August

Emwi eva kpataki ma miẹn ruẹ vbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn nọ rre odukhunmwu mwa: (1) Emwa esi keghi miẹn ọlọghọmwa. (2) E Jehova keghi miẹn ima fan vbe uwu ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye. De vbene Jehova ya miẹn ima fan hẹ? Odẹ ọkpa nọ ya ru ọna, ọre nọ na gi ima rẹn emwi ne ima gha ya egbe miẹn vbe agbọn na. Ẹmwata nọ wẹẹ, e Jehova wẹẹ ima a gha sọyẹnmwẹ zẹvbe ne ima ya ga irẹn, sokpan, ọ ma tama ima wẹẹ, ma i khian zẹdẹ miẹn ọlọghọmwa. (Aiz 66:14) Ọ rhie igiọdu ne ima, ne ima rhie aro tua odaro, ọni ọre ẹghẹ ne ima khian ya gha sọyẹnmwẹ agbọn ne irẹn mwamwa khẹ ima. (2 Kọr 4:​16-18) Sokpan vbe nọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, e Jehova gha ru iyobọ ne ima, ne ima sẹtin ye gha ga irẹn khian. (Eve 3:​22-24) De emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe emwa ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ kevbe ẹghẹ na? Ma gha miẹn ọlọghọmwa na ma hoo, a ma kọ. Sokpan, adeghẹ ima na mu ẹtin yan e Jehova, ẹ i khian ya ekhue mu ima.​—Psm 55:22. w23.04 14-15 ¶3-4

Ma gha wa miẹn emwi ruẹ vbe igiemwi ọghe Josẹf vbe Meri, te iran wa mu egbe ne iran ya họn ẹmwẹ ne emwa ni rre ukpo ọdakha, uhiẹn vbọ ma gha khuẹrhẹ. (Luk 2:​1-6) Vbe uki ghi sẹ e Meri nẹ, ọ mwẹ emwi ne arriọba we ne iran ru, nọ wa kakabọ lọghọ. Augustus ne Ọgbaisi e Rom na wẹẹ ne emwa hia ya gbẹnnẹ eni iran yotọ, vbe ẹvbo ne iran ke rre. Rhunmwuda ọni, e Josẹf vbe Meri na mu okhian gha rrie Bẹtlẹhẹm, okhian na gha sẹ odẹ ibiriki 93 (150 km), na kha na, te iran wa gha gbe oke. Okhian na i khian zẹdẹ gha khuẹrhẹ ne iran, sokpan e Meri ẹre okhian na khian lọghọ sẹ. A sẹtin miẹn wẹẹ, ohan ghaa mu e Meri, a sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ohan vbe gha mu e Josẹf ne emwi ghẹ ya sunu daa e Meri kevbe ọmọ nọ rre ọre ẹko. Emwi ubiẹmwẹ gha ghi ru e Meri zẹvbe ne iran ya khian vbe odẹ ghi vbo? Ọmọ nọ khian miẹn emwa nagbọn fan ẹre ọ rre ọre ẹko. Ena ma sẹ nọ gha ya iran kha wẹẹ, iran i khian lele iyi arriọba ra? E Josẹf vbe Meri ma kue ne ena rhọkpa da iran obọ yi, ne iran ghẹ họn ẹmwẹ ne arriọba. E Jehova ma vbe kue ne emwi rhọkpa ru iran hiehie. E Meri keghi sẹ Bẹtlẹhẹm vbe egbe hẹnnẹdẹn, ọ na biẹ ọmọ ne sọguọsọguọ, ọ na vbe ya ẹmwẹ akhasẹ nọ rre Baibol sẹ!​—Mai 5:2. w23.10 8 ¶9; 9 ¶11-12

Adeghẹ ohan i gu ruẹ zẹ ewanniẹn vbe iko, hia ne u gha mu egbe yotọ ẹse. (Itan 21:5) U gha gele mu egbe yotọ ẹse, ọ ghi gha khuẹrhẹ nuẹn ne u sẹtin zẹ ewanniẹn. Deba ọni, gi ewanniẹn ruẹ ye kuẹi. (Itan 15:23; 17:27) Ọna i khian ya ohan mu ruẹ gbe. Ewanniẹn nọ ma tan gbe, ẹre etẹn khian rherhe rẹn otọ re sẹ ewanniẹn nọ wa tan vbe otọ. Adeghẹ u na lele adia na, sokpan ohan i ye gu ruẹ zẹ ewanniẹn gberra uhukpa ra igbava, gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova wa gbọyẹmwẹ yọ, ne u na hia vbene ẹtin ruẹ sẹ ne u zẹ ewanniẹn. (Luk 21:​1-4) Ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova i khian wẹẹ ne u ru emwi ne ẹtin ruẹ ma sẹ. (Fil 4:5) Hia ne u rẹn emwi ne u gha sẹtin ru, iyeke ọni, u ghi mu egbe yotọ, tama e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ udinmwẹ. Vbe okaro, u sẹtin kha wẹẹ, uhukpa ẹre u khian zẹ ewanniẹn, ọ ghi vbe ye kuẹi. w23.04 21 ¶6-8

Ukọ ighẹ e Pọl keghi ya ima gie ivbiyokuo ni ba odẹ kevbe ni mu egbe okuo. Ọ khẹke ne ovbiyokuo mu egbe nọ khian ya gbinna vbe ẹghẹ ke ẹghẹ na ya khọn okuo. Erriọ vbe ye ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ. Te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma mu egbe yotọ khẹ ẹdẹ ọghe Jehova, adeghẹ ima na ya amuẹtinyan kevbe ahoẹmwọmwa ru uhanhan ẹwẹ, ma na vbe ya emwi ne ima ya aro yi ya ru ẹrhu ematọn. Te uhanhan ẹwẹ gbogba ga ẹkokoudu ọghe ovbiyokuo. Erriọ amuẹtinyan kevbe ahoẹmwọmwa vbe ya gbogba ga ekhọe ima. Ọ ru iyobọ ne ima ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, ọ vbe ru iyobọ ne ima ya gha lele ukpowẹ ọghe Jesu. Amuẹtinyan ne ima mwẹ ẹre ọ ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha san ima ẹse rhunmwuda ne ima na ya ekhọe hia gae. (Hib 11:6) Ẹre ọ vbe gu ima kpa ya gha mwẹ ẹkoata daa e Jesu, ọ gha khọnrẹn ne ima gha rre uwu ọlọghọmwa. Etẹn eso rrọọ na zẹ kpokpo, eso vbe rrọọ ni re ivbiogue, ọrheyerriọ, iran ma sẹ e Jehova rae. Okha ọghe etẹn vbenian gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, a i rẹn deghẹ ọlọghọmwa na rre. Ma ghaa ya egbe taa etẹn ni mu ugamwẹ e Jehova karo, ẹfe ọghe agbọn na i khian gha viẹn ye ima aro. w23.06 10 ¶8-9

Emwi na yae kha na dia egbe ọmwa ọre, ne ọmwa sẹtin gha dia iziro ọghẹe kevbe emwi nọ ru. Ọmwa gha vbe sẹtin dia egbe ẹre, nọ mieke na sẹtin ru emwi nọ hoo nọ ru vbe ugamwẹ e Jehova, katekate deghẹ ọ na gha re emwi nọ lọghọ ra deghẹ a na miẹn wẹẹ, ẹ i mwẹ aguakpa nọ khian ya ru emwi nii. Yerre wẹẹ, ọkpa vbe usun ọmọ ne orhiọn nọhuanrẹn mọ, ọre a dia egbe ọmwa, rhunmwuda ọni, gha rinmwian e Jehova nọ rhie orhiọn nọhuanrẹn nuẹn, ne u mieke na sẹtin gha dia egbuẹ. (Luk 11:13; Gal 5:​22, 23) Ghẹ gha mudia khẹ ẹghẹ ne emwi khian ya maan. Vbe agbọn ne ima ghi sẹ fi na, ọ gha lọghọ ma ke wa miẹn ẹghẹ ne emwi hia khian ya maan. Rhunmwuda ọni, a sẹtin miẹn wẹẹ, ma i khian sẹtin mu okhuo ne ima fian ne egbe ima sẹ, deghẹ ima na gha khẹ ẹghẹ ne emwi hia khian ya maan. Ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọ gha lọghọ, ima ke sẹtin mu okhuo ne ima fian ne egbe ima sẹ, ọ sẹtin gbe orhiọn ima mu otọ. Deghẹ erriọ nọ, u sẹtin hia ne u ru emwi ne u hoo ne u ru ọkade ọkade. Adeghẹ u hoo ne u gha mwẹ uyinmwẹ nọ khẹke Ovbiotu e Kristi, u sẹtin hia ne u gha rhie avbe uyinmwẹ na ma kherhe kherhe. Adeghẹ u hoo ne u tie Baibol ke omuhẹn ya sẹ ufomwẹ, u sẹtin ka ya ovbi ẹghẹ kherhe suẹn. w23.05 29 ¶11-13

Ke ẹghẹ ne ẹdẹ okiekie wa ya suẹn, ẹre Jehova ke kpemehe emwi ughughan nọ ru iyobọ ne ima ya gha la “Odẹ Uhuanmwẹ” na khian. (Aiz 35:8; 48:17; 60:17) Ma gha sẹtin kha wẹẹ, ẹghẹ ke ẹghẹ ne ọmwa ya kue yọ na gha gu irẹn ruẹ Baibol, te ẹkpotọ kie nẹẹn ya suẹn gha la “Odẹ Uhuanmwẹ” na. Eso gha khian kherhe vbe odẹ na, iran ghi vbe kpa hin vbọ rre. Sokpan te eso wa tama egbe iran wẹẹ, te iran khian gha la odẹ na khian, a te miẹn wẹẹ, iran sẹ eke ne iran rrie. De eke ne iran rrie na? Nọ ne emwa ni rrie ẹrinmwi, e “paradais ọghe Osanobua” vbe ẹrinmwi ẹre “Odẹ Uhuanmwẹ” rhie iran rrie. (Arhie 2:7) Nọ ne iran ni khian yin uhunmwu otagbọn na, te odẹ na khian rhie iran gha rrie ufomwẹ ọghe ukpo 1,000 ne Jesu khian ya kha, ẹghẹ nii, emwa hia fẹẹrẹ ghi do khian emwa ni gbae. Adeghẹ u rre odẹ na, ghẹ ghee iyeke. Ghẹ vbe kpa hin odẹ na rre a te miẹn wẹẹ, u sẹ agbọn ọgbọn! w23.05 17 ¶15; 19 ¶16-18

U gha gele gha muẹn roro, emwi hia ne Jehova he ru nuẹn, ẹ i re ọmwa ẹre ọ khian tama ruẹ ne u ya egbuẹ fiohan nẹẹn. (Psm 116:​12-14) E Baibol khare wẹẹ, obọ e Jehova ẹre “ẹse nọ maan hia kevbe ọhẹ hia nọ gbae” ke rre. (Jems 1:17) Nọ ghi kpọlọ sẹ vbe uwu avbe ẹse na hia, ọre izọese adẹwerriegbe ọghe Ovbi ẹre ighẹ Jesu. Gele muẹn roro! Izọese adẹwerriegbe ẹre ọ zẹe ighẹ u sẹtin gha re ọsie Osanobua, ẹre ọ vbe zẹe ighẹ u ya aro ye arrọọ ọghe etẹbitẹ. (1 Jọn 4:​9, 10) Odẹ ọkpa ne u gha ya rhie ẹre ma wẹẹ, u gbọyẹmwẹ ye emwi hia ne Jehova he ru nuẹn kevbe izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, nọ re ẹse ọhẹ nọ ghi hin usi sẹ, ọre ne u ya egbuẹ fiohan nẹẹn.​—Diut 16:17; 2 Kọr 5:15. w24.03 5 ¶8

Uyinmwẹ nọ ma huan ne emwa yin vbe ẹdẹnẹrẹ, i zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ima vbe nọ vbe gha ye ne Lọt. “Te uyinmwẹ ifavbaro ne emwa nẹi lele uhi ghaa yin vbe ẹghẹ nii wa gha kpokpo e Lọt vbe orhiọn,” rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, uyinmwẹ dan sọnnọ Erha ima nọ rre ẹrinmwi. (2 Pit 2:​7, 8) Ne Lọt na gha mwẹ imuohan ọghe Osanobua kevbe nọ na hoẹmwẹ Osanobua, ẹre ọ si ẹre nọ na gban egbe ne uyinmwẹ alama ne emwa ni lẹga ẹre ghaa yin. Emwa nẹi rhie ọghọ ne Jehova ẹre ọ vuọn agbọn na vbe ẹdẹnẹrẹ, iran i ya ilele ọghe Jehova ru emwi. Ọrheyerriọ, ma gha ye sẹtin gha re emwa ni huanrẹn vbe odaro Osanobua, deghẹ ima na gha hia ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ nẹẹn gha wegbe yọ, kevbe deghẹ ima na gha rhie ọghọ nọ khẹke nẹẹn. Ibude ne Jehova rhie ne ima vbe ebe Itan, gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin ru ọnọna. Ivbi Otu e Kristi hia, ke ikpia ke ikhuo, ke igbama ke enọwanrẹn, gha wa miẹn ere vbe ibude nọ rre ebe Itan. Ma ghaa mu ohan e Jehova, ma i khian gha gu avbe ọse dan mu obọ. w23.06 20 ¶1-2; 21 ¶5

Ọ gha kẹ, emwa ruẹ vbe uwu ẹgbẹe zẹ ruẹ kpokpo, ra ọ mwẹ emwi eso ne u sẹ rae ne u mieke na sẹtin mu ugamwẹ e Jehova karo. (Mat 6:33) Adeghẹ erriọ nọ, gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, e Jehova bẹghe emwi hia ne u he ru ne irẹn. (Hib 6:10) A sẹtin miẹn wẹẹ, ẹmwẹ ne Jesu tae sẹ nẹ vbe egbuẹ, nọ na kha wẹẹ: “Ọmwa rhọkpa i rrọọ nọ sẹ owa rae, ra etẹn nikpia, ra etẹn nikhuo, ra iye, ra erha, ra emọ, ra otọ rhunmwuda mwẹ, kevbe rhunmwuda iyẹn nọ maan, nẹi khian miẹn ena hia werriegbe, igba iyisẹn (100) vbe ẹghẹ na nian​—owa, etẹn nikpia, etẹn nikhuo, iye, emọ, kevbe otọ, vbe uwu ukpokpo​—arrọọ ọghe etẹbitẹ ghi vbe sẹ ọre obọ vbe agbọn nọ dee.” (Mak 10:​29, 30) Ọghe ne ẹmwata, afiangbe ne u he miẹn, sẹ emwi ke emwi ne u he sẹ rae.​—Psm 37:4. w24.03 9 ¶5

Vbe ẹghẹ ne ukhunmwu ya gha fi vbe Judia, obọ kegha da Ivbi Otu e Kristi ni rre evba, sokpan vbe etẹn ni rre iko nọ rre Antiọk nọ rre Siria ghi họn vbekpa ukhunmwu na, iran na zẹ emwi ru. Iran keghi “tae wẹẹ dọmwadẹ ọghẹe vbe uwu iran gha rhie vbene obọ ẹre sẹ ya ru iyobọ gie etẹn iran ni rre Judia.” (Iwinna 11:​27-30) Agharhemiẹn wẹẹ, eke nọ rree ẹre etẹn ni rre Judia ghaa ye, etẹn ni rre Antiọk na ye ru iyobọ ne iran. (1 Jọn 3:​17, 18) Ma gha vbe sẹtin rhie ẹre ma vbe ẹdẹnẹrẹ wẹẹ, ma mwẹ agiẹngiẹn vbe ima gha họn wẹẹ, odekun ẹrhia sunu daa etẹn ima. Ọ khẹke ne ima mu egbe ne ima khian ya ru iyobọ ne etẹn vbobọvbobọ, ma sẹtin tama ediọn wẹẹ, ima hoo ne ima ya ru iwinna eso, ma sẹtin ru izọhẹ ye iwinna Arriọba nọ khian vbe uhunmwu otagbọn hia, ma sẹtin vbe mu ẹmwẹ iran ye erhunmwu. Etẹn ima sẹtin gha gualọ emwi eso na ya yin agbọn. E Jesu Kristi ne Ọba mwa gha rre vbe ẹghẹ nọ khian ya do bu ohiẹn, ma hoo nọ do vba wẹẹ, emwa ni rhie ẹre ma wẹẹ iran mwẹ agiẹngiẹn ẹre ima khin, ọ ghi vbe tama ima wẹẹ, “uwa do yin Arriọba na mwamwa khẹ uwa.”​—Mat 25:​34-40. w23.07 4 ¶9-10; 6 ¶12

E Jesu wa vbe gha mwẹ amuroro vbene Jehova vbe ye. Te a gie Jesu gha die agbọn na, nọ do kporhu ma “avbe ohuan ni wiri, ni rre igiowa ọghe Izrẹl.” Sokpan, te Jesu wa gha mwẹ amuroro zẹvbe nọ ya gha ru iwinna na. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne okhuo ọkpa nẹi Ovbi Izrẹl ya gha rinmwian e Jesu, nọ mu ovbi irẹn egbe rran. Ọ na tama e Jesu wẹẹ, “Orhiọn dan wa loo ovbi mwẹ nokhuo, obọ wa dae.” E Jesu keghi tohan rẹn, ọ na ru emwi ne okhuo nii wẹẹ nọ ru ne irẹn, ọ keghi mu ovbi ẹre egbe rran. (Mat 15:​21-28) Gi ima vbe ghee igiemwi ọvbehe. Vbe Jesu da suẹn iwinna rẹn vbe uhunmwu otagbọn, ọ na kha wẹẹ: “Ọmwa nọ rhirhi siẹn mwẹ . . . , mẹ gha vbe siẹn ọnrẹn.” (Mat 10:33) Sokpan vbe Pita siẹn e Jesu igbaha, e Jesu siẹn ọnrẹn ra? Ẹo. E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, emwi ne Pita ru gele gbe ẹre egbe kevbe wẹẹ ọmwa esi nọ. Vbe Jesu ghi rhiọ kpaegbe, ọ keghi rhie egbe ma e Pita. Ọ gha kẹ, ọ gi e Pita rẹn wẹẹ, irẹn yabọ ọre nẹ kevbe wẹẹ irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn. (Luk 24:​33, 34) E Jehova vbe Jesu Kristi mwẹ amuroro. Ma vbe vbo? E Jehova hoo ne ima gha mwẹ amuroro. w23.07 21 ¶6-7

De emwi eso ne ima gha sẹtin tama emwa ni gbawawẹ wẹẹ, Osanobua i khian sẹtin ya agbọn na khian Paradais? Okaro, e Jehova tobọre ẹre ọ ru eyan na. Ebe Arhie Maan khare wẹẹ: “Ọmwa nii nọ tota ye ẹkete nii keghi kha wẹẹ: ‘Ghee oo! I ya emwi hia khian ọghe ọgbọn.’” E Jehova mwẹ ẹwaẹn, ọ mwẹ ẹtin, erriọ vbe ya hoo nọ mu eyan rẹn sẹ. Nogieva, e Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ẹ i mwẹ eyan na ma sẹ, uhiẹn te irẹn kue ghee ẹre wẹẹ, eyan na sẹ nẹ. Ọna ẹre ọ zẹe nọ na kha wẹẹ: “Ẹmwẹ ẹmwata nọ gia mu ẹtin yan ẹre nọ. . . . Ọ sunu nẹ oo!” Nogieha, e Jehova gha wẹẹ irẹn gha ru emwi, ọmwa rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin mu idobo yọ nẹ ghẹ mwẹ uhunmwu, ọna ẹre ọ si ẹre nọ na kha wẹẹ: “Mẹ ọre Alfa kevbe Omega.” (Arhie 21:6) E Jehova gha ya ekhue mu e Setan, ọ ghi vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa ohoghe ẹre Setan khin. Ọmwa na kha wẹẹ, “Ọna i sẹtin sunu,” u sẹtin tie ebe Arhie Maan 21:​5, 6. U ghi vbe rhan otọ re ma rẹn. Ru iyobọ nẹẹn ya bẹghe ẹre wẹẹ, ẹ i mwẹ e Jehova ma mu eyan rẹn sẹ, ọ mu olọ gbe ẹre nẹ.​—Aiz 65:16. w23.11 7 ¶18-19

E Jehova keghi yan ma Ebraham vbe ẹghẹ nọ ma na he biẹ, vbe ọ rre ukpo 75. Aro Ebraham sẹ ẹghẹ ne Jehova ya mu eyan na sẹ ra? Aro ọre ma wa sẹ ehia. Ebraham ghi fian Ẹzẹ Yufretis rraa nẹ, ukpo 25 ẹre Ebraham ya zin egbe, a ke do biẹ Aizik ne ovbi ẹre nokpia, emwi ọyunnuan ẹre ọna wa gha khin. Vbọ ghi rre ukpo 60 vba, a na biẹ eyẹ ọre nikpia eva ighẹ Isọ kevbe Jekọb. (Hib 6:15) Sokpan aro Ebraham ma sẹ ẹghẹ ne ivbi ẹre ya do khian agbẹnvbo nọkhua kevbe ẹghẹ ne Osanobua ya mu otọ nọ ru eyan rẹn ne iran. Vbọrhirhighayehẹ, te Ebraham wa ye sikẹ Osanobua khuankhuankhuan. (Jems 2:23) U miẹn vbene ẹko khian gha rhiẹnrhiẹn Ebraham hẹ vbe ọ gha rhiọ kpaegbe, vbe ọ gha do rẹn wẹẹ, amuẹtinyan kevbe izinegbe ne irẹn ghaa mwẹ ya emwa ni rre agbẹnvbo hia miẹn afiangbe! (Gẹn 22:18) Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? A sẹtin miẹn wẹẹ, aro ima i khian wa sẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya mu eyan rẹn hia sẹ. Sokpan, deghẹ ima na gha mwẹ izinegbe vbe na ghee Ebraham, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha fiangbe ima vbe ẹghẹ na kevbe wẹẹ, ọ gha ru enọ sẹ ọni vbe agbọn ọgbọn nọ dee.​—Mak 10:​29, 30. w23.08 24 ¶14

Ọba ighẹ Uzaia wa gha mu egbe rriotọ vbe ọ ye kherhe. Ọ keghi ruẹ vbe na ya “ya ekhọe ẹmwata ga Osanobua.” Vbe uwu ukpo 68 nọ gbe vbe agbọn, ẹghẹ ne Jehova ya fiangbe ẹre, ẹre ọ bun sẹ. (2 Krọ 26:​1-4) Uzaia wa khọnmiotọ yan avbe agbẹnvbo nibun ni re eghian ọghe Ivbi Izrẹl, ọ na vbe gbogba ga e Jerusalẹm. (2 Krọ 26:​6-15) Te ọ wa gha ghọghọ ye emwi hia ne Jehova ru iyobọ nẹẹn ya ru. (Asan 3:​12, 13) Ẹ i re emwa ọvbehe ẹre ọ tama Ọba ighẹ Uzaia emwi nọ gha ru, irẹn ẹre ọ tama emwa emwi ne iran gha ru. Te ọna ghi yae gha roro ẹre wẹẹ, irẹn gha sẹtin ru emwi nọ rhirhi khọn irẹn ra? Ọ mwẹ ẹdẹ ọkpa ne Uzaia la ọgua Osa, ọ na mu egbe ẹre ye ukpo nọ ma sẹ, ọ na ya giẹn eturari vbe ogiukpo, a ma kpasẹ yọ ne avbe ọba gha ru iwinna na. (2 Krọ 26:​16-18) Ogie Ohẹn ighẹ Azaraia te hia nọ bu ẹre ude, sokpan ohu keghi kakabọ mu Uzaia. Uzaia keghi mu eni nọ maan nọ te mwẹ vbe odaro e Jehova rhia, e Jehova na ghi mu emianmwẹ oti ku ọre. (2 Krọ 26:​19-21) Ẹdagbọn ọnrẹn i ghẹ te gha yevbe nian akpawẹ ọ ye gha mu egbe rriotọ! w23.09 10 ¶9-10

Uhiẹn, vbe ọ ghi khian Ovbi Otu e Kristi na hannọ zẹ nẹ, te Pita ye gha mwẹ emwi eso nọ ghaa gu suan. Vbe ukpo 36 C.E., ukọ ighẹ Pita ghaa rre owa Kọniliọs nẹi re Ovbi e Ju vbe ẹghẹ na ya ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ e Kọniliọs zẹ. Te ọna wa rhie ẹre ma wẹẹ, “aro ọkpa ẹre Osanobua ya ghee emwa hia” kevbe wẹẹ, emwa nẹi re Ivbi e Ju gha sẹtin gha rre uwu iko ọghe Ivbi Otu e Kristi. (Iwinna 10:​34, 44, 45) Iyeke ọni, e Pita na ghi suẹn gha gu emwa nẹi re Ivbi e Ju rri evbare, ọna keghi re emwi nẹi te ru vbe ẹghẹ nọ gberra. Vbọrhirhighayehẹ, Ivbi e Ju eso ni re Ivbi Otu e Kristi na gha roro ẹre wẹẹ, ọ ma khẹke ne Ivbi e Ju kevbe emwa nẹi re Ivbi e Ju gha rri evbare kugbe. Eso vbe uwu iran na ghi sẹ Antiọk, e Pita ma ghi gha gu etẹn nẹi re Ivbi e Ju rri evbare, ọ gha kẹ, ọ ma hoo nọ ru emwi nọ gha sọnnọ Ivbi e Ju ni rre. Ukọ e Pọl ghi bẹghe emwi ne Pita ru na, ọ keghi gu ẹre gui sirra emwa hia. (Gal 2:​13, 14) Vbe uwu ena hia, e Pita ma gi egbe wọọ re. w23.09 22 ¶8

U gha gele mu ukpa mu uwerhẹn ghee egbuẹ, ẹ i mwẹ u ma miẹn ako eso nọ na khẹke ne u na gha mwẹ alaghodaro, ọ ghaa yerriọ, ghẹ gi egbe wọọ ruẹ. “Ọmwa nọ mwẹ ekhọe esi ẹre Enọyaẹnmwa khin,” ọ gha vbe ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ alaghodaro. (1 Pit 2:3) E Pita rhie ilẹkẹtin ne ima wẹẹ: “Osanobua . . . gha tobọ ẹre ma ruẹ emwi fo. Ọ gha ya ruẹ deziẹn.” Vbe okaro, e Pita kegha ghee egbe ẹre wẹẹ, irẹn ma sẹ, nọ gha mudia ke Jesu ne Ovbi Osanobua. (Luk 5:8) Sokpan, e Jehova vbe Jesu ghi ru iyobọ ne Pita, e Pita na ghi sẹtin lele Jesu sẹ ufomwẹ. Ọ na ghi gbegba nọ gha “la uwu Arriọba etẹbitẹ, ọghe Nọyaẹnmwa kevbe Ọmiọnmwafan mwa ighẹ Jesu Kristi.” (2 Pit 1:11) U miẹn afiangbe ne Pita miẹn! Vbe na ghee Pita, u ma na gi egbe wọọ ruẹ, u na kue ne Jehova ma ruẹ emwi, arrọọ ọghe etẹbitẹ gha vbe sẹ ruẹ obọ. ‘Imiẹnfan gha sẹ ruẹ obọ, rhunmwuda amuẹtinyan ne u mwẹ.’ w23.09 31 ¶16-17

Ibọkpọ ọghe ugamwẹ ghaa mwẹ ẹghodo ọkpa na gbe ekẹn lẹga, evba nii ẹre avbe ogie ohẹn na gha ru iwinna iran. Ogiukpo ọghe ekọpa nọkhua na na zọ ese na giẹn ruan kevbe uwawa ọghe ekọpa ne amẹ ye ne ogie ohẹn ya kpee obọ kpee owẹ, vbe nọ te ru iwinna rẹn, ẹre ọ ghaa rre ẹghodo na. (Ẹks 30:​17-20; 40:​6-8) Vbe ẹdẹnẹrẹ, etẹn e Kristi na hannọ zẹ ka ga nẹ vbe ẹghodo nọ ke uwu ẹre vbe ọgua Osa ọghe orhiọn nọ rre uhunmwu otagbọn na. Uwawa nọkhua ọghe ekọpa ne amẹ ye nọ rre ẹghodo na, keghi ye etẹn na hannọ zẹ rre wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ nọ ma huan, kevbe wẹẹ, ọ khẹke ne iran rhikhan mu e Jehova, zẹvbe nọ vbe ye ne Ivbi Otu e Kristi hia. De ehe ne “oghẹn ne gbii” ghi na ga e Jehova? Ukọ e Jọn bẹghe iran, vbe iran “mudia ye odaro ẹkete,” vbe ehe na gha sẹtin tie ẹre ẹghodo nọ rre orere, iran na gha “rhie ugamwẹ nọhuanrẹn [ne Osanobua] vbe asọn kevbe avan vbe uwu ọgua Osa.” (Arhie 7:​9, 13-15) U miẹn vbe ne ima ghọghọ hẹ, ne ẹkpotọ na kie ne ima ya gha rhie ugamwẹ nọhuanrẹn ne Jehova vbe odẹ nọ gualọe yi zẹẹ! w23.10 28 ¶15-16

E Jehova vbe loo ediọn ya rhie ẹtin ne ima. (Aiz 32:​1, 2) Nọnaghiyerriọ, adeghẹ emwi na gha kpokpo ruẹ vbe orhiọn, gu ediọn guan vbekpa re. Ediọn gha khian ru iyobọ nuẹn, ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi. E Jehova gha sẹtin loo iran ya ru iyobọ nuẹn, ne u mieke na gha re nọ wegbe. Zẹvbe Ivbi Otu e Kristi, ma ya aro yọ wẹẹ, ma a gha rrọọ vbe etẹbitẹ; ọre vbe paradais vbe uhunmwu otagbọn na, ra vbe ẹrinmwi. Avbe eyan na ni rre uwu e Baibol ne ima ya aro yi gha sẹtin rhie ẹtin ne ima. (Rom 4:​3, 18, 19) Emwi ne ima ya aro yi keghi ru iyobọ ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa, ọ ru iyobọ ne ima ya gha kporhu, ọ vbe ru iyobọ ne ima ya gha ru iwinna ughughan vbe uwu iko. (1 Tẹs 1:3) Ọ wa vbe ru iyobọ ne ukọ e Pọl. E Pọl miẹn “ọlọghọmwa” nibun, emwi nibun “sunsun” ye ọre aro, a “kpokpo” ẹre, a na kue rhie ẹre “kinmwi otọ.” Ẹghẹ eso vbe gha rrọọ nọ na kue rhie uhunmwu mwẹ atatabọ. (2 Kọr 4:​8-10) Emwi ne Pọl ya aro yi ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin zin egbe. (2 Kọr 4:​16-18) E Pọl keghi rhie aro tua odaro, ọni ọre arrọọ ọghe etẹbitẹ ne irẹn khian miẹn vbe ẹrinmwi. Te Pọl wa gha mu avbe emwi nọ ya aro yi roro vbe ẹghẹ hia, ọna ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn, ne orhiọn rẹn na gha “khian ọgbọn yọ ẹdẹgbegbe.” w23.10 15-16 ¶14-17

U ghaa na erhunmwu, muẹn roro deghẹ ọ sẹ ẹghẹ ne Jehova hoo nọ ya họn erhunmwu ruẹ nẹ.’ Ma sẹtin gha hoo ne Jehova wa họn erhunmwu ima vbobọvbobọ. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ẹre ọ rẹn ẹghẹ nọ maan sẹ. (Hib 4:16) Adeghẹ emwi ne ima gualọ ma sẹ ima obọ vbobọvbobọ, ma sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ma họn erhunmwu ima. Sokpan, a sẹtin miẹn wẹẹ emwi ne Jehova khare ọre wẹẹ, ‘Ẹghẹ ma he sẹ.’ Vbe igiemwi ọmokpia ọkpa ne egbe ma rran, keghi na erhunmwu ne Osanobua mu irẹn egbe rran. Sokpan egbe ma ye rran rẹn. Akpawẹ e Jehova mu ẹre egbe rran vbe odẹ ọghe ọyunnuan, Esu gha te sẹtin kha wẹẹ, rhunmwuda nọ na mu ẹre egbe rran, ẹre ọ si ẹre nọ na ye gha ga e Jehova. (Job 1:​9-11; 2:4) Vbe deba ọni, e Jehova mwamwa ẹghẹ yọ nẹ nọ khian ya mu emwa hia egbe rran. (Aiz 33:24; Arhie 21:​3, 4) Sokpan, vbe nọ te sẹ ẹghẹ nii, ọ ma khẹke ne ima ya aro yọ wẹẹ, a gha mu ima egbe rran vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Nọnaghiyerriọ, ọtẹn nii gha sẹtin nọ e Jehova nọ rhie ẹtin ne irẹn kevbe nọ mu irẹn orhiọn sotọ, ne irẹn mieke na sẹtin zin egbe kevbe ne irẹn ye gha ya ekhọe hia ga e Jehova. w23.11 24 ¶13

Abakuru nọkhua ẹre Samsin ru, sokpan ọ ma gi egbe wọọ re. Ọ keghi gualọ ẹkpotọ nọ khian ya ru iwinna ne Jehova we nọ ru, ọni ọre nọ gu Ivbi e Filistia khọn. (Giọg 16:​28-30) E Samsin na ghi rinmwian e Jehova, ọ na kha wẹẹ: “Ne I sẹtin rria ikhi nọ khẹke emwa e Filistia.” Osanobua keghi họn erhunmwu e Samsin, ọ na dọlegbe rhie ẹtin nẹẹn. Rhunmwuda ọni, Ivbi e Filistia ne Samsin ghi gbele vbe ẹghẹ na, ẹre ọ bun sẹ nọ he ka gbele. Agharhemiẹn wẹẹ, e Samsin rri oya ye abakuru nọ ru, ọ ma gi ọni da ẹre obọ yi, nẹ ghẹ hia nọ ru emwi ne Jehova gualọ. Ma gha ru abakuru, a na rhie adia ne ima, ra a na we ne ima ghẹ ghi gha ru iwinna eso ne ima te ka ru vbe ugamwẹ e Jehova, ọ ma khẹke ne ima gi egbe wọọ ima. Yerre wẹẹ, egbe ima i wọọ e Jehova. (Psm 103:​8, 9) Ọ gha khọnrẹn we ima ru abakuru, e Jehova gha ye sẹtin loo ima vbe nọ loo e Samsin. w23.09 6 ¶15-16

U ghaa mwẹ izinegbe ẹre Jehova khian na miẹn ruẹ yi. Sokpan ọna ma rhie ma wẹẹ, ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe u ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa. Uwẹ tobọ ruẹ ẹre Osanobua miẹn yi, ẹ i re ọlọghọmwa ne u ye. U ghaa mwẹ izinegbe, Osanobua gha miẹn ruẹ yi. U miẹn afiangbe nọkhua ne ọna khin! (Psm 5:12) Yerre wẹẹ Ebraham zin egbe edanmwẹ, rhunmwuda ọni e Jehova keghi miẹn ọnrẹn yi. E Jehova tie Ebraham ọsiọre, ọ na vbe ka ẹre ba emwa ata. (Gẹn 15:6; Rom 4:​13, 22) Ma gha sẹtin vbe gha yevbe na ghee Ebraham. Ẹ i re inu iwinna ra aro iwinna ne ima ru vbe ugamwẹ e Jehova, ẹre Jehova ghee ya miẹn ima yi. Sokpan emwi nọ ya e Jehova miẹn ima yi ọre rhunmwuda ne ima na zin egbe vbe ima ghaa rre uwu edanmwẹ. Emwi ughughan ẹre ima hia la gberra, ma eso khian ọmaẹn nẹ, vbene eso vbe uwu ima na re igbama, emwi ughughan ẹre ima vbe gua ru. Vbọrhirhighayehẹ, a i miẹn nẹi khian sẹtin zin egbe vbe uwu ima. Vbe na guan na, ọ mwẹ ọlọghọmwa ne u zin egbe ẹre ra? Deghẹ erriọ nọ, ghẹ mianmian wẹẹ, emwi ne u ru na wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Ma gha rẹn wẹẹ, e Jehova miẹn ima yi, ọ gha sẹtin ru iyobọ ne ima, ilẹkẹtin ne ima mwẹ wẹẹ emwi hia ne ima ya aro yi gha sẹ ima obọ, ghi gha wegbe sayọ. w23.12 11 ¶13-14

Ọ khẹke ne Ivbi Otu e Kristi ruẹ vbe na ya gu emwa zẹ iro hẹ. Okpia nọ gele gua gu emwa zẹ iro, ẹre ọ gbehọkotọ danmwehọ vbe emwa ghaa gu ẹre guan, ọ ghi vbe hia nọ rẹn vbene emwi gele ye iran hẹ. (Itan 20:5) Ọ ghi ya vbene urhu ọmwa nii ye hẹ, vbene ugbaro ẹre ye hẹ vbe uhunmwu, kevbe vbe nọ ya ru emwi, ya rẹn vbene emwi gele ye ọmwa nii hẹ. Vbe ẹ i re te u mwẹ ẹghẹ ne emwa, u i khian sẹtin ruẹ vbe na ya ru avbe emwi na sunu yi na. Adeghẹ efoni ẹre u mobọ loo ya gu emwa guan, vbe na ghee email kevbe text message, ọ ghi do gha lọghọ ruẹ ne u sẹtin gha gu emwa guan ghee mwẹ ghee ruẹ. Nọnaghiyerriọ, hia ne u gualọ ẹkpotọ ne u khian ya gha gu emwa guan, ghee mwẹ ghee ruẹ. (2 Jọn 12) Ọ khẹke ne Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, sẹtin gha gbaroghe egbe ẹre kevbe ẹgbẹe ọre. (1Tim 5: 8) Ọ khẹke ne u ruẹ iwinna agbọn nọ gha ru iyobọ nuẹn ya miẹn iwinna. (Iwinna 18:​2, 3; 20:34; Ẹfis 4:28) Hia na rẹn ruẹ ye ọmwa nọ wegbe obọ, kevbe nọ gha suẹn iwinna, ọ ghi ru ẹre fo. U ghaa re ọmwa vberriọ, u sẹtin rherhe miẹn iwinna, kevbe wẹẹ iwinna nii i fe ruẹ obọ. w23.12 27 ¶12-13

Ẹghẹ ke ẹghẹ ne Baibol ya guan kaẹn “ẹdẹ ọghe Jehova,” emwi nọ guan kaẹn ọre, ẹghẹ ne Jehova khian ya guọghọ avbe eghian rẹn rua, ọ ghi vbe miẹn emwa rẹn fan. Ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso vbe ẹghẹ nẹdẹ, ne Jehova ya rri agbẹnvbo eso oya. (Aiz 13:​1, 6; Ẹzik 13:5; Zẹf 1:8) Vbe ẹghẹ ọghe ima na, “ẹdẹ ọghe Jehova” gha suẹn vbe ẹghẹ na khian ya guọghọ ugamwẹ ohoghe, ọ ghi ya sẹ ufomwẹ vbe okuo Amagẹdọn. Ne ima mieke na miẹn fan, ọ khẹke ne ima mu egbe yotọ nian. Ẹ i re te Jesu wẹẹ ne ima wa mu egbe yotọ khẹ “orueghe nọkhua” kẹkan, ọ wẹẹ ne ima ye gha mu egbe yotọ khẹ ọre. (Mat 24:21; Luk 12:40) Vbe elẹta nokaro ne ukọ e Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Tẹsalonaika, ọ keghi ya igiemwi ughughan ru iyobọ ne etẹn, ne iran mieke na sẹtin mu egbe yotọ khẹ ẹdẹ ibuohiẹn nọkhua ọghe Jehova. E Pọl rẹnrẹn wẹẹ, ẹdẹ ọghe Jehova i khian rre vbe ẹghẹ nii. (2 Tẹs 2:​1-3) Ọrheyerriọ, ọ na ye rhie igiọdu ne etẹn ne iran mu egbe yotọ khẹ ọre, vbe na miẹn wẹẹ, akhuẹ akhuẹ ẹre ọ dee. Erriọ wa vbe khẹke ne ima gha ru ẹre zẹẹ. w23.06 8 ¶1-2

Ọ mwẹ egedege ọkpa nọ wa kakabọ yo, nọ mwẹ omuyan 60 na bọ vbe Tokyo, vbe Japan vbe ukpo 1978. Emwa kegha roro ẹre wẹẹ, owa na sẹtin de, rhunmwuda igbohiotọ nọ sunu vbe ẹvbo nii vbe ẹghẹ hia. De emwi ne emwa ni bọ owa na ru, ne owa na ghẹ mieke na de vbe igbohiotọ gha sunu? Iran keghi bọ owa na nọ wegbe, iran na vbe ru ẹre nọ vbokho vbe nẹi khian na guọghọ vbe igbohiotọ gha sunu. Te Ivbi Otu e Kristi vbe yevbe na ghee egedege na. Odẹ vbo? Ọ khẹke ne Ovbi Otu e Kristi mudia ẹse, sokpan ọ vbe khẹke nọ gha ru emwi ye oreghe. Ọ gha de ọghe uhi Osanobua na lele, ọ ma khẹke nọ gi emwi rhọkpa ya ẹre he ẹmwẹ ye Osanobua obọ. Ọ ghi vbe mu egbe nọ ya gha “họn ẹmwẹ,” ẹ i vbe gi emwi rhọkpa ya ẹre rra uhi Osanobua. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke nọ gha re ọmwa “nọ mwẹ amuroro,” ra nọ ru emwi ye oreghe vbe emwi eso gha de rre. (Jems 3:17) Ovbi Otu e Kristi nọ gele ru emwi ye oreghe i mu emwi gogogo, ẹ i vbe ya obọ khẹkhẹkhẹ mu emwi. w23.07 14 ¶1-2

Vbe Jesu ghi waan nẹ, ọ ma de ye edanmwẹ ọghe Esu, uhiẹn vbe Esu tama rẹn nọ ru emwi nọ gha sọnnọ Jehova. (Mat 4:​1-11) Te Setan wa gha hia vbe odẹ ke odẹ nọ ya Jesu ru orukhọ, ne Jesu ghẹ mieke na sẹtin ya arrọọ ọghẹe dẹ emwa nagbọn werriegbe. Edanmwẹ ọvbehe ye rrọọ ni Jesu zin egbe ẹre vbe ọ rre uhunmwu otagbọn na. Avbe eghian kegha zẹ ọre kpokpo, iran na vbe gha hia ne iran gbe ẹre rua. (Luk 4:​28, 29; 13:31) Emwa ni ma gba ẹre erhuanegbe ẹre ghaa khin, rhunmwuda ọni, ọ vbe zin egbe emwi eso ne iran ma ru ẹse. (Mak 9:​33, 34) Vbe ẹghẹ na ya muẹn gha rrie ekọtu, iran keghi gbe ẹre, iran na vbe gha zaan rẹn. Iyeke ọni, ọ keghi wu uwu obalọ kevbe uwu efa. (Hib 12:​1-3) Na kha na, e Jehova ma gbogba ga ẹre, irẹn ẹre ọ tobọre zin egbe ena hia. (Mat 27:46) Gele gele, te Jesu wa rri oya ne udẹn, oya ne ẹvbi nọ mieke na sẹtin ya arrọọ ọghẹe dẹ emwa nagbọn werriegbe. Ma gha gele muẹn roro izọese ne Jesu ru, ma ghi gele do ya ekhọe hia hoẹmwẹ ọnrẹn. w24.01 10-11 ¶7-9

Izinegbe gha ru iyobọ ne ima, ne ima sẹtin gha re ọse nọ maan. Ọ ru iyobọ ne ima ya gbehọkotọ danmwehọ vbe emwa ọvbehe ghaa guan. (Jems 1:19) Izinegbe vbe ru iyobọ ne ima ya gha gu emwa ọvbehe rrọọ vbe ọfunmwegbe. Ọ gha vbe ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ tọlọ egbe vbe nọ wa ya tọlọ ima, ne ima ghẹ mieke na ru emwi ra ne ima ghẹ ta ẹmwẹ nọ ma khẹke vbe egbe gha kan ima. Ma gha vbe gha mwẹ izinegbe, ohu i khian rherhe gha mu ima vbe ọmwa gha ru emwi nọ sọnnọ ima. Ne ima gha te ya ru iran re werriegbe, ma ghi ‘gha mu emwi ne iran ru wuo egbe, ma ghi vbe ya ekhọe hia gha yabọ egbe.’ (Kọl 3:​12, 13) Izinegbe gha vbe ru iyobọ ne ima ya gha ru emwi nọ khẹke. Ne ima gha te ya gha dekun emwi ru, ọ khẹke ne ima ka rhie ẹghẹ ya ru ezanzan, ma ghi vbe mu ukpa mu uwerhẹn ghee emwi ughughan ne ima gha sẹtin ru, ma ke do zẹ ọkpa vbọ. Vbene ọta ye, adeghẹ ima gualọ iwinna, ma sẹtin wa gha hoo ne ima miẹn iwinna nokaro ne ima miẹn yi. Sokpan, deghẹ ima mwẹ izinegbe, ma ghi rhie ẹghẹ ya muẹn roro deghẹ ima gha ye gha mwẹ ẹghẹ ne ẹgbẹe ọghe ima, ma ghi vbe muẹn roro deghẹ ima gha miẹn ẹghẹ ya gha ru ọghe Jehova. Deghẹ ima na gha mwẹ izinegbe, ọ sẹtin ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na gha ru azẹ nọ khẹke. w23.08 22 ¶8-9

Egbe sẹtin vbe wọọ ruẹ, ne u ya hia ne u ghẹ ru orukhọ, u ghaa muẹn roro, eyan ne u yan rẹn vbe u ya egbuẹ fiohan ne Jehova, ọ ghi rhie ẹtin nuẹn ya sẹtin gban egbe ne edanmwẹ. Odẹ vbo? U gha ya egbuẹ fiohan ne Jehova, emwi ne Jehova gualọ ẹre u khian ghi gha ru. Ọna rhie ma wẹẹ, u i khian ghi gha ru emwi ne egbuẹ gualọ, nọ sọnnọ e Jehova. (Mat 16:24) Rhunmwuda ọni, u gha miẹn edanmwẹ, u i khian gha ya urriẹdẹ muẹn roro emwi nọ khẹke ne u ru. Rhunmwuda, u rẹn emwi nọ khẹke ne u ru nẹ, ọni ọre ne u rhikhan muẹn e Jehova. Ẹghẹ nii, emwi rhọkpa i khian ya ruẹ rra uhi e Jehova. Ọ ghaa yerriọ, ọ rhie ma wẹẹ, igiemwi ne Job rhie yotọ ẹre u wa lele. Agharhemiẹn wẹẹ, ọ werriẹ aro daa edanmwẹ nọ wegbe, ọ na ye ya ekhọe hia kha wẹẹ: “I i khian sẹ Osanobua rae!”​—Job 27:5. w24.03 9 ¶6-7

E Jehova ne “Osa ọghe ahoẹmwọmwa” gu ima rrọọ! (2 Kọr 13:11) Ọ mu ẹmwẹ dọmwadẹ ima roro. Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, “ahoẹmwọmwa ọghe Jehova nẹi beghe, degue” ima. (Psm 32:10) Zẹvbe ne ima ya muẹn roro vbene Jehova he ya rhie ẹre ma we irẹn hoẹmwẹ ima, ọ ghi ya ima rẹn wẹẹ, ẹ i ya ẹmwẹ ima ku hiehie, ọna ghi ya ima gha sikẹ ọre sayọ. Ma gha sẹtin na erhunmwu gie ẹre vbe ẹghẹ ke ẹghẹ, ma ghi gie ẹre rẹn wẹẹ, ma wa gualọ ahoẹmwọmwa ọghẹe. Ma gha sẹtin tama rẹn emwi hia nọ daa ima vbe orhiọn, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ rẹn vbene emwi ye ima hẹ, kevbe wẹẹ, ọ gele hoo nọ ru iyobọ ne ima. (Psm 145:19) Zẹvbe ne ima hoo ne ima sikẹ erhẹn vbe oni ghaa fi, erriọ ima vbe gualọ ahoẹmwọmwa ọghe Jehova. Ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne ima kakabọ wegbe, erriọ vbe ya mwẹ agiẹngiẹn daa ima. Rhunmwuda ọni, gha ghọghọ wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ruẹ. Nọnaghiyerriọ, wa gi ima hia miẹn ahoẹmwọmwa ọghe Jehova yi, ne ima ya ekhọe hia kha wẹẹ: “I hoẹmwẹ e Jehova”!​—Psm 116:1. w24.01 31 ¶19-20

Jesu gi emwa rẹn wẹẹ, eni Osanobua ọre Jehova, sokpan ẹ i re ọni ọkpa ẹre ọ wa ru. Ivbi e Ju ne Jesu ghaa ma ẹre emwi ka wa rẹn eni Osanobua. Sokpan, Jesu ẹre ọ wa re ọmwa nọ gele “gie aro ọmwa ne Osanobua khin.” (Jọn 1:​17, 18) Vbe igiemwi, abọ ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn Na Ya E Hibru Gbẹn gi ima rẹn wẹẹ, Osa nọ mwẹ itohan kevbe ẹnina ẹre Jehova khin. (Ẹks 34:​5-7) Okha ne Jesu ta ọghe ọmọ nọ fuẹn ukhu kevbe erhae keghi rhan otọ re sayọ vbene Jehova mwẹ itohan kevbe ẹnina hẹ. Vbe okha nii, ma bẹghe ẹre wẹẹ, erha ọmọ nii bẹghe ovbi ẹre nọ fi werriẹ nẹ vbe “urria gbaan,” ọ na rhulẹ bu ẹre, ọ na muẹn dede, ọ na ya ekhọe hia yabọe. Okha na ya ima gele rẹn vbene Jehova mwẹ itohan kevbe ẹnina hẹ. (Luk 15:​11-32) Te Jesu wa gele gie aro ọmwa ne Erhae khin ma ima. w24.02 10 ¶8-9

E Jehova fu ima ẹko rre vbe ima ghaa rre uwu ibavbaro. Vbọ gha de ọghe na gha mwẹ ẹnina, kevbe na gha rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe, vbe ima khian ya sẹtin ya egbe taa e Jehova hẹ? Emwi ọkpa nọ gha ru iyobọ ne ima ọre, ne ima gha mwẹ avbe uyinmwẹ ni gha ru iyobọ ne ima ya gha rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe. De usun avbe uyinmwẹ na kha na? Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya hoẹmwẹ emwa ọvbehe, ne ima mieke na sẹtin “gha . . . fu egbe ẹko rre” vbe ẹdẹdẹgbe? (1 Tẹs 4:18) Ọ khẹke ne ima gha daa ne egbe, ma ghi gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn, ma ghi vbe gha mwẹ ekhọe esi. (Kọl 3:12; 1 Pit 3:8) De vbene avbe uyinmwẹ na khian ya ru iyobọ ne ima hẹ? Ma ghaa mwẹ ẹnina kevbe avbe uyinmwẹ esi na, ọ ghi gua ima kpa ya gha rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe vbe iran ghaa rre ibavbaro. Zẹvbe ne Jesu tae, “emwi nọ vuọn ọmwa ekhọe, ẹre unu ta ladian. Vbe uwu aza ọghe emwi esi ne ọmwa esi mwẹ, ẹre ọ ke viọ emwi esi ladian.” (Mat 12:​34, 35) Ifuẹko ne ima rhie ne etẹn ima ni rre ibavbaro, keghi re odẹ ọkpa kpataki ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ iran. w23.11 10 ¶10-11

Deghẹ ima hoo ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol, te ọ khẹke ne ima nọ iyobọ. Gia ru igiemwi yọ. Gia kha wẹẹ u rrie ehe ne u ma he ka yo ẹdẹ, sokpan ọse ruẹ nọ lele ruẹ khian wa kakabọ rẹn eke ne uwa rrie. Ọ wa rẹn eke ne uwa ye kevbe eke ne dọmwadẹ odẹ rrie. Ẹ i mwẹ u ma ghọghọ wẹẹ ọse ruẹ lele ruẹ gha khian! Erriọ vbe ye, e Jehova rẹn inu ẹghẹ nọ ghi kẹ agbọn na ke sẹ ufomwẹ, ọ vbe rẹn emwi nọ khian sunu vbe odaro. Nọnaghiyerriọ, deghẹ ima hoo ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol, ọ khẹke ne ima nọ iyobọ vbe obọ e Jehova. (Dan 2:28; 2 Pit 1:​19, 20) Vbe na ghee evbibiẹ emọ ni mwẹ ekhọe esi, e Jehova hoo ne agbọn maan ivbi ẹre vbe odaro. (Jer 29:11) Sokpan e Jehova lughaẹn ne evbibiẹ emọ, e Jehova gha sẹtin ta emwi nọ khian sunu vbe odaro, ọ ghi wa gele sunu vberriọ zẹẹ. E Jehova keghi loo ikpia eso ya gbẹnnẹ ẹmwẹ akhasẹ ye uwu e Baibol, ne ima mieke na rẹn emwi kpataki eso ni khian sunu vbe odaro.​—Aiz 46:10. w23.08 8 ¶3-4