April

Eguọmwadia e Jehova vbe ẹghẹ nẹdẹ wa miẹn ọlọghọmwa ne iran ma te ya aro yi. Gia guan kaẹn e Jekọb. Erhae keghi tama rẹn nọ ya rhie ọkpa vbe emọ ikhuo e Leban rọnmwẹ, rhunmwuda ẹgbẹe nii ghaa ga e Jehova. Erhae na vbe tama rẹn wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ẹre wọrhọwọrhọ. (Gẹn 28:​1-4) E Jekọb na ru emwi ne erhae tama rẹn. Ọ na kpa vbe otọ e Kenan, ọ na gha rrie ẹvbo e Leban, e Leban ghaa mwẹ emọ ikhuo eva na tie ẹre Lia kevbe Rekiẹl. E Jekọb wa hoẹmwẹ e Rekiẹl, ẹre ọ na ghi wẹẹ, irẹn gha ga yọ vbe ukpo ihinrọn. (Gẹn 29:18) Sokpan, emwi ma ghi deyọ vbene Jekọb te ya aro yi. E Leban keghi muẹn ru, nọ mieke na rhie ovbi ẹre nọdiọn na tie ẹre Lia. Ọ na wẹẹ irẹn gha rhie Rekiẹl ne Jekọb vbe uzọla nọ ghi lelẹe, sokpan te ọ khian ga yọ la ukpo ihinrọn ọvbehe. (Gẹn 29:​26, 27) Te Leban wa gha mu e Jekọb ru, vbe ukpo 20 gbalaka nọ ya winna lelẹe!​—Gẹn 31:​41, 42. w23.04 15 ¶5

De ọmwa ne ima gha sẹtin tu tie vbe ima ghaa gualọ ifuẹko kevbe ibude? Ma hia wa rẹn ewanniẹn ọghe inọta na. Ma gha sẹtin tu tie Jehova vbe erhunmwu. E Jehova tobọre ẹre ọ tama ima ne ima ru vberriọ. Ọ hoo ne ima “gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia.” (1 Tẹs 5:17) Ma gha sẹtin na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ ke ẹghẹ, ma ghi vbe rinmwiaẹn nọ rhie adia ne ima, nọ gha ru iyobọ ne ima vbe ẹdagbọn ima. (Itan 3:​5, 6) Osa nọ zẹ emwi obọ ẹre Jehova khin, rhunmwuda ọni, ọ wẹẹ ima gha sẹtin na erhunmwu gie irẹn inugba nọ rhirhi gha khin. E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee erhunmwu ne ima na. Ukpo nibun vbene Jesu te gha die agbọn na, ọ bẹghe vbene Jehova ya họn erhunmwu eguọmwadia ẹre ni ya ẹkoata gae, ke ikpia kevbe ikhuo. Vbe igiemwi, e Jesu ghaa gu Erhae rre ẹrinmwi, vbe Erhae họn erhunmwu ne Hanna, e Devid, Ẹlaija, kevbe ne emwa nibun ọvbehe ya ekhọe hia na. (1 Sam 1:​10, 11, 20; 1 Ọba 19:​4-6; Psm 32:5) Ẹ i khabe ne Jesu na ma erhuanegbe ẹre ne iran gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia kevbe ne iran gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha họn erhunmwu iran!​—Mat 7:​7-11. w23.05 2, 3 ¶1, 3

Ogie Ohẹn ighẹ e Jehoiada wa gha mwẹ imuohan ọghe Jehova. Emwi nọ sunu vbe ẹghẹ ne Atalaia ne ovbi e Jezibẹl, ya ya ẹtin vbe iwegbe suẹn gha kha yan Juda rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ ẹkoata daa Osanobua ẹre Jehoiada ghaa khin. Ọmwa nọ ghaa mwẹ ekhọe atosi kevbe nọ wa gha ya egbe hia gualọ ukpo ọba ẹre Atalaia ghaa khin, sẹrriọ wẹẹ, ọ na gha hia nọ gbele uniẹn ọghe ọba hia rua, avbe eyẹ ọre ẹre a kha na! (2 Krọ 22:​10, 11) Sokpan ọkpa vbe uwu emọ nii na tie ẹre Jehoas keghi miẹn uhunmwu, rhunmwuda ọvbokhan e Jehoiada, na tie ere Jehosieba keghi miẹn ọnrẹn fan. Irẹn vbe arowa ẹre na fẹko rhie ẹre lẹre, iran na gha gbaroghe ẹre. Erriọ e Jehoiada vbe Jehosieba ya gbogba ga uniẹn ọghe Devid, na mieke na miẹn ọmwa nọ khian rri ọba vbe Juda. Te Jehoiada wa gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova, ọ ma vbe gi ohan Atalaia muẹn. Vbe ẹghẹ ne Jehoas na gha rre ukpo ihinrọn, e Jehoiada keghi vbe rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ ẹkoata daa e Jehova. Ọ keghi ru emwamwa eso. Adeghẹ emwamwa na na mwẹ uhunmwu, e Jehoas nọ ke uniẹn e Devid rre ghi rri ọba. Sokpan adeghẹ ọ ma mwẹ uhunmwu, ọ gha lọghọ, e Jehoiada ke miẹn uhunmwu. E Jehova keghi rhie obọ ba emwamwa nii, emwamwa nii na mwẹ uhunmwu. w23.06 17 ¶12-13

Ọba ighẹ Nebekadneza gha te sẹtin gha ghee Daniẹl zẹvbe oghian ọba oghian ẹvbo, rhunmwuda ọni, ọ ghi wa gbe ẹre rua. Sokpan e Daniẹl ma gi ohan muẹn, ọ na ye rhan otọ imina nii. De emwi nọ ya e Daniẹl gha mwẹ udinmwẹ vbe ẹdagbọn ọnrẹn hia? Ẹ i mwẹ e Daniẹl ma miẹn emwi ruẹ vbe obọ evbibiẹ ọre vbe ọ ye kherhe, nọ yae gha mwẹ udinmwẹ. (Diut 6:​6-9) E Daniẹl wa rẹn Uhi ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl, vbe na ghee Uhi Igbe, sokpan ẹ i re ọni ọkpa, ọ vbe rẹn emwi nibun ọvbehe vbekpa nene Uhi, vbe na ghee emwi nọ khẹke ne Ivbi Izrẹl re kevbe emwi nọ ma khẹke ne iran re. (Lẹv 11:​4-8; Dan 1:​8, 11-13) E Daniẹl wa vbe rẹn okha ọghe emwa Osanobua kevbe emwi nọ sunu daa iran vbe iran he ẹmwẹ ye Osanobua obọ. (Dan 9:​10, 11) Emwi ne Daniẹl miẹn vbe agbọn keghi yae rẹn wẹẹ, e Jehova kevbe avbe odibo ọghẹe wa rre irẹn iyeke.​—Dan 2:​19-24; 10:​12, 18, 19. w23.08 3, 4 ¶5-6

Okhuo ne ẹwaẹn gba na kevbe nọ vbe ru azẹ nọ maan ẹre Rebeka wa gha khin, erriọ vbe ya zẹ owẹ nọ khẹke vbe ẹdagbọn ọnrẹn. (Gẹn 24:58; 27:​5-17) Ọrheyerriọ, ọmwa nọ mwẹ ọghọ kevbe nọ mu egbe nọ ya lele adia ẹre ghaa nọ. (Gẹn 24:​17, 18, 65) Adeghẹ u na gha mu egbe rriotọ vbe na ghee Rebeka, u na vbe gha ku obọ gbe ba emwa ne Jehova rhie asẹ na, u ghi gha re igiemwi esi ne emwa ruẹ vbe uwu ẹgbẹe kevbe emwa ne uwa gba rre iko. Ne ima mieke na gha re Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ vbe khẹke ne ima gha ru emwi ye oreghe. Ọguọmwadia e Jehova nọ ru emwi ye oreghe ẹre Ẹsta ghaa khin. Rhunmwuda nọ na gha ru emwi ye oreghe, ẹre ọ si ẹre nọ ma na mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma sẹ. Ọ keghi zẹ owẹ lele ibude ọghe ọtiọnrẹn nọdiọn, ne iran gba re eyeyẹ na tie ẹre Modẹkai. (Ẹsta 2:​10, 20, 22) U gha sẹtin vbe ya egbe taa Ẹsta, u ghi gha ru emwi ye oreghe, u gha nọ ibude vbe obọ emwa ọvbehe, u vbe zẹ owẹ lele ibude na rhie nuẹn. (Taitọs 2:​3-5) Ọ mwẹ odẹ ọvbehe ne Ẹsta ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn ru emwi ye oreghe. Ẹsta “kegha re ọmọ okhuo nọ mose, nọ wa zọ ẹsẹse,” ọrheyerriọ, ọ ma gha ru emwi nọ gha ya emwa ya aro ye ọre egbe, vbe na miẹn wẹẹ, a i ta enọye.​—Ẹsta 2:​7,15. w23.12 19-20 ¶6-8

Ekhọe ruẹ ghaa bu abe gbuẹ vbe ẹghẹ hia, ọ ghi do khian ihẹ nọkhua ne ima. Ma gha miẹn orukhọ ọghe ima kue nẹ, ma na fi werriẹ, ma na vbe hia ne ima ghẹ dọlegbe ru orukhọ nii, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova yabọ ima nẹ. (Iwinna 3:19) Ma gha ghi ru ena hia nẹ, e Jehova ma hoo ne ekhọe ima ye gha bu abe gbe ima. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, ọ gha wa zẹ ẹbe deghẹ ekhọe ima na ye gha bu abe gbe ima vbe ẹghẹ hia. (Psm 31:10) Iro gha han ima, ma sẹtin wa hẹwẹ vbe ulẹ ọghe arrọọ. (2 Kọr 2:7) Ekhọe ruẹ ghaa bu abe gbuẹ vbe ẹghẹ hia, rhie aro tua odẹ ẹmwata ne Osanobua ya “yabọ ọmwa.” (Psm 130:4) E Jehova yan rẹn wẹẹ irẹn gha yabọ emwa ni roro iro fi uyinmwẹ werriẹ nẹ, irẹn i “ghi vbe ye abakuru iran rre.” (Jer 31:34) Ọna rhie ma wẹẹ, e Jehova gha yabọ ruẹ nẹ, ẹ i khian ghi dọlegbe ya orukhọ ne u ru rre. Ghẹ gha gbe ọsumẹ segbe rhunmwuda wẹẹ, u i ghi sẹtin ru emwi eso nian vbe ugamwẹ e Jehova, rhunmwuda orukhọ ne u ru. E Jehova mianmian orukhọ ruẹ nẹ, erriọ vbe khẹke nọ gha ye ne uwẹ. w23.08 30 ¶14-15

Vbe ẹghẹ ne emianmwẹ e COVID-19 ya gha vẹwae, rhunmwuda ne Avbe Osẹe Jehova na gha lele adia nọ ke obọ otu e Jehova rre, iran ma gha si osi gberra egbe, vbe na ghee emwa ni ghaa danmwehọ iyẹn ohoghe. (Mat 24:45) Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima rhie ekhọe ima hin “emwi nọ maan sẹ” rre. (Fil 1:​9, 10) Emwi wa bun nọ gha sẹtin rhie ima ẹghẹ, sẹrriọ wẹẹ, ma i ghi miẹn ẹghẹ ya ru emwi ni maan sẹ. Emwi ne ima ru vbe ẹdẹgbegbe vbe na ghee evbare na re, ayọn na da, na gha sọyẹnmwẹ egbe, kevbe iwinna ne ima ru, sẹtin rhie ima ekhọe hin emwi ni ru ekpataki sẹ rre, deghẹ a na miẹn wẹẹ, ena ẹre ima mu yan uhunmwu vbe ẹdagbọn ima. (Luk 21:​34, 35) Vbe deba ọni, ẹdẹgbegbe ẹre ima vbe ya họn iyẹn ọghe emwa ni gbe olighi vbe ẹvbo kevbe iyẹn nọ dekaẹn avbe arriọba. Ọ ma khẹke ne ima gi avbe iyẹn vbenian rhie ima ekhọe hin emwi ni ru ekpataki sẹ rre. Rhunmwuda, adeghẹ ima ma begbe, ma sẹtin do gha ye iran ike vbe uwu ekhọe ima. Te Esu ru ena hia rhunmwuda, ọ hoo nọ mu idobo ye ima egbe, ne ima ghẹ mieke na gha ru emwi nọ yẹẹ e Jehova. w23.07 16-17 ¶12-13

Nọ ne emwa ọghe Jehova, ẹdẹ Ugie Ayere Ọghe Uwu Ọghe Kristi ọre ẹdẹ nọ ghi ru ekpataki sẹ vbe ukpo. Ọna ọre ugie ọkpa kẹkan ne Jesu wa tobọre tama erhuanegbe ẹre ne iran gha do. (Luk 22:​19, 20) Ọ keghi ye ima ẹre rre odẹ eso ne ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ ma gbọyẹmwẹ ye izọese ne Jesu ru. (2 Kọr 5:​14, 15) Ọ vbe kie ẹkpotọ yọ ne ima ya “rhie igiọdu” ne etẹn ima nikpia kevbe etẹn ima nikhuo. (Rom 1:12) Emwi ne emwa ọgbọn bẹghe vbe ugie na kevbe emwi ne iran họn wa yẹẹ iran, ọ ghi kue gua iran kpa ya suẹn gha ruẹ e Baibol. Vbe muẹn roro vbene Ugie Ayere ya ya ima mwẹ akugbe vbe uhunmwu otagbọn hia. Ẹ i khabe ne Ugie Ayere na gbe ima otiti! w24.01 8 ¶1-3

Zẹvbe ne ima ya muẹn roro emwi ne Jehova vbe Jesu ru ne ima, ma ghi do rẹn vbene iran hoẹmwẹ dọmwadẹ ima hẹ. (Gal 2:20) Te Jesu ya arrọọ ọghẹe zọ ese rhunmwuda wẹẹ, ọ hoẹmwẹ ima. Ne Jehova na ya Ovbi ẹre nọ ghaan ighẹ Jesu zọ ese ne ima, rhie ẹre ma wẹẹ, ọ hoẹmwẹ ima. E Jehova keghi kue ne Ovbi ẹre rri oya, ọ na vbe kue nọ wu ne ima. Ma bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, e Jehova gha hoẹmwẹ ọmwa, ẹ i muẹn lẹre, sokpan, ọ gele rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ọmwa nii. (Jer 31:3) E Jehova si ima kẹ egbe rhunmwuda nọ na hoẹmwẹ ima. (Yae tae Diuteronomi 7:​7, 8.) Ọmwa rhọkpa ra emwi rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin wannọ ima hin ahoẹmwọmwa nii rre. (Rom 8:​38, 39) Vbọ ye ruẹ hẹ ne u na rẹn wẹẹ, e Jehova mwẹ ahoẹmwọmwa vbenian? w24.01 28 ¶10-11

Aro nọ ghaan ẹre Ivbi Otu e Kristi na hannọ zẹ ni rrie ẹrinmwi, wa ya ghee emwi ne iran ya aro yi. Ọtẹn Nokpia Frederick Franz, nọ re ọkpa vbe uwu etẹn na hannọ zẹ keghi ya ekhọe hia kha wẹẹ: “Ẹ i mwẹ emwi ne ima ya aro yi ma sẹ obọ, te emwi hia ne etẹn 144,000 ya aro yi khian wa sẹ iran obọ, uhiẹn afiangbe ne ima khian miẹn gha sẹ emwi ne ima te ya aro yi.” Ọ ghi rre ukpo 1991 Ọtẹn Nokpia Franz keghi kha wẹẹ: “Aro nọ ghaan ẹre [ima] ye ya ghee emwi ne ima ya aro yi. . . . Zẹvbe ne ima ya zin egbe khẹ ọre, erriọ ima ya gbọyẹmwẹ yọ sayọ. Ọ sẹ ne ima gha zin egbe khẹ. Eban mẹ ghi kue gbọyẹmwẹ ye emwi ne ima ya aro yi sẹ.” Deghẹ ima ya aro yọ wẹẹ, ma gha sọyẹnmwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe ẹrinmwi ra vbe uhunmwu otagbọn na, emwi nọ hin usi, nọ sẹ nọ gha ya ima gha sọyẹnmwẹ ẹre nọ. Ilẹkẹtin ne ima mwẹ wẹẹ, emwi ne ima ya aro yi gha gele sẹ ima obọ gha sẹtin gha wegbe sayọ. w23.12 9 ¶6; 10 ¶8

Ogiukpo na ya ekọpa ru kegha rre onurho ọghe ibọkpọ ọghe ugamwẹ nẹdẹ, evba nii ẹre a na gha zọ ese gie Jehova. (Ẹks 27:​1, 2; 40:29) Vbọrhirhighayehẹ, avbe izọese na ma sẹtin gha fan emwa hin obọ ẹtin orukhọ rre fo. (Hib 10:​1-3) Izọese aranmwẹ na ghaa ru vbe ibọkpọ ọghe ugamwẹ keghi mudia ye ihe izọese ọkpa na khian ru vbe odaro nọ khian miẹn emwa nagbọn hia fan. E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, te Jehova gie irẹn gha die agbọn na, ne irẹn do ya arrọọ ọghe irẹn zọ ese ne emwa nagbọn. (Mat 20:28) Rhunmwuda ọni, vbe Jesu dinmwiamẹ, te ọ rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mu egbe ne irẹn khian ya ru emwi hia ne Jehova hoo ne irẹn ru. (Jọn 6:38; Gal 1:4) “Uhukpa” ẹre Jesu ya arrọọ ọghẹe zọ ese, ne ọmwaikọmwa nọ mu ẹtin yan rẹn mieke na fẹ vbe obọ ẹtin orukhọ vbe etẹbitẹ.​—Hib 10:​5-7, 10. w23.10 26-27 ¶10-11

Ma rhọkpa i khian sẹtin miẹn egbe ima fan vbe obọ orukhọ kevbe uwu. (Psm 49:​7, 8) E Jehova keghi ru emwamwa ne Ovbi ẹre do wu ne ima, ne ima mieke na miẹn fan, ẹse nọkhua ne ima i sẹtin ha osa yi ẹre Jehova vbe Jesu ru ne ima na. Zẹvbe ne ima ya muẹn roro emwi ne Jehova vbe Jesu ru ne ima, erriọ ima khian ya gha gbọyẹmwẹ ye izọese adẹwerriegbe sayọ. Vbe Adam ru orukhọ, ọ keghi muẹn fua ẹkpotọ nọ kie ne irẹn vbe ivbi ẹre ya gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Na mieke na sẹtin dẹ emwi ne Adam mu fua werriegbe, Jesu keghi ya arrọọ ọghẹe nọ gbae zọ ese. Vbe Jesu rre agbọn na “ọ ma ru orukhọ rhọkpa, ẹmwẹ erẹrẹ ma vbe ke ọre unu ladian.” (1 Pit 2:22) Ọmwa nọ gbae Jesu ghaa khin vbe ọ wu, rhunmwuda ọni te arrọọ ne Jesu ya zọ ese wa gua ẹre ro arrọọ ne Adam mu fua.​—1 Kọr 15:45; 1 Tim 2:6. w24.01 10 ¶5-6

Vbe Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ keghi la Ehe Nọ Huan Sẹ vbe uwu ọgua Osa ọghe orhiọn. Ma bẹghe ẹre wẹẹ, emwamwa ne Jehova ru ne Ivbi Otu e Kristi ya gha rhie ugamwẹ ẹmwata ne irẹn ẹre ọ hin usi sẹ. Emwamwa na hẹnhẹn egbe yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, kevbe ukpo ne Jesu na zẹ zẹvbe ohẹn. Ogie ohẹn ọghe Izrẹl kegha mu esagiẹn avbe aranmwẹ na ya zọ ese lae Ehe Nọ Huan Sẹ nọ ghaa rre ọgua Osa. Vbọrhirhighayehẹ, ọna keghi re ọgua Osa ne emwa nagbọn ya obọ bọ, sokpan, nọ ne Jesu, “ẹrinmwi ẹre irẹn wa gha rrie” nọ re ehe nọ ghi huan sẹ ehia, ọ na ya mudia ye odaro e Jehova. Ọ na muẹn ye erhae obọ asẹ ne irẹn te mwẹ ne irẹn ya gha rrọọ zẹvbe ọmwa nọ gbae vbe uhunmwu otagbọn, rhunmwuda ima ẹre Jesu na ru ọna, nọ mieke na “ya egbe ẹre zọ ese nọ ya kpe orukhọ kua.” (Hib 9:​24-26) Adeghẹ agbọn na ẹre ima ya aro yi wẹẹ, ima khian gha ye, ra ẹrinmwi ẹre nọ, ma hia gha sẹtin gha ga e Jehova vbe ọgua Osa ọghe orhiọn. w23.10 28 ¶13-14

Muẹn roro emwi ne Jesu ru ne ima vbe ẹrinmwi zẹvbe Ọba ọghomwa kevbe Ogie Ohẹn nọ mwẹ ẹnina. Vbe ẹ i re Jesu, ma i sẹtin sẹ “odaro ẹkete Osanobua, ehe ne ẹse ọhẹ ye” vbe ima ghaa na erhunmwu, ẹre ọ vbe zẹe ne ima na sẹtin rinmwian Osanobua nọ tohan ima kevbe nọ vbe gha ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ ne ima ya “gualọe zẹẹ.” (Hib 4:​14-15) Ọ ma khẹke ne ima gi ẹdẹ ọkpa gberra wẹẹ, ima ma muẹn roro emwi ne Jehova vbe Jesu he ru ne ima, kevbe emwi ne iran ye ru ne ima. Ọ khẹke ne ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne ima gha gbe ima otiti, ọ ghi vbe gu ima kpa ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. (2 Kọr 5:​14, 15) Odẹ ọkpa kpataki, ne ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova vbe Ovbi ẹre ru ne ima, ọre ne ima hia ne ima ru iyobọ ne emwa ọvbehe ne iran do khian Osẹe Jehova kevbe erhuanegbe ọghe Jesu. (Mat 28:​19, 20) Ọna ẹre ukọ e Pọl wa ru zẹẹ. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova hoo “ne emwa hia miẹn fan, ne iran vbe do rẹn ẹmwata nii.”​—1 Tim 2:​3, 4. w23.10 22 ¶13-14

Ma nibun wa loo ako nọ fu ọmwa ẹko rre na, vbe ima ghaa rre ikporhu, ya ma emwa re vbene Paradais khian gha ye hẹ. Vbe ima khian ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe kevbe egbe ima hẹ, ya do yayi wẹẹ, avbe emwi ni rre ebe Arhie Maan 21:​3, 4 gha gele sunu? Ẹ i re te Jehova wa ru eyan na kẹkan, ọ keghi vbe ta emwi eso nọ ya ima rẹn wẹẹ, irẹn gha gele mu eyan na sẹ. Vbe uviẹn nogie isẹn kevbe ehan, ma bẹghe emwi eso nọ gha ru iyobọ ne ima ya gele yaeyi, eyan ọghe Paradais ne Jehova ru. Evba nii khare wẹẹ: “Ọmwa nii nọ tota ye ẹkete nii keghi kha wẹẹ: ‘Ghee oo! I ya emwi hia khian ọghe ọgbọn.’ Ọ na vbe kha wẹẹ: ‘Gbẹnnẹ ẹmwẹ na yotọ, rhunmwuda, ẹmwẹ ẹmwata nọ gia mu ẹtin yan ẹre nọ.’ Ọ na vbe tama mwẹ wẹẹ: ‘Ọ sunu nẹ oo! Mẹ ọre Alfa kevbe Omega, omuhẹn kevbe ufomwẹ.’”​—Arhie 21:​5, 6a. w23.11 3 ¶3-5

Odẹ ne etẹn nikpia ni re igbama khian ya rhie ẹre ma wẹẹ iran roro emwi ẹse, ọre ne iran gha ru azẹ nọ khẹke, vbọ gha de ọghe egbe ne iran mu kevbe eto ne iran mu ye uhunmwu. Emwa ni ma rẹn e Jehova, nẹi vbe ya uhi ẹre ru emwi, ẹre ọ mobọ se avbe ukpọn ni rre atẹ ne emwa yọ. Iziro nọ ma gba ne iran mwẹ, ẹre ọ mobọ ya iran se avbe ukpọn ne piẹnpiẹnpiẹn, ikpia gha yọe, iran ghi do yevbe na ghee ikhuo. Ọtẹn nokpia nọ re igbama nọ hoo nọ do gha re Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn gha khian zẹ aro ukpọn nọ khian yọ, irẹnmwi ọghe Baibol kevbe igiemwi esi ọghe etẹn ni rre uwu iko ẹre ọ khẹke nọ dia ẹre. Ọ sẹtin nọ egbe ẹre wẹẹ: ‘Aro ukpọn ne I yọ rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ roro emwi ẹse kevbe nọ mu ọghe emwa ọvbehe roro, ẹre imẹ khin ra? Emwa gha bẹghe aro ukpọn ne I yọ, iran gha rherhe rẹn wẹẹ, ọmwa nọ ga e Jehova ẹre I khin ra?’ (1 Kọr 10:​31-33) Etẹn hia ni rre uwu iko kevbe Jehova keghi ya aro nọ ghaan ghee ọtẹn nokpia nọ re igbama nọ roro emwi ẹse. w23.12 26 ¶7

Vbe ẹghẹ nọ gberra, “ọba ọghe ahọ” wa kpokpo emwa ọghe Jehova. (Dan 11:40) Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ na na gha khọn Okuo Ọgbagbọn I kevbe Okuo Ọgbagbọn II, a keghi mu etẹn ima nibun ye eghan rhunmwuda ne iran i na mwẹ obọ ne iran ye vbọ, rhunmwuda ọna, ẹre a na vbe khu ivbi Osẹe Jehova eso hin ekusu rre. Vbọrhirhighayehẹ, ke ukpo nibun gha dee nian, eguọmwadia e Jehova ni rre ototọ arriọba na, wa vbe miẹn edanmwẹ eso nọ yae lọghọ ne iran sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, Arriọba Osanobua ẹre iran ye ẹre ike. Vbe igiemwi, ọ ghaa rre ẹghẹ na ya rhie obọ ye ọmwa ẹkpẹti, Ovbi Otu e Kristi ma na begbe, ọ sẹtin do gha hoo nọ deba otu arriọba ọkpa ra ọkpa vbe usun emwa na khian rhie obọ ye ọre ẹkpẹti. A sẹtin miẹn wẹẹ, ẹ i khian wa rhan aro rua ya rhie obọ ye ọmwa ẹkpẹti; sokpan ọ sẹtin gha mwẹ ọkpa nọ ye ẹre ike vbe uwu ekhọe ọghẹe. Rhunmwuda ọni, te ọ wa khẹke ne ima gi uyinmwẹ ima kevbe iziro ọghe ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ima i mwẹ obọ ne ima ye vbọ!​—Jọn 15:​18, 19. w23.08 12 ¶17

Zẹvbe ne ima ya rhulẹ, ọ khẹke ne ima gha “rhulẹ vbe odẹ ne ive nii gha na sẹ [ima] obọ.” (1 Kọr 9:24) E Jesu khare wẹẹ, “ẹmwẹ oregbe, ra ayọn na da gbe egbe kevbe osi ẹmwẹ agbọn na” sẹtin si ima ghee iyeke. (Luk 21:34) Avbe ako na kevbe avbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn ọvbehe gha sẹtin ya ima rẹn afiwerriẹ eso nọ khẹke ne ima ru zẹvbe ne ima ya rhie ulẹ arrọọ na. Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma gha sẹtin rhie ulẹ ọghe arrọọ sẹ ufomwẹ, rhunmwuda, e Jehova gha rhie ẹtin ne ima. (Aiz 40:​29-31) Rhunmwuda ọni, ghẹ gi emwi rhọkpa si ruẹ ghee iyeke! Ya egbe taa ukọ e Pọl, nọ ya egbe hia rhie ulẹ ọghe arrọọ, ne ive mieke na sẹ ọre obọ. (Fil 3:​13, 14) Ẹ i re ọmwa ẹre ọ khian gu uwẹ rhie ulẹ na, sokpan e Jehova ẹre ọ khian ru iyobọ nuẹn ya sẹtin musọe. E Jehova gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin mu ihẹ ruẹ, kevbe ne u sẹtin filo ihẹ ni ma khianrẹn kua.Vbe ẹtin e Jehova, u gha sẹtin ya izinegbe rhie ulẹ na sẹ ufomwẹ, ive nii ghi vbe sẹ ruẹ obọ! w23.08 31 ¶16-17

Vbe Jesu rre ukpo 12, evbibiẹ ọre keghi sẹrae ye Jerusalẹm. (Luk 2:​46-52) Vbene ẹmwata, ọ te wa khẹke ne aro e Josẹf vbe Meri sotọ, ne iran mieke na rẹn wẹẹ, ivbi iran hia lele iran kpa hin e Jerusalẹm rre. Vbọrhirhighayehẹ, vbe iran ghi miẹn Jesu, iran na suẹn gha gu ẹre gui wẹẹ, ọ ya iran gha zozo! E Jesu ma kha wẹẹ, ẹ i re ẹmwẹ irẹn, ra nọ gha gui we iran ẹre ọ kue kpa sẹ irẹn rae. Nọghayayerriọ, ọ keghi ya ọghọ vbe ute zẹ ẹmwẹ ewanniẹn iran. Sokpan, e Josẹf vbe Meri “ma rẹn otọ ẹmwẹ nọ ghaa tama iran.” Ọrheyerriọ, e Jesu “na ye gha họn ẹmwẹ ne iran.” Emọ, ọ zẹdia lọghọ uwa, ne uwa họn ẹmwẹ ne evbibiẹ uwa vbe iran gha ru abakuru, ra adeghẹ iran ma gele rẹn otọ evbọzẹe ne uwa na ru emwi eso ra? Vbọ khian ru iyobọ ne uwa? Muẹn roro vbe nọ ye Jehova hẹ vbe ekhọe vbe u ghaa họn ẹmwẹ ne evbibiẹ ruẹ. E Baibol wẹẹ, u ghaa họn ẹmwẹ ne evbibiẹ ruẹ, “ọ yẹẹ Osanobua.” (Kọl 3:20) E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ugbẹnso evbibiẹ ruẹ i khian wa rẹn evbọzẹe ne u na ru emwi eso, kevbe wẹẹ, iran sẹtin vbe yi uhi nọ gha lọghọ ruẹ na lele. Ọrheyerriọ, adeghẹ u na gha hia ne u gha họn ẹmwẹ ne evbibiẹ ruẹ, ọ keghi ya e Jehova sọyẹnmwẹ. w23.10 7 ¶5-6

Ọmwa ne ima gba rre owebe sẹtin kha wẹẹ, ne Avbe Osẹe Jehova ghẹ ghi gha ya aro dan ghee ikpia ke ikpia ra ikhuo ke ikhuo ni lovbiẹ ke egbe. Ma ghi gi ẹre rẹn wẹẹ, ma rẹn wẹẹ, dọmwadẹ ọghẹe ẹre ọ khian tobọre zẹ ne egbe ẹre emwi nọ khian ya ẹdagbọn ọnrẹn ru. (1 Pit 2:17) Ẹghẹ nii, ma ghi sẹtin rhan otọ re ma rẹn, afiangbe ne ọmwa miẹn deghẹ ọ na gha lele ilele ni rre Baibol. Ọmwa gha kha wẹẹ, emwi ne ima yayi ma gba, ọ ma khẹke ne ima wa gha roro ẹre wẹẹ, ma rẹn emwi nọ si ẹre nọ na kha vberriọ. Vbe igiemwi, ọmwa ne uwa gba rre klasi sẹtin kha wẹẹ, ẹwaẹn i rrọọ ne ọmwa yayi wẹẹ Osanobua rrọọ. Ọ khẹke ne u wa gha roro ẹre wẹẹ, te ọ yayi wẹẹ te emwi hia de rre vbe udemwurri ra, kevbe wẹẹ, ọ wa kakabọ rẹn vbekpa imamwaemwi na ra? Ọghe ne ẹmwata, a sẹtin miẹn wẹẹ, ọ ma he kue rhie ẹghẹ ya mu imamwaemwi na roro, sokpan emwi nọ họn wẹẹ emwa ta, ẹre ọ wa vbe ta. U sẹtin we nọ ya tie uhunmwuta eso vbe jw.org, ni guan kaẹn evbayi, u sẹtin vbe send e link ẹre gie ẹre. Ọ sẹtin do gha hoo ne uwa gba zẹ iro yan e vidio ra uhunmwuta nọ tiere vbe evba. Ma ghaa ya ọghọ vbe ute gu emwa guan, ọ sẹtin ya iran gha hoo ne iran do rẹn e Baibol sayọ. w23.09 17 ¶12-13

Ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma gha ru abakuru, ma na vbe fi werriẹ, ma na vbe mu ẹtin yan e Jehova, ọ gha loo ima vbe ugamwẹ ọghẹe, ọ ghi vbe fiangbe ima. (Itan 28:13) Ọmwa nọ ma gba ẹre Samsin ghaa khin; ọrheyerriọ, ọ ma gi egbe wọọ re, te ọ ye gha hia nọ ru emwi ne Jehova gualọ, uhiẹn vbe Dẹlila yae ru abakuru. E Jehova ma vbe gi egbe Samsin wọọ irẹn. Osanobua na dọlegbe loo e Samsin vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Te Jehova ye gha ghee Samsin zẹvbe ọmwa nọ mwẹ amuẹtinyan, ọ na rhie eni ẹnrẹn ba eguọmwadia ẹre ni mwẹ amuẹtinyan ne ebe Hibru uhunmwu ẹnrẹn 11 guan kaẹn. Ọ wa rhie igiọdu ne ima, ne ima na rẹn wẹẹ, Erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa vbenian ẹre ima ga, nọ hoo nọ rhie ẹtin ne ima katekate vbe ima ghaa gualọ iyobọ! Nọnaghiyerriọ, vbe na ghee Samsin, uwa gi ima rinmwian e Jehova wẹẹ: “Ye mwẹ rre, lahọ Osanobua, ye rhie ẹtin mẹ.”​—Giọg 16:28. w23.09 7 ¶18-19

Zẹvbe ne ima ya zin egbe khẹ ẹdẹ ọghe Jehova, erriọ ima vbe ya kporhu ma emwa ọvbehe. Sokpan, vbe ẹghẹ eso, ọ sẹtin gha lọghọ ima ne ima ya kporhu ma emwa. Vbọzẹ? Rhunmwuda, ohan emwa nagbọn sẹtin gha mu ima. Emwi vbenian wa vbe sunu daa e Pita. Vbe asọn na bu ohiẹn gbe Jesu, e Pita ma sẹtin rhie egbe ẹre ladian zẹvbe ọrhuanegbe Jesu, ọ na kue siẹn Jesu igbaha gbalaka! (Mat 26:​69-75) Sokpan vbọ ghi zẹ kpẹẹ, e Pita ma ghi gha mu ohan, ọ na kue gbẹn gie etẹn wẹẹ: “Uwa ghẹ mu ohan emwi ne iran mu ohan rẹn, uwa ghẹ vbe gi emwi rhọkpa kpokpo uwa orhiọn.” (1 Pit 3:14) Ẹmwẹ ne Pita tae na, ya ima rẹn wẹẹ, ima gha sẹtin gha mwẹ udinmwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ima ka mu ohan emwa nagbọn. Vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ mieke na gha mu ohan emwa nagbọn? E Pita khare wẹẹ: “Wa gha ya ọghọ ne Kristi vbe uwu ekhọe uwa.” (1 Pita 3:15) Ọni nọ wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha ye egbe ima ẹre rre wẹẹ, Jesu ọre Nọyaẹnmwa kevbe Ọba ọghomwa kevbe wẹẹ, ọ wa vbe kakabọ mwẹ ẹtin. w23.09 27-28 ¶6-8

Ọ khẹke ne ima hia vbe odẹ ke odẹ, ne ima ghẹ gha mwẹ obọ vbe “emwi oya na ru vbe uwu ebiebi.” (Ẹfis 5:11) Emwi ni he sunu rhie ẹre ma wẹẹ, deghẹ ọmwa na gha ghee ughe nọ dekaẹn uyinmwẹ alama oghẹ, ọ na gha danmwehọ ẹre, ra deghẹ ẹmwẹ nọ ma khianrẹn na gha ladian vbe unu ẹnrẹn, ọ sẹtin yae ru orukhọ. (Gẹn 3:6; Jems 1:​14, 15) Agbọn Esu hoo nọ rẹrẹ ima, ne ima mieke na gha roro ẹre wẹẹ, emwi nọ ma gba vbe odaro e Jehova ma zẹdẹ de emwi nọ rhiae. (2 Pit 2:19) Kotọ gha dee te Esu wa hoo nọ rẹrẹ emwa, ne iran ghẹ mieke na rẹn emwi nọ maan kevbe nẹi maan. (Aiz 5:20; 2 Kọr 4:4) Ẹ i khabe ne avbe ikueta nibun na guan kaẹn emwi ni ma gua ilele ọghe Osanobua ro! Te Esu wa hoo nọ rẹrẹ ima, ne ima mieke na gha roro ẹre wẹẹ, avbe uyinmwẹ ni sọnnọ e Jehova i zẹdẹ re emwi dan.​—Ẹfis 5:6. w24.03 22 ¶8-10

Te ibọkpọ ọghe ugamwẹ na yevbe na ghee ibọkpọ ne emwa dia; te Ivbi Izrẹl ghaa muẹn lele egbe vbe ẹghẹ okaro. Kherhe ẹre ọ ma gi ẹre gba vbe ukpo 500 ne iran ya loo ibọkpọ na, a te miẹn wẹẹ, a do bọ ọgua Osa ye Jerusalẹm. (Ẹks 25:​8, 9; Nọm 9:22) Ibọkpọ ọghe ugamwẹ na, ẹre Ivbi Izrẹl hia na do gha ru izọese gie Osanobua. (Ẹks 29:​43-46) Sokpan, emwi nọ kakabọ hin usi sẹ ọna ẹre ibọkpọ ọghe ugamwẹ mudia ye ihe ẹre. Te ọ yevbe na ghee “aghọnghọn ọghe emwi ni rre ẹrinmwi,” ọ vbe gi ima rẹn vbene ọgua Osa nọkhua ọghe orhiọn khian gha ye hẹ. Ukọ ighẹ Pọl khare wẹẹ, “Ibọkpọ [ọghe ugamwẹ] na keghi re na ya gie ẹghẹ na ye na.” (Hib 8:5; 9:9) Nọnaghiyerriọ, vbe ẹghẹ ne Pọl ya gbẹn elẹta gie etẹn ni re Ivbi e Hibru, ọgua Osa ọghe orhiọn rrọọ nẹ. Ukpo 29 C.E. ẹre a muẹn gbọọ. Ukpo nii, ẹre Jesu dinmwiamẹ, ọ na vbe suẹn gha ga zẹvbe “Ogie Ohẹn nọkhua” ọghe Jehova vbe ọgua Osa ọghe orhiọn.​—Hib 4:14; Iwinna 10:​37, 38. w23.10 25-26 ¶6-7

Deghẹ Ovbi Otu e Kristi hoo nọ gha mwẹ alaghodaro vbe ugamwẹ e Jehova, te ọ khẹke nọ gha vbokho, ọni nọ wẹẹ, ọ ghi mu egbe nọ ya ru afiwerriẹ nọ khẹke. Odẹ vbo? Ọ khẹke ne ima ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe emwi gha fi werriẹ vbe ẹdagbọn ima, ọ vbe khẹke ne ima gha mwẹ amuroro vbe emwa ghaa mwẹ iziro nọ lughaẹn ne ọghe ima. Zẹvbe eguọmwadia e Jehova, ọ khẹke ne ima gha mwẹ amuroro. Ọ vbe khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ, ma ghi vbe gha mwẹ ekhọe agiẹngiẹn. A keghi tie Jehova “Okuta” rhunmwuda ẹ i beghe. (Diut 32:4) Vbọrhirhighayehẹ, ọ mwẹ amuroro. Zẹvbe ne emwi ya fi werriẹ, e Jehova ne Osa mwa keghi ru afiwerriẹ nọ khẹke, nọ mieke na mu emwamwa ọghẹe sẹ. Te Jehova yi emwa nagbọn ne iran gha yevbe irẹn, ne iran sẹtin gha ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe emwi gha fi werriẹ vbe ẹdagbọn iran. Avbe adia ọghe Jehova ni rre Baibol i lọghọ na rẹn otọ ọre, iran wa ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi nọ khẹke ya ru vbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye. Igiemwi ne Jehova rhie yotọ kevbe avbe ilele ọghẹe ya ima rẹn wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ, “Okuta” ẹre irẹn khin, ọ wa vbe mwẹ amuroro. w23.07 20 ¶1-3

Vbe Baibol, e Jehova keghi gie egbe ẹre zẹvbe iye ọmọ nọ mwẹ agiẹngiẹn. (Aiz 66:​12, 13) Muẹn roro, iye ọmọ nọ gbaroghe ovbi ẹre nọ kakabọ hoẹmwẹ ọnrẹn, ọ ghi gha hia nọ rhie emwi nọ gualọ nẹẹn. Ma ghaa rre uwu obalọ, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima. Egbe ima i wọọ e Jehova vbe ima gha ru emwi nọ ma gba. (Psm 103:8) Ẹghẹ hia ẹre Ivbi Izrẹl ya gha ru emwi nọ sọnnọ e Jehova; ọrheyerriọ, iran gha fi werriẹ, e Jehova ghi rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi beghe daa iran. Vbe igiemwi, ọ keghi tama iran wẹẹ: “Ighobioye ẹre u khin mwẹ re kevbe wẹẹ, rhunmwuda ighẹ I hoẹmwẹ ruẹ, I vbe rhie ọghọ nuẹn.” (Aiz 43:​4, 5) E Jehova ma he fi werriẹ, ọ wa ye hoẹmwẹ ima. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima ru abakuru nọ wegbe, ma gha fi werriẹ, ma na bu e Jehova gha dee, ma gha bẹghe ẹre wẹẹ e Jehova ye hoẹmwẹ ima. Ọ yan rẹn wẹẹ, irẹn “gha ya ekhọe hia yabọ.” (Aiz 55:7) E Baibol gie ayabọ na zẹvbe ‘ẹghẹ irọkhegbe nọ ke obọ e Jehova tobọre rre.’​—Iwinna 3:19. w24.01 27 ¶4-5

E Jehova gha sẹtin ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa. Vbe igiemwi, ma gha tama enọwanrẹn isiwinna ọghe ima, nọ rhie ẹghẹ ne ima ya ya asikoko, ra nọ ru afiwerriẹ eso ye ẹghẹ ne ima ya winna, ne ima mieke na sẹtin gha yo iko, te ima kie ẹkpotọ yọ ne Jehova ya ru iyobọ ne ima. E Jehova sẹtin wa ru iyobọ ne ima vbe odẹ ne ima ma ya aro yi. Ọna ghi do ya ima mu ẹtin yan e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. Ẹzra keghi na erhunmwu gie Jehova nọ ru iyobọ ne irẹn. Vbe ẹghẹ ne Ẹzra ya gha si osi rhunmwuda iwinna nọ rre ọre urhu, ọ keghi mu egbe rriotọ, ọ na ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova. (Ẹzra 8:​21-23; 9:​3-5) Rhunmwuda ne Ẹzra na mu ẹtin yan e Jehova, emwa ọvbehe na gha hoo ne iran ru iyobọ nẹẹn, iran na vbe gha ya egbe taa ẹre. (Ẹzra 10:​1-4) Ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova, adeghẹ ima na gha si osi ye ẹmwẹ emwi na ya yin agbọn, ra vbene ima khian ya gbogba ga ẹgbẹe ima hẹ. w23.11 18 ¶15-17

E Jehova ma kha wẹẹ, emwi ne Ebraham ru zẹẹ ẹre ima khian vbe ru, na mieke na tie ima ọmwa ẹmwata. Vbene ẹmwata, odẹ nibun wa rrọọ ne ima gha ya sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ amuẹtinyan. Ma sẹtin gbọbokhian ne emwa ọgbọn ni rrie iko ọghe ima, ma sẹtin vbe ru iyobọ ne etẹn ni gualọ iyobọ, ma sẹtin vbe gha ru ẹse ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, ena keghi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ọ gha vbe fiangbe ẹrhiọn ne ima loo ro. (Rom 15:7; 1 Tim 5:​4, 8; 1 Jọn 3:18) Odẹ ọvbehe kpataki ne ima gha ya sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ amuẹtinyan ọre ne ima gha ya izọghae kporhu iyẹn nọ maan ma emwa ọvbehe. (1 Tim 4:16) Ma hia gha sẹtin gha rhie ẹre ma vbe uyinmwẹ ima wẹẹ, ima mwẹ amuẹtinyan we Jehova gha mu eyan rẹn sẹ, kevbe wẹẹ, odẹ ne Jehova ya ru emwi ẹre ọ maan sẹ. Ma gha ru vberriọ, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ghee ima zẹvbe ọmwa ata, ma ghi vbe gha re ọsiọre. w23.12 2 ¶3; 6 ¶15

E Devid ne ọba khian ghi wu, ọ keghi tama e Sọlomọn ẹmwẹ nọ rre evbagbẹn nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian. (1 Ọba 2:​1, 3) Te ọ khẹke ne ikpia hia ni re Ivbi Otu e Kristi vbe gha lele ibude na. Ne iran mieke na sẹtin musọe, te ọ khẹke ne iran gha lele uhi ọghe Osanobua, iran ghi vbe gha ya ilele ọghẹe ru emwi vbe ẹdagbọn iran. (Luk 2:52) Vbọsiẹ nọ na khẹke ne Ivbi Otu e Kristi hia ni re igbama, hia vbe odẹ ke odẹ ne iran mieke na do gha re ikpia ni deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn? Ikpia ni re Ivbi Otu e Kristi wa mwẹ iwinna nibun ne iran ru vbe uwu ẹgbẹe kevbe iko ne iran ye. Ẹ i mwẹ uwa ne Ivbi Otu e Kristi ni re igbama ma re muẹn roro, dọmwadẹ emwi ne uwa khian ya ẹdagbọn uwa ru. A sẹtin miẹn wẹẹ, u hoo ne u rhie egbe ye iwinna ugamwẹ ẹghẹ hia, kevbe ne u do gha re ọguọmwadia iwinna, kevbe wẹẹ, vbene ẹghẹ ya khian, u do gha re ọkpa vbe ediọn ni rre iko. U sẹtin vbe gha hoo ne u ru orọnmwẹ, ne u vbe gha mwẹ emọ. (Ẹfis 6:4; 1 Tim 3:1) Ne u mieke na sẹtin ru ena hia, te ọ khẹke ne u gha re Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. w23.12 24 ¶1-2

E Jehova zẹ ediọn ne iran gha gbaroghe avbe ohuan ọghe irẹn, ne irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn. Ikpia na ni ya ekhọe hia winna, wa ya aro nọ ghaan ghee ẹkpotọ nọ kie ne iran ya gha ga etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo, erriọ iran vbe hia vbe odẹ ke odẹ ne iran gha re “ọsuohuan ni gha gele gbaroghe iran.” (Jer 23:4; 1 Pit 5:2) Ma kpọnmwẹ Osanobua wẹẹ, egbe ikpia vbenian ẹre ima mwẹ vbe iko ọghe ima! Ediọn gha wa miẹn emwi ruẹ vbe obọ e Gidiọn ne Ọbuohiẹn. (Hib 6:12) Ọ ghaa gbogba ga emwa ọghe Osanobua, erriọ vbe ya gha gbaroghe iran. (Giọg 2:16; 1 Krọ 17:6) Vbe na ghee Gidiọn, e Jehova vbe zẹ ediọn vbe ẹdẹnẹrẹ, ne iran gha gbaroghe emwa rẹn vbe ẹghẹ nọ wegbe. (Iwinna 20:28; 2 Tim 3:1) E Gidiọn ma gha mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma sẹ, te ọ wa gha mu egbe rriotọ, erriọ vbe ya gha họn ẹmwẹ. Zẹvbe nọ ya gha ru iwinna rẹn, ọ wa miẹn edanmwẹ nọ rhie ẹre ma, deghẹ ọ gele mwẹ izinegbe. Ọre ediọn ma khin, ra ma i re ediọn, ma hia gha sẹtin gha gbọyẹmwẹ ye iwinna ne ediọn ru. Ma gha sẹtin ru iyobọ ne etẹn na, ni ya ekhọe hia winna vbe uwu iko.​—Hib 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3