia ne iran ru ghi vbe gha rhie uyi gie Jehova. (Lẹv 20:7, 8; Aiz 48:17, 18) Ọna ya ima rẹn wẹẹ, aro e Jehova wa sotọ vbe odẹ ne ima ya loo arrọọ ọghe ima. Ọ hoo ne ima gha ya obọ esi mu emwa hia. E Jehova i vbe rhie aro gberra ẹmwẹ ne ima ta kevbe emwi ne ima ru vbe ẹkhokho. w19.02 23 ¶16-18

Ọ keghi lọghọ ne ima sẹtin rhie akpa ọghe ọmẹhẹ ma vbe osi ghaa si ima. Emwi eso ne ẹi te ka sọnnọ ima ghi do gha ya ohu mu ima, ọ vbe ya ima ye ọkpankpan ye emwa ọvbehe egbe. Adeghẹ emwi vbenian ka sunu daa ima nẹ, ma gha miẹn emwi ruẹ vbe igiemwi esi ọghe Jesu. Vbe ọ ghi bu ẹghẹ ne Jesu khian ya wu, orhiọn rẹn ma ghi sotọ rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, eghian gha rri irẹn oya ọghe ọhanabe iran ke buohiẹn uwu gbe irẹn. (Jọn 3:14, 15; Gal 3:13) Uki eso a te miẹn wẹẹ Jesu wu, ọ keghi kha wẹẹ egbe wa manọ irẹn. (Luk 12:50) Ọ ghi rre ikpẹdẹ eso Jesu ke wu, ọ na wẹẹ orhiọn irẹn ma sotọ. Ẹmwẹ ne Jesu tae vbọ na erhunmwu gie Erhae rhiẹre ma wẹẹ, ọ mu egbe rriotọ kevbe wẹẹ, ekhọe hia ẹre ọ ya gbe uhunmwu kotọ ne Erhae. (Jọn 12:27, 28) Ọ ghi sẹ ẹghẹ ne Jesu ya wu, ọ na zẹ egbe ẹre obọ ne avbe eghian Osanobua. Oya ọghe ọhanabe ẹre Jesu re ọ ke wu uwu ọbaligie. Vbuwe orhikhan kevbe obalọ hia ne Jesu la gberra, ahoo ọghe Osanobua ẹre ọ ye mu ye okaro ya sẹ ẹghẹ nọ ya wu. Vbe ne ai na gbawawẹ, ma gha sẹtin si agbada vbe unu tae wẹẹ, Jesu ẹre ọ rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ, vbe nọ dekaẹn akpa ọghe ọmẹhẹ na rhiema vbuwe ibavbaro!—Aiz 53:10. w19.02 11 ¶14-15

Ugbẹnso, emwi ghi wa wegbe mu ima. Ọ ghaa yerriọ, udinmwẹ ẹre ọ gua ima kpa ya yo iko. Etẹn ima eso i gbe ẹdẹ iko re vbe iran ghaa rre uwu akhiẹ, vbe iran ghaa khuọnmwi ra ẹtin gha fu iran. Etẹn ima eso i vbe gbe ẹdẹ iko re agharhemiẹn wẹẹ iran werriẹ aro daa ukpokpo nọ wegbe vbe obọ etẹn vbuwe ẹgbẹe ra vbe obọ arriọba. Igiemwi ọghe ima wa rhie igiọdu ne etẹn na mu khui rhunmwuda imudiase ọghe iran. (Hib 13:3) Iran gha họn wẹẹ ima ye deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima la edanmwẹ gberra, ọ ghi ya amuẹtinyan kevbe udinmwẹ ne iran mwẹ wegbe sayọ. Vbe Pọl rre eghan vbe Rom, te ẹko wa gha rhiẹnrhiẹn ọnrẹn, ẹghẹ ke ẹghẹ nọ ya họn wẹẹ, etẹn ye ga Osanobua vbuwe amuẹtinyan. (Fil 1:3-5, 12-14) Odẹ ẹghẹ na ya fan e Pọl vbe eghan, ọ keghi gbẹn ebe gie etẹn ne Ivbi e Hibru. Vbe ebe nii, ọ keghi rhie igiọdu ne iran, ne iran ghẹ gha gbe ẹdẹ iko re.—Hib 10:25. w19.01 28 ¶9

Esu ne ọka ẹrhia, nọ rẹn ọghe enegbe ẹre ọkpa, ne ẹi vbe lele uhi e Jehova keghi hoo ne ima gha ya egbe taa irẹn. Ne Esu na rẹn wẹẹ irẹn i sẹtin kpikpi ima, ne ima gha mwẹ egbe iziro ọghe irẹn ra ne ima gha yin vbene irẹn yin, ọ keghi loo obẹlẹ ọvbehe. Vbe igiemwi, emwa ni mwẹ iziro dan ẹre ọ lẹga ima. (1 Kọr 15:33) Obẹlẹ ọvbehe ne Esu ya hoo nọ mu ima ekhọe rhia ọre iziro ọghe emwa nagbọn. Esu keghi hoo ne ima gha roro ẹre wẹẹ, iziro ra adia ọghe emwa nagbọn ẹre ọ maan sẹ ọghe Jehova. (Kọl 2:8) Vbe igiemwi, Esu keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ vbe arrọọ, ọre na gha re ọmwa nọ fe. Emwa ni mwẹ iziro vbenian sẹtin gele do khian emwa ni fe, iran sẹtin vbe gha re ivbiogue. Vbọrhirhighayehẹ, te iran mu arrọọ ọghe iran ye ikpadede, rhunmwuda iran ghi gha ya ẹdagbọn iran khu ẹfe khian sẹrriọ wẹẹ, iran i ghi miẹn ẹghẹ ya gbaroghe egbe iran kevbe ẹgbẹe iran. Iran ghi vbe khian rree ne Osanobua. (1 Tim 6:10) Ẹko keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ rhunmwuda, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ẹre ọ ya ima rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima mu ẹmwẹ igho ye okaro vbe arrọọ ọghe ima.—Asan 7:12; Luk 12:15. w19.01 15 ¶6; 17 ¶9

A te miẹn wẹẹ Jesu rre do maa ima re, vbene igiọdu ne a rhie ne egbe ru ekpataki sẹ hẹ, eguọmwadia e Jehova vbe ẹghẹ nẹdẹ rẹnrẹn wẹẹ, te ọ khẹke na gha rhie igiọdu ne egbe. Vbe igiemwi, ẹghẹ ne ivbiyokuo Asiria khian na do gu Ivbi Izrẹl khọn, e Hẹzikaia keghi si avbe ọkaolotu ọghe Ivbiyokuo ni rre Juda koko, ọ na vbe gie na tie Ivbi e Juda, nọ mieke na rhie igiọdu ne iran. E Baibol keghi kha wẹẹ, ẹmwẹ ne Hẹzikaia tae keghi “rhie igiọdu ne emwa nii.” (2 Krọ 32:6-8) E Job nọ ghaa rre uwu obalọ ẹre ọ te khẹke na rhie igiọdu na, sokpan, esiọre kegha talọ ẹmwẹ nọ gbe orhiọn ye ọmwa iwu ma rẹn. E Job keghi tama iran wẹẹ, akpawẹ iran ẹre ọ rre uwu obalọ vbenian, te irẹn gha te ye ibude rhie ẹtin ba iran ẹtin, irẹn ghi vbe gha ta ẹmwẹ nọ gha fu iran ẹko rre. (Job 16:1-5) Vbe okiekie, Ẹlaihu kevbe Jehova ẹre ọ ghi rhie igiọdu ne Job.—Job 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10. w18.04 16 ¶6; 17 ¶8-9

Aizaia ka gie ẹre nẹ, vbene e Jehova khian ya ya eguọmwadia re khian emwa ni deziẹn. Ọ keghi kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ne Udazi dee do ya ẹtin khaevbisẹ.” (Aiz 40:10) Ako na ye ima re rre wẹẹ, Ọba ne olẹtin ẹre Jehova khin. Jehova keghi ya ẹtin ẹnrẹn gbogba gae eguọmwadia re vbe ẹghẹ nẹdẹ, erriọ vbe ruẹ vbe ẹdẹnẹrẹ. (Diut 1:30, 31; Aiz 43:10) E Jehova yan rẹn wẹẹ irẹn gha ya eguọmwadia ọghe irẹn khian emwa ni wegbe. Ọ keghi mu eyan na sẹ katekate vbe eghian ghaa zẹ eguọmwadia re kpokpo. Vbe otọ ẹvbo eso vbe ẹdẹnẹrẹ, arriọba keghi hia vbe odẹ ke odẹ ne iran mu awua ye iwinna ima. Ọ ghaa yerriọ, esa i rrọọ ne afianma gha fian ima rhunmwuda ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova rre ima iyeke. E Jehova ye vbe yan rẹn wẹẹ: “Emwi igbinna ọkpa ne ọ gha sẹtin kuan ruẹn egbe i rrọọ.”—Aiz 54:17. w19.01 5-6 ¶12-13

Emwi ọkpa nọ ya ima lughuaẹn ne avbe aranmwẹ oha ọre wẹẹ, ma mwẹ ekhọe na ya ga Osanobua sokpan, avbe aranmwẹ i yerriọ. (Mat 4:4) U ghaa họn ẹmwẹ ne Osanobua, u ghi dọ gha mwẹ azamemwi kevbe ẹwaẹn, u ghi vbe gha sọyẹnmwẹ. Odẹ ne Osanobua ya rhie evbare orhiọn ne ima ọre Baibol nọ kpemehe ẹre kevbe ebe ughughan ne “ọguọmwadia esi kevbe ne ọ wan” gbẹnnẹ ladian. Ena hia ẹre ọ ya ima digiẹ vbe odẹ ọghe orhiọn. (Mat 24:45) Vbene ẹmwata, evbare ughughan ọghe orhiọn ẹre ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn! (Aiz 65:13, 14) Evbare orhiọn ne Jehova kpemehe ẹre keghi ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ ẹwaẹn kevbe azamemwi. Avbe akpa na keghi gbogba gae ima. (Itan 2:10-14) Avbe akpa na, ẹre ọ ya ima rẹn imamwaemwi ọghe ohoghe nibun. Vbe igiemwi, ne umẹwaẹn na kha wẹẹ, te emwi hia didaghori rre, ohoghe nọ. Ne emwa na kha wẹẹ igho kevbe emwi ewe ẹre ọ ya ọmwa mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko, ohoghe vbe nọ. Ọ vbe ya ima gban egbe ne iziro nọ ma gba kevbe uyinmwẹ nọ gha sẹtin rhie ikuanegbe ne ima. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima hia ne ima gha mwẹ avbe akpa na. w18.12 20 ¶6-7

Ẹmwẹ akhasẹ na khare wẹẹ, emwa nagbọn “gha wa tọ zẹvbe erhan.” Erhan eso tọ sẹ ukpo arriasẹn nibun. Emwi nọ khian sẹtin ya emwa nagbọn tọ sẹ vbenian, ọre deghẹ iran i khuọnmwi hiehie. Ẹghẹ ne ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Aizaia na, khian ya mwẹ amusẹ, ọre ẹghẹ ne emwa nagbọn khian ya gha rre Paradais! Emwi ọyunnuan khian gha nọ! Muẹn roro, vbene ẹmwẹ akhasẹ na guan kaẹn sin ya rhiẹre ma wẹẹ, e paradais dee vbe odaro: Osanobua gha fiangbe emwa hia vbe uhunmwu otagbọn. Emwa dan kevbe avbe aranmwẹ ni khọ i khian ghi gha rhie ikuanegbe ne emwa. Avbe arhuaro, ayin ehọ, kevbe uke ghi khian emwa ne egbe rran rẹn. Emwa hia ghi sẹtin gha bọlọ owa obọ iran, iran gha kọ emwi okọ, iran ghi vbe rhọ re. Te iran khian kakabọ gha tọ, iran gha tọ sẹ okperhan, nọ rhiema wẹẹ, iran i khian ghi gha wu. Vbene ẹmwata, e Baibol suigiẹ yọ wẹẹ, ena hia gha sunu vbe odaro. Vbọrhirhighayehẹ, emwa eso ne ima kporhu ma sẹtin kha wẹẹ, ẹmwẹ akhasẹ na, ma wa kha wẹẹ, e paradais dee vbe odaro. Vbọ ya uwẹ gele yaeyi wẹẹ, ẹghẹ dee, ne ehe hia vbe uhunmwu otagbọn khian ya gha re paradais? Ẹmwẹ ne Jesu tae ma izigan ọkpa, sẹ nọ gha ya ima gha mwẹ iyayi ne ẹi beghe.—Luk 23:43. w18.12 5 ¶13-15

Te ekhọe fi werriẹ. Sokpan, afiwerriẹ vbenian hẹnhẹn egbe yan emwi ne ima mu roro. Ma ghaa ru erria yan emwi ni yẹẹ Jehova, ọ ghi gele do vẹẹ ne ima rẹn wẹẹ, aro ne Jehova ya ghee emwi ẹre ọ maan sẹ. Ọna ẹre ọ khian ghi ya ima do gha mwẹ iziro ekhọe ọghe Osanobua. Ne ima mieke na sẹtin do gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre, ọ ma khẹke ne ima “ya egbe ba emwi ne agbọn na ru.” Ọna rhie ma wẹẹ, ọ khẹke ne ima gban egbe ne emwi ke emwi ni gbodan ye ilele ọghe Osanobua, ọre emwi ne ima ghee nọ, ra emwi ne ima danmwehọ re. Ne ima mieke na rẹn vbene ibude na ru ekpataki sẹ hẹ, gi ima ru igiemwi yọ. Ọmwa nọ ma hoo ne irẹn gha khuọnmwi keghi rri evbare nọ maan. Sokpan, ọmwa na kha na ghaa rri evbare nọ kẹkẹ ba re vbo? Ọni rhiema wẹẹ, evbare esi nọ re i ghi mwẹ esa nọ ye. Evbare orhiọn ne ima re i khian vbe gha mwẹ esa nọ ye, deghẹ ima gi iziro ọghe emwa nagbọn mu ima ekhọe rhia. w18.11 21 ¶14-15

Ọ khẹke ne ima ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, adia ni rre Baibol ẹre ima khian ya gha ru emwi vbe arrọọ ima. E Baibol keghi ye ẹmwata gie ugbẹkun ọghe ivbiyokuo. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ugbẹkun ẹre ọ degue ẹkun ovbiyokuo ne ẹi ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe. Ne ugbẹkun mieke na gbogba gae ovbiyokuo, ọ khẹke nọ situa. Ọ ma na situa, ọ ghi khian ọlọghọmwa ne ovbiyokuo. De vbene ugbẹkun ọghe ẹmwata ya gbogba gae ima hẹ? Ma ghaa tie Baibol vbe ẹghẹ hia, ọ ghi ya ima gha mwẹ iziro nọ gbae, ọ ghi ru iyobọ ne ima ya gha ru azẹ nọ maan, ọ ghi vbe ya ima mudia gbain vbe ima ghaa werriẹ aro daa edanmwẹ. Ovbiyokuo ne aro gbannọ i khian sẹ ugbẹkun ọghẹe rae ye owa gha rrie okuo, te ọ wa vbe khẹke ne ima gha lele ilele ni rre Baibol vbe arrọọ ọghe ima. w18.11 12 ¶15

Ẹrhiọn ẹre ima loo ne ima mieke na rẹn ẹmwata nọ rre Baibol. Te ima gha sẹ emwi nibun rae ne ima mieke na sẹtin gha mwẹ irẹnmwi na. Zẹ vbene ebe Itan khare, ma gha ghi “ha osa” ye “ẹmwata” nẹ, ọ ma khẹke ne ima khiẹn ọnrẹn. Ọni ọre wẹẹ, ma gha miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi nẹ, ọ ma khẹke ne ima lahin vbọ rre. Ọ mwẹ osa na hae ye emwi ọhẹ. Evba ya ẹmwẹ na kha, “ha osa” yọ, nọ re ẹmwẹ Hibru na loo ro vbe ebe Itan 23:23, ọre “na hia, na gha mwẹ emwi.” Emwi ne ẹmwẹ na demu ọre wẹẹ, ọmwa ghi rhie emwi nọ ghaan ladian nọ mieke na gha mwẹ emwi ọvbehe nọ ghaan. Gi ima ru igiemwi yọ vbenian. Ọmwa nọ khiẹn ebanana gha yae wewe ne ima do vio ebanana ọghe ọhẹ, ebanana nii i khian ye owẹ ọre khian gha die owa ima. Te ima gha tobọ ima gha rrie ẹki, nọ mieke na sẹ ima obọ. Ebanana ọhẹ nọ, sokpan, ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ẹre ima ya khian gha rrie ẹki. Erriọ ẹmwata na “ha osa yi” vbe ye. Ai ye igho dọe, sokpan, te ima gha loo ẹrhiọn ne ima mieke na sẹtin gha rre odẹ ọghe ẹmwata. w18.11 4 ¶4-5

Jesu keghi viọ e Pita, Jems kevbe Jọn ba egbe gha rrie uhunmwu oke nọ yo ghetee. Vbe iran rre uhunmwu oke nii, iran keghi miẹn umian ọghe ọyunnuan. Ugbaro Jesu kegha fi wain wain, ukpọn ọnrẹn na gha fua vbe na ghee ukpa. Orhunmwu eva ni yevbe Mosis kevbe Elaija na gha gu Jesu guan vbekpae uwu ẹre nọ bu otọ kevbe vbe nọ khian ya rhiọ kpaegbe. (Luk 9:29-32) Vbe iyeke ọni, okuku nọ fi wain wain keghi rhu gue iran, evbani, ẹre urhu Osanobua na guan ke ẹrinmwi rre. Umian nii keghi rhiẹre ma, uyi kevbe ẹtin ne Jesu khian gha mwẹ zẹvbe Ọba ọghe Arriọba Osanobua. Umian nii ẹre ọ rhie igiọdu ne Jesu nọ na sẹtin zinegbe oya kevbe uwu obalọ. Umian nii vbe ya amuẹtinyan ọghe erhuanegbe Jesu wegbe sayọ, ọ vbe ru iyobọ ne iran ya da imudiase ọghe iran yi vbe ọwara ukpo nibun ne iran ya rhiegba ye ugamwẹ. Odẹ ukpo 30 ghi gberra nẹ, e Pita na guan kaẹn umian na guan kaẹn na, nọ rhiema wẹẹ, e Pita ma zẹdẹ mianmian emwi ọyunnuan ne iran miẹn vbe asọn nii.—2 Pit 1:16-18. w19.03 10 ¶7-8

De odẹ ọkpa ne eguọmwadia e Jehova ya lughaẹn ne emwa ni rre ugamwẹ ohoghe? Ma keghi “ta ẹmwata.” (Zẹk 8:16, 17) Ọ khẹke ne ima gha ta ẹmwata ma ẹgbẹe ima, erhunmwuyẹn, avbe ọse ima kevbe emwa ne ima gu winna. Deghẹ igbama ẹre u khin, ghẹ gha ya egbe ta ihua rhunmwuda u hoo ne u gua usun ro. Ọna ẹre ọ si ẹre ne igbama eso na yin uyinmwẹ agabagebe. Iran ghi ba gha yin vbe na ghee emwa esi vbe iran ghaa rre uwu ẹbu etẹn kevbe ẹgbẹe iran, sokpan iran ghaa rre uwu ẹbu ihua iran ne ẹi ga e Jehova kevbe iran ghaa loo intanẹt, iran ghi fi werriẹ. Igbama vbenian sẹtin gha roro ẹre wẹẹ evbibiẹ iran, etẹn vbe iko kevbe Osanobua ma rẹn emwi ne iran ru. Vbene ẹmwata, te iran mu egbe iran rẹrẹ. (Psm 26:4, 5) E Jehova rẹn emwa ni ya “ukpunu” kẹkan gae. (Mak 7:6) Ọ khẹke ne ima lele adia na, nọ rre ebe Itan nọ khare wẹẹ: “Ghẹ gha gbọvo emwa ni ru orhukhọ, gha mwẹ imuohan ọghe Jehova vbe ẹghẹ hia.”—Itan 23:17. w18.10 9 ¶14-15

Eguọmwadia Osanobua vbe uhunmwu otagbọn hia keghi re ẹgbẹe ọkpa ni hoẹmwẹ egbe iran. (1 Jọn 4:21) Ẹghẹ hia ẹre iran ya rhie ahoẹmwọmwa na ma. Iran keghi rhiẹre ma vbe odẹ nibun, vbe na ghee ẹmwẹ ne iran taa kevbe obọ esi ne iran ya mu egbe. Ma ghaa mwẹ amuroro daa egbe, te ima ya egbe taa Osanobua. (Ẹfis 5:1) Jesu keghi ya egbe ta Erhae vbe odẹ nọ gbae. Obọ esi ẹre ọ ya gha mu emwa hia. Ọ keghi kha wẹẹ: “Wa bu mwẹ gha dee, wa hia ne ihẹ nọkhua ne ọ mu wọọ re egbe. I gha rhie ikẹtin ne uwa . . . , ọmwa ne ọ fu kevbe ne ọ mu egbe rriotọ ọre imẹ khin.” (Mat 11:28, 29) Ma ghaa mu ọghe “ivbiogue” roro vbe na ghee Jesu, te ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ọna gha ya ima miẹn afiangbe vbe obọ re. (Psm 41:1) Nọnaghiyerriọ, gi ima gha mwẹ amuroro dae emwa vbuwe ẹgbẹe, vbuwe iko kevbe vbe ima ghaa rre ikporhu. w18.09 28 ¶1-2

Odekun ẹrhia gha sunu, ẹkpotọ keghi kie ne eguọmwadia Osanobua ya ru iyobọ nọ khẹke ne etẹn ni gualọ iyobọ. Ma sẹtin ru iyobọ igho ne etẹn ni rre ibavbaro. (Jọn 13:34, 35; Iwinna 11:27-30) Ma sẹtin vbe gu iran dọlọ owa ni guọghọ yi ra ma ghi gu iran kpẹ huan. Ọtẹn nokhuo Gabriela nọ ke Poland rre keghi miẹn iyobọ vbenian vbe amẹ mu owa re. Ọ ma sẹtin ghọghọ vbe etẹn ni rre ẹdogbo nii do ru iyobọ nẹẹn. Ọ keghi kha wẹẹ: “Esa i rrọọ ne I ya gha guan kaẹn emwi ewe ni wiri. Afiangbe ne I miẹn ẹre ọ khẹke ne I ya gha na iyẹn. Emwi nọ sunu na, ẹre ọ ghi gele ya mwẹ do rẹn wẹẹ, ukpamuyọmọ nọ hiunsi nọ, ne a gha rre otu e Jehova, ọyẹnmwẹ na vbe miẹn vbọ i gia gie.” Erriọ etẹn nibun ni miẹn iyobọ vbenian kevbe ni rhiegbe ladian ya ru iyobọ, vbe ya mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko.—Iwinna 20:35; 2 Kọr 9:6, 7. w18.08 26 ¶12

Ne ima mieke na sẹtin gha gbogba gae ẹkokoudu ọghe ima, ọ khẹke ne ima rẹn emwi nọ gha sẹtin muẹn rhia, vbe iyeke ọni, ma ghi zẹ emwi ru. Vbene a ya loo ẹmwẹ na, “gbogba ga” keghi ye ima re rre, iwinna ọghe ọbodẹ. Vbe ẹghẹ Solomọn ne Ọba, ikpia ni bodẹ keghi mudia ye uhunmwu ogba ekẹn nọ lẹgae ẹvbo. Iran gha wa bẹghe eghian vbe urria, iran ghi kpe okpe. Igiemwi na keghi ya ima rẹn emwi nọ khẹke ne ima ru vbe Esu gha khian mu ima ekhọe rhia. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, te ikpia ni bodẹ vbe uhunmwu ogba ekẹn kevbe ni bodẹ vbe onurho ẹvbo winna kugbe. (2 Sam 18:24-26) Ikpia na ni bodẹ, ẹre ọ khui onurho ẹvbo, ẹghẹ ke ẹghẹ ne iran ya bẹghe wẹẹ eghian dee. (Neh 7:1-3) Ma ghaa ye Baibol dia ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa, ọ ghi gha winna vbe na ghee ọbodẹ vbe Esu ghaa hoo nọ mu ima ekhọe rhia. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ekhọe ọguọmwaziro na ya ya obọ sekhae ne ima, o khẹke ne ima zẹ emwi ru. w19.01 17 ¶10-11

Ilele ni rre Baibol ẹre ọ khẹke nọ gha re omwa ne a ya rẹn deghẹ igbama gbegba, ẹi re ilele erre avbavbotọ. (2 Tim 3:16, 17) Adeghẹ ediọn i lele ilele ni rre Baibol, iran ghi gha si igbama ni te gbegba ghee iyeke. Vbe otọ ẹvbo ọkpa, ediọn keghi mu iwinna ne kpataki ne ọguọmwadia iwinna ọkpa. Ediọn vbe iko nii wa kue yọ wẹẹ ọguọmwadia iwinna nii somwa nọ gha ga zẹvbe ediọn vbe iko sokpan iran ma kue zẹ ọre ye ukpo ediọn. Ediọn eso vbe iko ne a kha na, keghi kha wẹẹ, ọguọmwadia iwinna nii ru ọvbokhan gbe rhunmwuda ọni, ọ ma gbegba. Erriọ ẹbu ediọn nii ya si ọtẹn na ghee iyeke. Iyẹn nọ sẹ obọ rhiẹre ma wẹẹ, emwi vbenian wa sunu vbe ehe nibun. Vbene ẹmwata, ọ gele wa khẹke ne ima gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi, ẹi re ilele erre avbavbotọ ọghe ẹvbo ne ima ye. Odẹ vbenian ẹre ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ ima i ghee ikpanro bu ohiẹn emwa zẹvbe na ghee Jesu.—Jọn 7:24. w18.08 12 ¶16-17

Ọ ma khẹke ne ima gheghe gha ya efoni ra e kọmputa gie uhunmwu ne ima rhirhi miẹn. Arriọba mu awua ye iwinna ima vbe otọ ẹvbo eso. Eghian sẹtin gha wewe iyẹn nọ gha ya ohan gha mu etẹn, ra iyẹn nọ gha si ighaegbe ye uwu ẹbu etẹn. Emwi vbenian sunu vbe Soviet Union. Avbe olakpa ọghe Soviet Union ne a ghaa tie ẹre KGB kegha wewe iyẹn ohoghe vbekpae etẹn eso ne emwa nibun wa rẹn vbe Germany. Iran wẹẹ avbe etẹn na ya egbe ba avbe olakpa ọghe arriọba e Germany. Etẹn nibun na gele ya ohoghe nii yi. Vbọ ghi kẹrikian? Enibun na kpa hin otu e Jehova rre. Eso ye werriegbe gha die otu e Jehova, sokpan eso ma ghi rre. (1 Tim 1:19) De emwi nọ khẹke ne ima ru ne emwi vbenian ghẹ mieke na sunu? Ghẹ gha wewe iyẹn ohoghe. Ẹi re ẹmwẹ hia ne u họn ẹre ọ khẹke ne u yayi. Hia ne u rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ. w18.08 4 ¶8

Vbe Baibol nẹdẹ, na ka wa ya urhuẹvbo e Grik gbẹnnẹ, a ma mobọ gha loo e kọma. Inọta nọ ghi rre evba nia ọre wẹẹ: De emwi ne Jesu gele tama izigan nii? Te Jesu tama rẹn wẹẹ, “I tama ruẹ nian, ẹrẹna u gha gu mwẹ gha rre Paradais”? Ra te ọ tama rẹn wẹẹ, “I tama ruẹ nian vbe ẹrẹna, u gha gu mwẹ gha rre Paradais”? Yerre wẹẹ, Jesu ka tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Ovbi Ọmwa gha ya avan eha kevbe asọn eha vbe uwu otọ.” (Mat 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mak 10:34; Iwinna 10:39, 40) Nọnaghiyerriọ, Jesu ma kpa gha rrie Paradais rhọkpa vbe ẹdẹnẹdẹrriọ ne irẹn vbe izigan nii wu. “Idin” ẹre Jesu ghaa ye vbe ikpẹdẹ eha, e Jehova ke huẹn ọnrẹn kpaegbe. (Iwinna 2:31, 32) Izigan nii ma rẹn wẹẹ, e Jesu ka gu avbe ukọ ẹre ta ile wẹẹ, iran gha deba irẹn kha vbe ẹrinmwi vbe Arriọba Osanobua. (Luk 22:29) Yevbesọni, izigan nii ma dinmwiamẹ, a ma vbe ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ rẹn zẹ. (Jọn 3:3-6, 12) Ọna ya ima rẹn wẹẹ, e paradais nọ khian gha rre uhunmwu otagbọn, ẹre Jesu ghaa guan kaẹn vbọ ru eyan nii. w18.12 6 ¶17-18, 20-21

Ọ ma rhie ẹghẹ hiehie, Ivbi Izrẹl ke suẹn gha ga ẹkhuia ẹmila. Agharhemiẹn wẹẹ iran sọtẹ dae Jehova, iran na ye gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, obọ ọghe Jehova ẹre iran ye. Uhiẹn Erọn keghi tie ugie ẹbọ nii idugie ọghe ugamwẹ e Jehova. Vbe Jehova a ghi ru? Ọ wa sọnnọ e Jehova. Ọ keghi tama e Mosis wẹẹ Ivbi Izrẹl “fa egbua nẹ, iran he mwẹ ye otọ. Iran wa lahin odẹ ne I yi ẹre iyi, ne iran gha lele.” Te Jehova khian ghi te wabọ Ivbi Izrẹl rua rhunmwuda, emwi ne iran ru wa kakabọ sọnnọẹn. (Ẹks 32:5-10) Sokpan, e Jehova keghi mwẹ itohan dae Ivbi Izrẹl, ọ ma ghi fuẹn iran rua. (Ẹks 32:14) Agharhemiẹn wẹẹ Erọn ẹre ọ ma ẹkhuia ẹmila ne Ivbi Izrẹl ghaa gho, ọ keghi fiwerriẹ, ọ na deba Ivbi e Livai gha rre obọ ọghe Jehova. Iran ni mwẹ ẹkoata keghi kpa hin uwu ẹbu Ivbi Izrẹl ni sọtẹ rre. Azẹ ne iran ru nii, ẹre ọ zẹe ighẹ iran miẹnfan rhunmwuda, arriaisẹn emwa nibun ẹre ọ wulo vbe ẹdẹrriọ ba ẹmwẹ ẹbọ ne a ga. Sokpan, e Jehova keghi ru eyan wẹẹ, irẹn gha fiangbe Ivbi Izrẹl ni ya ekhọe hia gha rre obọ ọghe irẹn.—Ẹks 32:26-29. w18.07 20 ¶13-16

De uyi nọ gele hiunsi sẹ? Ẹi re uyi ne emwa miẹn vbe owebe, okpe ẹki ne a do ra vbe iku isasa egbe. Sokpan, e Pọl ya ima rẹn uyi nọ ghi sẹ ehia vbọ khare wẹẹ: “Wanwan na nian, vbene uwa ghi na rẹn Osanobua nẹ, ra ne I wa kha wẹẹ, vbene Osanobua ghi na rẹn uwa nẹ, vbọzẹe ne uwa na hoo ne uwa dọlegbe bu avbe orhiọn ẹwobi ne vburriẹ ni . . . gha khian yi? Vbọzẹe ne uwa na dọlegbe hoo ne uwa gha re eviẹn iran?” (Gal 4:9) Vbene ẹmwata, ọ keghi re ukpamoyọmọ nọ hiunsi, ne Osa ne Udazi nọ kha yaẹn agbọn vbe ẹrinmwi na rẹn ima. Uyi nọ sẹ ọre i ghi rrọọ! E Jehova gele hoo ne ima gha gu irẹn mu obọ zẹvbe ọse. Ọgbenbe ọkpa keghi kha wẹẹ: “Ẹi ghi rhie aro gberra ima vbe ima gha khian ọsiọre nẹ.” Osanobua gha gele ye ima ẹro zẹvbe ọsiọre, ọni ọre agbọn maan ima nẹ.—Asan 12:13, 14. w18.07 7-8 ¶3-4

Ne ima mieke na gha miẹn ere vbe uhi Osanobua, te ọ khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ yọ. (Emọs 5:15) Vbe ima khian ya sẹtin gha lele adia na hẹ? Te ọ khẹke ne ima gha ya aro ne Jehova ya ghee emwi ghee ẹre. Vbe igiemwi, gia kha wẹẹ u i vbiẹ ẹse vbe asọn. Rhunmwuda ọni, ọbo ebo nọ gbaroghe ruẹ keghi tama ruẹ aro evbare ne u khian gha re, aro iku isasa egbe ne u khian gha ku kevbe afiwerriẹ eso ne u gha ru vbe arrọọ ruẹ. U ghi lele adia na, u na do gha vbiẹ ẹse. Ẹi mwẹ u ma gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne obọ ebo nii ru nuẹn. Erriọ uhi ọghe Osanobua vbe ye ne ima. Ma ghaa lele avbe uhi na, ma i miẹn ikuanegbe ne orukhọ si ye ọmwa egbe. Ma ghi do gha mwẹ adogbannọ vbe arrọọ ọghe ima. Vbe igiemwi, e Baibol wẹẹ ne ima ghẹ rra, ne ima ghẹ si uma dan, ne ima ghẹ taa ohoghe, ne ima ghẹ gu orhiọn dan mu obọ kevbe ne ima gha gban egbe ne oghẹ. (Itan 6:16-19; Arhie 21:8) Ma ghaa lele avbe adia na, afiangbe nọkhua ẹre ima miẹn vbọ. Ọna ẹre ọ ghi ya ima gbọyẹmwẹ ye uhi Osanobua, ọ ghi vbe ya ima họemwẹ Osanobua sayọ. w18.06 17 ¶5-6

Ọ gha kẹ, ohan ghaa mu e Pailet wẹẹ Jesu gha ya Ivbi e Ju sọtẹ daa arriọba e Rom. Sokpan, e Jesu keghi wanniẹn wẹẹ: ‘Arriọba mwẹ i re ọghe emwa nagbọn.’ (Jọn 18:36) Jesu keghi gie Pailet rẹn wẹẹ, irẹn i mwẹ obọ vbe otu azẹ ọghe emwa nagbọn rhunmwuda, ẹrinmwi ẹre a khian na mu arriọba ọghe irẹn gbọọ. Ọ na vbe tama e Pailet wẹẹ, te irẹn rrie agbọn do gie emwa rẹn “ẹmwẹ ẹmwata.” (Jọn 18:37) Jesu wa rẹn iwinna ne Erhae wẹẹ ne ọ do ru vbe agbọn. Ma gha vbe rẹn iwinna ne Jehova waa ima re, ma i khian gha mwẹ obọ vbe emwi ke emwi nọ dekaẹn otu azẹ. Ekhọe ima i khian vbe gha winna ghee odọ hiehie. Vbene ẹmwata, ọna i zẹdẹ khuẹrhẹ. Ọgbaroghe ọghe otako ọkpa keghi kha wẹẹ, “Emwa nibun vbe ẹdogbo ne ima ye keghi gbe olighi rhunmwuda iran gualọ afiwerriẹ vbe arriọba. Nibun keghi sinmwi oseghe ẹvbo rhunmwuda iran yayi wẹẹ, ovbi ẹvbo iran ghaa rre ukpo arriọba ẹre agbọn khian na maan iran. Nọ ya maan ọre wẹẹ, etẹn ni rre ẹdogbo na wa mwẹ akugbe, iran wa vbe rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Iran ya izinegbe diakhẹ Osanobua ne ọ do sọfurre ye ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa ya sẹ egbe uyinmwẹ a gbe ọmwa ekueku.” w18.06 4-5 ¶6-7

Ebe eha kẹkan vbe abọ ọghe Baibol ne a ye Hibru gbẹn nọ re 1 Krọnikol, Job kevbe Zẹkaraia ẹre ọ sunu ye Setan, nọ re ovan ọghe odibo ne a guan kaẹn na. Evba ye Setan kha ọre ọmwa “Nọ Gbodan.” Vbọzẹe ne Baibol ma na mobọ guan kaẹn Esu a te miẹn wẹẹ Mẹzaia rre? Ọ gha kẹ, e Jehova ma hoo ne okha ọghe Esu mu ehe nọkpọlọ gbe vbe abọ ọghe Baibol ne a ye Hibru gbẹn rhunmwuda, te a gbẹn abọ ọghe Baibol na, ne emwa mieke na rẹn Mẹzaia ne iran mieke na lele ukpowẹ ọghẹe. (Luk 24:44; Gal 3:24) E Mẹzaia ghi rre nẹ, Jehova keghi loo irẹn vbe erhuanegbe ẹre ya gi ima rẹn ẹmwata vbekpae Esu kevbe avbe odibo ni deba re sọtẹ daa Osanobua. Te emwamwa na wa gbe ye uviẹn rhunmwuda, Jesu kevbe etẹn ne a hannọ zẹ ẹre Jehova khian loo ya wabọ Esu kevbe ekpayẹ ọre. (Rom 16:20; Arhie 17:14; 20:10) Ọ mwẹ ehe ne ẹtin Esu sẹ. E Jehova, Jesu kevbe avbe odibosa rre ima iyeke. Iran gha sẹtin ru iyobọ ne ima ya mudia gbain vbe odaro isievẹn ọghe Esu. w18.05 22-23 ¶2-4

Ma ghaa mọ ọmọ erhan, ẹre Jehova khian na gha ghee ima zẹvbe eguọmwadia ọghẹe. (Mat 13:23; 21:43) Nọnaghiyerriọ, vbe erre na, nọ rre ebe Jọn 15:1-5, ọmọ erhan nọ khẹke ne Ivbiotu e kristi gha mọ i re na do ya emwa khian erhuanegbe Kristi. (Mat 28:19) Ọ ghaa yerriọ, ọ ghi ye vbe na miẹn wẹẹ, etẹn ni mwẹ amuẹtinyan, ni ma sẹtin ya emwa khian erhuanegbe Kristi, rhunmwuda ne emwa i na gbọyẹmwẹ ye iyẹn nọ maan vbe ako ne iran na kporhu, ẹre ọ ghi re abọ erhan nọ ma mọ ọmọ erhan vbe erre ọghe Jesu. Sokpan, ẹi zẹdẹ erriọ hiehie. Ma i sẹtin kpikpi emwa ne iran do khian erhuanegbe Jesu. Yevbesọni, e Jehova nọ re ahoẹmwọmwa i khian waa ima iwinna ne ima i sẹtin ru. Iwinna ne ima gha sẹtin ru ẹre Osanobua waa ne ima. (Diut 30:11-14) Vbọ ghi re ọmọ erhan nọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi mọ? Ọ keghi re emwi ne ima hia gha sẹtin ru. Ọni ọre ikporhu iyẹn nọ maan.—Mat 24:14. w18.05 14 ¶8-9

Te avbe ọkaolotu ugamwẹ ohoghe ghi wa kpọ kua vbe ẹdẹnẹrẹ. Eso tie egbe iran e pastọ, rabbi, swami kevbe ohẹn. Vbene a ghee avbe Farisi nẹdẹ, iran i gi emwa ‘rẹn ẹmwata ne ọ rre ẹmwẹ Osanobua,’ iran keghi “fi ẹmwata ne ọ rre ẹmwẹ Osanobua werriẹ ya khian ohoghe.” (Rom 1:18, 25) Usun ohoghe ne iran ta ọre wẹẹ, ọ gha kẹ ọmwa ya miẹn Jesu yi nẹ, ọni ọre ọ miẹn fan nẹ, evbọ rrọọ i wu, te ọmwa la ọmwa rre kevbe wẹẹ, ọ ma de emwi nọ rhiae vbe odaro Osanobua deghẹ ikpia vbe ikpia rọnmwẹ egbe ra deghẹ ikhuo vbe ikhuo rọnmwẹ egbe. Emwa ni khaevbisẹ wa vbe ta ohoghe ya mu emwa rẹrẹ. Vbe ne ẹi khian ghi kpẹ gbe, iran gha vbe ta ohoghe ọhanabe ọvbehe. Iran ghi kha wẹẹ, ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ rre ehe hia. Sokpan, udemwurri ẹre ọfuan khian ya rruan iran. Iran gha suẹn gha ta ohoghe na, ọ ma khẹke ne ima yae yi, rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ, te ẹdẹ ibuohiẹn ọghe Jehova khian rre vbe udemwurri, zẹvbe ne oyi rre vbe asọn.—1 Tẹs 5:1-4. w18.10 7-8 ¶6-8

E Jesu keghi loo avbe etẹn ne a hannọ zẹ kevbe avbe okoro ra “ọkaolotu” ọghe oghẹn ne gbiri ya gbaroghe etẹn ne orhiọn gbe yọ re iwu. Iwinna ne kpataki ẹre avbe ediọn na ye vbe iko. Vbọrhirhighayehẹ, ẹi re iran ẹre ọ tae ye etẹn obọ wẹẹ, ghee emwi ne iran gha yayi, sokpan iwinna ne iran “deba” etẹn ru, keghi ya etẹn sọyẹnmwẹ. (Aiz 32:1, 2; 2 Kọr 1:24) Ukọ e Pọl keghi rhie igiemwi esi yotọ ne ediọn. Vbe ebe nọ gbẹn gie etẹn ni ghaa werriẹ aro daa ukpokpo vbe Tẹsalonaika, ọ keghi kha wẹẹ: “Rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ghee uwa, ma keghi wa mu egbe ne a ya ghae ne uwa, ẹi re nene iyẹn nọ maan ọkpa ọghe Osanobua, sokpan, kevbe ẹdẹ agbọn ima. Wa kegha ghan ne ima ẹsẹse.” (1 Tẹs 2:8) E Pọl keghi gi ima rẹn wẹẹ, ẹi re ẹmwẹ ne unu ọkpa ẹre a ya rhie igiọdu ne emwa ọvbehe, ugbẹnso te ọ khẹke ne ima zẹ emwi ru. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Pọl na ta ẹmwẹ nọ rre ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹrẹna ke ladian, ma ediọn ni rre iko Ẹfisọs. w18.04 21 ¶6-8

Ne Jehova mieke na fan ima hin imu rre, te ima gha “werriẹ aro ghee” ehe nọ ye, ọni nọ wẹẹ, ma gha gu ẹre mu obọ. (2 Kọr 3:16) Ivbi Izrẹl ni ghaa rre uwu ato vbe ẹghẹ nii ma gha ye aro ne Jehova ya ghee emwi ghee ẹre. Ekhọe nọ rri ẹre iran ghaa mwẹ. Te ọ yevbe na mu emwi gue iran ekhọe rhunmwuda, e Jehova ghi fan iran hin imu rre nẹ vbe Igipt, iran na gha loo afanvbimu nii ya ru ọghe enegbe iran. (Hib 3:8-10) Afanvbimu ne Jehova ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe rhie ne ọmwa gberra ne a fan ọmwa hin imu ọghe ọviẹn rre. Emwa nagbọn i sẹtin fan ọmwa hin imu ne a guan kaẹn na rre. E Jehova ọkpa ẹre ọ mwẹ ẹtin ne a ya fan emwa hin ẹtin orukhọ kevbe uwu rre, irẹn ọ vbe fan ọmwa hin imu ọghe ugamwẹ ohoghe rre. (Rom 6:23; 8:2) Ọna ọre afanvbimu ne gele gele! Ai miẹn emwi ne a ya gie ẹre. Yevbesọni, ọmwa gha sẹtin gha sọyẹnmwẹ afanvbimu na, ọ gha khọn rẹn nọ gha re ọviẹn ra oleghan.—Gẹn 39:20-23. w18.04 9 ¶3-5