October

E Baibol ẹre emwi hia ne ima yayi hẹnhẹn egbe yan. Ọrheyerriọ, emwa nibun i miẹn ima yi, rhunmwuda iran roro ẹre wẹẹ, odẹ ne ima ya ga Osanobua i re ọre, kevbe wẹẹ, ẹi re emwi ne iran hoo ne iran họn, ma ma iran re. De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima? Ukọ e Pọl keghi tama Ivbiotu e Kristi ni ghaa rre Rom wẹẹ: “A gha họn ẹmwẹ nii, ọre a na yae yi.” (Rom 10:17) Nọnaghiyerriọ, emwi nọ khian ya ima gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ọre ne ima gha tie Baibol, ẹi re ne ima gha mwẹ obọ vbe avbe ugie ni ma gua ilele ọghe Baibol ro, ọ gha khọnrẹn ne iran gha rhiẹnrhiẹn. Ọ khẹke ne ima gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, nọ hẹnhẹn egbe yan irẹnmwi ọghe ẹmwata, rhunmwuda, ọmwa nẹi mwẹ amuẹtinyan i sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. (Hib 11:1, 6) Nọnaghiyerriọ, ma i khian gha khẹ ne ima ka miẹn emwi ọyunnuan nẹ, ma ke rẹn wẹẹ odẹ ẹmwata ẹre ima ye. Avbe imamwaemwi ni rre Baibol, sẹ nọ gha ya ima rẹn wẹẹ odẹ ọghe ẹmwata ma ye, deghẹ ima na gha gbarokotọ tie ẹre. w21.05 4-5 ¶11-12

Ukọ ighẹ Pọl wa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nibun. A ya ikan gbe ẹre, a filo okuta gbe ẹre, a na vbe muẹn ye eghan; te Pọl wa gha gualọ iyobọ ọghe Jehova. (2 Kọr 11:23-25) E Pọl na vbe kha wẹẹ, ẹghẹ eso vbe gha rrọọ ne orhiọn ya gbe ye irẹn iwu. (Rom 7:18, 19, 24) Ọ vbe werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ yevbe igban nọ solo ọmwa vbe uwu egbe, ọ na gha hoo ne Osanobua wa rhie ẹre hin irẹn egbe rre. (2 Kọr 12:7, 8) E Jehova keghi rhie ẹtin ne Pọl, nọ ya musọe vbe iwinna ikporhu ọghẹe, agharhemiẹn wẹẹ, ọ werriẹ aro daa ọlọghọmwa ughughan. E Pọl wa fian emwi nibun gbua. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne Ivbi e Rom ya khui ẹre ye owa ẹre zẹvbe oleghan, ọ keghi loo ẹkpotọ nii ya kporhu ma avbe ọkaolotu Ivbi e Ju eso; ọ gha kẹ, ọ vbe kporhu ma avbe ukọ arriọba. (Iwinna 28:17; Fil 4:21, 22) Erriọ vbe ya kporhu ma Avbe Ivbiyokuo Ni Khẹ Ẹguae kevbe emwa hia ni rre do tuẹ ọre. (Iwinna 28:30, 31; Fil 1:13) Vbe uwu ẹghẹ na, ẹre Osanobua ya loo e Pọl ya gbẹnnẹ elẹta gie Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii; avbe elẹta na, wa vbe ru iyobọ ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ. w21.05 21 ¶4-5

Itengbemu ẹre ọ si ẹre ne ọba ọghe Juda ighẹ Uzaia ma na rhie ude na bu ẹre, ọ na ya mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma khẹke ẹre. Okpia nọ wa sekpe ẹre Uzaia ghaa khin. Te obọ ẹre wa gha ke ukhunmwu vbe okuo, ọ bọlọ owa ọkhẹ nibun, erriọ ẹre ọ vbe ya mu ugbo nibun. “Osanobua keghi fiangbe ẹre.” (2 Krọ 26:3-7, 10) E Baibol khare wẹẹ: “Ugbẹnvbe Uzaia ne ọba ghi re ọmwa nọ wegbe nẹ, ọ keghi do gha hio, ọni ẹre ọ si udemwẹ ọnrẹn.” E Jehova ka gbe uhi ne Ivbi Izrẹl wẹẹ, avbe ohẹn ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya giẹn eturari vbe uwu Ọgua Osa. Sokpan Uzaia keghi ya mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma khẹke ẹre, ọ na la uwu Ọgua Osa ya giẹn eturari. Ọna ma ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na mu emianmwẹ oti ku ọre. (2 Krọ 26:16-21) Emwi nọ rhuan Uzaia gha vbe sẹtin rhuan ima, deghẹ ima na gha tọn egbe mu ra? Ẹn, ọni ọre, deghẹ ima na gha ghee egbe ima wẹẹ, ai ta ne ima khin. Ọ ma khẹke ne ima mianmian wẹẹ, ẹwaẹn kevbe ukpamuyọmọ ne ima rhirhi gha mwẹ, e Jehova ẹre ọ yae ru ima ẹse. (1 Kọr 4:7) Ma ghaa tọn egbe mu, e Jehova i sẹtin loo ima. w21.06 16 ¶7-8

E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ẹi re ẹghẹ hia ẹre erhuanegbe irẹn khian ya gha fian emwi nibun gbua vbe ikporhu. Ma ma kue rẹn inu emwa ne iran kporhu ma, ni ghi do khian Ivbiotu e Kristi. Nọnaghiyerriọ, ẹi re emwi ne iran fian gbua ọkpa, ẹre ọ khẹke nọ ya iran gha ghọghọ; emwi nọ wa khẹke nọ gha ya iran ghọghọ, ọre ne iran na rẹn wẹẹ, emwi ne iran ru ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Adeghẹ ima ma na gi egbe wọọ ima, arrọọ etẹbitẹ gha sẹ ima obọ. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya kporhu iyẹn nọ maan ọghe Arriọba, te ima “kọ emwi ne ọre ọghe orhiọn,” rhunmwuda, te ima kie ẹkpotọ ne orhiọn nọhuanrẹn nọ gha loo ima. Adeghẹ ima ma ‘gi egbe wọọ ima,’ e Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha ya arrọọ ọghe etẹbitẹ san ima ẹse, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ima ma sẹtin ru iyobọ ne ọmwa ya khian ọguọmwadia e Jehova.​—Gal 6:7-9. w21.10 26 ¶8-9

Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne egbe ya wọọ e Jesu vbe erhuanegbe ẹre, vbe iran ghi zẹ kporhu. Iran na gha gualọ eke ne iran khian na hẹwẹ, sokpan ẹbu emwa keghi gualọ iran rre. E Jesu keghi tohan iran, ọ na ghi “suẹn gha ma iran emwi nibun.” Agharhemiẹn wẹẹ egbe wọọ re, ọ na ye ma iran emwi. Vbọzẹ? E Jesu rẹn vbene emwi ye iran hẹ, ọ na vbe yae roro egbe ghee. Ọ bẹghe usẹ nọ ghaa sẹ iran, ọ vbe rẹn wẹẹ iran gualọ ifuẹko, rhunmwuda ọni, ọ na gha hoo nọ ru iyobọ ne iran. Erriọ emwa nibun ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ vbe ye, iran vbe gualọ ifuẹko. Ghẹ gie vbene ugbaro ọghe iran ye hẹ mu ruẹ rẹrẹ. Te iran yevbe ohuan nọ bibi odẹ nẹi mwẹ nọ su ẹre. Ukọ e Pọl keghi gie emwa vbenian zẹvbe emwa ni ma rẹn Osanobua kevbe nẹi mwẹ ayayẹro. (Ẹfis 2:12) Ma gha bẹghe vbene ohanmwẹ orhiọn ya gbe emwa ni rre ẹdogbo ne ima na kporhu, ahoẹmwọmwa kevbe ẹnina ghi gua ima kpa ya ru iyobọ ne iran. Odẹ nọ ghi maan sẹ ne ima khian ya ru iyobọ ne iran, ọre ne ima gha ya e Baibol ma iran emwi. w21.07 5 ¶8

Emwa ni tọn egbe mu keghi rẹn ọghe enegbe iran ọkpa. Ọmwa nọ gbọvo ọmwa ọvbehe keghi hoo nọ gha mwẹ emwi ne ọmwa nii mwẹ. Ọ ghi kue gha hoo ne emwi ne ọmwa nii mwẹ wii ẹre. Vbene ẹmwata, te ọmwa nọ gbọvo ọmwa khẹko ọmwa nii. Te ekhọe itengbemu kevbe igbọvo yevbe iku nọ rre fuel na sa ye okọ ẹhoho. Okọ ẹhoho nii gha tin kpa, avbe iku nii sẹtin ya khui eke ne fuel la lae ezini ọghe okọ ẹhoho nii, ẹghẹ nii, nene okọ ẹhoho sẹtin dọyọ, ọ ghi ke odukhunmwu de guọghua. Erriọ ẹre ọ vbe ye, ọmwa sẹtin gha ga e Jehova, sokpan deghẹ itengbemu kevbe igbọvo na gbọzinian vbe ekhọe ọghẹe, ọ sẹtin si udemwẹ ọghẹe. (Itan 16:18) Ẹghẹ nii, ẹi ghi ga e Jehova, ọ ghi vbe si obalọ gi egbe ẹre kevbe emwa ọvbehe. Ma gha sẹtin gbe ukhu itengbemu rua, deghẹ ima na lele ibude ọghe Pọl, ọ wẹẹ: “Wa ghẹ ya ekhọe a gua ye ẹgẹn ọmwa ọkpa ru emwi rhọkpa, ra ekhọe abawẹ, sokpan wa gba gha daa ne egbe, vbene u i na roro ighẹ uwẹ maan sẹ ọmwa ọvbehe.”​—Fil 2:3. w21.07 15-16 ¶6-8

Emwa eso roro ẹre wẹẹ, ugamwẹ ẹmwata gha sẹtin rhie ewanniẹn ye inọta nọ rhirhi gha khin, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ewanniẹn ọnrẹn i rre Baibol. Ọni gha sẹtin sunu ra? Emwi ne ukọ e Pọl tae rhie ewanniẹn ye inọta na. Ọ tama etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii wẹẹ, “wa gha danmwẹ emwi hia ghe,” ọrheyerriọ, ọ na vbe kha wẹẹ, emwi nibun ye rrọọ ne irẹn ma rẹn. (1 Tẹs 5:21) E Pọl khare wẹẹ, “irẹnmwi na ya we mwa . . . ukhiọnmwẹ ukhiọnmwẹ ehia khin.” Ọ na vbe kha wẹẹ, te ima ghee emwi “vbirivbiri zẹvbe uwu ughegbe.” (1 Kọr 13:9, 12) Ẹi re emwi hia ẹre Pọl rẹn otọ ẹre, erriọ ẹre ọ vbe ye ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ. E Pọl ma wa rẹn emwi hia vbekpa e Jehova. Sokpan emwi nọ rẹnrẹn sẹ nọ gha yae yayi wẹẹ, odẹ ẹmwata ẹre irẹn ye! Emwi nọ gha gele ya ima yayi wẹẹ, odẹ ọghe ẹmwata ẹre ima ye, ọre deghẹ ima na ya odẹ ne Jesu ya gha ga Osanobua vbe ọ rre agbọn na, gie vbene Avbe Osẹe Jehova ya ga Osanobua vbe ẹdẹnẹrẹ. w21.10 18-19 ¶2-4

Etẹn ni khian eniwanrẹn nẹ, gha ye sẹtin ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ọre te iran rre ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia ra iran i rrọọ. Vbe iran khian ya ru ẹre hẹ? Gi iwinna ne u rhirhi gha ru nian gha ya ruẹ sọyẹnmwẹ, fian okhuo ne egbuẹ, u ghi vbe rhie aro tua emwi ne u gha sẹtin ru, ẹi re emwi ne u i khian sẹtin ru. Te ọba ighẹ Devid wa gha hoo nọ bọ owa ne Jehova. Sokpan e Jehova keghi tama rẹn wẹẹ, ovbi ẹre ighẹ Solomọn, ẹre ọ khian bọ owa nii; e Devid na wa kue ye emwi ne Jehova tae, ẹre ọ na ghi mwamwa emwi hia na khian ya bọ owa ọghe Jehova ye otọ khẹ ovbi ẹre. (1 Krọ 17:4; 22:5) E Devid ma gha roro ẹre wẹẹ, irẹn ẹre ọ khẹke nọ bọ owa nii ne Jehova, rhunmwuda e Solomọn ne ovbi ẹre, “ọvbokhan he ye nọ, ọ ma vbe rẹn emwi rhọkpa.” (1 Krọ 29:1) E Devid rẹnrẹn wẹẹ, ẹi re inu ukpo ne ọmwa ye ra ẹwaẹn nọ mwẹ, ẹre ọ khian ya sẹtin bọ owa nii, sokpan ẹtin e Jehova nọ. Vbe na ghee Devid, etẹn nibun ni khian ọmaẹn nẹ, ye zọghae vbe ugamwẹ e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ, iran i ghi ru iwinna ne iran ka ru. Iran vbe rẹn wẹẹ, e Jehova gha fiangbe etẹn na, ni ghi ru iwinna ne iran te ka ru. w21.09 9 ¶4; 10 ¶5, 8

Ma gha fian okhuo ne egbe ima vbe ugamwẹ e Jehova, ọ keghi ya ima sọyẹnmwẹ. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima rẹn vbene ẹtin ima sẹ. Ọ ma khẹke ne ima gha ghee emwa fian okhuo ne egbe ima, rhunmwuda, ma gha ru vberriọ, ma sẹtin do gha gbe I ma rẹn vbe okiekie, orhiọn sẹtin vbe gbe ye ima iwu. (Luk 14:28) Zẹvbe ọguọmwadia e Jehova, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ruẹ, u wa vbe mwẹ esa ne u ye vbe otu ọghẹe. Ẹi re rhunmwuda wẹẹ, te u maan sẹ emwa ọvbehe ẹre ọ ya e Jehova si ruẹ kẹ egbe. Sokpan rhunmwuda, nọ na bẹghe ẹre wẹẹ, u mu egbe rrie otọ, u mwẹ ekhọe esi kevbe wẹẹ, u mu egbe ne u ya ruẹ emwi vbe obọ ẹre, ẹre ọ zẹe nọ na si ruẹ kẹ egbe. Gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, ọ wa gbọyẹmwẹ yọ, vbe u ghaa hia vbene ẹtin ruẹ sẹ vbe ugamwẹ ọghẹe. Izinegbe kevbe amuẹtinyan ne u mwẹ rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ “ekhọe esi nọ họn ẹmwẹ” ẹre u khin. (Luk 8:15) Nọnaghiyerriọ, ye gha ru vbene ẹtin ruẹ sẹ vbe ugamwẹ e Jehova. Ẹghẹ nii, u ghi sẹtin “zẹ okpowẹ ba ẹmwẹ emwi” ne u sẹtin ru vbe ugamwẹ e Jehova.​—Gal 6:4. w21.07 24 ¶15; 25 ¶20

Ọ khẹke ne ima zin egbe khẹ e Jehova, vbe emwa ghaa ya obọ dan mu ima. Ediọn gha họn wẹẹ, ọtẹn ru orukhọ nọ wegbe, iran ghi rinmwian e Jehova, nọ rhie “ẹwaẹn nọ ke odukhunmwu rre” ne iran, ne iran mieke na rẹn aro nọ ya ghee emwi nọ sunu nii. (Jems 3:17) Emwi ne iran wa gualọ, ọre ne iran ru iyobọ ne ọmwa nii ya kie werriegbe vbe orukhọ ọghẹe. (Jems 5:19, 20) Iran vbe hoo ne iran gbogba ga etẹn ni rre uwu iko, kevbe ne iran rhie ifuẹko ne emwa ne orukhọ ọghe ọmwa nii si obalọ gie. (2 Kọr 1:3, 4) Ediọn gha vbe khian bu ohiẹn ẹmwẹ na, iran ghi ka gualọ otọ ẹre nẹ, ugbẹnso ọna sẹtin rhie ẹghẹ. Vbe iyeke ọni, iran ghi mu ẹmwẹ na ye erhunmwu, iran ghi ya Ebe Nọhuanrẹn dia ọmwa nii ye odẹ, iran ghi vbe gbe ẹre hin ọkhọ rre “vbene ọ ke yi.” (Jer 30:11) Ediọn i ya okhirhi okhirhi bu ohiẹn. Ediọn gha lele adia nọ ke obọ e Jehova rre ya zuze ye ẹmwẹ na, etẹn hia vbe uwu iko ẹre ọ khian miẹn ere vbọ. w21.08 10-11 ¶12-13

Rhunmwuda ukhunmwu nọ ghaa fi vbe otọ Izrẹl, e Naomi, ọdafẹn ọnrẹn kevbe ivbi ẹre eva, keghi kpa gha rrie otọ e Moab. Evba ẹre ọdafẹn ọnrẹn na wu. Evba nii ẹre ivbi ẹre na vbe rhie okhuo; sokpan evbọ da ọmwa nọ wẹẹ, iran eva na vbe wu. (Rut 1:3-5) Ena hia keghi ya agbọn khan e Naomi. Iro han Naomi sẹrriọ wẹẹ, ọ na gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ẹre ọ si ene irẹn ye ye irẹn egbe. Ẹmwẹ nọ ghi ta, ya ima rẹn aro nọ ghi ya gha ghee Jehova. Ọ wẹẹ: “Nọyaẹnmwa mu aro nọ khọ da mwẹ nẹ.” Ọ ye vbe kha wẹẹ, “Osanobua ne Udazi ye obọ nọ tọn mu mwẹ nẹ. . . . Osanobua ne Udazi bu abe gbe mwẹ nẹ, ọ na vbe ye sẹ mwẹ usẹ.” (Rut 1:13, 20, 21) E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, “a gha ya obọ nọ tọn mu ọmwa ẹwaẹn, ọ sẹtin si ohu yọ ẹre egbe.” (Asan 7:7) Ọ keghi loo e Rut ya ru iyobọ nẹẹn. E Rut keghi ya ekhọe hia ru iyobọ ne iye ọdọ ẹre, ọ na vbe fu ẹre ẹko rre; ẹi mwẹ ọna ma yae rẹn wẹẹ, e Jehova ye hoẹmwẹ ọnrẹn. w21.11 9 ¶9; 10 ¶10, 13

Na na wẹẹ, ne ima mu aro ye iwinna ne ima ru vbe ugamwẹ e Jehova nia, te ọni ghi rhie ma wẹẹ, ne ima ghẹ ghi hia ne ima ru sayọ ra? Hiehie! Te ọ khẹke ne ima gha fian okhuo ne egbe ima, ne ima mieke na gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne ima ya kporhu, odẹ ne ima ya ma emwa emwi, kevbe odẹ ne ima ya ru iyobọ ne etẹn ne ima gba ga. Ma gha sẹtin musọe vbe okhuo ne ima fian ne egbe ima, deghẹ ima na gha rhie aro tua vbene ima khian ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe hẹ, ne ima gha te ya rẹn ọghe enegbe ima ọkpa. (Itan 11:2; Iwinna 20:35) De okhuo eso ne u gha sẹtin fian ne egbuẹ? Rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ya rẹn okhuo eso nọ ma lọghọ gbe ne u gha sẹtin fian ne egbuẹ. (Itan 16:3) Usun okhuo ne u gha sẹtin fian ne egbuẹ, ọre ne u rhie egbe ye iwinna arọndẹ ọghe ovbi ẹghẹ kherhe ra ọghe ẹghẹ hia. U sẹtin ya ga vbe Bẹtẹl, u sẹtin vbe deba etẹn ni bọlọ owa ugamwẹ, u sẹtin vbe ruẹ urhuẹvbo ọgbọn ne u mieke na yae gha kporhu, u sẹtin kue vbe ya kporhu vbe ẹvbo ọvbehe. w21.08 23 ¶14-15

E Jehova wa hoo nọ gha rhie ahoẹmwọmwa nẹi beghe ma. (Hoz 6:6) Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na loo akhasẹ ighẹ Maika ya tama ima wẹẹ, ne ima gi ahoẹmwọmwa nẹi beghe gha yẹẹ ima. (Mai 6:8) Ma ke sẹtin ru ọna, ọ khẹke ne ima rẹn emwi na ya ahoẹmwọmwa nẹi beghe kha. Vba ya ahoẹmwọmwa nẹi beghe kha? Odẹ igba 230 ẹre “ahoẹmwọmwa nẹi beghe” ladian vbe New World Translation of the Holy Scriptures. Vba ya ẹmwẹ na kha? A gha wẹẹ ọmwa mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi beghe, ọ rhie ma wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne ọmwa nii mwẹ daa ọmwa wegbe sẹrriọ wẹẹ, ọ ghi rhikhan muẹn, te ọ maan o, ra te ọ khọọ. A ghaa guan kaẹn ọmwa nọ gele mwẹ ahoẹmwọmwa na, e Jehova nọ. Ẹi khabe ne Ọba ighẹ Devid na kha wẹẹ: “Nọyaẹnmwa, ahoẹmwọmwa ruẹn nẹi beghe sẹ ẹrinmwi . . . Osanobua, ighobioye ọre ahoẹmwọmwa ruẹn nẹi beghe khin.” (Psm 36:5, 7) Ma gele gbọyẹmwẹ ye ahoẹmwọmwa nẹi beghe ọghe Osanobua zẹvbe ne Devid vbe gha ye ra? w21.11 2 ¶1-2; 3 ¶4

E Jesu ọre “ọmọdiọn” ọghe emwi hia ne Jehova yi; irẹn kevbe avbe odibosa ni rre ẹrinmwi, keghi rre usun emwa ni rre ẹgbẹe ọghe Jehova. (Kọl 1:15; Psm 103:20) Vbe Jesu rre agbọn na, ọ keghi gi erhuanegbe ẹre rẹn wẹẹ, iran gha sẹtin tie Jehova Erha iran. Vbe ọ ghi gu erhuanegbe ẹre guan, ọ keghi tie Jehova, “Erha mwẹ kevbe Erha uwa.” (Jọn 20:17) Ma gha ya egbe fiohan ne Jehova nẹ, ma na vbe dinmwianmẹ, ma ghi do deba etẹn gha ga e Jehova zẹvbe ẹgbẹe ọkpa. (Mak 10:29, 30) Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ẹre Jehova khin. E Jesu hoo ne ima gha ghee Jehova vbene irẹn vbe ghee ẹre; ọni ọre zẹvbe Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa, kevbe ne ima gha sẹtin sikẹ, ẹi re ọmwa nọ mwẹ ekhọe atosi. Ọ khian ghi suẹn erhunmwu nii, ọ na wẹẹ: “Erha Mwa.” E Jesu gha te wẹẹ, ne ima tie Jehova “Osanobua Noghodua,” ‘Ayi,’ ra “Ọba etẹbitẹ,” sokpan ọ ma ru vberriọ, agharhemiẹn wẹẹ, avbe iwaeni na ma de emwi nọ rhia. (Gẹn 49:25; Aiz 40:28; 1 Tim 1:17) Nọghayayerriọ, e Jesu na tie Jehova “Erha.” w21.09 20 ¶1, 3

E Jehova keghi loo avbe akhasẹ ọghẹe ya ya obọ sekhae ne Ọba e Manasẹ, sokpan ọ ma rhie. Vbe okiekie, “e Nọyaẹnmwa keghi fan obọ ẹre ne ivbiyokuo Asiria, ne iran mu okuo la e Juda. Iran keghi mu e Manasẹ, iran na halọ ẹghọ ye ọre egbe, iran na ya ọgiọrọ rrọ ẹre, iran na muẹn gha rrie Babilọn.” Vbe ọ ghi rre eghan vbe Babilọn, ọ na suẹn gha mu enegbe ẹre roro. Ọ keghi mu egbe rrie otọ, “ọ na werriegbe bu e Nọyaẹnmwa ne Osanobua ẹre gha dee.” Ẹi re ọni ọkpa, “ọ na rinmwiaẹn wẹẹ nọ yi irẹn obọ.” Vbene ẹmwata, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ẹi re uhukpa, ẹi re igbava ẹre Manasẹ rinmwian e Jehova. (2 Krọ 33:10-12) Vbene ẹghẹ ya khian, e Jehova keghi họn erhunmwu e Manasẹ. E Jehova keghi bẹghe ẹre wẹẹ, Manasẹ gele fi werriẹ nẹ, rhunmwuda erhunmwu nọ ghaa na. Ọ keghi yabọ e Manasẹ, ọ na werriegbe muẹn ye ukpo ọba. E Manasẹ keghi loo ẹkpotọ nọ kie nẹẹn, ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn gele fi werriẹ nẹ. w21.10 4 ¶10-11

Akuila kevbe Prisila keghi kpa hin ẹdogbo ne iran te ka ye rre, iran na ghi ya gualọ eke ne iran khian dia kevbe ehe ne iran khian na vbe gha do ẹki ọghe iran. Vbe iran ghi sẹ e Kọrinti, iran na deba ukọ ighẹ Pọl gha ru iyobọ ne etẹn ni rre evba. Vbene ẹghẹ ya khian, iran na ghi kpa gha rhie eke ne etẹn ni kporhu iyẹn nọ maan i na bun. (Iwinna 18:18-21; Rom 16:3-5) Ẹi mwẹ ọyẹnmwẹ ma gha sẹ iran, zẹvbe ne iran ya gha ru iwinna ọghe Jehova kugbe! Avbe ọdọ vbe amwẹ ni rrọọ vbe ẹghẹ ọghe ima, gha sẹtin ya egbe taa Akuila vbe Prisila, deghẹ iran na mu Arriọba Osanobua karo. Ẹghẹ ne okpia vbe okhuo ya si egbe obọ, ẹre ọ khẹke ne iran ya ta vbene iran khian ya loo ẹdagbọn iran hẹ. Ọdọ vbe amwẹ ghaa si irri ọkpa, zẹvbe ne iran ya winna iwinna e Jehova, ẹkpotọ ghi do kie ne iran ya bẹghe odẹ ughughan ne Jehova ya fiangbe iran.​—Asan 4:12. w21.11 16-17 ¶11-12

Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne evbibiẹ ima. A te miẹn wẹẹ, Osanobua gbe uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:3 ma Ivbi Izrẹl, nọ na wẹẹ, ne iran gha rhie ọghọ ne evbibiẹ iran, ọ na wẹẹ, “Wa gha re ni huanrẹn rhunmwuda ọmwa nọ huanrẹn mẹ khin. Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua uwa.” (Lẹv 19:2) Ma gha muẹn roro uhi ne Jehova gbe ne ima, ma sẹtin do gha nọ egbe ima wẹẹ, ‘Mẹ gele rhie ọghọ ne evbibiẹ mwẹ vbene ọ khẹke ra?’ Adeghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, u ma hia sẹ vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ ma he ye la, u gha ye sẹtin rhie ọghọ nọ khẹke ne iran. Ne ima gha te ya gha gbe I ma rẹn, ye emwi ne ima ma sẹtin ru ne evbibiẹ ima vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ khẹke ne ima hia nian vbene ẹtin ima sẹ, ne ima ya gbaroghe iran vbene ọ khẹke. U sẹtin gha mu otuẹ gie iran vbe ẹghẹ hia, u ghi vbe gha mwẹ ẹghẹ ne iran. U sẹtin gha rhie igho ne iran, ne iran ya da egbe yi, u ghi vbe gha dẹ emwi ne iran gualọ ne iran; u ghi gha ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, u ghi vbe gha rhie igiọdu ne iran vbe ẹghẹ hia. U ghaa ru ena hia, ọni rhie ma wẹẹ, u lele uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:3. w21.12 4-5 ¶11-12

Ọba e Devid, ru orukhọ nibun. Vbe igiemwi, e Devid lovbiẹ ke amwẹ ẹrrẹẹ, ọ na vbe gbe ọdafẹn ọnrẹn rua. (2 Sam 11:2-4, 14, 15, 24) Emwi ne Devid ru na, keghi si obalọ gie ẹre kevbe ẹgbẹe ọre; ikhuo nikẹre nọ mwẹ vbe owa wa vbe rri oya yọ. (2 Sam 12:10, 11) Ọ vbe gha mwẹ asẹ ọkpa ne Devid ma ya mu ẹtin yan e Jehova; ọ na wẹẹ ne emwa ya ka inu ivbiyokuo ni rre otọ Izrẹl, agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova wẹẹ nẹ ghẹ ru vberriọ. Rhunmwuda uyinmwẹ ne Devid yinrin, odẹ orhunmwu 70,000 ẹre ọ lae. (2 Sam 24:1-4, 10-15) U gha te kha wẹẹ, ọ ma khẹke ne Jehova yabọ e Devid ra? E Jehova ma ghee ẹre vberriọ. Te Devid wa mudia ẹse ke egbe ọvbokhan gha dee, ọ na vbe roro iro fi uyinmwẹ werriẹ; ọna ẹre Jehova ghee re vbe egbe ẹre. Rhunmwuda ọni, ọ keghi yabọ ẹre. E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ekhọe hia ẹre Devid ya hoẹmwẹ irẹn kevbe wẹẹ, ọ hoo nọ ru emwi esi. Ma wa ghọghọ wẹẹ, uyinmwẹ esi ọghe ima ẹre Jehova ghee.​—1 Ọba 9:4; 1 Krọ 29:10, 17. w21.12 19 ¶12-13

Obọ esi ẹre Jesu ya gha mu emwa ne egbe ma gba na. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne Jesu ya gie emwa bu e Jọn ne Baptist, ne iran tama rẹn wẹẹ: “Avbe arhuaro bẹghe odẹ, avbe uke khian, a khuẹ avbe ọkhọnmwoti huan, ayin ehọ họn ẹmwẹ, a huẹn ni wu kpaegbe vbe orinmwi, a kpe orhu iyẹn nọ maan ma avbe ivbiogue.” Vbe emwa ghi bẹghe emwi ọyunnuan ne Jesu ru, emwa kegha “rho Osanobua vbe uyi.” (Luk 7:20-22) Ivbiotu e Kristi wa vbe hoo ne iran gha ya obọ esi mu emwa ne egbe ma gba na, zẹvbe ne Jesu ru ẹre. Ọni ẹre ọ si ẹre ne ima i na ya obọ dan mu iran. Ẹmwata nọ wẹẹ, ma i khian sẹtin mu iran egbe rran. Sokpan ẹkpotọ kie ne ima, ne ima ya kporhu ma emwa hia ni ye rre uwu ebiebi, ya sẹ egbe emwa ne egbe ma gba na. Ma ghi gi iran rẹn wẹẹ, e paradais gha rre, egbe gha rran iran, ẹghẹ nii, emwa hia fẹẹrẹ ghi do kakabọ sikẹ Osanobua. (Luk 4:18) Emwa nibun ni họn iyẹn nọ maan na, suẹn gha ga Osanobua nẹ. w21.12 9 ¶5

Emwi nọ rre Ebe Nọhuanrẹn ẹre Jems ya gha ma emwa emwi. Ọ keghi loo Ebe Nọhuanrẹn ya ru iyobọ ne etẹn ya rẹn wẹẹ, e Jehova gha san iran ẹse, deghẹ iran na mudia ẹse zẹvbe nọ ghaa ye ne Job. Ma bẹghe ẹre wẹẹ, ẹmwẹ ne Jems loo ro vbe ọ ma etẹn emwi, ma zẹdẹ lọghọ gbe na rẹn otọ ẹre. Ọ ma gha ya ẹmwẹ obọ ẹre ma emwa emwi, ne emwa mieke na gha tian rẹn, sokpan ọ kegha ma emwa emwi vbe odẹ nọ gha rhie uyi gie Jehova. Emwi ne ọna ma ima re: Gha ya e Baibol ma emwa emwi, u ghi vbe gi emwi ne u ma iran ẹre, gha re na rherhe rẹn otọ ẹre. Ọ ma khẹke ne ima gha ya ẹmwẹ obọ ima ma emwa emwi, ne iran mieke na gha tian ima; nọghayayerriọ, ọ khẹke ne ima gha loo ẹmwẹ Osanobua ya ma emwa emwi, ima ghi vbe gi iran rẹn vbene ọ hoẹmwẹ iran hẹ. (Rom 11:33) Vbe igiemwi, ọ ma khẹke ne ima tama emwa ne ima gu ruẹ e Baibol wẹẹ, ‘akpawẹ imẹ nọ, emwi ne I gha te ru ẹre ọna khin.’ Nọghayayerriọ, ma sẹtin ya okha eso ni rre Baibol ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na rẹn aro ne Jehova ya ghee emwi. Ẹghẹ nii, iran ghi gha hoo ne iran gha ru emwi nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ẹi re emwi nọ khian gha yẹẹ ima. w22.01 10-11 ¶9-10

Ẹmwata nọ wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima ru emwi ke emwi nọ gha rhie ikuanegbe ne ogieva ima, sokpan ọ ye mwẹ emwi ọvbehe ne Osanobua hoo ne ima ru. Ọ khẹke ne Ovbiotu e Kristi hoẹmwẹ ogieva ẹre zẹvbe nọ hoẹmwẹ egbe ẹre, deghẹ ọ hoo nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. E Jesu keghi gi emwa rẹn emwi nọ si ẹre ne uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:18 na wa ru ekpataki. E Farisi ọkpa keghi nọ e Jesu wẹẹ: “De ne ọre iyi nọ ghi wa kpọlọ sẹ vbe usun avbe Uhi hia?” E Jesu wanniẹn wẹẹ, “uhi kpataki nọ kpọlọ sẹ” ọre nọ ya ekhọe hia, orhiọn ẹnrẹn hia, otọ ẹko ẹre hia, kevbe ẹtin ẹnrẹn hia hoẹmwẹ e Jehova. Ẹre Jesu na ghi ya unu kaẹn ẹmwẹ nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:18, nọ khare wẹẹ: “Ne ogieva nọ ghi vbe kpọlọ sẹ vbe ye vbe ọre: ‘Gha hoẹmwẹ ogieva ruẹ zẹ vbe egbe ruẹ.’” (Mat 22:35-40) Odẹ bun ne ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ogieva ima. Odẹ ọkpa ne ima khian ya rhie ẹre ma, ọre ne ima lele ibude nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:18 nọ khare wẹẹ: “Ghẹ rria ọmwa rhọkpa ikhi ra ne u gha mu ohu ẹre yọ khian.” w21.12 10-11 ¶11-13

E Jesu keghi si ẹre obọ, ọ na miẹn ukọ e Pita fan. Vbe ẹghẹ ne Pita na gha ghee Jesu, ọ na sẹtin khian vbe uhunmwu amẹ, agharhemiẹn wẹẹ, nene amẹ ghaa vba yo vba rre. Sokpan vbe ọ ghi suẹn gha ghee vbene okpe ẹhoho nii ya gha la hẹ, ohan keghi la ẹre egbe; ẹre ọ na ghi suẹn gha dinmwi ye uwu amẹ. (Mat 14:24-31) De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe emwi nọ sunu daa e Pita? Vbe ẹghẹ ne Pita ya ladian vbe uwu okọ nii, ọ ma rẹn wẹẹ, emwi rhọkpa gha ya irẹn dinmwi ye uwu amẹ. Te ọ wa gha hoo nọ khian vbe uhunmwu amẹ nii bu e Jesu. Sokpan, nọ gha te ya rhie aro daa e Jesu, ọ na suẹn gha si osi. Ẹmwata nọ wẹẹ, ma i khian sẹtin khian vbe uhunmwu amẹ, sokpan ẹghẹ hia ẹre ima ya werriẹ aro daa edanmwẹ. Adeghẹ ima i muẹn roro vbe ẹghẹ hia, avbe afiangbe ni khẹ ima vbe odaro, osi ẹmwẹ agbọn na sẹtin ya ima khian rree ne Jehova. Ma gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin, te ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova, ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha sẹtin miẹn ima fan. w21.12 17 ¶6-7

Deghẹ ima na gha na erhunmwu, ma na gha tie Baibol, ma na vbe gha mu emwi ne ima tie roro, te ima ga e Jehova vberriọ. Ma ghaa na erhunmwu, te ima gu Erha ima nọ rre ẹrinmwi guan; ekhọe hia ẹre ọ ya hoẹmwẹ ima. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya tie Baibol, te ima ruẹ emwi vbe obọ Osanobua; irẹn ọre ọmwa nọ ghi mwẹ ẹwaẹn sẹ vbe agbọn vbe ẹrinmwi. (Itan 2:1-5) Ma ghaa mu emwi ne ima ruẹ vbekpa Osanobua roro, te ima hoo ne ima rẹn aro ọmwa nọ khin kevbe emwi nọ khian ru ne ima ne emwa nagbọn. Egbe emwi vbenian ẹre ọ khẹke ne ima gha loo ẹghẹ ima ya ru. Sokpan vbọ khian ru iyobọ ne ima? Gualọ ehe ne owogho i ye. Ma gha wa miẹn emwi nibun ruẹ vbe obọ e Jesu. A te miẹn wẹẹ, ọ suẹn gha kporhu iyẹn nọ maan, ọ na ya gbe ikpẹdẹ 40 vbe uwu ato. (Luk 4:1, 2) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ehe nọ divbiẹ ghaa nọ, ẹi mwẹ e Jesu ma loo ẹkpotọ nii ya na erhunmwu gie Osanobua, ọ vbe gha muẹn roro, emwi ne Jehova hoo ne irẹn ya ẹdagbọn irẹn ru. Emwi ne Jesu ru na, keghi mu ẹre egbe ye otọ khẹ edanmwẹ nọ ghi miẹn. w22.01 27-28 ¶7-8

Ọdiọn ra ọtẹn ọvbehe nọ mudia ẹse, gha bẹghe emwi eso ne ima i ru ẹse, ọ sẹtin dia ima. Adeghẹ ọmwa na ya e Baibol bu ima ude, te ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi, rhunmwuda te ọ hoẹmwẹ ima, ẹre ọ si ẹre nọ na do bu ima ude. Na gbe ọdẹn na ta ẹmwata, ugbẹnso ọ sẹtin gha lọghọ na rhie ude na bu ima re, uhiẹn ọ ghi kue ya ohu gha mu ima. Vbọsiẹ nọ na yerriọ? Ẹmwata nọ wẹẹ ima rẹnrẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo; sokpan, ọmwa gha do tama ima wẹẹ, ọ mwẹ emwi eso ne ima ma ru ẹse, ọ ghi gha lọghọ ne ima miẹn ọnrẹn yi. (Asan 7:9) Ma ghi kue gha gualọ vbene ima khian ya gi ọmwa nii rẹn wẹẹ, ima ma rri abe. Ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ‘Vbọzẹ nọ na do bu mwẹ ude? Te ọ mwẹ emwi nọ gualọ vbọ ra? Ọ ma vbe mu ẹmwẹ ye owa ẹse. Irẹn nọ do gu mwẹ guan na, irẹn maan sẹ mwẹ ra?’ Adeghẹ ibude ne ọmwa rhie ne ima, ma na yẹẹ ima, ọ sẹtin la ima iyeke ehọ fua, ma ghi gha gualọ ọmwa nọ gha ta ẹmwẹ ne ima gualọ ye ima ehọ. w22.02 8-9 ¶3-4

Emwi eso rrọọ nọ gha sunu vbe agbọn ọgbọn, nọ gha rhie ẹre ma deghẹ ima gele mu ẹtin yan e Jehova ra? Gia ghee emwi nọ sunu, vbe Ivbi Izrẹl ghi kpa hin Igipt rre nẹ. Eso vbe uwu iran na suẹn gha vian wẹẹ, evbare ne iran ghaa re vbe otọ Igipt, maan sẹ mana ne Jehova ya gha koko iran. (Nọm 11:4-6; 21:5) Egbe emwi vbenian gha vbe sẹtin sunu daa ima ra, vbe orueghe nọkhua gha ghi gberra nẹ ra? E Jehova gha ghi guọghọ emwa dan nẹ, ẹi re iwinna ne kherhe ma khian ru, a te do ya agbọn na khian e Paradais. Egbọre iwinna ne ima khian ru i khian gha khuẹrhẹ vberriọ kevbe wẹẹ, emwi i khian wa deyọ vbene ima gualọe yi vbe ẹghẹ nii. Te ima khian ghi gha vian wẹẹ, emwi ne Jehova kpemehe ẹre ma sẹ ima ra? Emwi ọkpa ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ: Adeghẹ ima na gha gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova kpemehe ne ima nian, ma gha vbe sẹtin ru vberriọ vbe odaro. w22.02 7 ¶18-19

“Ovbi e Ju” kevbe “uwa” ne ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Zẹkaraia 8:23 ya unu kaẹn, mudia ye ihe etẹn na hannọ zẹ ni dekẹ vbe agbọn na. (Rom 2:28, 29) “Ikpia igbe ni ke agbẹnvbo ughughan rre” ne ako nii guan kaẹn, ọre emwa ni ya aro yọ wẹẹ, uhunmwu otagbọn ẹre iran khian gha ye vbe etẹbitẹ. Ne iran na “daeyi gbain ighẹ ukpọn” ọghe etẹn na hannọ zẹ rhie ma wẹẹ, iran deba iran ga e Jehova vbe odẹ ọghe ẹmwata. E Jehova vbe ya ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Ẹzikiẹl 37:15-19, 24, 25 sẹ, ọ na ru ẹre ne etẹn na hannọ zẹ kevbe emwa ni khian yin agbọn na gha mwẹ akugbe, emwi rhọkpa i sẹtin wannọ iran. Akhasẹ ighẹ Ẹzikiẹl ya unu kaẹn erhan eva. Etẹn na hannọ zẹ ẹre a ya gie “erhan nọ rre ihe Juda.” Uniẹn e Juda, ẹre a na gha zẹ avbe ọba ni ghaa khaevbisẹ vbe otọ Izrẹl nẹdẹ. Emwa ni khian yin agbọn na, ẹre a ya gie “erhan nọ rre ihe Izrẹl.” Vbene a ku erhan eva nii kugbe, erriọ ẹre Jehova ku oghẹn eva na kugbe. Ọna rhie ma wẹẹ, e Jesu Kristi ẹre ọ khian gha kha yan oghẹn eva na, zẹvbe ne iran ya ga e Jehova kugbe.​—Jọn 10:16. w22.01 22 ¶9-10

E Jesu guan kaẹn emwa ni ghaa ru ẹse ne ivbiogue, ne agbọn vbe ẹrinmwi mieke na ba bẹghe iran. Agharhemiẹn wẹẹ emwi esi ẹre iran ru, ọ ma ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. (Mat 6:2-4) Deghẹ ima i ru ẹse ne emwa ọvbehe, rhunmwuda ere ne ima khian miẹn vbọ, ọni rhie ma wẹẹ, ọmwa esi ne ọmwa ẹsi ẹre ima khin. U sẹtin nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Deghẹ I na gele rẹn emwi nọ khẹke ne I ru, mẹ gele ru ẹre ra? Vbọ mobọ ya mwẹ ru ẹse ne emwa ọvbehe?’ Ẹghẹ hia ẹre Osanobua ya winna, orhiọn nọhuanrẹn ọre ẹtin nọ ya ru emwi. (Gẹn 1:2) Nọnaghiyerriọ, avbe uyinmwẹ ne orhiọn nọhuanrẹn ya ọmwa mwẹ, gha wa sẹtin ya ima zẹ emwi ru. Vbe igiemwi, ukọ ighẹ Jems keghi kha wẹẹ: “Iyayi ra amuẹtinyan nẹi mwẹ iwinna, orinmwi nọ.” (Jems 2:26) Erriọ avbe uyinmwẹ nikẹre ne orhiọn nọhuanrẹn ya ọmwa mwẹ vbe ye. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya rhie ẹre ma, ọ ghi wa vẹẹ na rẹn wẹẹ, orhiọn nọhuanrẹn ọghe Osanobua ẹre ọ loo ima. w22.03 11 ¶14-16

Ma sẹtin gha mwẹ obọ vbe iwinna ugamwẹ ughughan, ma sẹtin vbe gha ru ẹse ne emwa. Sokpan, ọ ye mwẹ emwi ọvbehe ne kpataki ne ukọ ẹ Pita wẹẹ ne ima gha ru. A te miẹn wẹẹ, e Pita tama ima ne ima gha re emwa ni huanrẹn vbe emwi hia ne ima ru, ọ na wẹẹ: “Wa mu ekhọe uwa egbe ye otọ na ya fian emwi gbua.” (1 Pit 1:13) De emwi nọ wẹẹ na fiangbua? E Pita wẹẹ te etẹn na hannọ zẹ, “mu iwinna ọyunnuan Osanobua go.” (1 Pit 2:9) Vbene ẹmwata, Ivbiotu e Kristi hia wa mwẹ obọ vbe iwinna ne kpataki na. Uyi nọkhua ẹre Jehova mu ye ima egbe, ne ima na kporhu iyẹn nọ maan kevbe ne ima na ma emwa emwi! (Mak 13:10) Adeghẹ ima na gha hia ne ima lele ibude na, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ Osanobua kevbe ogieva ima. Te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoo ne ima gha re “nọ huanrẹn” vbe emwi hia ne ima ru. w21.12 13 ¶18

Uyinmwẹ esi ne etẹn mwẹ ẹre Pọl wa gha rhie aro tua. Ọ rẹn wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ iran mwẹ abakuru, iran i re emwa dan. Ọ hoẹmwẹ etẹn, ọni ẹre ọ si ẹre, nọ na gha rhie aro tua ako ne iran na hia. Ọ gha bẹghe ẹre wẹẹ iran ru emwi esi, sokpan ọ ye mwẹ eke nọ kẹ iran yi, ẹi kha wẹẹ emwa dan ẹre iran khin, ọ ghi hia nọ ru iyobọ nọ khẹke ne iran. Gia guan kaẹn vbene Pọl ya ru iyobọ ne etẹn nikhuo eva hẹ, ni ghaa rre iko e Filipai. (Fil 4:1-3) E Yuodia kevbe Sintike na gha mwẹ egbe ẹzọ. E Pọl ma wa suẹn gha gu iran gui, sokpan ọ keghi ye uyinmwẹ esi ne iran mwẹ rre. Ọ kpẹẹ re ne etẹn nikhuo eva na ke ya ẹkoata ga e Jehova. E Pọl rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ iran. Rhunmwuda ne Pọl na rhie aro tua uyinmwẹ esi ne iran mwẹ, ẹre ọ zẹe nọ na sẹtin rhie igiọdu ne iran, ne iran ru adọlọ. Ne Pọl na gha rhie aro tua uyinmwẹ esi ọghe etẹn, ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin gu obọ etẹn hia ni rre iko. w22.03 30 ¶16-18

Ọfunmwegbe ne Jehova rhie ne ima keghi mu ima orhiọn sẹ otọ. Erriọ ẹre ọ ghaa ye ne ọtẹn ima ọkpa na tie ẹre Luz. Ọ khare wẹẹ: “Ugbẹnso, I wa gha roro ẹre wẹẹ, mẹ ọkpa ẹre ọ rrọọ. I ghi kue gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ma hoẹmwẹ mwẹ. Sokpan, egbe iziro vberriọ gha wa la mwẹ ekhọe, I ghi wa tama e Jehova vbene emwi ye mwẹ hẹ. Ẹghẹ nii, orhiọn mwẹ ghi wa sẹ otọ.” Emwi nọ sunu daa ọtẹn na, ya ima rẹn wẹẹ, ma gha mu ọlọghọmwa ọghe ima ye obọ e Jehova, orhiọn ima ghi sẹ otọ. (Fil 4:6, 7) Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọmwa ima gha wu, e Jehova vbe Jesu gha ru iyobọ nọ khẹke ne ima. Ahoẹmwọmwa ne Jehova kevbe Jesu mwẹ ne ima, keghi gua ima kpa ya kporhu. Ma wa ghọghọ wẹẹ, e Jehova vbe Jesu rẹn vbene emwi ye ima hẹ, iran gha vbe ru iyobọ ne ima ya zin egbe. Ma ya aro ye ẹghẹ ne Jehova khian ya “khiẹn ameve hia hin aro [ima] rre.”​—Arhie 21:4. w22.01 15 ¶7; 19 ¶19-20

Odẹ eva ẹre Jesu wẹẹ ọ rrọọ, ọ ma gba vbe eha. Ọ wẹẹ ọkpa ye “huẹnrẹn,” vbene nọkpa na ye “gbodoo.” (Mat 7:14) Dọmwadẹ ọghẹe ẹre ọ khian zẹ ne egbe ẹre, odẹ nọ gha la. Azẹ nọ ghi ru ekpataki sẹ ẹre ọna khin, rhunmwuda, azẹ ne ima rhirhi ru, ẹre ọ khian tae, deghẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ gha sẹ ima obọ. Te emwa nibun wa bi la odẹ ne “gbodoo” nọ rrọọ, rhunmwuda, irẹn ẹre ọ khuẹrhẹ sẹ na la. Te emwa ni rre odẹ na wa ru emwi nọ rhirhi khọn iran, zẹvbe ne emwa ọvbehe vbe ru ẹre. Ọ ma gi iran na rẹn wẹẹ, Esu ẹre ọ si emwa la odẹ na, kevbe wẹẹ uwu, ẹre ọ kẹrikian. (1 Kọr 6:9, 10; 1 Jọn 5:19) Odẹ nọkpa ne Jesu guan kaẹn ye “huẹnrẹn,” ibozẹghẹ emwa ẹre ọ lae khian. Vbọzẹ nọ na yerriọ? E Jesu keghi tama ima wẹẹ, ne ima gha begbe, ne avbe akhasẹ ohoghe ghẹ mu ima rẹrẹ.​—Mat 7:15. w21.12 22-23 ¶3-5