September

Odẹ ne Jesu ya gha ma emwa emwi ma sẹ Ivbi e Ju nibun ọkẹn. Sokpan, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, e Jesu ma ru iwinna ọyunnuan ne iran ghaa gualọ, iran keghi fi iyeke gbe ẹre. (Mat 16:4) De emwi ne Evbagbẹn Nọhuanrẹn khare? Vbe Aizaia ghi guan kaẹn Mẹzaia, ọ na wẹẹ: “Irẹn i ra go, ra nọ tọn urhu mu, ra nọ gha vannọ guan vbe adesẹ ore.” (Aiz 42:1, 2) Ọ ma gha mwẹ ẹghẹ ọkpa ne Jesu ya tie ye egbe ẹre egbe, ne emwa mieke na gha ghee ẹre gidi. Ọ ma bọ owa ugamwẹ ne ghete, ọ ma vbe gha yọ ukpọn nọ lughaẹn ne ọghe emwa ọvbehe, nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọkaolotu ugamwẹ ẹre irẹn khin, ra nọ gha mu okpe eni ne egbe ẹre. Vbe ẹghẹ na ya gha bu ohiẹn e Jesu, e Jesu ma ru emwi ọyunnuan ye Hẹrọd aro, nọ mieke na ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. (Luk 23:8-11) Ẹmwata nọ wẹẹ Jesu ru emwi ọyunnuan nibun, sokpan iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ẹre ọ rhie egbe yi. Ẹi khabe nọ na tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Ọni ọre ọ zẹẹ ne I na rre.”​—Mak 1:38. w21.05 4 ¶9-10

“Emwa ni gele hoo ne iran gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ,” ẹre ima gualọ. (Iwinna 13:48) Ne emwa vbenian mieke na khian erhuanegbe Kristi, te ima gha ru iyobọ ne iran, ne iran ya (1) rẹn otọ emwi ne iran ruẹ, (2) ne iran yaeyi, kevbe (3) ne iran rhie ẹre ye uyinmwẹ. (Kọl 2:6, 7; 1 Tẹs 2:13) Etẹn hia ni rre iko gha sẹtin ru iyobọ ne ọmwa na gu ruẹ e Baibol, deghẹ iran na gha rhie ẹre ma wẹẹ iran hoẹmwẹ ọnrẹn, iran ghi vbe gha gbe ọbokhian nẹẹn vbe ọ gha rrie iko. (Jọn 13:35) Ọtẹn nọ ma ẹre emwi, gha vbe loo ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ya ru iyobọ nẹẹn, nọ ya sẹtin gbe ukhu ẹre rua, avbe imamwaemwi ohoghe ra ilele ni ma gu e Baibol ro ni gbọzinian vbe ekhọe ọghẹe. (2 Kọr 10:4, 5) Na do ru iyobọ ne ọmwa ya ru afiwerriẹ vbenian, nọ mieke na sẹtin dinmwiamẹ, ẹi re iwinna ẹdẹ ọkpa. Ẹrhiọn ne ima loo ro ne ima ya ru iyobọ ne ọmwa vbenian i re na mu rhia. w21.07 3 ¶6

Uwẹ gele yayi wẹẹ, Avbe Osẹe Jehova ẹre ọ ma emwa ẹmwata ra, kevbe wẹẹ, iran ọkpa ẹre ọ gele ga Osanobua vbe odẹ nọ khẹke ra? Ma gha gele sẹtin rẹn ẹmwata nọ rre ẹmwẹ na ra? Ukọ e Pọl wa rẹn wẹẹ, odẹ ẹmwata ẹre irẹn ghaa ye. (1 Tẹs 1:5) Ẹi re te odẹ ẹmwata na wa gha yẹẹ ọre kẹkan, sokpan rhunmwuda nọ na gha gbarokotọ tie Ebe Nọhuanrẹn, ẹre ọ zẹe nọ na yayi. Te ukọ e Pọl wa yayi wẹẹ, “Osanobua ọre ọ rhie ẹre ye iran ekhọe ighẹ emwa ni gbẹnnẹ avbe Ebe nii hia.” (2 Tim 3:16) De emwi eso nọ ruẹ re, zẹvbe nọ ya gha tie Ebe Nọhuanrẹn? Ọ keghi miẹn emwi eso nọ sẹ osẹ yọ wẹẹ, e Jesu ọre Mẹzaia na wẹẹ ọ dee. Avbe ọkaolotu ugamwẹ ọghe Ivbi e Ju miẹn osẹ na, sokpan iran keghi tilae rua. Iran kegha kha wẹẹ, iran ẹre ọ ma emwa ẹmwata vbekpa Osanobua, sokpan uyinmwẹ iran keghi rhie ẹre ma wẹẹ, emwa agabagebe ẹre iran khin. (Tai 1:16) E Pọl ghaa tie Ebe Nọhuanrẹn, ẹi hannọ emwi nọ gha yayi vbọ, nọ sẹ nikẹre rae, vbene avbe ọkaolotu ugamwẹ ghaa ru ẹre. Sokpan, ọ na wa mu egbe nọ ya rhie emwi hia nọ ruẹ re ye uyinmwẹ, erriọ ẹre ọ vbe ya gha ma emwa ọvbehe re.​—Iwinna 20:27. w21.10 18 ¶1-2

Zẹvbe ne ima ya kporhu ma emwa, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, Osanobua ẹre ọ khian ya ẹmwata nii gbọzinia ye ekhoẹ iran. (1 Kọr 3:6, 7) Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee emwa hia. Ukpamuyọmọ nọkhua nọ, ne ima na deba Ovbi ẹre si emwa ni rre agbẹnvbo ughughan koko, a te miẹn wẹẹ agbọn Esu na sẹ ufomwẹ. (Hag 2:7) A gha sẹtin ya emwa ni kporhu gie emwa na wẹẹ nọ ya miẹn emwa ne okọ ọghe iran ni fan. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ibozẹghẹ emwa ẹre iran sẹtin miẹn fan, iwinna ne iran hia ru wa ru ekpataki. Erriọ iwinna ikporhu ọghe ima vbe ye. Ima ma wa rẹn inu emwa ni khian ye ladian vbe agbọn Esu na do ga e Jehova. Sokpan e Jehova gha sẹtin loo ọmwa ke ọmwa vbe uwu ima ya ru iyobọ ne iran. Andreas nọ rre Bolivia, khare wẹẹ, “I gha bẹghe ọmwa nọ la odẹ ọghe ẹmwata na, I ghi gha ghee ẹre wẹẹ, ẹi re orhunmwu ọkpa ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn, iyobọ etẹn hia nọ.” Wa gi ima ye rhie egbe ye iwinna ikporhu vbene egbe i na wọọ ima. Ma ghaa ru vberriọ, e Jehova gha fiangbe ima, iwinna ikporhu ghi vbe gha sẹ ima ọyẹnmwẹ. w21.05 19 ¶19-20

Ohuẹ ghaa rrie oha ọbafi, emwi nọ rrọọ ẹre ekhọe ọre, nọ mu aranmwẹ ra nọ gbe ẹre rua. Ọ sẹtin loo ifi ra akobẹ ughughan ya ru ọna, zẹvbe ne ọkpa vbe usun emwa ni tie egbe iran ọsie Job khare. (Job 18:8-10) De emwi ne ohuẹ gha ru, ne aranmwẹ mieke na de ye ifi nọ khuẹn? Ọ ghi ka rẹn vbene aranmwẹ nii ya ru emwi hẹ, eke nọ la, evbare nọ yẹẹ ọre, kevbe aro ifi nọ gha sẹtin muẹn. Erriọ Esu wa ye zẹẹ. Te aro ẹre wa sẹ otọ vbe egbe ima. Ọ ghi hia nọ rẹn eke ne ima yo, kevbe emwi ni yẹẹ ima. Ẹghẹ nii, ọ ghi khuẹn ifi, nọ rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha sẹtin mu ima. Ọrheyerriọ, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, obọ Esu gha vba ima, ima gha ye sẹtin lẹẹ fe. Ọ vbe gi ima rẹn, emwi ne ima gha ru, ne ima ghẹ de ye ifi ọghẹe. Esu mwẹ ifi ughughan nọ wa loo ya mu emwa, eva nọ wa kakabọ winna nẹẹn ọre itengbemu kevbe arovbẹmwẹ. Ẹi re avbiẹ emwa ẹre Esu he loo ifi na ya mu vbe ọwara ukpo arriaisẹn nibun gha dee. Te Esu yevbe ọmwa nọ mu ahianmwẹ, nọ loo obẹlẹ ughughan, ne ahianmwẹ nii mieke na de ye ifi ọghẹe. (Psm 91:3) Sokpan ma gha sẹtin lẹẹ ne ifi ọghe Esu. Vbọ ya ima kha vberriọ? Rhunmwuda, e Jehova gi ima rẹn obẹlẹ ne Esu loo.​—2 Kọr 2:11. w21.06 14 ¶1-2

Okuta ẹrọnmwọ ọghe ighobioye ẹre etẹn ima ni khian ọmaẹn nẹ khin. E Baibol ghi guan kaẹn edẹ nọ rre iran uhunmwu, ọ na tie ẹre ẹrhu ẹde ọghe uyi. (Itan 20:29) Sokpan, ma sẹtin rhie aro gberra etẹn ima ni khian ọmaẹn nẹ, vbe ne ima ma na rẹn. Igbama ni ya aro nọ ghaan ghee eniwanrẹn, gha wa miẹn emwi nọ sẹ ẹfe vbe obọ iran. Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee etẹn ni khian ọmaẹn nẹ. Ọ rẹn aro emwa ne iran khin, ọ vbe gbọyẹmwẹ ye akpa esiesi ne iran mwẹ. Ẹko keghi rhiẹnrhiẹn ọnrẹn, vbe ọ gha bẹghe vbene avbe eniwanrẹn ya tama igbama vbekpa emwi eso ne iran he miẹn vbe agbọn, ke obọ ne iran ke ga e Jehova. (Job 12:12; Itan 1:1-4) E Jehova wa vbe ya aro nọ ghaan ghee etẹn na, rhunmwuda izinegbe ne iran mwẹ. (Mal 3:16) Agharhemiẹn wẹẹ, ọlọghọmwa ughughan ẹre iran he werriẹ aro daa, iran ye mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Ẹdẹgbegbe ẹre avbe afiangbe ne iran ya aro yi, ya ru ọghe ọgbọn yọ vbe ekhọe iran. Te Jehova wa hoẹmwẹ iran, rhunmwuda, iran ye ya eni ẹnrẹn wewe vbe egbe “ọmaẹn.”​—Psm 92:12-15. w21.09 2 ¶2-3

Ọ khẹke ne ima gha zanzan ekhọe ima ghee vbe ẹghẹ hia. Ma ghi gha nọ egbe ima wẹẹ: ‘Mẹ ya egbe mwẹ gie emwa ọvbehe ra? Rhunmwuda I hoo ne I rhie ẹre ma wẹẹ I maan sẹ etẹn ọvbehe, ẹre ọ ya mwẹ ru emwi ne I ru vbe iko ra? Ra te I hia ne I ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova?’ E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha ya egbe ima gie emwa ọvbehe. Vbọzẹ? Rhunmwuda, ma ghaa ru vberriọ, ma na bẹghe ẹre wẹẹ ima maan sẹ iran, ma sẹtin do gha tọn egbe mu. Sokpan ma gha bẹghe ẹre wẹẹ iran maan sẹ ima, orhiọn sẹtin gbe ye ima iwu. (Rom 12:3) Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, ẹi re rhunmwuda ima mose, ẹmwẹ maan ima unu, ra emwa rẹn ima, ẹre ọ ya e Jehova si ima kẹ egbe, sokpan rhunmwuda ima hoẹmwẹ ọnrẹn kevbe wẹẹ, ma mu egbe ne ima ya họn ẹmwẹ ne Ovbi ẹre, ẹre ọ yae ru vberriọ.​—Jọn 6:44; 1 Kọr 1:26-31. w21.07 14-15 ¶3-4

Ne ima mieke na sẹtin ya ekhọe ima khian ọghe ọgbọn, te ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu, ma ghi gha tie Baibol, ma ghi vbe gha ru erria yan rẹn. Ọ khẹke ne u gha ru emwi eha na vbe ẹghẹ hia, u ghi vbe gha rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn. E Jehova gha ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ nuẹn, ne u ghẹ gha ya egbuẹ gie emwa ọvbehe. E Jehova gha vbe ru iyobọ nuẹn ya rẹn deghẹ igbọvo kevbe itengbemu gbọzinian nẹ vbe ekhọe ruẹ, ọ gha vbe ru iyobọ nuẹn ya gbe ukhu ẹre rua. (2 Krọ 6:29, 30) E Jehova rẹn vbene emwi ye ima hẹ vbe ekhọe. Ọ rẹn emwi ne ima gu vẹn vbe uwu egbe. Ọ rẹn vbene ima hia hẹ, ne ima lẹẹ ne uyinmwẹ ọghe emwa ni rre uwu agbọn kevbe ne ima gha ru emwi esi, agharhemiẹn wẹẹ, ma ma gba. E Jehova gha bẹghe ẹrhiọn ne ima loo, ne ima ya gha ru emwi ni yẹẹ ọre, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne ima ghi gha wegbe yọ. E Jehova keghi ya ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne ima gie agiẹngiẹn ne iye ọmọ mwẹ ne ọmọ nọ da biẹ. (Aiz 49:15) U miẹn vbene ọ fu ima ẹko rre hẹ, ne ima na rẹn wẹẹ, erriọ ẹre Jehova ya hoẹmwẹ ima, zẹvbe ne ima ya hia ne ima ya ekhọe hia gae! w21.07 24-25 ¶17-19

Ma gha sẹtin ya ọyẹnmwẹ nọ sẹ ima gha muan yọ, deghẹ ima na ya ekhọe hia rhiegba ye iwinna na waa ima re vbe ugamwẹ e Jehova. Rhie egbe ye iwinna ikporhu kevbe iwinna na ru vbe uwu iko. (Iwinna 18:5; Hib 10:24, 25) Gha mu egbe yotọ u ke gha rrie iko, ne u mieke na sẹtin zẹ ewanniẹn nọ gha rhie igiọdu ne etẹn. U ghaa mwẹ obọ vbe abọ ọghe owebe vbe iko ne ima do vbe uwu uzọla, u ghi tie ẹre ekhuarro. Ọ ghaa mwẹ iwinna na mu nuẹn vbe iko, u ghi hia ne u rherhe gha sẹ iko, u ghi vbe gha ya ekhọe hia ru iwinna nii. Ghẹ ya iwinna rhọkpa na mu nuẹn rhẹghẹrẹ, hia ne u guẹ iwinna nii sayọ. (Itan 22:29) Zẹvbe ne u ya rhie egbe ye iwinna vbe ugamwẹ e Jehova, u ghi do gha mwẹ alaghodaro, ẹghẹ nii ọyẹnmwẹ ghi gha sẹ ruẹ. (Gal 6:4) Ọ ghaa yerriọ, deghẹ ukpamuyọmọ ne u te ya aro yi na ghi sẹ ọmwa ọvbehe obọ, u ghi sẹtin gu ọmwa nii ghọghọ.​—Gal 5:26. w21.08 22 ¶11

Ghẹ gha tọn egbe mu, ne u mieke na gha re ọmwa na sẹtin ma ẹre emwi. Emianmwẹ eso rrọọ nọ gha sẹtin ya ẹkokoudu ọmwa khian nẹi ghi winna ẹse. Erriọ ẹre ọ vbe ye, ọmwa ghaa tọn egbe mu, ẹi ghi hoo nọ ya ẹmwẹ ne Osanobua ta ru emwi. Egbe emwi vbenian ẹre ọ sunu daa avbe Farisi; itengbemu ma gi iran bẹghe ẹre wẹẹ, e Jesu ẹre ọ gele re Ovbi Osanobua. (Jọn 12:37-40) Rhunmwuda ne itengbemu ma na gi iran bẹghe odẹ, iran keghi mu ẹkpotọ nọ kie ne iran ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ fua. (Mat 23:13, 33) Ma bẹghe ẹre wẹẹ, te ọ wa khẹke ne ima gha ya emwi nọ rre Baibol ru emwi, ma ghi vbe gi orhiọn nọhuanrẹn gha dia emwi hia ne ima ru! Rhunmwuda ne Jems na gha re ọmwa nọ mu egbe rrie otọ, ọ na kue ne Jehova ma ẹre emwi. Ne Jems na gha mu egbe rrie otọ, ẹre ọ si ẹre nọ na gha re ọmwa nọ gua ma emwa emwi. w22.01 10 ¶7

Ma gha lele ibude na, ma gha sẹtin gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, Erha mwa nọ rre ẹrinmwi gha họn erhunmwu ima. (Kọl 4:2) Ugbẹnso ọ sẹtin rhie ẹghẹ e Jehova ke họn erhunmwu ima, sokpan ọ yan rẹn wẹẹ, irẹn gha họn erhunmwu ima “vbe ẹghẹ na na gualọe zẹẹ.” (Hib 4:16) Ọni ẹre ọ si ẹre nọ ma na khẹke ne ima gha mu ohu e Jehova, deghẹ emwi ne ima gualọ ma sẹ ima obọ, vbe ẹghẹ ne ima ya aro yi. Vbe igiemwi, ẹi re eban emwa nibun ke na erhunmwu ne Arriọba Osanobua do sọfurre ye ọlọghọmwa ni rre agbọn na. Uhiẹn Jesu wẹẹ ne ima na erhunmwu ne Arriọba na rre. (Mat 6:10) Sokpan emwi ukọnmwẹ khian gha nọ, deghẹ ọmwa na gi amuẹtinyan ọghẹe worua, rhunmwuda ne Arriọba Osanobua ma na rre vbe ẹghẹ ne emwa nagbọn te ya aro yi! (Hab 2:3; Mat 24:44) Ọ khẹke ne ima zin egbe khẹ e Jehova, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha họn erhunmwu ima. Agbọn dan na gha sẹ ufomwẹ, vbe “ẹghẹ” ne Jehova mwamwa yọ zẹẹ. Ẹghẹ nọ ghi maan sẹ, ẹre ọna khian wa ya sunu.​—Mat 24:36; 2 Pit 3:15. w21.08 10 ¶10-11

Etẹn ni khian ọmaẹn nẹ, ni mu egbe rrie otọ rẹnrẹn wẹẹ, zẹvbe ne ugboloko iran ya wọn ẹvbi, iran i khian ghi sẹtin ru iwinna ne iran ka ru dee yi. Gia ya avbe ọgbaroghe ọghe otako ru igiemwi. Iran gha ghi sẹ ukpo 70 nẹ, a ghi fi iwinna ugamwẹ ọghe iran werriẹ. Ọna i mobọ khuẹrhẹ ne iran rhunmwuda, te iwinna nii kie ẹkpotọ ne iran ya ru iyobọ ne etẹn. Sokpan iran rẹnrẹn wẹẹ, etẹn ne esagiẹn iran ye hu, ẹre ọ khian ghi sẹtin ru iwinna nii vbene ọ khẹke. Iran keghi ya egbe taa Ivbi e Livai ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ; Ivbi e Livai ghaa rre ukpo 50, iran ghi dobọ iwinna ne iran ru yi vbe ibọkpọ ọghe ugamwẹ. Te Ivbi e Livai na ye gha ghọghọ, agharhemiẹn wẹẹ iwinna ọvbehe ẹre a ghi mu ne iran. Ekhọe hia ẹre iran ya ru iwinna nii, erriọ iran vbe ya ru iyobọ ne avbe igbama ne iran gba gha winna. (Nọm 8:25, 26) Erriọ ẹre ọ vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ, agharhemiẹn wẹẹ, avbe ọgbaroghe ọghe otako ni gberra 70 nẹ, i ghi mu otuẹ yo iko ughughan vbene iran ka ru ẹre dee yi, iyobọ nọkhua ẹre iran wa ye vbe iko ne iran ghi ye nian. w21.09 8-9 ¶3-4

Vbe ebe Luk 15:11-32, e Jesu keghi ta okha ọkpa ọghe ọmọ nọ wiri. Okha na keghi re okha nọ rhie igiọdu ne ọmwa. Ọmọ nii keghi sọtẹ daa erhae, ọ na kpa hin owa rre, “ọ na gha rrie ẹvbo nọ rree ẹsẹse.” Ọ na ya gha yin uyinmwẹ esakan. Agbọn ghi suẹn gha lọghọ ẹre, aro na do gbannọ rẹn. Ọ na do bẹghe ẹre wẹẹ, egie ẹre irẹn ghaa ye, vbe owa erhae. Vbe Jesu ghi guan kaẹn ọvbokhan okpia na, ọ na wẹẹ, “Vbe okiekie, aro keghi do ru ẹre gboo.” Ọ na ghi kha wẹẹ, irẹn werriegbe rrie owa, nọ ya rinmwian erhae. Ẹmwata nọ wẹẹ, emwi ne ọmọ nii ru gbe ẹre egbe. Sokpan ọni ọkpa sẹ ra? Ẹn o. Te ọ khẹke nọ vbe zẹ emwi ru! Ọmọ nọ wiri nii keghi rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn gele fi werriẹ nẹ. Okha na i wa re okha nọ rhiẹnrhiẹn kẹkan. Iruẹmwi nọ rrọọ, gha sẹtin ru iyobọ ne ediọn ya rẹn, deghẹ ọtẹn nọ ru orukhọ nọ wegbe, gele roro iro fi uyinmwẹ werriẹ nẹ. w21.10 5 ¶14-15

De emwi nai khian sẹtin mu rueghe? Ukọ e Pọl khare wẹẹ: “Wa gie ima kpọnmwẹ ye ọna wẹ, Arriọba ne ai sẹtin mu rueghe ọre ọ sẹ ima obọ. Wa gie ima kpọnmwẹ Osanobua ne a vbe gae vbe ọghọ kevbe ute, zẹ vbe nọ gha yẹ ọre.” (Hib 12:28) A gha ghi mu ehe hia rueghe nẹ, Arriọba Osanobua ọkpa, ẹre ọ khian ghi gha rrọọ. (Psm 110:5, 6; Dan 2:44) Ẹghẹ i zẹdẹ rrọọ na mu rhia hiehie! Te emwa gha zẹ obọ ne iran khian gha ye. Adeghẹ arriọba agbọn na ẹre iran khian gha ye ẹre ike, ọfuan ẹre ọ khẹ iran. Sokpan adeghẹ e Jehova ẹre iran hoo ne iran ga, te iran gha ru afiwerriẹ nọ khẹke; iran gha ru vberriọ, arrọọ ọghe etẹbitẹ gha sẹ iran obọ. (Hib 12:25) Ma gha sẹtin ru iyobọ ne emwa, ne iran ya ru azẹ nọ khẹke, lekpa ikporhu iyẹn nọ maan ne ima kpe. Wa gi ima kọ ẹmwẹ ne Jesu ta ye orhiọn, nọ na wẹẹ: “A gha kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba na la otọ agbọn hia nẹ, zẹvbe osẹe ghe emwa hia, iyeke ọnii, ufomwẹ ghi do rre.”​—Mat 24:14. w21.09 19 ¶18-20

Ediọn, ọ khẹke ne uwa gha fu etẹn na kan ọmwa iran fua ẹko rre, rhunmwuda, iwinna nọ bi ye uwa egbe ẹre nọ. (1 Tẹs 5:14) Wa hia ne uwa gha rhie igiọdu ne iran, vbene iko te suẹn, kevbe vba gha zobọ nẹ. Wa gha mu otuẹ gie iran vbe owa, uwa ghi vbe gu iran gha na erhunmwu. Wa gha deba iran vbe ikporhu, uwa sẹtin vbe tie iran, ne iran deba uwa vbe iruẹmwi ẹgbẹe. Ọ khẹke ne ediọn gha rhie ẹre ma wẹẹ, iran mwẹ ẹnina, ahoẹmwọmwa kevbe amuroro daa etẹn ni rre ibavbaro. (1 Tẹs 2:7, 8) E Jehova i “hoo ne ọmwa rhọkpa fuan, sokpan ọ hoo ne emwa hia fi werriẹ hin orukhọ iran rre.” (2 Pit 3:9) Ọ gha khọnrẹn ne ọmwa ru orukhọ nọ wegbe, te Jehova ye ya aro nọ ghaan ghee ẹre. Yerre wẹẹ, arrọọ ọghe Ovbi ẹre nọ ghaan ẹre Jehova ya dẹ emwa orukhọ werriegbe. E Jehova keghi ru iyobọ ne emwa ni kpa sẹ irẹn rae, ne iran mieke na werriegbe bu irẹn gha dee. Erre ọghe ọmọ nọ wiri ne Jesu zẹ, ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova ya aro ye ẹghẹ ne iran khian ya dọlegbe rre.​—Luk 15:11-32. w21.09 30-31 ¶17-19

Adeghẹ emianmwẹ ne u khuọnmwi, ma ghi gu ruẹ rhie egbe ye iwinna ikporhu, zẹvbe ne u ka ru ẹre vbe ẹghẹ nọ gberra, vbọ khẹke ne u gha mwẹ vbe ekhọe? Gi ekherhe ne u sẹtin ru nian gha sẹ ruẹ ọyẹnmwẹ. Gia guan kaẹn emwi nọ sunu vbe ẹghẹ ne Ọba ighẹ David kevbe ivbiyokuo ẹre na ya miẹn ẹgbẹe iran fan vbe obọ Ivbi Amalẹk. Ivbiyokuo iyisẹn vbe ihe eva ma deba iran yo, rhunmwuda ne egbe na wọọ iran; ẹre iran na ghi gha gbogba ga emwi ne Devid kevbe ivbiyokuo nikẹre sẹ rae. Obọ e Devid kevbe ivbiyokuo ẹre keghi ke ukhunmwu, iran na ghi viọ emwi ewe nibun ke otọ ọghe Ivbi Amalẹk rre. E Devid na ghi wẹẹ, ne iran ghae emwi hia ne iran viọ rre uwọnmwẹ; te iran wa ghae re sẹ emwa hia obọ, ke nọ yo okuo kevbe nọ ma yo. (1 Sam 30:21-25) Erriọ iwinna ikporhu ọghe ima vbe ye. Ma ghaa rhie egbe ye iwinna ikporhu vbene ẹtin ima sẹ, ẹi mwẹ ọ ma sẹ ima ọyẹnmwẹ vbe ima gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọmwa ọgbọn suẹn gha ga e Jehova. E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ma i khian sẹtin ya ẹtin obọ ima ru ẹre, ne emwa rhie ehọ ne ima ta yi, ra ne iran do deba ima gha gae. Ọrheyerriọ, ọ bẹghe ẹrhiọn ne ima loo kevbe ekhọe hia ne ima ya gae; ọ gha vbe san ima ẹse. Ọ vbe ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na gha sọyẹnmwẹ zẹvbe ne ima ya winna iwinna ikporhu. (Jọn 14:12) Ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha wa fiangbe ima, deghẹ ima ma na gi egbe wọọ ima! w21.10 28 ¶15-17

Zẹvbe ne ima ya khian ọmaẹn, ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ma i khian ghi sẹtin ru emwi ne ima ka ru vbe ugamwẹ e Jehova. Ẹmwata nọ wẹẹ, ma i khian ghi sẹtin ru emwi ne ima ka ru dee yi, sokpan ma gha sẹtin loo ẹwaẹn ọghe ima kevbe emwi ne ima he miẹn vbe agbọn, ya ru iyobọ ne avbe igbama, ne iran ya rhie egbe ye iwinna ugamwẹ kevbe ne iran ya miẹn ọnrẹn yi, iwinna na rhirhi mu ne iran. Te etẹn ni khian ọmaẹn nẹ gha mu egbe rrie otọ, iran ke sẹtin ru iyobọ ne igbama. Te ọmwa nọ mu egbe rrie otọ ghee emwa ọvbehe wẹẹ, iran maan sẹ irẹn. (Fil 2:3, 4) Etẹn ni khian ọmaẹn nẹ, ni mu egbe rrie otọ rẹnrẹn wẹẹ, odẹ bun na ya ru emwi, ni ma gbodan ghee ilele ọghe Baibol. Rhunmwuda ọni, iran i ya aro yọ wẹẹ, te emwa hia khian gha ru emwi vbene iran ka ru ẹre dee yi. (Asan 7:10) Ẹmwata nọ wẹẹ, eniwanrẹn mwẹ emwi nibun ne iran gha sẹtin ma igbama re, sokpan iran vbe rẹn wẹẹ, ẹdẹgbegbe ẹre odẹ na ya ru emwi ya fi werriẹ, rhunmwuda ọni, ọ vbe khẹke ne iran guẹ odẹ ọgbọn na ya ru emwi.​—1 Kọr 7:31. w21.09 8 ¶1, 3

E Jehova i khian wẹẹ ne eguọmwadia ẹre gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ nọ kẹkẹ. E Jehova tobọ re ọre uhuanmwẹ. Emwi na gbẹnnẹ ye emwi itegbe ọghe igoru, nọ rre ukugba ne ogie ohẹn mu ye uhunmwu so igiẹ ye ọna. Emwi na gbẹnnẹ yọ ọre, ‘Uhuanmwẹ keghi re ọghe Jehova.’ (Ẹks 28:36-38) Emwi na gbẹnnẹ ye emwi itegbe ọghe igoru nii, gha ya emwa ni rhirhi bẹghe ẹre rẹn wẹẹ, Osa nọ huanrẹn ẹre Jehova gele khin. Ivbi Izrẹl ni ma sẹtin bẹghe emwi itegbe ọghe igoru nii, rhunmwuda iran ma sẹtin sẹ eke ne ogie ohẹn ye ghi vbọ? Iran gha ye rẹn wẹẹ, Osa nọ huanrẹn ẹre Jehova khin ra? Ẹẹn! Sirra emwa hia, ke ọmaẹn ke ẹghele ẹre a na gbe Uhi ne Ivbi Izrẹl. (Diut 31:9-12) Akpawẹ u rre evba vbe ẹdẹrriọ, u gha te họn vbe a tie uhi na: “Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua rua, wa ghi ya egbe khian ni huanrẹn rhunmwuda ọmwa nọ huanrẹn ọre imẹ khin.” “Wa gha re emwa ni huanrẹn ni re ọghomwẹ ọkpa rhunmwuda, mẹ ne Osanobua nọ re Nọyaẹnmwa, te imẹ huanrẹn.”​—Lẹv 11:44, 45; 20:7, 26. w21.12 3 ¶6-7

Emwi nọ ya emwa eso si osi ọre ẹmwẹ evbare na gha re, ukpọn na gha yọ kevbe ehe na gha dia. Iran sẹtin gha rre ẹvbo ne igho i mobọ ye, rhunmwuda ọni, iran ke miẹn evbare ẹdẹ re, ọ ghi ba kua. Ẹgbẹe eso sẹtin gha sẹ usẹ, rhunmwuda, ọmwa nọ te mu ẹgbẹe nii khian wu nẹ. Ne ima gha te ya gha si osi, ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova. Yerre wẹẹ, Erha ima nọ rre ẹrinmwi ighẹ e Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha gbaroghe ima, deghẹ ima na mu ugamwẹ ọghẹe karo. (Mat 6:32, 33) Ọ ma he mwẹ ẹghẹ ọkpa ne Jehova he ya fi iyeke gbe eguọmwadia ẹre. (Diut 8:4, 15, 16; Psm 37:25) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, e Jehova kpemehe ne avbe ahianmwẹ kevbe wẹẹ, ọ gbaroghe avbe obobo, ẹi mwẹ ọ ma kpemehe ne ima! (Mat 6:26-30; Fil 4:6, 7) Zẹvbe ne evbibiẹ emọ gbaroghe ivbi iran, rhunmwuda iran hoẹmwẹ iran, erriọ Erha ima nọ rre ẹrinmwi vbe gbaroghe ima, rhunmwuda, ọ hoẹmwẹ ima. w21.12 16 ¶4; 17 ¶5; 18 ¶8

Ọtẹn ra ọmwa ọvbehe he ru emwi nọ da ruẹ sẹ ugboloko ra? Gia ghee igiemwi ọghe Josẹf. Vbe ẹghẹ ne etien ọnrẹn na gha ya obọ nọ tọn muẹn, ọ keghi mu aro ye ugamwẹ e Jehova, vbe okiekie, e Jehova keghi fiangbe ẹre wọrhọwọrhọ ye izinegbe nọ ghaa mwẹ. Vbene ẹghẹ ya khian, e Josẹf keghi yabọ emwa hia ni ru ẹre khọọ, ọ na ghi rhie aro tua emwi hia ne Jehova he ru nẹẹn. (Gẹn 45:5) Ma gha vbe sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova vbe emwa gha ru ima khọọ, zẹvbe ne Josẹf ru ẹre, e Jehova gha vbe fu ima ẹko rre. (Psm 7:17; 73:28) Adeghẹ u na gha rri oya rhunmwuda emwi ne emwa ru ruẹ re, ra rhunmwuda emwi ọvbehe, ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova sikẹ emwa “ne agbọn zẹ ọre ẹtin.” (Psm 34:18) E Jehova hoẹmwẹ ruẹ rhunmwuda ne u na zin egbe, kevbe ne u na mu ọlọghọmwa ruẹ hia ye ọre obọ. (Psm 55:22) Irẹn ọre ọbuohiẹn ọghe otagbọn hia. Te aro ẹre wa sẹ otọ vbe emwi hia nọ sunu. (1 Pit 3:12) U ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa ne u i khian sẹtin sọfurre yi, uwẹ mu egbe ne u ya zin egbe khẹ e Jehova ra? w21.08 11 ¶14; 12 ¶16

Ọ gha maan sẹ deghẹ ima na loo ẹdagbọn ima vbe odẹ nọ gha ya e Jehova ghọghọ. Ọ khẹke ne ima gha loo ẹghẹ ọghe ima ẹse. Ugbẹnso, te a sẹ ọ da mwẹ rae, ru ọ da mwẹ. Emwi nọ sunu vbe ẹghẹ ne Jesu na mu otuẹ gha rrie owa e Meri vbe Mata so igiẹ ye ọna. Te Mata wa gha ghọghọ vbe Jesu rre, sẹrriọ wẹẹ, ọ na ya le evbare ọbọbọtizọ nọ ya mu ọghọ ye Jesu egbe. Sokpan, ọtiọnrẹn ighẹ Meri, na ya tota ke Jesu gha danmwehọ emwi nọ ta. Ẹmwata nọ wẹẹ, e Mata ma ru emwi dan, sokpan azẹ ne Meri ru ẹre ọ maan sẹ; e Baibol wẹẹ, “e Meri zẹ emwi nọ kere.” (Luk 10:38-42) Vbene ẹghẹ ya khian, ẹi mwẹ e Meri ma mianmian evbare ne iran le vbe ẹdẹrriọ, sokpan ma rẹnrẹn wẹẹ, ẹi khian sẹtin mianmian emwi ne Jesu ma ẹre re. Nọnaghiyerriọ, gi ima ya egbe taa e Meri, ne ima gha loo ẹre ẹse ighẹ ẹkpotọ nọ kie ne ima, ne ima ya ruẹ vbekpa e Jehova. w22.01 27 ¶5-6

Ma rẹnrẹn wẹẹ, emwi ne Ehab ru gbe ẹre egbe, sokpan emwi nọ ghi gha ru rhie ẹre ma wẹẹ, ọ ma gele fi werriẹ. Ehab ma zẹdẹ hia nọ wabọ ugamwẹ Bel hin ẹvbo ẹre rre. Ọ ma vbe hia nọ ru iyobọ ne emwa rẹn, ne iran gha ga e Jehova. Vbe Ehab ghi wu nẹ, e Jehova keghi gi emwa rẹn aro ne irẹn ya gha ghee Ehab. Akhasẹ ọghe Jehova keghi tie ẹre “ọmwa dan.” (2 Krọ 19:1, 2) Muẹn roro: Akpawẹ Ehab gele fi werriẹ, uwẹ yayi wẹẹ, akhasẹ ọghe Jehova gha te tie ẹre ọmwa dan nọ khuiwu e Jehova ra? Ẹmwata nọ wẹẹ, emwi ne Ehab ru te gbe ẹre egbe, sokpan ọ ma gele roro iro fi uyinmwẹ werriẹ. De emwi ne okha ọghe Ehab ma ima re? Vbe ọwara ọkpa ne Ehab ya họn wẹẹ, te Osanobua khian ya irẹn vbe ẹgbẹe ọre khian otọ nọ gbe ẹvbi, ọ na do ye fuẹnrẹn. Emwi nọ maan ẹre nọ, ne emwi nọ ru na gbe ẹre egbe. Sokpan emwi nọ ghi ru vbe okiekie rhie ẹre ma wẹẹ, afiwerriẹ nii ma ke ekhọe ẹre rre. Ọna ma ima re wẹẹ, emwi ne ọmwa ru gha gbe ẹre egbe, ọni ma rhie ma wẹẹ, ọ gele fi werriẹ nẹ. w21.10 3 ¶4-5, 7-8

Akhasẹ ẹre Aizaia ghaa khin, egbọre Osanobua vbe mu egbe iwinna na ne ọvbokhan rẹn, rhunmwuda e Baibol vbe tie ẹre akhasẹ. (Aiz 8:1-4) Ọna rhie ma wẹẹ, Aizaia vbe ọvbokhan rẹn ma zẹdẹ gha ya ugamwẹ e Jehova ku. Avbe ọdọ vbe amwẹ ni rrọọ vbe ẹghẹ ọghe ima, gha vbe sẹtin ya egbe taa Aizaia vbe ọvbokhan rẹn; odẹ ne iran khian ya ru ọna, ọre ne iran gha ru vbene ẹtin iran sẹ vbe ugamwẹ e Jehova. Adeghẹ iran na koko gha tie ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol, iran na vbe gha bẹghe vbene ọ ya sunu hẹ, amuẹtinyan ọghe iran ghi do kakabọ wegbe. (Tai 1:2) Iran sẹtin vbe koko ziro yan emwi ne iran gha ru, ne iran mieke na gha rre usun emwa ni khian ya ẹmwẹ akhasẹ eso ni rre Baibol mwẹ amusẹ. Vbe igiemwi, iran gha sẹtin gha mwẹ obọ vbe ẹmwẹ akhasẹ ne Jesu tae, vbekpa ikporhu iyẹn nọ maan na khian kpee la uhunmwu otagbọn hia. Ọdọ vbe amwẹ gha bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwẹ ne Baibol ta yotọ sunu nẹ, iran ghi gha hoo ne iran ru vbene ẹtin iran sẹ vbe ugamwẹ e Jehova. w21.11 16 ¶9-10

Te Jesu wa gha mu ẹmwẹ iyẹe roro; vbe ẹghẹ na kha na, egbọre, ẹi ghi mwẹ odọ. Rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne Jesu mwẹ ne iyẹe kevbe nọ na rẹn wẹẹ, e Jọn gha sẹtin ru iyobọ nẹẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ na wẹẹ ne Jọn gha gbaroghe ẹre. Ke ẹdẹrriọ kpa, e Jọn keghi rhie Meri zẹvbe iyẹe, ọ na gha gbaroghe ẹre. E Jesu keghi rhie ẹre ma wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre irẹn ya ghee okhuo nọ koko irẹn waan kevbe nọ vbe mudia ke irẹn vbe a khian gbe irẹn rua! De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe ẹmwẹ ne Jesu tae? Ma gha sẹtin gu obọ etẹn ne ima gba ga sẹ emwa ima vbe uwu ẹgbẹe. Emwa ima vbe uwu ẹgbẹe sẹtin gha zẹ ima kpokpo, iran sẹtin vbe yangbe ima, sokpan deghẹ ima ma sẹ e Jehova rae, ma na vbe mudia gbain vbe otu ọghẹe, ma gha “miẹn ukhukhu iyisẹn” ọghe emwi ni te wii ima. Ma ghi do gha mwẹ emọ, iye kevbe erha nibun vbe otu e Jehova. (Mak 10:29, 30) Vbọ ye ruẹ hẹ vbe ekhọe, ne u na rre otu ne emwa hia na hoẹmwẹ e Jehova, ne iran na hoẹmwẹ egbe, kevbe ne iran na ru emwi kugbe zẹvbe ẹgbẹe ọkpa?​—Kọl 3:14; 1 Pit 2:17. w21.04 9-11 ¶7-8

Ahoẹmwọmwa nẹi beghe ẹre ọ khian ya ima ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ọ gha khọnrẹn nọ gha lọghọ ne ima ru vberriọ. Zẹvbe ne etẹn ghaa ru ẹre vbe ẹghẹ nẹdẹ, erriọ etẹn vbe mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi beghe daa egbe vbe ẹdẹnẹrẹ, uhiẹn ya sẹ egbe emwa ne iran ma rẹn ẹdẹ. Vbe igiemwi, odekun ẹrhia gha sunu, ẹgiẹgiẹ ẹre etẹn ya rhie egbe ladian, ne iran ya ru iyobọ ne etẹn ni rre ẹdogbo nii. Etẹn gha bẹghe ọtẹn nọ rre uwu ibavbaro, ekhọe hia ẹre iran wa ya ru iyobọ nọ gualọ nẹẹn. Erriọ etẹn ni ghaa rre Masidonia vbe ru ẹre zẹẹ. Ekhọe obọ iran ẹre iran ya ru iyobọ ne etẹn ne obọ ma sẹ ọre; uhiẹn iran na kue ru “gberra vbene obọ iran sẹe.” (2 Kọr 8:3) Avbe ediọn ne aro iran sẹ otọ, gha wa bẹghe vbene etẹn ya ru iyobọ ne etẹn ọvbehe ni rre uwu ibavbaro, iran ghi wa tian iran ye emwi esi ne iran ru. Igiọdu vbenian, gha ru iyobọ ne etẹn na, ne egbe ẹse na ru ghẹ wọọ iran.​—Aiz 32:1, 2. w21.11 11 ¶14; 12 ¶21

Ai miẹn ọmwa nẹi gualọ ibude. Ugbẹnso, ma sẹtin bu ọmwa ne ima rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha sẹtin bu ima ude nọ khẹke, nọ rhie ibude ne ima. Ọtẹn nọ hoẹmwẹ ima gha bẹghe ẹre wẹẹ, ima khian zẹ owẹ nọ ma khẹke, ọ sẹtin do bu ima ude, ne ima ghẹ ya ru emwi nọ gha ya ima gha gbe I ma rẹn vbe okiekie. (Gal 6:1) A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ọ kẹ ima ya ru orukhọ nọ wegbe nẹ, a ke do dia ima ye odẹ. Vbene ọ rhirhi gha ye hẹ, a gha bu ima ude, te ọ khẹke ne ima gha rhie. Ma gha ru vberriọ, ọ gha ya agbọn maan ima, ọ gha vbe sẹtin miẹn ima fan! (Itan 6:23) Ako evbagbẹn nọhuanrẹn, ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian, wẹẹ ne ima gha danmwehọ umẹwaẹn. Orhunmwu ọkpa i rrọọ nọ wa rẹn emwi hia fo; ai miẹn vbene ima khian rẹn emwi sẹ hẹ, ọmwa rrọọ nọ rẹn sẹ ima. (Itan 12:15) Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima gha rhie ude, ima gha ru vberriọ, ọ rhie ma wẹẹ, ima mu egbe rrie otọ kevbe wẹẹ, ima gualọ iyobọ ọghe emwa ọvbehe. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Ọba ighẹ Solomọn ya gbẹn ẹmwẹ na ye otọ: “Gualọ ude vbe ehe na gha na sẹtin bu ruẹ ude hia, ọ gha dunna nuẹn.”​—Itan 15:22. w22.02 8 ¶1-2

Orukhọ ne ọmwa ru gha gbe ẹre egbe, ọni ọkpa ma sẹ na gha ya rẹn wẹẹ, ọmwa nii gele fi werriẹ nẹ. Te ọ gha vbe fi iziro kevbe uyinmwẹ ọnrẹn werriẹ. Odẹ nọ khian ya ru ọna, ọre nọ zobọ vbe orukhọ na ru, ọ ghi werriegbe suẹn gha họn ẹmwẹ ne Jehova. (Ẹzik 33:14-16) Emwi nọ khẹke ne ọmwa orukhọ gha mu roro vbe ẹghẹ hia, ọre vbene ọ khian ya dọlegbe khian ọse ọghe Jehova hẹ. Vbọ khẹke ne ima ru, vbe ima gha rẹn wẹẹ, ọse ima ru orukhọ nọ wegbe? Ma gha gbe gue orukhọ ne ọse ima ru, ẹi re te ima ru iyobọ nẹẹn. Ma i khian vbe sẹtin mu emwi rhọkpa lẹre ne Osanobua amaiwẹ. (Itan 5:21, 22) Odẹ ne ima khian ya ru iyobọ nẹẹn, ọre ne ima bu ẹre ude nọ ya tama ediọn. Adeghẹ ọ ma ghi ya ta, ọ khẹke ne ima tobọ ima gi ediọn rẹn vbekpa ẹre. w21.10 7 ¶19-21

Ma hia gha sẹtin ya egbe taa Jesu, vbe odẹ nọ ya gha mu ẹmwẹ emwa ọvbehe ye okaro. E Baibol wẹẹ te Jesu “rhie egbe ye ihe ọguọmwadia.” (Fil 2:7) Ẹghẹ hia ẹre ọguọmwadia ya gualọ vbene ọ khian ya ya ẹko rhiẹnrhiẹn arowa ẹre hẹ. Erriọ ẹre ọ vbe ye, zẹvbe eguọmwadia e Jehova, ma hoo ne ima gha re emwa ne Jehova gha sẹtin loo vbe ugamwẹ ọghẹe; ma vbe mu egbe ne ima ya ru iyobọ ne etẹn ne ima gba ga. Nọ egbuẹ avbe ọta na: ‘Mẹ mu egbe ne I ya loo ẹrhiọn kevbe ẹghẹ mwẹ ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe ra? Ọ gha sẹ ẹghẹ ne a khian ya kpee Ọgua Asikoko ra Ọgua Arriọba, mẹ rherhe rhie egbe ladian ra?’ Gia kha wẹẹ, u bẹghe ẹre wẹẹ, ọ khẹke ne u ye gha ru iyobọ ne emwa sayọ, sokpan ekhọe ruẹ i gua ruẹ kpa nu ya ru vberriọ, vbua khian ghi ru? Gi Jehova rẹn vbene emwi gele ye ruẹ hẹ. Rinmwiaẹn nọ rhie ekhọe na ya hoo na ru iyobọ ne emwa ọvbehe nuẹn, kevbe ẹtin nu khian ya ru vberriọ.​—Fil 2:13. w22.02 22-23 ¶9-11

Ọmwa nọ fu ẹre Jesu wa gha khin, ọ na vbe gha mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe, uhiẹn vbe ẹghẹ nọ ma ya khuẹrhẹ nọ ru vberriọ. (Mat 11:29,30) Vbe igiemwi, vbe okhuo Fonisian ọkpa do rinmwiaẹn nọ mu ovbi irẹn egbe rran, e Jesu ma wa ru emwi ne okhuo nii nọ rẹn vbobọvbobọ. Sokpan ọ ghi bẹghe ẹre wẹẹ, okhuo nii mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ọ keghi tohan rẹn, ọ na ghi mu ovbi ẹre egbe rran. (Mat 15:22-28) Agharhemiẹn wẹẹ Jesu ghaa ya obọ esi mu emwa, ọni ma wẹẹ, nẹ ghẹ dia emwa ye odẹ. Ọ mwẹ ẹghẹ eso, ne Jesu ya gu emwa nọ hoẹmwẹ ọnrẹn gui, nọ ya gi iran rẹn wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ iran. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne Pita na gha hoo, ne Jesu bizugbe ahoo ọghe Osanobua, e Jesu keghi gu ẹre gui, sirra emwa nikẹre. (Mak 8:32, 33) Ẹi re te Jesu ru ọna, nọ ya mu e Pita gbe otọ, sokpan te ọ yae ma erhuanegbe ẹre emwi, ne iran ghẹ gha fian karo. Ẹi mwẹ ekhue ma mu e Pita vbe ẹdẹrriọ, sokpan ẹi emwi kherhe ẹre ọ ruẹ re, vbe emwi ne Jesu ru na. Deghẹ u gele hoo ne u rhie ẹre ma wẹẹ, u ya obọ esi mu emwa ne u hoẹmwẹ ọnrẹn, ọ ma khẹke ne u gha mu iyeke ẹmwẹ ma iran. U ghaa dia iran ye odẹ, u ghi ya egbe taa e Jesu; u ghi ya Ẹmwẹ Osanobua ru iyobọ ne iran. w22.03 11 ¶12-13

Te ima ga e Jehova vbe ima ghaa rhie urhomwẹ nẹẹn. (Psm 34:1) Te ima rhie urhomwẹ ne Jehova deghẹ ima na gha gi emwa ọvbehe rẹn wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye iwinna ọyunnuan nibun nọ he ru kevbe wẹẹ, ma hoẹmwẹ ọnrẹn rhunmwuda aro ọmwa nọ khin. Ma gha gele gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova he ru, ẹre ima khian na gha rhie urhomwẹ nẹẹn. Ma ghaa muẹn roro emwi ughughan ne Jehova he ru ne ima, ekpọnmwẹ vbe urhomwẹ ẹre ima khian gha rhie nẹẹn. Iwinna ikporhu iyẹn nọ maan keghi kie ẹkpotọ ne ima ya rhie “urhomwẹ ne Osanobua vbe ẹghẹ hia, zẹ vbe ese na zọ.” Zẹvbe ne ima ka muẹn roro nẹ, ẹmwẹ ne ima khian ta ma ke na erhunmwu gie Jehova, erriọ vbe khẹke ne ima ka gha muẹn roro nẹ, ẹmwẹ ne ima khian tama ọmwa vbe ikporhu. Ma hoo ne ‘izọese ekpọnmwẹ’ ọghe ima gha re nọ maan sẹ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne iwinna ikporhu iyẹn nọ maan na gbe ima otiti. w22.03 21 ¶8