May

E Jehova keghi loo emwa eso ya gbẹnnẹ okha ọghe Jesu ye ebe Matiu, Mak, Luk kevbe Jọn, ne ima mieke na rẹn Jesu ẹsẹsẹmwẹse. Ebe enẹ na, gi ima rẹn emwi ne Jesu tae, emwi nọ ru, kevbe vbene emwi ghaa ye ẹre hẹ. Ọ vbe gi ima rẹn vbene ima khian ya lele igiemwi ọghẹe hẹ. Rhunmwuda ọni, ọ gha gia na kha wẹẹ, ukpowẹ ọghe Jesu ẹre ọ rre ebe enẹ na. Ma ghaa tie ebe enẹ na, ma ghi do rẹn Jesu sayọ. Ẹghẹ nii, ma ghi sẹtin lele ukpowẹ ọghẹe. Ma ghaa hoo ne ima miẹn ere vbe ebe enẹ na, ma i khian wa gha tie ẹre kẹkan, te ọ khẹke ne ima gha ru erria yan rẹn. (Yae tae Jọsua 1:8.) Ya ekhọe zomwa emwi ni sunu vbe okha ne u tie. Hia ne u ya ekhọe zomwa rẹn vbene a miẹn wẹẹ, u gu iran ni rre nene okha rre evba. Odẹ vbenian, ọ ghi yevbe ne u bẹghe iran, ra u họn ẹmwẹ ne iran gele ta. Emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya sẹtin ru ọna, ọre ne u gha loo avbe ebe ne otu ọghe Jehova gbẹnnẹ ladian ya ru ezanzan. w21.04 4-5 ¶11-13

A te miẹn wẹẹ, e Jesu ke ẹrinmwi gha die agbọn na, e Jehova tae yotọ nẹ wẹẹ, esiliva 30 ẹre a khian ya ya e Mẹzaia dẹ. (Zẹk 11:12, 13) Ọkpa vbe uwu avbe ọsiọre nọ ghi sikẹ ọre sẹ, ẹre ọ khian yae dẹ. (Psm 41:9) Akhasẹ ighẹ Zẹkaraia gbẹn ọnrẹn yotọ wẹẹ: “Umozo, rhiọrre, ne u dekun ọsuohuan nọ winna mẹ. Gbe ẹre rua, ne u gie avbe ohuan zagha kua.” (Zẹk 13:7) Emwa ni hoo ne iran gele ga Osanobua i khian he Jesu, vbe iran gha bẹghe vbene avbe ẹmwẹ akhasẹ na, ya sẹ vbe egbe ẹre hẹ, nọghayayerriọ, ọ ghi ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe sayọ. Egbe emwi vbenian sunu vbe ẹdẹnẹrẹ ra? Ẹẹn. Vbe ẹdẹnẹrẹ, Osẹe Jehova eso ne etẹn wa rẹn, ni kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre, ni ghi do khian emwa okeke, keghi hoo ne iran si emwa ọvbehe ba egbe. Iran keghi ya ugha iyẹn kevbe intanẹt ta ohoghe khian vbekpa Avbe Osẹe Jehova. Ugbẹnso, iran gha ghi ta emwi eso ne ẹmwata ye, iran ghi ya ohoghe gua ẹre. Sokpan emwa ni mwẹ ẹkoata, i gi iyẹn vbenian mu iran ekhọe rhia. Nọghayayerriọ, iran keghi mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, egbe emwi vbenian gha sunu.​—Mat 24:24; 2 Pit 2:18-22. w21.05 11 ¶12; 12-13 ¶18-19

Ebe Nọhuanrẹn gi ima rẹn wẹẹ, ẹi re uhukpa ma khian ya sẹtin rẹn otọ ẹmwata ni rre Ẹmwẹ Ọghe Osanobua, sokpan kherhe kherhe ẹre nọ. (Kọl 1:9, 10) Ọkade ọkade ẹre Jehova ya vẹẹ ọre rua ighẹ ẹmwata nọ rre Ẹmwẹ Ọghẹe, rhunmwuda ọni, te ima gha zin egbe. Ẹbu Nọ Su gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke na ru afiwerriẹ ye odẹ eso ne ima ya ru emwi, ra odẹ ne ima ya rẹn otọ ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn eso, iran ghi wa ru ẹre vbobọvbobọ. Vbe ẹdẹnẹrẹ, ugamwẹ nibun gha khian ru afiwerriẹ ye odẹ ne iran ya ru emwi vbe ugamwẹ ọghe iran, iran ghi ru ẹre vbe odẹ nọ gha yẹẹ emwa ni rre esọsi iran, kevbe nọ gha ya emwa gha họn okhekhe iran. Nọ ne Ivbiotu e Kristi ọghe ata, afiwerriẹ ne iran ru, keghi re nọ gha ya iran sikẹ Osanobua sayọ, kevbe nọ gha gua ẹre ro ighẹ odẹ ne Jesu ya gha ga Osanobua. (Jems 4:4) Ẹi re rhunmwuda emwa nagbọn ẹre ima na ru afiwerriẹ ne ima rhirhi ru, sokpan rhunmwuda ne ima na rẹn otọ Evbagbẹn Nọhuanrẹn sayọ. Vbene ẹmwata, ẹmwata ne ima ruẹ wa yẹẹ ima!​—1 Tẹs 2:3, 4. w21.10 22 ¶12

De emwi ne u gha ru, vbe u ghaa rre uwu ohioro? Rhie aro tua odẹ ne Jehova ya ru iyobọ nuẹn. (Psm 55:22) Ọna gha ru iyobọ nuẹn ya rẹn wẹẹ, e Jehova gu ruẹ rrọọ. Vbe muẹn roro vbene Jehova ya ru iyobọ ne etẹn ne ima gba ga, ni rre uwu ohioro. (1 Pit 5:9, 10) Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Hiroshi, ne irẹn ọkpa re Osẹe Jehova vbe ẹgbẹe ọre vbe ọwara ukpo nibun gha dee, keghi kha wẹẹ: “Ne I na rẹn wẹẹ, te ima hia fẹẹrẹ wa hia vbene ẹtin ima sẹ ne ima ye gha ga e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ emwi i khuẹrhẹ, ọ keghi rhie igiọdu ne ima, ne emwa rẹn i rre odẹ ọghe ẹmwata.” Vbe deba ọni, gha ru emwi nọ gha ya ruẹ sikẹ e Jehova. Odẹ ọkpa ne u khian ya ru ọna, ọre ne u gha fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova. Ọ wa vbe khẹke ne u gha tie Ẹmwẹ Ọghe Osanobua vbe ẹghẹ hia, u ghi vbe gha ru erria yan ako eso ni rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ruẹ. Etẹn eso keghi hia ne iran rẹn ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn eso ye uhunmwu, nọ gha sẹtin rhie ifuẹko ne iran, vbe na ghee ebe Psalm 27:10 kevbe ebe Aizaia 41:10. Eso vbe do bẹghe ẹre wẹẹ, iran ghaa danmwehọ avbe errẹkọd na ya ehọ viọ ọghe ebe ọghomwa vbe iran ghaa mu egbe iko, ra errẹkọd ọghe ako e Baibol eso, ọ keghi ru iyobọ ne iran, vbe iran ghaa rre uwu ohioro. w21.06 9-10 ¶5-8

Uwẹ rre uwu akhiẹ ra, rhunmwuda ọmwa ruẹ nọ wu? Adeghẹ erriọ nọ, hia ne u tie okha ọghe emwa na huẹn kpaegbe ni rre Baibol. Ọna gha ya ruẹ gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, arhiọkpaegbe gha gele sunu. Ọ mwẹ ọmwa vbe uwu ẹgbẹe ruẹ na kan fua vbe iko ra? Te ọna ghi vbe si obalọ yọ ruẹ egbe ra? Deghẹ erriọ nọ, hia ne u tie Baibol kevbe avbe ebe ọghomwa, ne u mieke na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, odẹ ne Jehova ya gbe ọmwa hin ọkhọ rre, ẹre ọ maan sẹ. U ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin, gha ghee ẹre zẹvbe ẹkpotọ nọ kie nuẹn, ne u ya ru emwi nọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe. Gha fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova. Ghẹ zẹ egbuẹ hin usun rre; nọghayayerriọ, gha gu etẹn mu obọ vbe ẹghẹ hia. (Itan 18:1) Ẹmwata nọ wẹẹ, ugbẹnso, u gha wa ye emwi eso nọ sunu daa ruẹ rre, u sẹtin wa gha viẹ; ọrheyerriọ, hia ne u ye gha ru emwi nọ gha ru iyobọ nuẹn ya sẹtin zin egbe. (Psm 126:5, 6) Gha yo iko kevbe ikporhu, u ghi vbe gha tie Baibol vbe ẹghẹ hia. Gha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, avbe afiangbe ni khẹ ruẹ vbe odaro. Zẹvbe ne u ya bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ nuẹn, amuẹtinyan ruẹ ghi gha wegbe yọ. w21.11 23 ¶11; 24 ¶17

De odẹ ọvbehe ne erhuanegbe ọghe Jesu ya yevbe “iran ne giẹrẹ na”? Ne ima ya rhie ewanniẹn ye inọta na, gi ima nọ ọta ọvbehe: De emwa ne agbọn na ghee gidi? Emwa ni fe, emwa na họn okhekhe ẹre kevbe emwa ni rre ọdakha. Sokpan nọ ne erhuanegbe Jesu, te agbọn ghee iran zẹvbe emwa “ne giẹrẹ” nẹi mwẹ esa ne iran ye. (1 Kọr 1:26-29) Sokpan e Jehova i ghee iran vberriọ. Vbọ ya e Jesu guan kaan “iran ne giẹrẹ na”? Erhuanegbe ẹre keghi nọ rẹn wẹẹ: “Gha ọ kpọlọ sẹ vbe Arriọba ẹrinmwi?” (Mat 18:1) Ivbi e Ju nibun ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii, hoo ne emwa gha ghee iran gidi. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe khare wẹẹ: “Te emwa wa gha hoo ne iran gha rre ukpo nọ yo, na gha họn usi iran rre, na gha ghee iran gidi kevbe na gha rhie ọghọ ne iran. Ena ẹre ọ wa ru ekpataki ne iran sẹ.” E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, te erhuanegbe ẹre khian loo ẹrhiọn yọ, ne iran mieke na sẹtin gbe ukhu ẹre rua ighẹ uyinmwẹ osuan nọ gu iran obọ ro zẹvbe Ivbi e Ju. w21.06 20 ¶2; 21 ¶6, 8-9

Ukọ ighẹ Pọl wa rhie igiemwi esi ye otọ ne avbe ediọn. Vbe igiemwi, vbe Pọl ghi bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne irẹn rhie adia ne etẹn ni rre Tẹsalonaika, ọ ma zẹdẹ si egbe. Sokpan vbe elẹta nọ gbẹn gie iran, ọ na ka tian iran ye iwinna esi ne iran ru, ahoẹmwọmwa kevbe izinegbe ne iran mwẹ. Ọ keghi gi iran rẹn wẹẹ, irẹn rẹn vbene emwi ye iran hẹ, ọ na vbe tian iran rhunmwuda ne iran na zin egbe ukpokpo, agharhemiẹn wẹẹ agbọn lọghọ iran. (1 Tẹs 1:3; 2 Tẹs 1:4) Ọ na vbe tama iran wẹẹ, igiemwi esi ẹre iran khin ne Ivbiotu e Kristi nikẹre. (1 Tẹs 1:8, 9) Ẹi mwẹ ẹko ma rhiẹnrhiẹn iran rhunmwuda ne Pọl na tian iran! Ọna ya ima rẹn wẹẹ, te Pọl wa gele hoẹmwẹ etẹn ni rre Tẹsalonaika. Ọna ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin rhie adia nọ khẹke ne iran, vbe elẹta eva nọ gbẹn gie iran.​—1 Tẹs 4:1, 3-5, 11; 2 Tẹs 3:11, 12. w22.02 15 ¶6

Esu keghi loo avbe ọkaolotu ugamwẹ ohoghe ya ma emwa re wẹẹ, Osa nọ mwẹ ekhọe dan ẹre Jehova khin, kevbe wẹẹ, irẹn ẹre ọ si usẹ ye emwa nagbọn egbe. Ibiẹka gha wu, emwa eso ghi gha kha wẹẹ, te Osanobua gualọ odibosa ọvbehe vbe ẹrinmwi, ẹre ọ si ẹre nọ na rhie iran. Te emwa vbenian fi unu gie Osanobua! Sokpan ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova i ye vberriọ. Emianmwẹ nọ wegbe gha dekun ima, ra deghẹ ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn na wu, ma i kha wẹẹ Osanobua ẹre ọ si ẹre. Nọghayayerriọ, ma keghi mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia vbe ẹdẹ ọkpa. Ọ khẹke ne ima gi emwa hia ni hoo ne iran danmwehọ rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre Jehova khin. Ma ghaa ru vberriọ, e Jehova ghi miẹn ẹmwẹ zẹ wanniẹn ọmwa nii nọ gbodan ghee ẹre. (Itan 27:11) Osa nọ mwẹ ẹnina ẹre Jehova khin. Ẹko i rhiẹnrhiẹn ọnrẹn hiehie, vbe ọ gha họn utumwẹ ọghe ima rhunmwuda oya ne ima re; usun emwi nọ si oya na ye ima egbe, ọre ukpokpo, emianmwẹ ra amagba ọghe ima. (Psm 22:23, 24) E Jehova rẹn obalọ ne ima la gberra; ọ hoo nọ sọfurre yọ, ọ gha vbe gele ru vberriọ.​—Yae taa Ẹksodọs 3:7, 8; Aizaia 63:9. w21.07 10 ¶9-10

Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, ẹkpotọ gha kie ne emwa ni họn ẹmwẹ ne Jehova ne iran ya gae vbe etẹbitẹ, ukpamuyọmọ nọ sẹ ọna i rrọọ! E Jesu gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Adam vbe Ivi si. E Jehova gha huẹn ọkhọngborrie emwa ni te wulo kpaegbe, ne iran do gha rre paradais, ọ ghi kie ẹkpotọ ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ; ẹghẹ nii, iran i ghi dọlegbe khuọnmwi. (Luk 23:42, 43) Zẹvbe ne emwa ni ga e Jehova vbe uhunmwu otagbọn na khian ya gha khian emwa ni gbae, dọmwadẹ iran ghi do gele gha mwẹ “uyi kevbe ọghọ” ne Devid guan kaẹn. Adeghẹ ọkpa vbe usun oghẹn ne gbii ẹre u khin, emwi ne kpataki wa khẹ ruẹ vbe odaro. (Arhie 7:9) Osanobua hoẹmwẹ ruẹ; ọ vbe hoo nọ rhie ruẹ ba ẹgbẹe ọghẹe. Nọnaghiyerriọ, gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Gha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, avbe afiangbe ni khẹ ruẹ vbe odaro. Gha ya aro nọ ghaan ghee ukpamuyọmọ ne u mwẹ, ne u na sẹtin ga e Jehova nia kevbe ẹkpotọ nọ kie nuẹn ne u ya gae vbe etẹbitẹ! w21.08 7 ¶18-19

Ọ gberra ukpo 40 ne Jerimaia ya kporhu, agharhemiẹn wẹẹ, emwa nibun ma rhie ehọ nẹẹn ta yi, eso na kue gha gbe ẹre odan. Ọna keghi ya orhiọn gbe ye ọre iwu, ẹre ọ na ghi tama e Jehova wẹẹ, “I khian na ghi ya gbe ogiẹ kevbe na zan vbe ẹghẹ hia.” Ọ na te gha hoo nọ dobọ iwinna ikporhu yi, sokpan ọ ma ghi ru vberriọ. (Jer 20:8, 9) Vbọ ghi ru iyobọ nẹẹn? Emwi eva ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn. Vbe okaro, ọ kegha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, ẹmwẹ ọghe Osanobua nọ ya gha wewe, ya emwa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, emwi hia gha dunna vbe odaro. (Jer 29:11) Nogieva, ọ ma mianmian wẹẹ, eni Osanobua ẹre irẹn ya wan egbe, zẹvbe nọ ya gha kporhu ma emwa. (Jer 15:16) Erriọ ẹre ọ vbe ye ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ, iyẹn ne ima ya wewe keghi fu emwa ẹko rre. Deba ọni, te ima ya eni Osanobua wan egbe. Ma ghaa mwẹ emwi eva na vbe ekhọe, ọyẹnmwẹ ghi gha sẹ ima, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwa ma rhie ehọ ne ima ta yi. Nọnaghiyerriọ, ghẹ gi egbe wọọ ruẹ, deghẹ u ma rherhe bẹghe alaghodaro vbe egbe ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol. Ọ khẹke ne u gha mwẹ izinegbe vbe egbe ẹre.​—Jems 5:7, 8. w21.10 27 ¶12-13

Ọ khẹke ne ima hia fẹẹrẹ hia ne emwi rhọkpa ghẹ gbe ima amuẹtinyan mu otọ, ọre te ima da suẹn gha ga e Jehova, ra ọ kpẹẹ re ne ima ke gae. Vbọzẹ? Deghẹ ima ma na begbe, amuẹtinyan ọghe ima sẹtin worua. Yerre wẹẹ, amuẹtinyan ọghomwa hẹnhẹn egbe yan emwi ne ima i bẹghe ne ekhọe ima mu, rhunmwuda osẹ rrọọ nọ so igiẹ yọ wẹẹ, emwi nii gele rrọọ. Ma sẹtin rherhe mianmian emwi ne ima i zaro miẹn, ẹi khabe ne Pọl na gi ima rẹn wẹẹ, adeghẹ ọmwa i mwẹ amuẹtinyan, ọni sẹtin mu “idobo” ye ọre egbe. Vbọ khian ghi ru iyobọ ne ima, ne emwi rhọkpa ghẹ gbe amuẹtinyan ọghe ima mu otọ? (2 Tẹs 1:3) Vbe okaro, gha rinmwian e Jehova vbe ẹghẹ hia, nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe nuẹn. Vbọzẹ? Rhunmwuda amuẹtinyan keghi re ọkpa vbe usun akpa ne orhiọn nọhuanrẹn ya ọmwa mwẹ. (Gal 5:22, 23) Ma wa gualọ iyobọ ọghe orhiọn nọhuanrẹn rhunmwuda, ma i khian sẹtin ya ẹtin obọ ima ru ẹre, ne ima gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Adeghẹ ima na gha rinmwian e Jehova, nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ne ima vbene egbe ma na wọọ ima, ọ gha rhie ẹre ne ima. (Luk 11:13) Ma sẹtin rinmwian e Jehova wẹẹ: ‘Ya amuẹtinyan ọghe ima khian nọ wegbe.’ (Luk 17:5) Deba ọni, gha tie Baibol ne egbuẹ vbe ẹghẹ hia, ghẹ gbe ẹdẹ yọ.​—Psm 1:2, 3. w21.08 18-19 ¶16-18

Etẹn ima ni khian eniwanrẹn nẹ, wa mwẹ iyobọ nọkhua ne iran ye. Agharhemiẹn wẹẹ, iran i ghi mwẹ ẹtin ne iran ka mwẹ vbe ẹghẹ igbama, ẹwaẹn ne iran mwẹ i gia gie, rhunmwuda emwi ughughan ne iran he miẹn vbe agbọn. Iran wa mwẹ esa ne iran ye vbe odaro e Jehova. Vbe igiemwi, e Baibol ta okha emwa nibun ni rhie egbe ye ugamwẹ e Jehova, egbe egbe ne iran ya khian ọmaẹn nẹ. Odẹ ukpo 80 ẹre Mosis ghaa ye, vbe Jehova suẹn gha loo ẹre zẹvbe akhasẹ, irẹn ẹre Jehova vbe loo ya su Ivbi Izrẹl ladian vbe otọ Igipt. Ọ gha kẹ, vbe Daniẹl gberra ukpo 90 nẹ, te Jehova ye gha loo ẹre ya ru iwinna akhasẹ. Ọ khọ wẹẹ, ukọ ighẹ Jọn gberra ukpo 90 nẹ, vbe orhiọn nọhuanrẹn dia ẹre ya gbẹn ebe Arhie Maan. “Ọmwa esiesi nọ mu ohan Osanobua” ẹre Simiọn ghaa khin. Ẹmwata nọ wẹẹ, e Baibol ma ta ẹmwẹ nọ bun vbekpa ẹre, sokpan, te Jehova wa gele rẹn ọnrẹn; ọ na vbe kie ẹkpotọ nẹẹn ya bẹghe Jesu vbe a da biẹ ọre. E Jehova vbe loo ẹre ya ta ẹmwẹ akhasẹ vbekpa e Jesu kevbe iyẹe ighẹ Meri.​—Luk 2:22, 25-35. w21.09 3-4 ¶5-7

Ọ khẹke ne evbibiẹ emọ gha begbe, ne iran ghẹ do gha ya ọmọ ọkpa gie ọvbehe, ra ne iran gha hoo ne ọmọ nii ru emwi nẹi khian sẹtin ru. Egbe emwi vbenian, sẹtin gbe orhiọn ye ọmọ nii iwu. (Ẹfis 6:4) Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Sachiko khare wẹẹ: “Iye mwẹ wa gha hoo ne I gha mu okaro vbe ẹghẹ hia, sokpan ọna ma gha khuẹrhẹ mẹ. Agharhemiẹn wẹẹ ọ kpẹẹ re, ne I ladian vbe esuku, ugbẹnso I ye roro ẹre wẹẹ, e Jehova i miẹn ugamwẹ mwẹ yi, ọ gha khọnrẹn wẹẹ I wa hia vbene ẹtin mwẹ sẹ.” Ọba ighẹ e Devid wẹẹ irẹn ma ya aro ye emwi “ni kọnkọn” ra emwi ne irẹn i khian sẹtin ru. Rhunmwuda ne ọ na mu egbe rrie otọ, ọ na kha wẹẹ, “Ọghomwẹ sẹ mwẹ ọkẹn, egbe vbe rọkhọ mwẹ.” (Psm 131:2) De emwi ne evbibiẹ emọ gha miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Devid ta na? Evbibiẹ emọ, uwa gha sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, uwa mu egbe rrie otọ, deghẹ uwa i ya aro ye emwi ne uwa i sẹtin ru, kevbe deghẹ uwa i kpikpi ivbi uwa, ne iran gha ru emwi ne iran i khian sẹtin ru. Evbibiẹ emọ gha sẹtin ru iyobọ ne ivbi iran, ne iran ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, iran ma sẹ omwa, deghẹ iran na rẹn emwi ne ivbi iran gha sẹtin ru, kevbe ne iran i sẹtin ru; ẹghẹ nii, iran ghi sẹtin ru iyobọ ne iran ya fian okhuo nọ ma lọghọ gbe ne egbe iran. w21.07 21 ¶5-6

Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, te Jehova yi dọmwadẹ ima, ne ima sẹtin gha zẹ ne egbe ima. Ọna rhiema wẹẹ, ma gha sẹtin zẹ ne egbe ima deghẹ ima gha họn ẹmwẹ ne Osanobua, ra ma i khian họn ẹmwẹ nẹẹn. Igbama eso rrọọ ni mudia ẹse vbe ugamwẹ e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ, evbibiẹ iran ma rhie igiemwi esi ye otọ. Vbene eso na rrọọ, ne evbibiẹ iran ya e Baibol maa re emwi, sokpan iran ghi waan nẹ, iran keghi fi iyeke gbe Jehova. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, dọmwadẹ ọghẹe ẹre ọ khian zẹ ne egbe ẹre deghẹ ọ gha ga e Jehova, ra ẹi khian gae. (Jọs 24:15) Nọnaghiyerriọ, adeghẹ ovbuẹ na sẹ e Jehova rae, ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, uwẹ ẹre ọ si ẹre! Evbibiẹ emọ eso gha kpa hin odẹ ẹmwata rre, iran ghi vbe yangbe ẹgbẹe ọghe iran. (Psm 27:10) Egbe emwi vbenian sẹtin ya iro han emọ ni te ghee evbibiẹ iran, zẹvbe emwa ne iran gha sẹtin ya egbe taa. Avbe igbama, deghẹ a kan erha uwa ra iye uwa fua vbe iko, wa gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, e Jehova rẹn obalọ ne uwa la gberra. Ọ hoẹmwẹ uwa, ọ vbe gbọyẹmwẹ ye ẹkoata ne uwa ya gae. Uwa ghẹ mianmian wẹẹ, evbibiẹ uwa ẹre tobọ iran zẹ ne egbe iran wẹẹ, iran i khian ghi ga e Jehova. w21.09 27 ¶5-7

Te ọmwa na kan fua, yevbe ohuan nọ khuọnmwi, nọ gha vbe sẹtin mu emianmwẹ nọ khuọnmwi nii ne avbe ohuan ọvbehe. Ọmwa nii i ghi re ọse ọghe Jehova. (Jems 5:14) Adeghẹ ọmwa na gha mwẹ emianmwẹ nọ rherhe vẹwa, ọ sẹtin mu ne emwa ọvbehe. Erriọ ẹre ọ vbe ye, adeghẹ ọmwa na khian ọghian Osanobua, ọ sẹtin mu ekhọe emwa ọvbehe rhia, ne iran vbe lele owẹ ne irẹn zẹ. Ọni ẹre ọ si ẹre, na na kan ọmwa orukhọ fua vbe iko ugbẹnso. Rhunmwuda ne Osanobua na hoẹmwẹ ohuan ọghẹe ni rre iko, ẹre ọ si ẹre nọ na wẹẹ, na gha kan ọmwa orukhọ fua. Ọna sẹtin vbe ru iyobọ ne ọmwa orukhọ nii ya roro iro fi uyinmwẹ werriẹ. A gha kan ọmwa fua, ọ gha ye sẹtin gha yo iko, rhunmwuda, iko na yo gha wa ru iyobọ nẹẹn ya dọlegbe khian ọse Jehova. Ọ sẹtin gha ghee JW Broadcasting^®, ọ sẹtin vbe gha rhie ebe ima tie. Zẹvbe ne ediọn ya bẹghe afiwerriẹ vbe egbe ẹre, iran ghi gha rhie ibude nọ khẹke nẹẹn. Iran ghi gi ẹre rẹn emwi nọ gha ru, nọ gha yae dọlegbe khian ọse Jehova, ne iran mieke na tie ẹre werriegbe. w21.10 10 ¶9, 11

Igiemwi ne Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ rhie ye otọ ẹre ima lele vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbe igiemwi, iran ghaa mwẹ etẹn ni mu otuẹ yo iko ughughan, ediọn kevbe eguọmwadia iwinna; erriọ ẹre ọ vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ. (Fil 1:1; Tai 1:5) Ma keghi lele uhi ọghe Osanobua nọ dekaẹn emwi ọdọ vbe amwẹ, orọnmwẹ kevbe esagiẹn; ma vbe kan ọmwa orukhọ nọ ma fi werriẹ fua vbe uwu iko, zẹvbe ne etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ vbe gha ru ẹre. (Iwinna 15:28, 29; 1 Kọr 5:11-13; 6:9, 10; Hib 13:4) E Baibol tama ima wẹẹ, “iyayi ọkpa” ẹre Osanobua kpasẹ yi. (Ẹfis 4:4-6) Ukpamuyọmọ nọkhua ẹre nọ, ne ima na re ọsosẹ ọghe Jehova kevbe ne ima na rẹn ẹmwata vbekpa ẹre kevbe emwamwa ọghẹe! Nọnaghiyerriọ, gi ima mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata ne ima ye na. w21.10 22-23 ¶15-17

Ọba ighẹ Jehosiafat keghi werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ sẹ ọre. Ivbiyokuo nibun ni ke Amọn, Moab, kevbe Idọm rre keghi mu okuo rre; arrọọ ọghe Jehosiafat, ẹgbẹe ọre kevbe emwa rẹn na gha rre ikpadede. (2 Krọ 20:1, 2) Vbe Jehosiafat a ghi ru? Ọ keghi nọ iyobọ vbe obọ e Jehova. Erhunmwu ne Jehosiafat naẹn vbe ebe 2 Krọnikol 20:5-12, ya ima rẹn wẹẹ, ekhọe hia ẹre ọ ya mu ẹtin yan e Jehova. E Jehova keghi gie Ovbi e Livai ọkpa na tie ẹre Jahaziẹl bu e Jehosiafat, nọ ya tama rẹn ẹmwẹ nọ rre ako evbagbẹn nọhuanrẹn, ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian. Rhunmwuda ne Jehosiafat na mu ẹtin yan e Jehova, ọ keghi ru vbene ọ khare. Vbe Jehosiafat kevbe ivbiyokuo ẹre ghi sẹ odaro okuo, ọ na viọ avbe ọsihuan ni ma mu emwi igbinna mwẹ ke odaro. E Jehova ma ya ekhue mu e Jehosiafat; ọ keghi rhie akhọnmiotọ nẹẹn.​—2 Krọ 20:18-23. w21.11 15-16 ¶6-7

Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya mudia ẹse, vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa. (2 Kọr 4:7-9) Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, te Jehova khian ye gha mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi beghe daa ima, rhunmwuda, e Baibol khare wẹẹ, “E Nọyaẹnmwa ẹre ọ gbaroghe iran ni ya ọghọ nẹẹn, iran ni mu ẹtin yan ahoẹmwọmwa rẹn nẹi beghe.” (Psm 33:18-22) Ahoẹmwọmwa ne Osanobua mwẹ ne emwa hia, ẹre ọ vbe gha mwẹ ne ima, vbe ẹghẹ ne ima ma na he rẹn ọnrẹn; sokpan ma ghi suẹn gha gae nẹ, odẹ nọ ghi ya hoẹmwẹ ima na do lughaẹn. Ahoẹmwọmwa nẹi beghe ne Jehova mwẹ daa ima, ẹre ọ yae gbogba ga ima. Ahoẹmwọmwa na, ẹre ọ yae si ima kẹ egbe, ẹre ọ khian vbe yae mu eyan rẹn hia sẹ. Irẹn hoo ne ima gha re ọsiọre vbe etẹbitẹ! (Psm 46:1, 2, 7) Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, ukpokpo ke ukpokpo ne ima rhirhi miẹn, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya mudia ẹse. w21.11 7 ¶17-18

Ẹi mwẹ ima ma he ka miẹn ọmwa nọ mu ohu ọmwa ne iran gba winna, ọmwa ne iran gba yo esuku ra ọmwa vbe uwu ẹgbẹe. Ọ ghi kue gha mu ohu ọmwa nii khian; ọ ghi kha wẹẹ, emwi ne ọmwa nii ru irẹn re, asanmwontọ ẹre ọ khian sẹtin rhie ẹre hin irẹn ẹko rre! Yerre wẹẹ, etiẹn e Josẹf khẹko e Josẹf sẹrriọ wẹẹ, iran na khiẹn ọnrẹn. (Gẹn 37:2-8, 25-28) Sokpan, e Josẹf ma ru iran re werriegbe, vbe ẹkpotọ kie nẹẹn! Nọghayayerriọ, ọ keghi tohan iran; ọ ma rhie emwi ne iran ru ẹre ye ẹko. Ọ keghi ru emwi ne ebe Lẹvitikọs 19:18 wẹẹ ne ima gha ru. (Gẹn 50:19-21) Ọ ma khẹke ne Ovbiotu e Kristi nọ hoo nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua, rria ikhi ne egbe ẹre. Nọghayayerriọ, ọ ghi ya egbe taa e Josẹf. E Jesu wẹẹ, ne ima gha yabọ emwa ni ru ima khọọ. (Mat 6:9, 12) Ukọ ighẹ Pọl vbe tama Ivbiotu e Kristi wẹẹ: “Ọse mwẹ, ghẹ rria ikhi.”​—Rom 12:19. w21.12 11 ¶13-14

Vbọ ghi rre ẹghẹ asọn vbe Nisan 14, 33 C.E., e Jesu kegha rrie ogba ọghe Getsemani. Vbe ọ ghi sẹ evba, ọ keghi fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova. (Luk 22:39-44) Ẹghẹ na, ẹre Pọl ghaa guan kaẹn vbe ọ khare wẹẹ, “utumwẹ nọkhua kevbe ameve ọre ọ ya gha nọ emwi vbe obọ Osanobua.” (Hib 5:7) De emwi ne Jesu ghaa rinmwian Osanobua nọ ru nẹẹn, vbe asọn nokiekie nọ gbe vbe agbọn? Te ọ ghaa rinmwian Osanobua nọ rhie ẹtin nẹẹn, nọ mieke na sẹtin mudia ẹse. E Jehova bẹghe eve ne Jesu viẹ, ọ na vbe họn erhunmwu ẹnrẹn; ọ keghi gie odibo bu e Jesu nọ ya rhie igiọdu nẹẹn. E Jesu rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne irẹn mudia ẹse, ne irẹn mieke na rhie uyi gie Jehova. Te Jehova wa họn erhunmwu e Jesu. Vbọzẹ? Rhunmwuda, ọ bẹghe ẹre wẹẹ, vbene Jesu khian ya mudia ẹse kevbe vbene ọ khian ya rhie uyi gie irẹn, ẹre Jesu ghaa mu roro. Adeghẹ ima na vbe ru vberriọ, e Jehova gha vbe họn erhunmwu ima.​—Psm 145:18. w22.01 17-18 ¶15-17

Emwa nibun vbe ẹdẹnẹrẹ i vbe miẹn ima yi, rhunmwuda, ma i mwẹ obọ vbe otu azẹ. Iran hoo ne ima gha deba iran rhie obọ ye ọmwa ẹkpẹti vbe ẹghẹ azẹ. Sokpan ma rẹnrẹn wẹẹ, ma gha zẹ emwa nagbọn nọ gha kha yan ima, te ima he Jehova vberriọ. (1 Sam 8:4-7) Emwa sẹtin gha hoo ne ima gha bọlọ esuku kevbe owa isinmwiegbe kevbe ne ima vbe gha ru iwinna eso na ya dọlọ ẹvbo yi. Ma ghaa kporhu ma iran, iran i zẹyọ ima re, rhunmwuda, ma rhie egbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ne ima gha te ya sọfurre ye ọlọghọmwa ọghe iran. De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima? (Mat 7:21-23) Emwi nọ khẹke ne ima rhie aro tua, ọre iwinna ne Jesu wẹẹ ne ima gha ru. Ọ ma khẹke ne ima gi ẹmwẹ otu azẹ kevbe iwinna idọlẹvbo, rhie ima ekhọe hin ugamwẹ Jehova rre. Ẹmwata nọ wẹẹ, ma hoẹmwẹ emwa kevbe wẹẹ, ọ da ima vbe iran ghaa rri oya, sokpan iyobọ nọ ghi maan sẹ, ne ima gha sẹtin ru ne iran, ọre ne ima gha ma iran emwi vbekpa Arriọba Osanobua, kevbe ne ima gha ru iyobọ ne iran ya sikẹ e Jehova. w21.05 7 ¶19-20

Agharhemiẹn wẹẹ, iran nibun ni khaemwisẹ kha wẹẹ Osanobua ẹre iran ga, iran ma mu egbe ne iran ya gi Osanobua kha yan iran. Zẹvbe ne emwa ni ghaa khaemwisẹ vbe ẹghẹ ọghe Jesu ma ya miẹn Jesu yi, erriọ iran ni vbe khaemwisẹ vbe ẹdẹnẹrẹ vbe ru ẹre; odẹ ne iran ya ru ọna, ọre ne iran na zẹ emwa ni họn ẹmwẹ ne Jesu kpokpo. (Iwinna 4:25-28) De obọ ne Jehova ghi ya mu avbe agbẹnvbo na? Ebe Psalm 2:10-12 rhie ewanniẹn ye inọta nii. Ọ khare wẹẹ: “Rhunmwuda ọnii, wa danmwehọ obọ na ya sekhae ne uwa na, wa ne ọba, wa vbe ruẹ iruẹmwi na, wa ni khaevbisẹ agbọn na. Wa ya ohan ga e Nọyaẹnmwa, wa gha guọ. Ne uwa vbe ya uhunmwu rhanmwẹ otọ nẹẹn. Ne uwa ghẹ gie ohu ya muẹn, wa ghi wulo uwu udemwurri. Afiangbe ọre ọghe iran hia, ni lẹẹ gbinnaẹn.” E Jehova keghi kie ẹkpotọ ne iran, ne iran ya fi werriẹ, ne iran mieke na do gha rre ototọ ọdakha ọghe irẹn. Vbọrhirhighayehẹ, ẹghẹ i ghi rrọọ. (Aiz 61:2) Ẹghẹ na, ẹre ọ khẹke ne emwa ya do ga Osanobua ọghe ẹmwata. w21.09 15-16 ¶8-9

Emwi ne Pọl ya ẹmwẹ na kha ọre wẹẹ, ne ima gi emwi ne ima rhirhi gha mwẹ sẹ ima ọkẹn. (Fil 4:12) Ọna ẹre ọ ru iyobọ ne Pọl ya musọe. Emwi nọ ghi ru ekpataki ne ima sẹ, ọre ne ima na re ọsie Jehova, ẹi re emwi ne ima mwẹ. (Hab 3:17, 18) Gi ima ghee emwi ne Mosis tama Ivbi Izrẹl vbe iyeke iran gbe ukpo 40 nẹ vbe uwu ato. Ọ khare wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa ne Osanobua uwa wa fiangbe uwa vbe emwi ne uwa he ru hia. . . . Ukpo iyeva na, ọre ọ ya gu uwa gha rrọọ, emwi ne uwa a rhirhi gha hoo hia keghi vbe sẹ uwa obọ.” (Diut 2:7) E mana ẹre Jehova ya koko Ivbi Izrẹl vbe ukpo 40 ne iran gbe vbe ato. Ukpọn ne iran yọ kpa hin Igipt rre ma yanghan ye iran ẹkun. (Diut 8:3, 4) Adeghẹ ima na gha gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova ru ne ima, ọ gha khọnrẹn nọ gha re emwi ne kherhe, ima na vbe gi ẹre sẹ ima ọkẹn; ọna gha wa ya e Jehova ghọghọ. w22.01 5 ¶10-11

Adeghẹ ọdọ ẹre u khin, iwinna nọ bi yọ ruẹ izabọ nọ, ne u gbaroghe ẹgbẹe ruẹ. Ugbẹnso, deghẹ ọlọghọmwa na de rre, u sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, u gha sẹtin tobọ ruẹ sẹ ọfurre yọ. Sokpan, ọ ma khẹke nọ gha yerriọ; nọghayayerriọ, u ghi na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ nuẹn. Vbe deba ọni, uwẹ vbe ọvbokhan ghi vbe na erhunmwu kugbe. Gualọ adia vbe obọ e Jehova; odẹ ne u khian ya ru ọna, ọre ne u gha tie Baibol kevbe ebe ne otu e Jehova gbẹnnẹ ladian, u ghi vbe ya emwi ne u ruẹ re vbọ ru emwi. Ẹi re emwa hia ẹre ọ khian wa gha ghọghọ yọ wẹẹ, u ya emwi nọ rre Baibol ru emwi. Iran sẹtin vbe gha kha wẹẹ, ai miẹn emwi ne igho i khian sẹtin ru nuẹn kevbe ẹgbẹe ruẹ. Sokpan, ghẹ mianmian okha ọghe Jehosiafat. (2 Krọ 20:1-30) Ekhọe hia ẹre ọ ya mu ẹtin yan e Jehova. E Jehova ma ya ekhue muẹn, rhunmwuda ọni, ẹi khian vbe yangbe ruẹ.​—Psm 37:28; Hib 13:5. w21.11 15 ¶6; 16 ¶8

Te Jehova yi ima ne ima gha yevbe irẹn, ọni ẹre ọ si ẹre ne ima na ya obọ esi mu emwa. (Gẹn 1:26) Ugbẹnso ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ma rẹn emwi hia vbekpa ẹmwẹ nọ rre otọ; sokpan, aro ne ima ya ghee ẹmwẹ nii, sẹtin lughaẹn ne aro ne Jehova ya ghee ẹre, rhunmwuda emwa orukhọ ẹre ima khin. Vbe igiemwi, vbe Jona ghi bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova tohan Ivbi e Nenivẹ, ohu na suẹn gha muẹn. (Jona 3:10–4:1) De emwi nọ ghi sunu rhunmwuda ne Jehova na tohan iran? Emwa ni gberra orhunmwu 120,000 ni roro iro fi uyinmwẹ werriẹ ma ghi gbẹro! Ọ dewarorua wẹẹ, e Jona ẹre ọ te ba ẹre ku, ẹi re Jehova. Esa i rrọọ ne Jehova ya tama emwa nagbọn emwi nọ si ẹre ne irẹn na ru emwi ne irẹn ru. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, e Jehova gha khian ru emwi eso, ra vbe ọ gha ru emwi eso nẹ, ọ ghi kie ẹkpotọ ne eguọmwadia ẹre ya ta vbene iran ghee ẹre hẹ. (Gẹn 18:25; Jona 4:2, 3) Ẹghẹ eso vbe gha rrọọ, ne Jehova vbe ya tama iran emwi nọ si ẹre, ne irẹn na ru emwi ne irẹn ru. (Jona 4:10, 11) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, esa i rrọọ ne Jehova khian ya do gha nọ ima deghẹ ima kue ye emwi ne irẹn khian ru, ra deghẹ ima ma kue yọ.​—Aiz 40:13, 14; 55:9. w22.02 3-4 ¶5-6

Deghẹ ima na gha ghee emwa ọvbehe wẹẹ iran maan sẹ ima, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma ẹre ọ “ru ọvbokhan sẹ.” (Fil 2:3) Ma ghaa ru vberriọ, ma i khian rherhe ru emwi nọ gha rhua emwa ọvbehe owẹ. Ọ mwẹ odẹ eso ne etẹn ne ima gba ga ya maan sẹ ima. Adeghẹ ima na gha rhie aro tua uyinmwẹ esi ne etẹn ima mwẹ, ọ gha ya ima rẹn wẹẹ, ọ gele mwẹ odẹ eso ne iran na maan sẹ ima. Ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn, ẹmwẹ ibude ne ukọ e Pọl rhie ne etẹn ni rre Kọrinti, ọ wẹẹ: “Gha ọ tama ruẹn yi ighẹ u maan sẹ emwa ọvbehe? Ẹre Osanobua ẹre ọ viọ emwi ne u mwẹ hia nuẹn? Adeghẹ erriọ nọ, de na ghi ghagha ta vbọ, vbene a miẹn, wẹẹ ẹi re te a ya ẹre ru ọmwa ẹse?” (1 Kọr 4:7) Ọ khẹke ne ima gha begbe, ne ima ghẹ gha ru emwi nọ gha ya emwa ọvbehe gha ghee ima gidi, ra ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ma maan sẹ emwa ọvbehe. Gia kha wẹẹ, ọtẹn nokpia gua wa ya ọta guan, ra ọtẹn nokhuo mwẹ emwa nibun nọ gu ruẹ e Baibol, ọ ma khẹke ne iran rhie etian gie egbe iran, sokpan, e Jehova ẹre ọ khẹke ne iran rhie etian na. w21.06 21-22 ¶9-10

Ọ wa lọghọ etẹn nibun, iran ke miẹn emwa vbe owa vbe ẹdogbo ne iran na kporhu. Owa eso ni rre ẹdogbo ne etẹn ima eso na kporhu keghi re owa na gbogba ga, nai sẹtin rherhe la rọ, eso vbe rre estate. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, egbe owa vbenian mwẹ e gateman nọ gbogba ga re, nẹi kue ne ọmwa rhokpa la owa, vbe ẹi re te ọmwa vbe owa nii gie na tie ẹre. Etẹn ima eso i mobọ miẹn emwa vbe owa, eso vbe kporhu vbe ehe ne ibozẹghẹ emwa ye. Etẹn na sẹtin wa mu okhian gha rrie ehe nọ rre, ne iran ya gualọ orhunmwu ọkpa; ugbẹnso iran gha sẹ evba, iran i miẹn ọnrẹn vbe owa, ọ ghi yevbe na miẹn wẹẹ te iran wa zozo kua kẹkan! Ma ghaa werriẹ aro daa egbe emwi vbenian, ọ ma khẹke ne ima gi egbe wọọ ima. Gha fi ẹghẹ ne u ya kporhu werriẹ. Ma gha wa miẹn emwa nibun gu guan vbe ikporhu, deghẹ ima na ya gualọ iran vbe ẹghẹ ne ima rẹnrẹn wẹẹ, iran ya rre owa. Ai miẹn ọmwa nọ gha kpa hin owa rre, nẹi werriegbe rrie owa, rhunmwuda ai ku mianmian owa! Ẹghẹ avan ra akota ẹre etẹn nibun ya kporhu, rhunmwuda, ẹghẹ nii ẹre iran ya miẹn emwa vbe owa. Deba ọni, ẹghẹ vbenian ẹre avbe ọ yan owa nibun ya miẹn obọ. w21.05 15 ¶5, 7

Egbe emwi vbenian sunu vbe ẹdẹnẹrẹ ra? Ẹẹn. Ẹko i zẹdẹ rhiẹnrhiẹn emwa nibun, rhunmwuda, Avbe Osẹe Jehova i deba iran do avbe ugie ne Baibol gbodan ghee, vbe na ghee ugie ọghe ẹdẹ ubiẹmwẹ kevbe Emwi Ukpo. Ohu vbe mu emwa eso, rhunmwuda, Avbe Osẹe Jehova i mwẹ obọ vbe avbe ugie na do vbe ẹvbo. Erriọ ohu vbe mu iran, deghẹ Avbe Osẹe Jehova ma deba iran, vbe avbe ilele ni ma gu e Baibol ro, ne iran lele vbe ugie irorinmwi. Emwa ni mu ohu Avbe Osẹe Jehova vbenian keghi yayi wẹẹ, odẹ ne iran ya ga Osanobua ẹre ọ gbae. Sokpan iran i khian sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua, deghẹ iran na gha ghee ẹre wẹẹ, ilele ọghe emwa nagbọn ẹre ọ ru ekpataki sẹ ilele ni rre Baibol. (Mak 7:8, 9) De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima? Ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia hoẹmwẹ uhi kevbe ilele ọghe Jehova. (Psm 119:97, 113, 163-165) Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova, ẹre ọ khian ya ima gban egbe ne ilele ke ilele nẹi khian ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Ma i khian gi emwi rhọkpa mu idobo ye ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova. w21.05 6 ¶15-16

De vbene ima khian ya lele ibude ọghe ukọ e Pọl hẹ? Ọ khẹke ne ima gha tie Baibol vbe ẹghẹ hia, ne ima gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia, ma ghi vbe rhie egbe ye iwinna ne Jehova mu ne ima, ena hia gha ya amuẹtinyan ọghe ima wegbe sayọ. (2 Tim 4:4) Ma ghaa mwẹ amuẹtinyan vbenian, afianma i khian gha fian ima, vbe ima gha họn iyẹn dan vbekpa Avbe Osẹe Jehova. (Aiz 28:16) Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova, Evbagbẹn Nọhuanrẹn kevbe etẹn ima, ẹre ọ khian ru iyobọ ne ima, ne emwa ni kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre ghẹ mu ima rẹrẹ. Vbe orre nokaro, emwa nibun ma miẹn Jesu yi. Ọrheyerriọ, emwa nibun vbe gha rrọọ ni miẹn ọnrẹn yi. Usun iran keghi re ọkpa vbe emwa ni rre ekọtu ọghe Ivbi e Ju, kevbe “nibun vbe uwu avbe ohẹn.” (Iwinna 6:7; Mat 27:57-60; Mak 15:43) Erriọ ẹre ọ vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ, ẹbo emwa nibun wa vbe miẹn Jesu yi. Vbọzẹe? Rhunmwuda iran rẹn ẹmwata ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn, erriọ ẹre ọ vbe ya yẹẹ iran. E Baibol khare wẹẹ: “Iran ni hoẹmwẹ uhi ruẹ, fe vbe ẹbe fẹẹrẹ, emwi nọ gha sẹtin mu iran gbotọ i rrọọ.”​—Psm 119:165. w21.05 13 ¶20-21

Ukọ ẹ Pọl rẹnrẹn wẹẹ, ẹi re ẹtin obọ irẹn, ẹre irẹn ya ru emwi hia ne irẹn ru vbe ugamwẹ e Jehova. E Jehova keghi ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ ne Pọl ya musọe vbe iwinna ikporhu, agharhemiẹn wẹẹ, ọ miẹn ukpokpo, a muẹn ye eghan, ọ vbe werriẹ aro daa isievẹn nibun ọvbehe. E Timoti nọ vbe lele Pọl mu khian yo ehe ughughan ya gha kporhu, wa vbe mu ẹtin yan e Jehova. E Pọl vbe gie Timoti gha rrie iko ughughan, nọ ya rhie igiọdu ne etẹn. (1 Kọr 4:17) Egbọre, e Timoti ghaa roro ẹre wẹẹ, irẹn ma gbegba. Egbọre, ọni ẹre ọ si ẹre ne Pọl na tama rẹn wẹẹ: “Ghẹ gie ọmwa rhọkpa ye aro tila ruẹ rua rhunmwuda ighẹ ọvbokhan ẹre u khin.” (1 Tim 4:12) Vbe uwu ẹghẹ na, e Timoti vbe gha werriẹ aro da ọlọghọmwa nọ yevbe igban nọ solo ọmwa vbe uwu egbe. E Pọl wẹẹ, te Timoti ghaa “huẹhuẹ vbe ẹghẹ hia.” (1 Tim 5:23) Sokpan, e Timoti rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya ru iyobọ ne irẹn, ne irẹn sẹtin musọe vbe iwinna ikporhu kevbe ne irẹn sẹtin ru iyobọ nọ khẹke ne etẹn.​—2 Tim 1:7. w21.05 21 ¶6-7

Ilele nọ rre ebe Jems 1:19 gha wa ru iyobọ ne emwa ni rhie ibude ne emwa ọvbehe. Ọ khare wẹẹ: “Wa ghi gha re nọ rherhe danmwehọ ẹmwẹ, sokpan ne ẹi rherhe guan, kevbe ne ẹi rherhe mu ohu.” Ọdiọn sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, irẹn rẹn emwi hia ne ọtẹn la gberra, sokpan ọ gele rẹn ra? Ebe Itan 18:13 tama ima wẹẹ: “Gha danmwehọ ẹmwẹ nẹ, u kegha rhie ewanniẹn yọ, adeghẹ ẹi re vberriọ, te u ru emwi ọzuọ nọ vbe yagha ọmwa.” Ọ khẹke ne ediọn hia ne iran nọ ọtẹn nii, vbene emwi gele ye ẹre hẹ. Ọni rhie ma wẹẹ, te iran gha gbe ehọ kotọ danmwehọ ẹre. Ọdiọn nii sẹtin ka nọ ọta eso vbenian: “De emwi ne u la gberra?” “De iyobọ ne I gha sẹtin ru nuẹn?” Ediọn gha gele hia ne iran rẹn vbene emwi ye etẹn hẹ, ẹre iran khian na gele sẹtin ru iyobọ nọ khẹke ne iran. Na do rhie ibude ne ọmwa, gberra na tie ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn eso, ra na gha ta emwi ne ima roro wẹẹ, ọ gha ru iyobọ nẹẹn. Ọ khẹke ne etẹn ima rẹn wẹẹ, ma gele mwẹ ẹmwẹ iran vbe ekhọe, ma rẹn vbene emwi ye iran hẹ kevbe wẹẹ, ima hoo ne ima gele ru iyobọ ne iran. w22.02 17 ¶14-15