August

Emwa ni gu e Jesu mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan ẹre ọ khian miẹn ere vbe izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu. Vbe ima ya rẹn hẹ? Jesu khare wẹẹ, irẹn gha wu ‘ba ẹmwẹ avbe ọse irẹn.’ (Jọn 15:13) Te eguọmwadia e Jehova ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ, a te miẹn wẹẹ Jesu rrie agbọn na, khian ruẹ vbekpae Jesu vbe iran gha rhiọ kpaegbe, iran ghi vbe hoẹmwẹ ọnrẹn. Emwa vbe na ghee Ebraham, e Sera, e Mosis kevbe Rehab gha rhiọ kpaegbe; sokpan vbe ẹi re wẹẹ, te iran do gu e Jesu ru ọse, iran i khian sẹtin gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. (Jọn 17:3; Iwinna 24:15; Hib 11:​8-12, 24-26, 31) Ukpamuyọmọ nọkhua nọ ne ima na gu e Jesu mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba. Te Jesu wa gha maa emwa emwi vbe ọ rre agbọn. Agharhemiẹn wẹẹ ọ kpa gha rrie ẹrinmwi nẹ, te ọ ye dia iwinna ikporhu iyẹn nọ maan zẹvbe uhunmwuta ọghe iko. Irẹn keghi gbọyẹmwẹ ye ẹrhiọn ne ima loo ya ru iyobọ ne emwa ya rẹn vbekpae irẹn kevbe Erhae. Vbene ẹmwata, ne Jehova vbe Jesu na rre ima iyeke, ẹre ọ zẹe ne ima na sẹtin musọe vbe iwinna na.​—Jọn 15:4. w20.04 22 ¶7-8

Vbe ẹghẹ ọghe Ivbi Izrẹl nẹdẹ, ọba nọ ghaa kha yan avbe ẹvbo ni rre odẹ okuọ ọghe Izrẹl, ẹre ọ ghaa re “ọba ọghe okuọ,” vbene ọba nọ ghaa kha yan avbe ẹvbo ni rre odẹ ahọ ọghe Izrẹl na gha re “ọba ọghe ahọ.” (Dan 10:14) Agbẹnvbo ọghe Ivbi Izrẹl nẹdẹ ẹre ọ ghaa re emwa ọghe Osanobua vbene ọ te sẹ ẹghẹ na ya do Ugie Pẹntikọst vbe ukpo 33 C.E. Sokpan, ke ẹghẹ nii kpa, Osanobua keghi gbe ẹre ẹro rua wẹẹ, erhuanegbe Jesu ẹre ọ ghi re emwa irẹn. Nọnaghiyerriọ, egbe erhuanegbe Kristi ẹre nibun sẹ vbe ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Daniẹl uhunmwu ẹnrẹn 11 na mwẹ amusẹ, ẹi re agbẹnvbo ọghe Ivbi Izrẹl nẹdẹ. (Iwinna 2:​1-4; Rom 9:​6-8; Gal 6:​15, 16) Sokpan, zẹvbe ne ẹghẹ ya khian, arriọba ughughan ẹre ọ ghi gha re ọba ọghe okuọ kevbe ọba ọghe ahọ. Vbọrhirhighayehẹ, ọ mwẹ emwi eso nọ ya arriọba ughughan na khọ egbe. Nokaro, avbe arriọba na keghi khaevbisẹ vbe otọ ẹvbo ne eguọmwadia e Jehova nibun ye, ra iran werriẹ aro nọ khọọ daa eguọmwadia e Jehova. Nogieva, obọ dan ne iran ya mu emwa ọghe Jehova rhiẹre ma wẹẹ iran ma hoẹmwẹ e Jehova hiehie. Nogieha, avbe ọba na keghi gu egbe suan ye ukpo ọdakha. w20.05 3 ¶3-4

E Jehova gha sẹtin ru emwi ke emwi nọ hoo nọ ru. Odẹ ọkpa nọ ya ru ọna ọre wẹẹ, ọ keghi khian emwi ke emwi nọ hoo nọ khian, nọ ya mu ahoo ọghẹe sẹ. E Jehova gha vbe sẹtin ya eguọmwadia ọghẹe ni ma gba khian emwi ke emwi ne irẹn hoo ne iran khian, nọ ya mu ahoo ọghẹe sẹ. (Aiz 64:8) Odẹ vbenian ẹre Jehova ya mu emwamwa ọghẹe sẹ. Ọ gha wẹẹ irẹn gha ru emwi ke emwi, emwi rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin mu idobo yọ. (Aiz 46:​10, 11) Ma ghaa muẹn roro emwi ne Jehova he ru ne ima kevbe emwi nọ he ya ima fiangbua, ọ gha ya ima gha rhie ọghọ ne Jehova sayọ. Vbe igiemwi, ma ghaa muẹn roro emwi ughughan ne Jehova yi, ọ keghi yan ima unu rua. (Psm 8:​3, 4) Ma gha muẹn roro emwi ne Jehova he vbe ya ima khian, ne ima mieke na sẹtin ru ahoo ọghẹe, ọ keghi ya ima rhie ọghọ nẹẹn sayọ. Gele gele, eni ọghe Jehova keghi gbe ima otiti! Ọ ya ima rẹn aro ọmwa nọ khin, emwi hia nọ he ru kevbe emwi nọ khian ru vbe odaro.​—Psm 89:​7, 8. w20.06 9 ¶6-7

Ẹhoho ne ima hiọnrọn la uwu egbe na tie ẹre Oxygen ẹre ọ zẹe ighẹ ima ne emwa nagbọn kevbe aranmwẹ rre agbọn na. Ẹhoho ne emwa nagbọn kevbe aranmwẹ hiọnrọn ladian, ne iran i ghi loo, ẹre a tie ẹre carbon dioxide. Sokpan, ẹhoho ne ima hiọnrọn la uwu egbe i fo, ne ima vbe hiọnrọn ladian i vbe bun gbe vbe ehe hia. Vbọzẹe? Rhunmwuda, vbene Jehova ya mwamwaẹn ọre wẹẹ, ẹhoho ne ima hiọnrọn ladian nọ re carbon dioxide ẹre emwiokọ ughughan hiọnrọn la uwu egbe. Ẹhoho ne emwiokọ hiọnrọn ladian nọ re oxygen, ẹre ima kevbe aranmwẹ hiọnrọn la uwu egbe. Ọna keghi so igiẹ ye emwi nọ rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian. De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye uhunmwu otagbọn na kevbe emwi hia ni rre uwu ẹre ne Jehova ya ru ima ẹse? (Psm 115:16) Odẹ ọkpa ne ima khian ya ru ọna ọre ne ima gha muẹn roro, emwi ughughan ne Jehova yi. Ọna gha gua ima kpa ya gha kpọnmwẹ e Jehova vbe ẹdẹgbegbe, rhunmwuda emwi esi nibun nọ ya ru ima ẹse. Ọ vbe khẹke ne ima gha hia vbe odẹ ke odẹ, ne ima gha kpe ẹdogbo ne ima ye huan, ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima gbọyẹmwẹ ye uhunmwu otagbọn na ne Jehova ya ru ima ẹse. w20.05 22 ¶5, 7

E Jehova keghi loo ẹwaẹn ya zuze ye ẹmwẹ na, ọ na fẹko zin egbe, ọ na vbe rhiẹre ma wẹẹ, Osa nọ bu ohiẹn ata ẹre irẹn khin. Odẹ ughughan ẹre Jehova he ya rhiẹre ma wẹẹ, Osa nọ kakabọ mwẹ ẹtin ẹre irẹn khin. Sẹ ehia, e Jehova keghi rhie ahoẹmwọmwa ma vbe emwi hia nọ ru. (1 Jọn 4:8) Vbene ẹmwata, te Jehova wa ye kpe eni ẹnrẹn huan, ke ẹghẹ gha dee. Vbe ẹdẹnẹrẹ, e Setan wa ye sa ọrho ye eni Osanobua. Ọ keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, Osa nọ mwẹ ekhọe dan, nẹi mwẹ ẹtin, nẹi mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ẹwaẹn ẹre Jehova khin. Vbe igiemwi, e Setan keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, ẹi re Jehova ẹre ọ yi emwi hia. Ọ gha vbe bẹghe ẹre wẹẹ, emwa yayi wẹẹ Osanobua rrọọ, ọ ghi vbe ya iran gha roro ẹre wẹẹ, iyi ne Osanobua yi lọghọ gbe na lele. Uhiẹn, e Setan keghi ya emwa roro ẹre wẹẹ, e Jehova keghi re Osa nọ mwẹ ekhọe atosi nọ giẹn emwa vbe ẹrinmwi erhẹn. Emwa gha ya ohoghe vbenian yi, ọ ghi do gha lọghọ ne iran sẹtin họn ẹmwẹ ne Jehova. A te miẹn wẹẹ e Setan gbẹro, te ọ khian ye gha hia nọ si ruẹ ba egbe. Uwẹ gha kue ne Setan ra? w20.06 5 ¶13-15

Ẹi mwẹ a ma miẹn etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo ni ruẹ urhuẹvbo ọgbọn vbe iko nibun. Ẹi khian gha khuẹrhẹ ne etẹn vbenian ne iran sẹtin gha guan, zẹvbe nọ wa ya rre iran ekhọe, vbe iran gha da sẹ iko nọ zẹ urhuẹvbo ọvbehe. Ọ ma khẹke ne ima rhie aro tua vbene etẹn vbenian ya zẹ urhuẹvbo ọghe ima hẹ. Emwi nọ khẹke ne ima rhie aro tua, ọre ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Jehova kevbe ẹrhiọn ne iran loo ye ugamwẹ ọghẹe. Adeghẹ ima na rhie aro tua akpa esiesi ne iran mwẹ, ma ghi sẹtin gha ya aro nọ ghaan ghee iran. Ẹghẹ nii, ẹi khian ghi yevbe na miẹn wẹẹ te ima tama iran wẹẹ, “I i mwẹ emwi ne I ya a ru,” rhunmwuda iran i gua zẹ urhuẹvbo ọghe ima ẹse. (1 Kọr 12:21) Ma wa ghọghọ wẹẹ, ma hia fẹẹrẹ mwẹ esa ne ima ye vbe iko ọghe Jehova. Emwa hia ni rre iko ọghe Jehova, ke ikpia ke ikhuo, ke okhiọnkpa, ke emwa ni ru orọnmwẹ nẹ, ke ọmaẹn ke ẹghele, ya sẹ egbe emwa nẹi mobọ gua zẹ urhuẹvbo na loo vbe iko kevbe emwa ni gua zẹ ọre, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ima hia, aro vberriọ ẹre ima vbe ya ghee egbe. (Rom 12:​4, 5; Kọl 3:10) Gi ima gha ilẹkẹtin wẹẹ, ma mwẹ esa ne ima ye vbe iko ọghe Jehova, ma ghi vbe gha ya aro nọ ghaan ghee emwa ọvbehe ni rre uwu iko. w20.08 31 ¶20-22

Uwu igẹbọ kevbe alamoghẹ ẹre Ivbi Atẹns na gha fuẹn, ọrheyerriọ, e Pọl na ye gha kporhu ma iran, agharhemiẹn wẹẹ, iran ghaa rhovbiẹ ọre. Vbene Pọl te khian Ovbiotu e Kristi, te irẹn ghaa zẹ Ivbiotu e Kristi kpokpo, erriọ ẹre ọ vbe ya “gha filo unu” gie Osanobua. Ọrheyerriọ, e Pọl keghi fiwerriẹ. (1 Tim 1:13) Zẹvbe ne Jesu ya gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Pọl gha fiwerriẹ vbe ẹdẹ ọkpa, erriọ e Pọl ya gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Ivbi Atẹns gha sẹtin fiwerriẹ. Vbene ẹmwata, Ivbi Atẹns eso gele do khian Ivbiotu e Kristi vbe okiekie. (Iwinna 9:​13-15) Vbe orre nokaro, emwa ughughan ni te ka gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ dan, ẹre ọ fiwerriẹ do khian erhuanegbe Jesu. Vbe ẹghẹ ne Pọl ya gbẹn ebe gie etẹn ni ghaa rre Kọrinti, ọ keghi kha wẹẹ, izigan ẹre eso vbuwe iran te gha khin, eso vbe gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ esakan. Ọ na vbe kha wẹẹ: “Erriọ eso vbuwe uwa te ye, sokpan, a khuẹ uwa hin orukhọ rre nẹ.” (1 Kọr 6:​9-11) U kpa gha rrọọ vbe ẹghẹ nii, u gha te kha wẹẹ, emwa vbenian gha sẹtin fiwerriẹ do khian erhuanegbe Kristi ra? w20.04 12 ¶15-16

Ọ ma khẹke ne ediọn rherhe wa bu ohiẹn gbe etẹn ni roro ẹre wẹẹ, esa i rrọọ na gha ga e Jehova. Nọghayayerriọ, ọ khẹke ne iran rẹn evbọsiẹ ne iran na mwẹ egbe iziro vberriọ. Ẹghẹ nii, iran ghi rẹn ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne iran khian ya rhie igiọdu ne iran. Akhasẹ ighẹ Ẹlaija kegha lẹẹ khian rhunmwuda Oloi ighẹ e Jezibẹl. (1 Ọba 19:​1-3) Ọ na do gha roro ẹre wẹẹ, iwinna irẹn i kue mwẹ esa nọ ye. Iro keghi han rẹn sẹrriọ wẹẹ, ọ na do gha kha wẹẹ, irẹn wa wu ẹre ọ maan sẹ. (1 Ọba 19:10) Ne Jehova gha te ya gu Ẹlaija gui, ọ keghi mu ẹre orhiọn sotọ, ọ na gi ẹre rẹn wẹẹ, irẹn ye mwẹ eguọmwadia nibun vbe otọ Izrẹl, ọ na vbe rhie ilẹkẹtin nẹẹn wẹẹ, irẹn gha loo ẹtin irẹn ya ru iyobọ nẹẹn kevbe wẹẹ, iwinna nibun wa ye rre otọ nọ gha ru. Vbe Ẹlaija ghi fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova, e Jehova keghi gbehọ kotọ danmwehọ re, vbe iyeke ọni, ọ na mu iwinna ọgbọn nẹẹn. (1 Ọba 19:​11-16, 18) De emwi ne ọna maa ima re? Ọ khẹke ne ima hia fẹẹrẹ gha ya obọ esi mu avbe ohuan ọghe Jehova, katekate ediọn ni rre uwu iko. Adeghẹ ọmwa na gha gu ediọn guan vbekpa orriara nọ rre ọre ẹko, ra ọ na gha kha wẹẹ, irẹn ma yayi wẹẹ, e Jehova gha sẹtin yabọ irẹn, ọ khẹke ne ediọn gbehọ kotọ danmwehọ ọmwa vbenian zẹvbe nọ ya fannọ otọ ẹko ẹre. Vbe iyeke ọni, iran ghi mu ẹre orhiọn sotọ, iran ghi gi ẹre rẹn wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ẹre. w20.06 21-22 ¶13-14

Te Jehova yi ima ne ima sẹtin gha gu avbe ọse kevbe emwa ima vbuwe ẹgbẹe muobọ. (Psm 133:1) Jesu wa vbe gha mwẹ avbe ọse ni maan. (Jọn 15:15) E Baibol tama ima wẹẹ, ere rrọọ deghẹ ima na gha mwẹ avbe ọse ọghe ẹmwata. (Itan 18:24) E Baibol vbe tama ima wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha zẹ egbe ima hin usun rre. (Itan 18:1) Emwa nibun keghi roro ẹre wẹẹ, intanẹt keghi kie ẹkpotọ ne iran ya gha mwẹ avbe ọse nibun, ne iran ghẹ mieke na do gha rre uwu ohioro. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima gha begbe vbe odẹ ne ima ya loo ako ne a na gu avbe ọse muobọ vbe intanẹt. Emwa eso keghi loo ẹghẹ nọ bun gbe, ya ghee emwi ne emwa ọvbehe mu ye intanẹt. Ezanzan rhiẹre ma wẹẹ, iro keghi rherhe han emwa vbenian. Vbọzẹe? Rhunmwuda, efoto ne emwa eso mobọ mu ye intanẹt keghi re efoto ọghe ẹghẹ ne iran ya sọyẹnmwẹ egbe, efoto ọghe avbe ọse iran kevbe ehe ughughan ne mose mose ne iran he yo. Ọmwa nọ ghee avbe efoto vbenian sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ne ihua irẹn ya maan sẹ irẹn i re avbiẹ. w20.07 5-6 ¶12-13

The Watchtower ọghe October 1, 1988, keghi kha wẹẹ: “Vbe ediọn ghaa do iko, ọ khẹke ne iran kọe ye orhiọn wẹẹ, e Kristi sẹtin loo orhiọn nọhuanrẹn ya rhie ekhọe ọghe ọkpa vbuwe iran ghee ilele nọ rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn nọ gha ru iyobọ ne iran ya zuze ye ẹmwẹ nọ rre otọ. (Iwinna 15:​7-15) Nọnaghiyerriọ, ọ ma khẹke ne ọdiọn rhọkpa wa gha mu idan mu ẹgogo vbe iran ghaa do iko.” Adeghẹ ọdiọn vbuwe iko hoo nọ rhiẹre ma wẹẹ, irẹn rhie ọghọ ne ediọn nikẹre, ọ ma khẹke nọ wa gha fian karo vbe ẹghẹ ke ẹghẹ ne iran ya do iko, ọ ma khẹke ne ẹmwẹ nọ ta wa gha de yan ọghe emwa ọvbehe, ra nọ gha roro ẹre wẹẹ, irẹn gha tae nẹ, ai ghi muan rẹn. Nọghayayerriọ, ọ ghaa mwẹ emwi nọ khian ta, ọ ghi ya imuegberriotọ tae, ọ ghi vbe gbehọ kotọ gha danmwehọ vbe emwa ọvbehe ghaa guan. Sẹ ehia, ọ ghi gha hoo nọ rhie ekhọe ọghe etẹn nikẹre ghee ilele ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn, kevbe adia nọ ke obọ ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro rre. (Mat 24:​45-47) Adeghẹ ediọn na gha ya ahoẹmwọmwa kevbe ọghọ gu egbe guan vbe iran ghaa do iko, ẹre orhiọn nọhuanrẹn khian na sẹtin ru iyobọ ne iran ya sẹtin ru atamuolọyan nọ khẹke.​—Jems 3:​17, 18. w20.08 27 ¶5-6

Ukọ e Pọl wa ghaa mwẹ eghian nibun ni wegbe sẹ ọre. Ẹi re avbiẹ inugba ẹre iran gbe Pọl, ẹi re avbiẹ inugba ẹre iran vbe muẹn fi eghan. Vbe na ghee Devid, emwa ne Pọl te tie ẹre ọse kegha ya obọ dan muẹn. Uhiẹn, etẹn eso vbuwe iko na kue gha gbe ẹre odan. (2 Kọr 12:11; Fil 3:18) Sokpan, te Pọl ye sẹtin la avbe isievẹn na gberra. Vbọ ya ima kha vberriọ? Agharhemiẹn wẹẹ, emwa ghaa zẹ ọre kpokpo, e Pọl ma gi egbe wọọ re, ọ na ye rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Agharhemiẹn wẹẹ, etẹn eso vbuwe iko ghaa gbe ẹre odan, e Pọl na ye hoẹmwẹ iran. Sẹ ehia, ọ na ye da imudiase ọghẹe yi ya sẹ ẹdẹ uwu. (2 Tim 4:8) Ne Pọl gha te ya hẹnhẹn egbe yan ẹtin obọ re, ọ keghi mu ẹtin yan e Jehova. Ọna ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin la avbe isievẹn na gberra. Emwa vbuwe ẹgbẹe ruẹ, isiwinna ruẹ, ra owebe ruẹ he ka ya unu kpamisikan kuọ ruẹ, rhunmwuda emwi ne u yayi ra? Iran vbe zẹ ruẹ kpokpo ra? Ma keghi hia ne ima ru iyobọ ne iran ya do rẹn e Jehova kevbe avbe imamwaemwi ẹmwata ni rre uwu e Baibol. De vbene ima khian ya ru ọna hẹ? Adeghẹ emwa na nọ ima ọta vbekpa emwi ne ima yayi, ma ghi ya e Baibol rhie ewanniẹn ne iran. Adeghẹ emwa na vbe gha ya obọ dan mu ima, ma ghi gha rhie ọghọ ne iran, ma ghi vbe gha ya obọ esi mu emwa hia, uhiẹn ya sẹ egbe emwa ni kpokpo ima.​—Mat 5:44; 1 Pit 3:​15-17. w20.07 17-18 ¶14-15

Ma gha sẹtin kha wẹẹ, ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre Jehova khin ra? Ẹẹn, ma gha wa sẹtin. Ẹmwẹ ne Devid tae wa so igiẹ ye ọna. (Psm 18:35) Ọ gha kẹ, emwi nọ ya e Devid ta ẹmwẹ na, ọre emwi nọ sunu vbe ẹghẹ ne akhasẹ e Samuẹl na rrie owa erhae, nọ do zẹ ọmwa nọ khian gha re ọba ọghe Izrẹl. E Jehova keghi rhiẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ imuegberriotọ, vbe ẹghẹ nọ na zẹ e Devid nọ gha re ọba nọ khian rhihe Sọl. (1 Sam 16:​1, 10-13) Ẹi mwẹ e Devid ma kue ye ẹmwẹ ne ọsian ọkpa tae vbekpae Jehova, nọ na wẹẹ: “Ọ ghi vbẹrre ne ọ ghee ẹrinmwi kevbe agbọn ghee. Ọ tọn ovbiogue mu ke ebubẹ ladian, ọ tọn iran ne ẹi mwẹ mu, . . . ọ keghi ye iran gha gu ivbi ọba mu obọ.” (Psm 113:​6-8) Obọ ne Jehova ya mu eguọmwadia ọghẹe ni ma gba, rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre irẹn khin. Gberra wẹẹ e Jehova miẹn ugamwẹ ọghe ima yi, ọ vbe ghee ima zẹvbe ọsiọre. (Psm 25:14) E Jehova tobọre, ẹre ọ kie ẹkpotọ yọ, ne ima sẹtin gha re ọsiọre. Odẹ nọ ya ru ọna, ọre nọ na gie Ovbi ẹre rre nọ do wu ye orukhọ ọghe ima. U miẹn itohan kevbe ẹnina ne Jehova mwẹ daa ima! w20.08 8 ¶1-3

E Jehova mwamwa ẹghẹ yọ nẹ, nọ khian ya fuẹn agbọn Esu na rua. (Mat 24:36) Te Jehova khian zin egbe khẹ ẹghẹ nọ mwamwa yọ, rhunmwuda, ọ gha fuẹn agbọn na rua vbe nọ te sẹ ẹghẹ ne irẹn mwamwa yọ, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ irẹn i mwẹ izinegbe. Ọ kpẹẹ re nọ ke hoo nọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe, sokpan ọ ma he ye ru vberriọ. (Job 14:​14, 15) Rhunmwuda, te irẹn zin egbe khẹ ẹghẹ nọ khẹke ne irẹn khian ya huẹn iran kpaegbe. (Jọn 5:28) Te ọ wa khẹke ne ima gbọyẹmwẹ ye izinegbe ọghe Jehova. Vbe ima gu kha vberriọ? Rhunmwuda ne Jehova na mwẹ izinegbe, ẹkpotọ keghi kie ne emwa nibun ya “fiwerriẹ hin orukhọ iran rre,” uhiẹn do sẹ egbe ima. E Jehova hoo ne emwa nibun gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. Nọnaghiyerriọ, vbe ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ ima gbọyẹmwẹ ye izinegbe ọghe Jehova? Ọ khẹke ne ima gha gualọ emwa ni mwẹ ekhọe ata, na ya miẹn ọnrẹn yi ighẹ odẹ nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ, ma ghi vbe ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na do hoẹmwẹ e Jehova kevbe ne iran vbe gae. (Iwinna 13:48) Ẹghẹ nii, ẹkpotọ ghi vbe do kie ne iran ya deba ima ga e Jehova; ẹkpotọ vberriọ i ghẹ te kie ne iran, akpawẹ e Jehova i mwẹ izinegbe. w20.08 18 ¶17

Ẹi re ne ọmwa wa gha mwẹ irẹnmwi ọkpa, ẹre ọ khian yae gha ruẹ e Baibol, sokpan te ọ khẹke ne emwi nọ ruẹ vbe gha mu ẹre ekhọe. Vbọzẹe? Rhunmwuda emwi nọ ruẹ gha mu ẹre ekhọe, ẹre ọ khian na sẹtin rhiẹre ye uyinmwẹ, ọ ghi vbe sẹtin fi iziro ọghẹe werriẹ. Ọmwa nọ gua maa ọmwa emwi, ẹre Jesu ghaa khin, ọni ẹre ọ si ẹre ne emwa na gha danmwehọ re. Sokpan rhunmwuda ne imamwaemwi ọghẹe na gha sẹ emwa ekhọe, ẹre ọ si ẹre ne emwa na gha lelẹe khian. (Luk 24:​15, 27, 32) Ọ khẹke ne ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol rẹn wẹẹ, irẹn gha sẹtin sikẹ e Jehova; ọ ghi vbe rẹn wẹẹ, irẹn gha sẹtin gha ghee ẹre zẹvbe Erha kevbe Ọse, ọ gha vbe sẹtin gha ghee ẹre zẹvbe Osa ọghẹe. (Psm 25:5) Zẹvbe ne u ya gu ọmwa ruẹ emwi, u ghi gha rhie ọmwa nii ekhọe daa avbe akpa esiesi ne Osanobua mwẹ. (Ẹks 34:​5, 6, NW; 1 Pit 5:​6, 7) U ghaa gu ẹre ziro yan uhunmwuta nọ rhirhi gha khin, u ghi hia ne u rhiẹre ladian, emwi ne uhunmwuta nii maa ima re vbekpa aro ọmwa ne Jehova khin. U ghi ru iyobọ nẹẹn ya rẹn vbene Jehova mwẹ ahoẹmwọmwa hẹ, ekhọe itohan, ẹnina kevbe avbe akpa esiesi ọvbehe. Jesu khare wẹẹ, “uhi kpataki ne ọ kpọlọ sẹ” ọre na ya ekhọe hia hoẹmwẹ e Jehova ne Osanobua mwa. (Mat 22:​37, 38) Nọnaghiyerriọ, u ghi hia ne u ru iyobọ ne ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol, nọ ya ekhọe ẹre hia hoẹmwẹ e Jehova. w20.10 10 ¶12

Obọ esi ẹre Jesu ya gha mu ikhuo. (Jọn 4:27) Ọ ma gha ya aro gbe iran re, vbene avbe ọkaolotu ugamwẹ ọghe Ivbi e Ju ghaa ru ẹre. Aro nọ ghaan ẹre Jesu ya gha ghee ikhuo, katekate ikhuo ni ru ahoo ọghe Erhae. Vbe Jesu ghi guan kaẹn emwa ne irẹn tie ẹre etiẹn irẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ ma wa ya unu kaẹn ikpia ọkpa, sokpan, ọ na vbe ya unu kaẹn ikhuo. (Mat 12:50) Ọse ọghe ẹmwata ẹre Jesu ghaa khin ne iran. Gia ziro yan obọ ne Jesu ya mu e Meri vbe Mata. Ọ khọ wẹẹ okhiọnkpa ẹre ikhuo eva na ghaa khin. (Luk 10:​38-42) Te orhiọn iran wa sotọ vbe iran ghaa rre eke ne Jesu ye, rhunmwuda ẹmwẹ nọ tama iran kevbe obọ nọ ya mu iran. Vbene iran ghi sikẹ Jesu sẹ, ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne Meri ya tota ye akharha ọghe Jesu gha danmwehọ ẹmwẹ nọ ta. E Mata ghi vbe bẹghe ẹre wẹẹ, e Meri ma rre do ru iyobọ ne irẹn, ọ na bu e Jesu ya tama rẹn vbene ọ ye irẹn hẹ vbe ekhọe. Jesu keghi loo ẹkpotọ nii ya maa ikhuo eva na emwi ne kpataki. Gberra ọni, Jesu vbe gha mu otuẹ gie iran vbe ẹghẹ hia, nọ ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ iran kevbe ọtiẹn iran nokpia ighẹ Lazarọs. (Jọn 12:​1-3) Ẹi khabe vbe ẹghẹ ne Lazarọs na gha khuọnmwi, e Meri vbe Mata na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, iran gha sẹtin tu bu e Jesu nọ ru iyobọ ne iran.​—Jọn 11:3. w20.09 20 ¶3; 21 ¶6

Erhuanegbe Jesu te vbe gha roro ẹre wẹẹ, te “Arriọba Osanobua ghi ra suẹn” vbobọvbobọ, nọ mieke na miẹn iran fan vbe ototọ arriọba e Rom nọ ghaa yẹnyẹn iran mu otọ. Ma tobọ ima vbe yaro ye ẹghẹ ne Arriọba Osanobua khian ya wabọ emwi dan hin uhunmwu otagbọn na rre, ne ima mieke na do gha rre agbọn nọ vuọn ne uyinmwẹ esi. (2 Pit 3:13) Vbọrhirhighayehẹ, te ima khian zin egbe khẹ ẹghẹ ne Jehova mwamwa yọ. E Jehova keghi rhie ẹghẹ ne Noa, nọ ya kan okọ, ọ na vbe rhie ẹghẹ nẹẹn, nọ ya gha “kporhu ẹmwata.” (2 Pit 2:5; 1 Pit 3:20) Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne Jehova ya wẹẹ, irẹn khian guọghọ e Sodọm vbe Gomorra rua. Ebraham na gha nọ e Jehova ọta nibun, nọ mieke na rẹn deghẹ e Jehova gha fi ekhọe re werriẹ. Vbuwe ẹghẹ ne Ebraham ya gha nọ e Jehova avbe ọta na, e Jehova ma mu ohu, sokpan ọ keghi mwẹ izinegbe, ọ na rhie ehọ ne Ebraham ta yi. (Gẹn 18:​20-33) Ọwara ukpo nibun ẹre Jehova ya mwẹ izinegbe vbe egbe Ivbi Izrẹl ni zẹ utun vbe ehọ. (Neh 9:30, 31) Ma wa vbe bẹghe vbene Jehova ya mwẹ izinegbe hẹ vbe ẹdẹnẹrẹ, vbe odẹ nọ ya kie ẹkpotọ ne emwa nibun, ne iran “fiwerriẹ hin orukhọ iran rre,” kevbe odẹ nọ ya si iran kẹ egbe. (2 Pit 3:9; Jọn 6:44; 1 Tim 2:​3, 4) Ma gha bẹghe vbene Jehova ya mwẹ izinegbe hẹ, ọ keghi ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ izinegbe zẹvbe ne ima ya kporhu. w20.09 10 ¶8-9

E Jehova gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe, ọ ghi ru ẹre ne iran gha ye vbene iran ka gha ye iran ke wu. Muẹn roro: E Jehova rẹn emwi hia ne u mu roro, ọ rẹn vbene u ya guan hẹ, kevbe vbene u ya ru emwi. Ọna ma ya ruẹ rẹn wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ruẹ? Ọna rhiema wẹẹ, e Jehova gha khian huẹn ruẹ kpaegbe, ọ ghi ru ẹre ne u gha ye vbene u ka gha ye. Emwi hia ne u ghaa mu roro u ke wu, u ghi ye ye ehia rre. Ọba e Devid wa vbe rẹn wẹẹ, te Jehova rẹn dọmwadẹ ima sẹ otọ ibiẹ. (Psm 139:​1-4) De vbene ọ ye ruẹ hẹ vbe ekhọe, ne u na rẹn wẹẹ e Jehova rẹn emwi hia fẹẹrẹ vbekpa ruẹ? Ọ ma khẹke ne ohan gha mu ima rhunmwuda ne ima na rẹn wẹẹ, e Jehova rẹn emwi hia vbekpa ima. Vbọzẹe? Rhunmwuda, te Jehova gele hoẹmwẹ ima ẹsẹsẹmwẹse. Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee dọmwadẹ ọghẹe vbuwe ima. Ọ rẹn emwi hia ni sunu vbe arrọọ ọghe ima. Ọ vbe rẹn evbọzẹe ne ima na mwẹ uyinmwẹ eso, nọ ya ima lughaẹn ne emwa ọvbehe. U miẹn vbene ọna fu ọmwa ẹko rre hẹ! Ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, e Jehova gu ima rrọọ vbe ẹghẹ hia. Ọ rẹn emwi hia ne ima la gberra, erriọ ẹre ọ vbe ya gualọ ẹkpotọ nọ khian ya ru iyobọ ne ima.​—2 Krọ 16:9. w20.08 17 ¶13-14

E Jehova hoo nọ gha maa emwa rẹn emwi. Uhiẹn te ẹko sẹ ọre ọyẹnmwẹ vbe ọ ghaa ru vberriọ. E Jehova hoo ne ima rẹn irẹn, ne ima hoẹmwẹ irẹn kevbe ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Vbe ẹi re ne Jehova na maa ima emwi, ma i ghẹ te sẹtin rẹn ọnrẹn, ma i ghẹ te vbe sẹtin hoẹmwẹ ọnrẹn, amaiwẹ te ima khian yaro ye arrọọ ọghe etẹbitẹ. (Jọn 17:3) Vbe orre nokaro, iko ọghe Ivbiotu e Kristi, ẹre Jehova ghaa loo ya maa emwa rẹn emwi. (Kọl 1:​9, 10) Orhiọn nọhuanrẹn ne Jesu tie ẹre “nọyọmwaobọ nii,” wa vbe kakabọ ru iyobọ ne erhuanegbe Jesu ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii. (Jọn 14:16) Ọ keghi ru iyobọ ne iran ya rẹn otọ Ẹmwẹ Ọghe Osanobua sayọ, ọ na vbe ye iran re rre, emwi nibun ne Jesu tae kevbe emwi nọ ru, na ghi do gbẹnnẹ ye Ebe Enẹ Ni Ta Okha Ọghe Jesu. Ọna ẹre ọ ghi ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe sayọ, iran na vbe do hoẹmwẹ Osanobua, Jesu kevbe etẹn ne iran gba ga sayọ. E Jehova tae yotọ wẹẹ, vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ, emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre ghi gha bi la uhunmwu oke ọghẹe, ne irẹn mieke na maa iran emwi. Uhunmwu oke na, ọre ugamwẹ ẹmwata. (Aiz 2:​2, 3) Ẹmwẹ akhasẹ na wa gele mwẹ amusẹ vbe ẹdẹnẹrẹ. w20.10 24 ¶14-15

De emwi nọ gha sẹtin ya ọmwa gha mu ohu vbe ọtẹn gha rhie adia nẹẹn? Itengbemu. “Ẹmwẹ ne ohanmwẹ ọnrẹn gbe iran,” ẹre emwa itengbemu hoo ne iran gha họn. Iran ghi “fi iyeke gbe ẹmwata na danmwehọ ẹre.” (2 Tim 4:​3, 4) Emwa vbenian keghi roro ẹre wẹẹ, iran ẹre ọ mwẹ ẹwaẹn sẹ, rhunmwuda ọni, esa i rrọọ na khian ya rhie adia ne iran. Vbọrhirhighayehẹ, ukọ e Pọl khare wẹẹ: “Adeghẹ orhiọnkpa tie egbe ẹre ọmwa kpataki, ugbẹnvbe ẹi mwẹ emwi nọ khin, egbe ẹre ọre ọ rẹrẹ.” (Gal 6:3) Ọba e Sọlomọn vbe kha wẹẹ: “Ọvbokhan nọ re ovbiogue nọ mwẹ ẹwaẹn, ẹre ọ maan sẹ ọba nọ khian ọmaẹn nẹ, nọ kọẹn, nẹi ghi mwẹ ẹwaẹn na ya rhie ude.” (Asan 4:​13, NW ) Gia ziro yan igiemwi ọghe ukọ e Pita. Agharhemiẹn wẹẹ idagbo ẹre ukọ e Pọl na rhie adia nẹẹn, ọ ma gha mu ohu. (Gal 2:​11-14) Ọ ma vbe gha mu ohu rhunmwuda vbene Pọl ya tae. Ne Pita na gha re ọmwa ẹwaẹn, ọ na miẹn adia nii yi, ọ na ye gha ya aro esi ghee Pọl, ọ na ye gha tie ẹre “ọtẹn.”​—2 Pit 3:15. w20.11 21 ¶9, 11-12

Vbọ khian ru iyobọ ne emwa ne ima gu ruẹ e Baibol ya gha mwẹ alaghodaro? Emwi ne iran ruẹ vbe iko gha ya iran gha mwẹ irẹnmwi sayọ, ọna ẹre ọ khian ghi ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe, ẹghẹ nii, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Osanobua ghi do wegbe yọ. (Iwinna 15:​30-32) Deba ọni, ọtẹn vbe uwu iko sẹtin tama ọmwa na gu ruẹ e Baibol, vbene ahoẹmwọmwa ne irẹn mwẹ ne Jehova ya ru iyobọ ne irẹn ya họn ẹmwẹ ne Jehova hẹ. (2 Kọr 7:1; Fil 4:13) Ọmwa na gu ruẹ e Baibol gha ghi guobọ etẹn ughughan nẹ vbuwe iko, igiemwi esi ọghe iran ghi ru iyobọ nẹẹn ya rẹn emwi ne Jesu yae kha, nọ na wẹẹ ne ima hoẹmwẹ Osanobua kevbe ogieva ima. (Jọn 13:35; 1 Tim 4:12) Ọmwa na gu ruẹ e Baibol nọ werriẹ aro daa isievẹn eso, gha wa miẹn emwi nibun ruẹ vbe obọ etẹn ni ka werriẹ aro daa isievẹn vberriọ. Ọ gha bẹghe vbene etẹn na, ya sẹtin ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe arrọọ ọghe iran, nọ zẹe ighẹ iran do khian erhuanegbe Kristi, ọ ghi vbe rẹn wẹẹ, irẹn tobọ irẹn gha vbe sẹtin ru afiwerriẹ vberriọ. (Diut 30:11) Etẹn hia vbuwe iko mwẹ emwi ne iran gha sẹtin ru, ne ọmwa na gu ruẹ e Baibol mieke na gha mwẹ alaghodaro.​—Mat 5:16. w20.11 5 ¶ 10-12

Ọ gha kẹ, ukọ e Pọl gele gu aranmwẹ gbinna vbe ọgbẹlẹzẹ nọ rre Ẹfisọs. (2 Kọr 1:8; 4:10; 11:23) Egbọre ukpokpo nọ miẹn vbe obọ Ivbi e Ju ra emwa ọvbehe ni ghaa yin vbe na ghee “aranmwẹ oha,” ẹre Pọl ghaa guan kaẹn. (Iwinna 19:​26-34; 1 Kọr 16:9) Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, e Pọl gele rri oya, sokpan ọ na ye gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ emwi hia gha dunna vbe odaro. (1 Kọr 15:​30, 31; 2 Kọr 4:​16-18) Ẹghẹ nọ wegbe ẹre ima wa ye na. Etẹn ima eso wa rri oya rhunmwuda uyinmwẹ dan ne emwa yin. Etẹn eso rrọọ ne orhiọn iran ma sotọ rhunmwuda ne iran na rre ẹdogbo ne a na khọn okuo. Eso vbe rrọọ ni ga e Jehova vbe otọ ne a na mu awua ye iwinna ima, agharhemiẹn wẹẹ iran rẹnrẹn wẹẹ, a sẹtin mu iran ye eghan, ra a sẹtin vbe gbe iran rua. Ọrheyerriọ, te etẹn ni werriẹ aro daa isievẹn ughughan vbenian, wa ye rhiegbe ye ugamwẹ e Jehova; igiemwi esi ẹre iran wa khin ne ima. Iran rẹnrẹn wẹẹ, iran na dobọ wu nia, e Jehova gha huẹn iran kpaegbe vbe odaro. w20.12 9 ¶3-4

Orhiọn sẹtin gbe yọ ruẹ iwu deghẹ emwa ni rre ẹdogbo ne u na kporhu i mobọ danmwehọ, ra deghẹ ai kẹ miẹn emwa vbe owa. Ọ ghaa yerriọ, vbọ khian ru iyobọ nuẹn ya gha sọyẹnmwẹ? Ọ khẹke ne ima gha ya aro nọ khẹke ghee iwinna ikporhu ọghe ima. Odẹ vbo? Yerre wẹẹ, evbọzẹe ne ima na kporhu ọre ne ima ya eni Osanobua kevbe Arriọba ọghẹe wewe. Jesu gi ima rẹn wẹẹ, ibozẹghẹ emwa ẹre ọ khian gha rre odẹ ọghe arrọọ. (Mat 7:​13, 14, NW ) Ma ghaa kporhu, te ima gu e Jehova, Jesu kevbe avbe odibosa winna; ukpamuyọmọ nọkhua na khin. (Mat 28:​19, 20, NW; Arhie 14:​6, 7) E Jehova keghi si emwa ni mwẹ ekhọe ata kẹ egbe. (Jọn 6:44) Rhunmwuda ọni, deghẹ ọmwa ma na rhie ehọ ne ima ta yi vbe ẹrẹna, ọ sẹtin rhie ehọ ne ima ta yi vbe akhuẹ. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Deborah khare wẹẹ, “Iro gha han ima, Esu sẹtin la evba la ima egbe.” Sokpan Esu i mwẹ ẹtin vbe eke ne Jehova ye. w20.12 26 ¶18-19; 27 ¶21

Etẹn nibun rrọọ ni winna, ne iran mieke na sẹtin kpemehe ne egbe iran kevbe ẹgbẹe iran. Agharhemiẹn wẹẹ etẹn vbenian i rre ugamwẹ ẹghẹ hia, iran wa mwẹ iyobọ nọkhua ne iran ye vbe otu e Jehova. Vbe igiemwi, eso ru iyobọ ne etẹn ne oguomiẹrẹ sunu daa, eso deba etẹn ni bọlọ owa ugamwẹ, iran vbe ru iyobọ igho ye iwinna Arriọba, vbene etẹn nikẹre hia vbe ru ẹre. Ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Osanobua kevbe ogieva iran, ẹre ọ gua iran kpa ya ru ena hia. Ne ima na yo iko vbe uzọla uzọla, kevbe ne ima na mwẹ obọ vbọ, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ etẹn ima. Ọ gha khọnrẹn ne egbe wọọ ima, te ima ye hia ne ima yo iko. Ọ gha khọnrẹn ne ohan gha mu ima vbe ima gha khian zẹ ewanniẹn, te ima ye hia ne ima ru vberriọ. Agharhemiẹn wẹẹ ima hia mwẹ ọlọghọmwa ughughan ne ima gu suan vbuwe egbe, te ima ye hia ne ima rhie igiọdu ne etẹn vbene iko te suẹn, ra vbe a gha zobọ nẹ. (Hib 10:​24, 25) Vbene ẹmwata, ma wa gbọyẹmwẹ ye iwinna ne etẹn ima ru vbuwe iko! w21.01 10 ¶11

Nọ ne emwa ni tọn egbe mu, iran keghi hoo ne emwa ọvbehe gha tian iran, sokpan iran ke tian emwa ọvbehe, ọ ghi ba kua. Emwa ni tọn egbe mu keghi ya egbe iran gie emwa ọvbehe, rhunmwuda ọni, osuan i fo vbe eke ne iran ye. Egbe emwa vbenian ẹre ọ mobọ kha wẹẹ, “Esa i rrọọ ne I khian ya mu ẹghẹ rhia ya gha maa emwa ọvbehe iwinna, I wa tobọ mwẹ ru ẹre, ẹre ọ maan sẹ.” Ọmwa nọ tọn egbe mu ẹre ọ mobọ hoo ne emwa gha ghee irẹn wẹẹ, irẹn maan sẹ emwa ọvbehe, ọ gha miẹn ọmwa nọ maan sẹ ọre, ọ ghi gha gbọvo ẹre. Egbe emwa vbenian ghaa mwẹ ọse, iku iran i tọ. Ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, ima mwẹ ekhọe itengbemu, ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia rinmwian e Jehova, nọ ru iyobọ ne ima ya fi ekhọe ima werriẹ, ne uyinmwẹ dan na ghẹ do gbọzinian vbe ekhọe ọghe ima. (Rom 12:2) Ma wa ghọghọ wẹẹ e Jehova rhie igiemwi esi yotọ ne ima! (Psm 18:35) Ma gha bẹghe vbene ọ ya ya obọ esi mu eguọmwadia ẹre hẹ rhunmwuda imuegberriotọ ọghẹe, ma keghi hoo ne ima gha ya egbe taa re. Deba ọni, ma vbe hoo ne ima gha ya egbe taa eguọmwadia Osanobua nẹdẹ ne Baibol guan kaẹn, ni ghaa mwẹ imuegberriotọ. Nọnaghiyerriọ, gi ẹre gha re atamuolọyan ọghe ima wẹẹ, te ima khian gha rhie uyi kevbe ọghọ nọ khẹke gie Jehova vbe ẹghẹ hia.​—Arhie 4:11. w20.08 13 ¶19-20

Orọnmwẹ keghi re ẹse nọ gbae nọ ke obọ Osanobua rre, sokpan nọ gbae i rre uwu ima rhọkpa. (1 Jọn 1:8) Ẹi khabe ne Baibol na kha wẹẹ, emwa ni ru orọnmwẹ nẹ gha werriẹ aro daa “orhikhan ẹdẹgbegbe.” E Jehova hoo ne avbe ọdọ ni re Ivbiotu e Kristi gha gbaroghe ẹgbẹe iran vbe odẹ ọghe orhiọn kevbe odẹ ọghe ikpakpa, iran ghi vbe gha ru emwi nọ gha ya orhiọn ẹgbẹe iran sotọ. (1 Tim 5:8) Vbọrhirhighayehẹ, te ọ khẹke ne etẹn nikhuo ni rre owa ọdọ gha zẹ ẹghẹ kọ, ne iran ya gha tie Baibol vbe ẹdẹgbegbe, ne iran gha ru erria yan rẹn kevbe ne iran gha ya ekhọe hia na erhunmwu. Ọna sẹtin gha lọghọ, rhunmwuda, ikhuo wa mwẹ emwi nibun ne iran ru vbe obọ. Iran gha ghi wiẹn egbua nẹ, ọ do gha lọghọ ne iran ya sẹtin ru ena hia. Ọrheyerriọ, emwi nọ khẹke ne iran ru nọ rhunmwuda, e Jehova hoo ne dọmwadẹ ima gha gu irẹn mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan, ọna i re emwi na ru ne ọmwa. (Iwinna 17:27) Ẹmwata nọ wẹẹ, na do gbe uhunmwu kotọ ne ọdafẹn ọmwa, katekate nọ na re ọmwa nọ ma gba, i re emwi nọ khuẹrhẹ ne ikhuo eso, rhunmwuda ọni, te iran gha loo ẹrhiọn yọ. Sokpan deghẹ okhuo na rẹn evbọzẹe ne Jehova na wẹẹ nọ gha gbe uhunmwu kotọ ne ọdọ re, ọ na vbe ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi, ẹi khian lọghọ ọre gbe. w21.02 8-9 ¶3, 6-7

Te edanmwẹ yevbe erhẹn ne ogiogun ya ranran ematọn nọ khian ya ru agbada. Agbada nii gha ladian nẹ vbuwe erhẹn, ọ na vbe worua nẹ, ọ ghi do kakabọ wegbe. Erriọ vbe ye, ma gha sẹtin la edanmwẹ gberra, amuẹtinyan ọghe ima ghi do kakabọ wegbe. Ẹi khabe ne Jems na wẹẹ: “Wa ghi gia miẹn wẹẹ, te uwa wa mwẹ izinegbe nii sẹ ota, . . . ne uwa miẹn ehe na gha re nọ fo na.” (Jems 1:4) Ma gha bẹghe ẹre wẹẹ te edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa ya amuẹtinyan ọghe ima wegbe sayọ, ọ gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe vbene ima na ye sọyẹnmwẹ. Vbe elẹta ne Jems gbẹn, ọ keghi ya unu kaẹn isievẹn eso nọ gha sẹtin ya ima khian nẹi ghi sọyẹnmwẹ. ọkpa vbọ ọre deghẹ emwi na sunsun ye ima aro. Ma ghaa rre uwu ibavbaro, ma keghi hoo ne ima ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, nọ gha rhie igiọdu ne etẹn, kevbe nọ gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin da imudiase ọghe ima yi. (Jer 10:​23, NW ) Sokpan ma keghi gualọ ẹwaẹn, ne ima mieke na rẹn emwi ne ima gha ru kevbe ẹmwẹ ne ima gha ta, vbe emwa ghaa gbe ima odan. Adeghẹ ima ma rẹn owẹ nọ khẹke ne ima zẹ, orhiọn sẹtin gbe ye ima iwu, ẹghẹ nii, ma ghi do khian ọmwa nẹi ghi sọyẹnmwẹ. w21.02 28 ¶7-9

E Jehova wa rhie igiemwi esi yotọ vbe nọ dekaẹn ọna. Ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne ima wegbe sẹrriọ wẹẹ, emwi rhọkpa i sẹtin wannọ ima hin obọ re rre, deghẹ ima na da imudiase ọghe ima yi. (Rom 8:​38, 39) Emwi nọ demu ighẹ ẹmwẹ Grik na ke zedu “ẹsẹse” ladian, ọre ne ọmwa gha ziga, uhiẹn vbọ ghaa lọghọ na ru vberriọ. Ọni nọ wẹẹ, te ima gha ziga ne ima mieke na sẹtin rhie ahoẹmwọmwa ma rhunmwuda, ẹi khuẹrhẹ vbe ugbẹnso. Etẹn gha ru emwi nọ sọnnọ ima, te ima gha hia ne ima ye hoẹmwẹ iran, ne ima mieke na “daeyi ighẹ akugbe ne orhiọn rhie ne ọmwa, vbekpa ọfunmwegbe ne ọ dee [ima] hia kugbe.” (Ẹfis 4:​1-3) Ma i khian gha rhie aro tua abakuru ọghe iran. Nọghayayerriọ, ma ghi hia ne ima gha ya aro ne Jehova ya ghee etẹn ima ghee iran. (1 Sam 16:7; Psm 130:3) Ẹi mobọ khuẹrhẹ ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn ima, katekate deghẹ ima na gha bẹghe abakuru ọghe iran. Ọ khọ wẹẹ, ọna ọre isievẹn ne etẹn eso ghaa werriẹ aro daa vbe orre nokaro. Vbe igiemwi, erriọ ghaa ye ne Yuodia kevbe Sintike. Ukọ e Pọl na ghi tama iran, ne iran “dọlọ kugbe zẹvbe etẹn.”​—Fil 4:​2, 3. w21.01 22-23 ¶10-11

Etẹn ni khian eniwanrẹn nẹ, wa ya aro nọ ghaan ghee igbama ikpia ne iran gba ga e Jehova kugbe! (Zẹf 3:9) Iran wa gbọyẹmwẹ ye odẹ ne uwa ya zọghae kevbe ẹrhiọn ne uwa ne igbama loo ya ru iwinna na mu ye uwa obọ. Iran wa hoẹmwẹ uwa ẹsẹsẹmwẹse. Igbama ikpia, wa ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ uwa, ọ wa vbe mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, uwa gha musọe. Ọ tae yotọ wẹẹ, vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ, avbe igbama ikpia gha ya ekhọe obọ iran rhie egbe ladian vbe ugamwẹ ọghẹe. (Psm 110:​1-3) Ọ rẹnrẹn wẹẹ uwa hoẹmwẹ irẹn, kevbe wẹẹ, uwa hoo ne uwa ru vbene ẹtin uwa sẹ. Nọnaghiyerriọ, gha mwẹ izinegbe vbe egbe emwa ọvbehe, u gha vbe ru abakuru, ghẹ gi orhiọn gbe yọ ruẹ iwu. A gha rhie adia nuẹn, u ghi miẹn ọnrẹn yi, a gha vbe gbuẹ hin ọkhọ rre, u ghi gha ghee ẹre wẹẹ, obọ e Jehova ẹre ọ ke rre. (Hib 12:6) Ya ekhọe hia gha ru iwinna na rhirhi waa ruẹ re. Sẹ ehia, gi emwi hia ne u ru, gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova.​—Itan 27:11. w21.03 7 ¶17-18

Emwi bun nọ gha sẹtin ya iro han ima. Ọ sẹtin gha re emwi eso ne ima la gberra vbuwe egbe ra emwi ọvbehe. Vbe igiemwi, abakuru ne ima ru, ra emianmwẹ ne ima khuọnmwi sẹtin ya iro han ima. Iro sẹtin vbe han ima deghẹ ukpamuyọmọ ne ima yaro yi ma sẹ ima obọ, ra deghẹ emwa i mobọ danmwehọ vbe ẹdogbo ne ima na kporhu. Abakuru ọghe ima sẹtin ya iro han ima sẹrriọ wẹẹ, ma ghi do gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova i khian kue ne ima la agbọn ọgbọn nọ dee. Egbe iziro na sẹtin zẹ ẹbe. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, vbọ gberra Jesu, emwa orukhọ ẹre emwa hia ni he yin agbọn na khin. (Rom 3:23) Sokpan e Jehova i rhie aro tua abakuru ọghe ima. Irẹn mu egbe nọ ya ru iyobọ ne ima, rhunmwuda ahoẹmwọmwa nọ mwẹ daa ima. Erriọ ẹre ọ vbe ya mwẹ izinegbe vbe egbe ima. Ọ bẹghe ẹrhiọn ne ima loo, ne ima ya gha ru emwi esi, agharhemiẹn wẹẹ ẹi khuẹrhẹ ne ima. Ọ vbe rẹn wẹẹ, abakuru ọghe ima sẹtin ya iro han ima, rhunmwuda ọni, ọ wa mu egbe nọ ya ru iyobọ ne ima.​—Rom 7:​18, 19. w20.12 22 ¶1-3

Eguọmwadia e Jehova hia keghi rre odẹ nọ su rrie arrọọ etẹbitẹ. Ẹdẹgbegbe ẹre ima ya hia ne ima ye gha rre odẹ na. Sokpan e Jesu gi ima rẹn wẹẹ, odẹ na i mobọ khuẹrhẹ na la, rhunmwuda te ọ ye huẹnrẹn. (Mat 7:​13, 14, NW ) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin, ma ke la hin odẹ na rre, ma i rẹn. (Gal 6:1) Ma ghaa hoo ne ima ye gha rre odẹ ọghe arrọọ na, te ima gha mu egbe ne ima khian ya gha fi iziro ọghe ima, aro ne ima ya ghee emwi kevbe uyinmwẹ ima werriẹ. Ukọ e Pọl keghi rhie igiọdu ne ima wẹẹ ne ima “ye gha ru afiwerriẹ nọ khẹke.” Ne ima sẹtin zanzan egbe ima ghee, ne ima mieke na rẹn deghẹ ọ mwẹ iziro eso nọ khẹke ne ima fi werriẹ, i re emwi nọ khuẹrhẹ. Vbọzẹe? Rhunmwuda ekhọe ima sẹtin mu ima rẹrẹ. (Jer 17:9) Ma sẹtin gha “do egbe [ima] ọzuọ” vbene ima i na rẹn. (Jems 1:22) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha ya Baibol zanzan egbe ima ghee, rhunmwuda, ọni ẹre ọ khian ya ima rẹn “vbene iziro kevbe aho ekhọe” ima gele ye hẹ.​—Hib 4:​12, 13. w20.11 18 ¶1-3

Ma ghaa mu egbe rriotọ, ma ghi gha mwẹ oghọghọ. Vbọzẹe? Ma gha rẹn wẹẹ emwi eso rrọọ ne ima i sẹtin ru, ọ ghi ya ima gha gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne emwa ọvbehe ru ne ima. Vbe igiemwi, gia ziro yan emwi nọ sunu vbe ẹghẹ ne Jesu ya mu ọkhọnmwọ oti igbe egbe rran. Ọkpa kẹkan ẹre ọ werriegbe gha dee do kpọnmwẹ e Jesu ye ẹse nọ ru nẹẹn, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, vbe ẹi re ne Jesu na ru iyobọ ne irẹn, irẹn i ghẹ te sẹtin fe vbe emianmwẹ dan nii. Rhunmwuda ne okpia nii na gha re ọmwa imuegberriotọ, ẹre ọ si ẹre nọ na ya ekhọe hia kpọnmwẹ e Jesu ye ẹse nọ ru nẹẹn, ọ na vbe rhie uyi gie Osanobua. (Luk 17:​11-19) Emwa ni mu egbe rriotọ, ẹre ọ rherhe guobọ emwa ọvbehe, iran ẹre ọ vbe sẹtin gu emwa ọvbehe ru ọse. Vbọzẹe? Rhunmwuda, iran keghi rhie aro tua avbe akpa esiesi ne emwa ọvbehe mwẹ, ọna ẹre ọ si ẹre ne iran i na ya aro gbe emwa re. Ọmwa nọ mu egbe rriotọ gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọmwa ọvbehe runagban vbe iwinna ọghẹe, ọ ghi gu ọmwa nii gha ghọghọ, ọ ghi gha tian rẹn ye iwinna esi nọ ru, ọ ghi vbe gha rhie ọghọ nẹẹn. w20.08 12 ¶17-18