July

Te Jesu wa ya egbe taa Erhae zẹẹ, vbe ẹmwẹ nọ tae, emwi nọ ru, uhiẹn ya sẹ egbe iwinna ọyunnuan nọ ru. (Jọn 14:9) De emwi eha ne ima gha miẹn ruẹ vbe emwi ọyunnuan ne Jesu ru? Nokaro, e Jesu vbe Erhae wa gele hoẹmwẹ ima. Vbe Jesu rre uhunmwu otagbọn na, ọ gele rhie ẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ emwa, vbe odẹ nọ ya ya ẹtin ẹnrẹn sọfurre ye ọlọghọmwa ne iran ghaa ye. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa, ne arhuaro eva ya tu tie Jesu nọ ru iyobọ ne iran. (Mat 20:​30-34) E Jesu “keghi tohan iran,” ẹre ọ na mu iran egbe rran. Evba yae kha ighẹ ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian nọ re “tohan iran,” ọre agiẹngiẹn ra ẹnina na mwẹ daa emwa ọvbehe. Agiẹngiẹn na, ẹre ọ gua e Jesu kpa ya kpemehe evbare ne emwa nibun, ẹre ọ vbe yae mu ọkhọnmwọ oti egbe rran. Odẹ vbenian ẹre ọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ emwa ọvbehe. (Mat 15:32; Mak 1:41) Uwa gi ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova nọ re Osa nọ mwẹ “itohan nọkhua” kevbe Ovbi ẹre, wa gele hoẹmwẹ ima, ọ wa vbe da iran vbe ima ghaa rri oya. (Luk 1:78; 1 Pit 5:7) Iran wa vbe ya aro ye ẹghẹ ne iran khian ya wabọ ọre rua orhikhan kevbe oyanghan ne emwa nagbọn ye! w23.04 3 ¶4-5

Ọ khẹke ne ima gha lẹẹ ne emwi ke emwi nọ gha ya ima gha mwẹ iziro nọ ma gba ne emwa ni rre uwu agbọn mwẹ. Ma gha sẹtin gha mwẹ iziro nọ maan deghẹ ima na gha tie Baibol, ma na vbe gha ruẹ ọre ne egbe ima. Iko na yo kevbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan gha vbe sẹtin ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ iziro nọ maan. E Jehova vbe tama ima wẹẹ, irẹn i khian gi ima miẹn edanmwẹ ne ima i khian sẹtin zin egbe ẹre. (1 Kọr 10:​12, 13) Ọ khẹke ne dọmwadẹ ima wa rhiegba ye erhunmwu na na, ne ima mieke na sẹtin gha mwẹ ẹkoata daa e Jehova vbe ẹghẹ nọ wegbe ne ima ye na. Jehova hoo ne ima ‘ta enegbe ima hia ma’ rẹn vbe erhunmwu. (Psm 62:8) Gha rhie urhomwẹ kevbe ekpọnmwẹ ne Jehova ye emwi hia nọ he ru. Rinmwiaẹn nọ rhie udinmwẹ nuẹn, ne u mieke na sẹtin gha kporhu. Vbe rinmwiaẹn nọ ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ne u ye kevbe ne u sẹtin lẹẹ ne edanmwẹ nọ rhirhi gha khin. Ghẹ gi emwi rhọkpa ra ọmwa rhọkpa mu idobo yọ ruẹ egbe, ne u ghẹ miẹn ẹghẹ ya gha na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ hia. w23.05 7 ¶17-18

Vbọzẹ ne ima na yo iko? Evbọ mobọ zẹe, ọre ne ima mieke na ya rhie urhomwẹ ne Jehova. (Psm 26:12; 111:1) Ma vbe yo iko ne ima mieke na sẹtin gha rhie igiọdu ne egbe vbe ẹghẹ nọ wegbe ne ima ye na. (1 Tẹs 5:11) Ma gha zẹ ewanniẹn vbe iko, emwi eva na guan kaẹn na, ẹre ima wa ru. Sokpan, emwi eso sẹtin yae gha lọghọ ima, ne ima gha zẹ ewanniẹn vbe iko. Ohan sẹtin gha mu ima ra ima sẹtin vbe gha hoo ne ima zẹ ewanniẹn, sokpan a ma mobọ tie ima. Vbọ khian ru iyobọ ne ima? Ukọ ighẹ e Pọl khare wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha “rhie igiọdu ne egbe.” Ima gha rẹn wẹẹ, ewanniẹn ne ima zẹ gha sẹtin rhie igiọdu ne etẹn, ọ gha khọnrẹn nọ ye kuẹi, ọ gha gu ima kpa ya gha zẹ ewanniẹn vbe iko. Deghẹ a ma tie ima vbene ima te gualọe yi, ọ ma khẹke ne ima gha mu ohu, ọ khẹke ne ima gha ghọghọ wẹẹ etẹn ọvbehe sẹtin zẹ ewanniẹn.​—1 Pit 3:8. w23.04 20 ¶1, 3

Ọba keghi yae wewe wẹẹ, ne Ivbi e Ju ni ghaa rre imu vbe ukpo 70 gbalaka vbe Babilọn dọlegbe gha rrie ẹvbo iran, ne otọ Izrẹl! (Ẹzra 1:​2-4) E Jehova ọkpa ẹre ọ khian sẹtin ru egbe emwi vbenian. Agbọn vbe ẹrinmwi rẹnrẹn wẹẹ, Ivbi e Babilọn i fan emwa ne iran mu ye imu. (Aiz 14:​4, 17) Sokpan, a khọnmiotọ yan e Babilọn nẹ, ọba nọ ghi gha khaemwisẹ ẹre ọ ghi wẹẹ, ne Ivbi e Ju kpa gha rrie ẹvbo iran. Rhunmwuda ọni, te Ivbi e Ju hia, katekate uhunmwuta ẹgbẹe, gha zẹ ne egbe iran, deghẹ iran gha kpa gha rrie ẹvbo iran ra deghẹ iran gha dia e Babilọn ya. A sẹtin miẹn wẹẹ, azẹ ne iran khian ru na i khian zẹdẹ gha khuẹrhẹ ne iran. Ọ gha kẹ, eniwanrẹn ni rre uwu iran i khian sẹtin khian okhian vberriọ, rhunmwuda ẹ i re otọ ne emwa. Vbe deba ọni, e Babilọn ẹre a na biẹ iran nibun, rhunmwuda ọni, evba nii gua iran egbe ro nẹ, rhunmwuda, eke nọ maan ẹghele ọre igiogbẹ. Nọ ne iran, otọ Izrẹl i re ẹvbo iran, otọ erha iran odede ẹre nọ. Eso vbe uwu iran wa vbe runagban vbe Babilọn, rhunmwuda ọni, ọ gha lọghọ ne iran wa kpa hin eke nọ fu iran egbe rre, ra eke ne iran na do ẹki, gha rrie ẹvbo ne iran ma rẹn. w23.05 14 ¶1-2

Ẹmwẹ Ọghe Osanobua rhie igiọdu ne ima, ne ima ye gha mwẹ izinegbe, agiẹngiẹn kevbe ahoẹmwọmwa. Ebe Luk 21:19 khare wẹẹ: “Izinegbe ọghe uwa ẹre ọ khian miẹn uwa fan.” Ebe Kọlose 3:12 na wẹẹ: “Uwa gha mwẹ ekhọe agiẹngiẹn.” Ebe 1 Tẹsalonaika 4:​9, 10 na vbe kha wẹẹ: “Osanobua tobọre ma uwa ẹre nẹ vbene uwa gha ya gha hoẹmwẹ egbe hẹ. . . . Te ima ghi rinmwian uwa na etẹn, ne uwa ru nọ sẹ ọni.” Erhuanegbe Jesu ni rhie ẹre ma nẹ wẹẹ iran mwẹ izinegbe, agiẹngiẹn kevbe ahoẹmwọmwa ẹre a ghaa gu guan vbe avbe ako na. Ọrheyerriọ, te ọ ye khẹke ne iran ye gha hia sayọ. Erriọ vbe khẹke ne ima vbe ru ẹre. Ruẹ vbekpa vbene Ivbi Otu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ ya rhie ẹre ma wẹẹ iran mwẹ izinegbe, agiẹngiẹn kevbe ahoẹmwọmwa, ọna gha ru iyobọ nuẹn. Iyeke ọni, u ghi do rẹn vbene u gha ya sẹtin ya egbe taa iran hẹ, ne u mieke na rhie ẹre ma wẹẹ, u mu egbe khẹ orueghe nọkhua. Ẹghẹ nii, vbe orueghe nọkhua gha ghi rre, u ghi sẹtin zin egbe rhunmwuda u mu egbe yotọ nẹ, u vbe ya ekhọe hia yan wẹẹ, te u khian ye gha zin egbe. w23.07 3 ¶4, 8

Deghẹ etẹn na hannọ zẹ ẹre ima khin ra “ohuan ọvbehe,” te ọ khẹke ne ima gha rre “Odẹ Uhuanmwẹ,” rhunmwuda ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ga e Jehova vbe ẹghẹ na, ọ gha vbe ya ima miẹn afiangbe nibun vbe Arriọba Osanobua. (Jọn 10:16) Ke ukpo 1919 C.E. gha dee, ẹbo emwa nibun, ke ikpia ke ikhuo ke ibiẹka ẹre ọ he la hin e Babilọn Nọkhua rre, nọ mudia ye ihe ugamwẹ ohoghe hia, iran keghi vbe suẹn gha lele “Odẹ Uhuanmwẹ” na guan kaẹn sin. E Jehova keghi wabọ emwi hia nọ gha sẹtin mu idobo ye Ivbi Izrẹl egbe ne iran ghẹ sẹ otọ Izrẹl. (Aiz 57:14) “Odẹ Uhuanmwẹ” nọ rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ vbe vbo? Ukpo iyisẹn nibun, ọ ke sẹ ukpo 1919, e Jehova keghi loo ikpia eso ni hoẹmwẹ ọnrẹn ya ru iyobọ ne emwa, ne iran mieke na sẹtin la hin e Babilọn Nọkhua rre. (Yae taa Aizaia 40:3.) Iran na suẹn gha zẹ “Odẹ Uhuanmwẹ” na, ne emwa ni mwẹ ekhọe ata mieke na lẹẹ hin e Babilọn Nọkhua rre, kevbe ne iran do deba emwa ọghe Osanobua gha rhie ugamwẹ nọhuanrẹn ne Jehova, rhunmwuda a dọlegbe mu ugamwẹ ẹmwata gbọọ nẹ. w23.05 15-16 ¶8-9

E Jehova hoo ne ima gha sọyẹnmwẹ zẹvbe ne ima ya ga irẹn, ọ vbe hoo ne ima gha ya ekhọe obọ ima ga irẹn. (2 Kọr 9:7) Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima ye gha hia ne ima muẹn sẹ, okhuo ne ima fian ne egbe ima, deghẹ ima i mwẹ aguakpa ra? Gi ima ghee igiemwi ọghe ukọ e Pọl. Ọ khare wẹẹ: “I keghi kinmwi egbe mwẹ, I na ru ẹre nọ gha họn ẹmwẹ mẹ zẹvbe ọviẹn.” (1 Kọr 9:​25-27) Te Pọl wa gha dia egbe ẹre, nọ mieke na sẹtin ru emwi nọ maan, uhiẹn vbe ekhọe ọre ghaa tama rẹn nọ ru emwi nọ ma khẹke. E Jehova miẹn ugamwẹ e Pọl yi ra? Kakabọ! E Jehova keghi fiangbe ẹre rhunmwuda nọ na hia vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ. (2 Tim 4:​7, 8) Ọ wa vbe ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, vbe ima ghaa hia ne ima muẹn sẹ, okhuo ne ima fian ne egbe ima, agharhemiẹn wẹẹ, ima i te mwẹ aguakpa. Vbọzẹ nọ na ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn? Rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne irẹn ẹre ọ ya ima ru emwi nii, a gha dobọ miẹn wẹẹ emwi nii i yẹẹ ima. Zẹvbe ne Jehova ya fiangbe e Pọl, ọ gha vbe fiangbe ima, rhunmwuda ne ima na hia vbene ẹtin ima sẹ. (Psm 126:5) Ma gha bẹghe vbene Jehova ya fiangbe ima, ma sẹtin kue do gha mwẹ aguakpa. w23.05 29 ¶9-10

Ukọ ighẹ Pọl keghi gie emwa nẹi khian miẹn uhunmwu vbe ẹdẹ ọghe Jehova zẹvbe emwa ni vbiẹ. Iran ma zẹdẹ rẹn emwi nọ sunu vbe ọlẹga ọghe iran. Rhunmwuda ọni, emwi eso gha sunu, iran i rẹn emwi nọ khẹke ya ru. Vbe ẹdẹnẹrẹ, te emwa nibun wa yevbe emwa ni vbiẹ. (Rom 11:8) Iran ma yayi wẹẹ, “ẹdẹ okiekie” ẹre ima ye, kevbe wẹẹ, orueghe nọkhua gha rherhe rre. (2 Pit 3:​3, 4) Vbọrhirhighayehẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha ba odẹ rhunmwuda, vbene ẹdẹ ya gbe, erriọ ima ya sikẹ ẹdẹ ọghe Jehova sayọ. (1 Tẹs 5:6) Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima gi orhiọn ima sotọ. Vbọzẹ? Ne ima ghẹ mieke na gha mwẹ obọ vbe emwamwa otu azẹ kevbe oseghe ẹvbo na sinmwi. Zẹvbe ne ẹdẹ ọghe Jehova ya sikẹ otọ, erriọ emwa khian ya gha kpikpi ima, ne ima gha mwẹ obọ vbe emwamwa otu azẹ ọghe agbọn na. Sokpan, ọ ma khẹke ne ima gha si osi ba ẹmwẹ emwi ne ima gha tama emwa vbenian. Orhiọn nọhuanrẹn gha ru iyobọ ne ima, ne orhiọn ima mieke na sotọ, ma ghi vbe sẹtin gha roro emwi ẹse ne ima mieke na rẹn emwi nọ khẹke ya ru.​—Luk 12:​11, 12. w23.06 10 ¶6-7

De emwi nọ ka la ruẹ ekhọe vbe u gha họn eni na ighẹ e Samsin? Egbọre emwi nọ ka la ruẹ ekhọe ọre okpia ne olẹtin. Erriọ e Samsin gele wa gha ye. Sokpan e Samsin ru abakuru eso nọ yae rri oya. Ọrheyerriọ, iwinna esiesi ne Samsin ru ẹre Jehova rhie aro tua, ọ na vbe gia miẹn wẹẹ a gbẹn ọnrẹn ye Baibol na mieke na miẹn ere vbọ. E Jehova wa loo e Samsin ya ru iwinna ọyunnuan nibun, nọ mieke na ru iyobọ ne Ivbi Izrẹl, ni re emwa ne irẹn hannọ zẹ. Vbe ukpo iyisẹn nibun ghi gberra nẹ, iyeke vbe Samsin ghi wu nẹ, e Jehova keghi loo ukọ e Pọl ya gbẹn eni e Samsin ba eni emwa ni ghaa mwẹ amuẹtinyan. (Hib 11:​32-34) Igiemwi ọghe Samsin gha sẹtin rhie igiọdu ne ima. Ọ keghi mu ẹtin yan e Jehova, uhiẹn vbe ẹghẹ ne emwi ya wegbe. Ma gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Samsin kevbe vbene okha ọghẹe khian ya sẹtin rhie igiọdu ne ima hẹ. w23.09 2 ¶1-2

Deghẹ ima na gha na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ hia, ma na gha fannọ otọ ẹko ima ma rẹn, ma ghi sẹtin ye gha mwẹ izinegbe. (1 Tẹs 5:17) A sẹtin miẹn wẹẹ, u ma he miẹn ọlọghọmwa nọ wegbe nian. Ọrheyerriọ, u nọ e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn vbe u ghaa mu ohu ra, ra deghẹ u ma na rẹn emwi nọ khẹke ne u ru? Adeghẹ u na gha na erhunmwu gie Jehova vbe emwi kherhe vbenian gha de rre, u i khian vbe mianmian ya lẹẹ bu ẹre vbe ọlọghọmwa nọ wegbe gha rre vbe odaro. Ọna gha ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova rẹn ẹghẹ nọ khẹke nọ ya ru iyobọ nuẹn, kevbe odẹ nọ khẹke nọ ya ru iyobọ nuẹn. (Psm 27:​1, 3) Adeghẹ ima na sẹtin zin egbe ọlọghọmwa vbe ẹdẹnẹrẹ, ma gha vbe sẹtin zin egbe vbe orueghe nọkhua gha rre. (Rom 5:3) Vbe ima gu kha vberriọ? Etẹn ima nibun do bẹghe ẹre wẹẹ, iran gha sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ne iran ye, ọ ghi ru iyobọ ne iran ya sẹtin zin egbe ọvbehe ne iran khian miẹn vbe odaro. Iran gha sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ne iran ye, ọ ghi ru iyobọ ne iran ya mu ẹtin yan e Jehova wẹẹ, ọ gele mu egbe nọ khian ya ru iyobọ ne iran, kevbe wẹẹ, ọ wa vbe hoo nọ ru vberriọ. Amuẹtinyan ne iran ghi mwẹ na, ẹre ọ khian ru iyobọ ne iran ya zin egbe ọlọghọmwa ke ọlọghọmwa nọ ghi de rre.​—Jems 1:​2-4. w23.07 3 ¶7-8

Imuegberriotọ kevbe ekhọe agiẹngiẹn ẹre ọ ya e Jehova mwẹ amuroro. Vbe igiemwi, e Jehova keghi rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mu egbe rriotọ vbe ẹghẹ nọ khian na guọghọ Ivbi e Sọdọm. E Jehova keghi gie avbe odibo ẹre, ne iran ya tama e Lọt nọ lẹẹ gha rrie uhunmwu oke. Ohan ma gi e Lọt yo evba. Sokpan ọ na rinmwian e Jehova, nọ gi irẹn vbe ẹgbẹe ọghe irẹn gha rrie Zoa; ovbi ẹvbo kherhe na khian guọghua ẹre Zoa ghaa khin. E Jehova gha te sẹtin tama e Lọt wẹẹ, nẹ ghẹ rhie obọ gberra ẹmwẹ ne irẹn ta. Sokpan e Jehova keghi kue ne Lọt gha rrie Zoa, rhunmwuda ọni, ọ ma ghi guọghọ e Zoa rua. (Gẹn 19:​18-22) Ukpo nibun ghi gberra nẹ, e Jehova keghi mwẹ itohan daa Ivbi e Nenivẹ. Ọ keghi gie akhasẹ ighẹ e Jona nọ ya tama Ivbi e Nenivẹ wẹẹ, irẹn gha guọghọ iran kevbe ẹvbo iran rua. Sokpan Ivbi e Nenivẹ ghi fi werriẹ, e Jehova keghi tohan iran, ọ na sẹ iran rae.​—Jona 3:​1, 10; 4:​10, 11. w23.07 21 ¶5

Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Jehoas? Te ọ yevbe na ghee erhan ne inian rẹn ma deziẹn, nọ gualọ erhan na khian mu kọe nọ mieke na sẹtin mudia ẹse. Erhan na mu kọe nọ re Jehoiada ghi wu, ẹhoho ọghe emwa okeke ghi hoho ẹre, Jehoas na de. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ẹ i re wa re igiemwi esi ọghe etẹn ni rre uwu iko ra etẹn ima vbe uwu ẹgbẹe ọkpa, ẹre ọ khian ya ima gha họn ẹmwẹ ne Jehova. Ne ima mieke na gha sikẹ e Jehova sayọ, te ọ khẹke ne ima kakabọ hoẹmwẹ ọnrẹn, ma ghi vbe gha rhie ọghọ nọ khẹke nẹẹn. Ne ima mieke na sẹtin ru ọna, te ọ khẹke ne ima gha tie Baibol vbe ẹghẹ hia, ma ghi gha mu emwi ne ima tie roro, ma ghi vbe gha na erhunmwu. (Jer 17:​7, 8; Kọl 2:​6, 7) E Jehova i wẹẹ ne ima ru emwi ne ima i sẹtin ru. Emwi nọ wa gualọ vbe obọ ima, ọre emwi nọ rre ebe Asan-Ibo 12:​13, nọ khare wẹẹ: “Gha ya ọghọ ne Osanobua ọghe ẹmwata, ne u vbe gha ya uhi ẹre ru emwi, rhunmwuda, emwi na yi ọmwa ba, ọre ọna khin.” Ma ghaa mwẹ imuohan ọghe Osanobua, ma gha sẹtin mudia gbain vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ vbe odaro. Emwi rhọkpa i khian vbe sẹtin ya ima khian rree ne Jehova. w23.06 19 ¶17-19

Ẹmwẹ ne uviẹn ọnrẹn 5 ya suẹn ọre: “Ọmwa nii nọ tota ye ẹkete nii keghi kha wẹẹ.” (Arhie 21:5a) Te avbe ẹmwẹ na gele wa ru ekpataki, rhunmwuda igbaha kẹkan ẹre Jehova tobọre guan vbe ebe Arhie Maan, ọna keghi ọkpa vbọ. Nọnaghiyerriọ, ẹ i re odibosa ẹre ọ guan rẹn vbe emwa, ẹ i vbe re Jesu, sokpan e Jehova tobọre ẹre ọ gi ima rẹn wẹẹ, ẹ i mwẹ irẹn ma mu eyan ọghe irẹn sẹ! Ne Jehova na tobọre guan na, rhie ma wẹẹ, ẹ i mwẹ ne emwi nọ ghi ta vbe iyeke ọni ghẹ sunu. Vbọzẹ? Rhunmwuda e Jehova “i ta ohoghe.” (Taitọs 1:2) Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin mu ẹtin yan ẹmwẹ nọ rre ebe Arhie Maan 21:​5, 6. Gia zẹ iro yan ẹmwẹ na ighẹ “ghee oo!” (Arhie 21:5) A wa kakabọ loo ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ighẹ “ghee oo!” vbe ebe Arhie Maan. De emwi na ghi ta lele ẹmwẹ na ighẹ “ghee oo”? Osanobua khare wẹẹ: “I ya emwi hia khian ọghe ọgbọn.” Ẹmwata nọ wẹẹ, emwi nọ khian sunu vbe odaro ẹre Jehova guan kaẹn mwa, sokpan e Jehova rẹnrẹn wẹẹ, emwi rhọkpa i khian da irẹn obọ yi ne emwi ne irẹn ta na ghẹ sunu, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na tae vbe na miẹn wẹẹ, ọ suẹn gha sunu nẹ.​—Aiz 46:10. w23.11 3-4 ¶7-8

Ukọ ighẹ e Pita wa gha mwẹ emwi eso nọ ghaa gu suan. Vbe igiemwi, vbe Jesu tama erhuanegbe ẹre wẹẹ, irẹn gha rri oya kevbe wẹẹ irẹn ghi vbe wu, ne ẹmwẹ ne Baibol tae mieke na sẹ, e Pita keghi tama rẹn wẹẹ, a wa wua, ẹ i sunu. (Mak 8:​31-33) Ẹghẹ hia, ẹre Pita kevbe avbe erhuanegbe nikẹre ya gha muan ẹmwẹ vbekpa ọmwa nọ kpọlọ sẹ. (Mak 9:​33, 34) Vbe asọn nọ gbe fi ẹdẹ ne Jesu wu, e Pita keghi fian ehọ ọghe okpia ọkpa fua. (Jọn 18:10) Vbe asọn nii, ohan keghi mu e Pita sẹrriọ wẹẹ, ọ na siẹn e Jesu igbaha. (Mak 14:​66-72) Emwi nọ sunu na, keghi ya e Pita viẹ egbe ẹre rua. Jesu ma gi egbe Pita wọọ ọre. Vbe ọ ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ na dọlegbe kie ẹkpotọ ne Pita ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọ hoẹmwẹ irẹn. Jesu keghi tama e Pita nọ gha gbaroghe avbe ohuan ọghe irẹn. (Jọn 21:​15-17) E Pita na wa gele rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn mu egbe ne irẹn ya ru vberriọ. E Pita ghaa rre Jerusalẹm vbe ẹdẹ Pẹntikọst, ọ vbe gha rre usun emwa nokaro na ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ zẹ. w23.09 22 ¶6-7

Ukọ ighẹ Pita keghi rhie igiọdu ne ediọn wẹẹ, “Wa gha gbaroghe avbe oghẹn ohuan ne Osanobua viọ ne uwa.” (1 Pita 5:​1-4) Adeghẹ ọdiọn ẹre u khin, ma rẹnrẹn wẹẹ, u hoẹmwẹ etẹn ni rre iko, u wa vbe hoo ne u gbaroghe iran. Vbọrhirhighayehẹ, ugbẹnso, rhunmwuda vbene iwinna ya bun vbe obọ ruẹ ra rhunmwuda wẹẹ egbe wọọ ruẹ, u sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, u i khian miẹn obọ ya gha ru iwinna ediọn. Ọ ghaa yerriọ, vbọ khẹke ne u ru? Fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova. E Pita khare wẹẹ: “We ne ọmwaikọmwa nọ guan gha guan vbe odẹ nọ gha rhie ẹre ma wẹẹ, ẹmwẹ nọ ke obọ Osanobua rre ẹre ọ ta.” (1 Pit 4:11) Ọlọghọmwa ne etẹn eso mwẹ i khian sẹtin fo vbe agbọn Esu na. Sokpan yerre wẹẹ, Jesu Kristi nọ re “ogiete iran ne avbe ọsuohuan” gha sẹtin ru iyobọ ne etẹn, gberra vbene uwẹ gha ya sẹtin ru iyobọ ne iran. Ọ gha sẹtin ru iyobọ ne iran nian, ọ gha vbe ru iyobọ ne iran vbe agbọn ọgbọn. Emwi ne Osanobua gualọ vbe obọ avbe ediọn, ọre ne iran hoẹmwẹ etẹn, ne iran gha rhie igiọdu ne iran kevbe ne iran vbe gha re “igiemwi esi ne avbe oghẹn ohuan.” w23.09 29-30 ¶13-14

Ọ ma khẹke ne ima gha mwẹ iziro ọghe emwa nagbọn. Ma gha wẹẹ ne ima lele iziro ọghe emwa nagbọn, ọ sẹtin ya ima mianmian e Jehova, ma i ghi vbe lele uhi ọghẹe. (1 Kọr 3:19) Emwi nọ mobọ ya emwa ru emwi nọ sọnnọ Osanobua ẹre “emwa nagbọn tie ẹre emwi ẹwaẹn.” Ivbi Otu e Kristi eso ni ghaa rre Pẹgamọm kevbe Taiataira keghi do gha mwẹ iziro ọghe emwa ni ga ẹbọ, kevbe ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ alama oghẹ vbe ẹvbo ọghe iran. E Jesu keghi kakabọ ya obọ sekhae ne etẹn ni rre iko eva na, rhunmwuda ne iran ma na ru emwi rhọkpa vbe iran bẹghe ẹre wẹẹ, etẹn eso mwẹ obọ vbe uyinmwẹ alama oghẹ. (Arhie 2:​14, 20) Vbe ẹdẹnẹrẹ, emwa wa vbe hia vbe odẹ ke odẹ ne iran ya ima gha mwẹ iziro dan. Emwa ima vbe uwu ẹgbẹe kevbe avbe ọse ima sẹtin gha kha wẹẹ, ma mu emwi gogogo gbe, iran ghi vbe wẹẹ ne ima ru emwi nẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Vbe igiemwi, iran sẹtin gha kha wẹẹ, ọ ma de emwi nọ rhia, deghẹ ima na ru emwi nẹi ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, iran ghi vbe gha kha wẹẹ, ilele ni rre Baibol i ghi mwẹ esa nọ ye. Ugbẹnso, ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, adia ne Jehova rhie ne ima i khuẹrhẹ na rẹn otọ re. Ma sẹtin kue gha hoo ne ima “rhie obọ gberra evba gbẹnnẹ yotọ.”​—1 Kọr 4:6. w23.07 16 ¶10-11

E Meri ne iye Jesu wa gha gualọ iyobọ. Agharhemiẹn wẹẹ, ọ ma he rọnmwẹ ọdọ, odibosa nii na tama rẹn wẹẹ, ọ gha hanmwa. E Meri ma he ka koko ọmọ obọ ọre ẹdẹ, sokpan nian, a na wẹẹ nọ do koko ọmọ nọ khian gha re Mẹzaia. Na kha na, e Meri ma he rẹn okpia, vbọ khian ghi ya ta ena hia ma e Josẹf hẹ nọ re okpia nọ khian rọnmwẹ? (Luk 1:​26-33) Vbọ ru iyobọ ne Meri? Ọ keghi nọ iyobọ vbe obọ emwa ọvbehe. Vbe igiemwi, ọ na nọ e Gebriẹl ọta eso vbekpa iwinna na. (Luk 1:34) Vbọ ma he kpẹẹ vba, ọ na mu okhian gha rrie “ẹvbo ọkpa nọ rre uhunmwu oke” vbe Juda, ọ na ya miẹn ọtiẹn ọnrẹn ọkpa na tie ẹre Ẹlizabẹt. Ẹlizabẹt keghi tian e Meri, e Jehova na vbe loo Ẹlizabẹt ya ta ẹmwẹ akhasẹ nọ rhie igiọdu ne ọmwa, vbekpa ọmọ ne Meri khian biẹ. (Luk 1:​39-45) E Meri na ghi kha wẹẹ, e Jehova ya “ekuabọ ne olọ ọghẹe winna iwinna ọyunnuan.” (Luk 1:​46-51) E Jehova keghi loo e Gebriẹl kevbe Ẹlizabẹt ya rhie igiọdu ne Meri. w23.10 14-15 ¶10-12

Ivbi Otu e Kristi eso rrọọ na hannọ zẹ, te Jehova ghee iran zẹvbe emọ, iran wa kakabọ hin usi vbe aro e Jehova. Orhunmwu 144,000 ẹre iran khin, iran gha deba e Jesu kha vbe ẹrinmwi zẹvbe ohẹn. (Arhie 14:1) Ehe Nọhuanrẹn vbe ibọkpọ ọghe ugamwẹ mudia ye ihe afiangbe ne avbe etẹn na hannọ zẹ sọyẹnmwẹ ọnrẹn agharhemiẹn wẹẹ, iran ye rre agbọn na; ọni ọre ne Jehova na mu iran ye ọmọ biẹ. (Rom 8:​15-17) Ehe Nọ Huan Sẹ vbe ibọkpọ ọghe ugamwẹ mudia ye ihe ẹrinmwi, nọ re ehe ne Jehova ye. Ekọtin nọ ghae Ehe Nọhuanrẹn kevbe Ehe Nọ Huan Sẹ mudia ye ihe ikinnegbe ọghe Jesu. Ikinnegbe ọghe Jesu na, ẹre ọ si ẹre ne Jesu ma na sẹtin yo ẹrinmwi ya gha ga zẹvbe Ogie Ohẹn vbe ọgua Osa ọghe orhiọn. Ne Jesu na ya egbe ẹre zọ ese ne emwa nagbọn, ẹre ọ zẹe wẹẹ Ivbi Otu e Kristi na hannọ zẹ gha sẹtin gha rrie ẹrinmwi. Sokpan te iran gha ka wu nẹ, rhunmwuda iran i khian sẹtin ya ifun vbe esagiẹn gha rrie ẹrinmwi.​—Hib 10:​19, 20; 1 Kọr 15:50. w23.10 28 ¶13

E Gidiọn keghi gbe ibiẹ rrie vbe ẹghẹ ne Ivbi Ifreim ya do gu ẹre gui. (Giọg 8:​1-3) E Gidiọn ma ya ohu gu iran guan. Ọ keghi mu egbe rriotọ, ọ na rhie ehọ ne iran ta yi, ọ na vbe ya ẹwaẹn mu iran orhiọn sotọ. Adeghẹ ediọn na gha rhie ehọ ne emwa ta yi, iran na vbe gbe ibiẹ rrie vba gha gu iran gui vbene Gidiọn ru ẹre, te iran rhie ẹre ma wẹẹ iran mwẹ ẹwaẹn. (Jems 3:13) Iran ghaa ru vbenian, ọfunmwegbe ghi gha rre uwu iko. Vbe ẹghẹ na na gha tian e Gidiọn rhunmwuda ne iran na khọnmiotọ yan Ivbi e Midian, ọ keghi rhie uyi gie Jehova. (Giọg 8:​22, 23) De vbene ediọn khian ya sẹtin ya egbe taa e Gidiọn hẹ? Ọ khẹke ne iran gha rhie uyi gie Jehova ye emwi ne iran sẹtin ru. (1 Kọr 4:​6, 7) Vbe igiemwi, adeghẹ a na tian ọdiọn vbe ọ gha ya ọta guan fo nẹ, ọ khẹke nọ rhie emwa ekhọe ghee emwi nọ ru iyobọ nẹẹn, ọni ọre Baibol nọ re Ẹmwẹ Ọghe Osanobua, kevbe emwi ne otu e Jehova ma ima re. Ọ khẹke ne ediọn muẹn roro deghẹ odẹ ne iran ya ma emwa emwi ya emwa roro ẹre wẹẹ, a i ta ne iran ye, ne iran gha te ya gha rhie uyi gie Jehova. w23.06 4 ¶7-8

Adeghẹ emwi ne ima gualọ ma sẹ ima obọ, ma sẹtin nọ egbe ima wẹẹ, ‘Emwi nọ khẹke ẹre imẹ na erhunmwu yi ra?’ Ma mobọ roro ẹre wẹẹ, ma rẹn emwi nọ maan ne ima sẹ. Sokpan, a sẹtin miẹn wẹẹ emwi ne ima nọ rẹn i khian maan ima egbe vbe odaro. Adeghẹ ọ mwẹ ọlọghọmwa ne ima hoo ne Jehova sọfurre yi, a sẹtin miẹn wẹẹ, ọ mwẹ odẹ ọvbehe nọ maan sẹ odẹ ne ima te hoo ne Jehova ya sọfurre yọ. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ emwi eso ne ima nọ, ma gua iho ọghe Osanobua ro. (1 Jọn 5:14) Gia zẹ iro yan igiemwi ọghe evbibiẹ emọ ọkpa. Iran na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ ne ovbi iran, nẹ ghẹ kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre. Ọ khọ wẹẹ, emwi nọ maan iran te nọ. Ọrheyerriọ, e Jehova i khian kpikpi ọmwa rhọkpa nọ do ga irẹn. Ọ hoo ne dọmwadẹ ọghẹe zẹ ne egbe ẹre wẹẹ irẹn ẹre ima khian ga, uhiẹn ya sẹ egbe ivbi ima. (Diut 10:​12, 13; 30:​19, 20) Nọnaghiyerriọ, evbibiẹ emọ sẹtin nọ e Jehova nọ ru iyobọ ne iran, ne iran sẹtin sẹ ekhọe ọghe ovbi iran, nọ mieke na do hoẹmwẹ e Jehova kevbe nọ vbe do gha re ọsiọre.​—Itan 22:6; Ẹfis 6:4. w23.11 21 ¶5; 23 ¶12

Vbọzẹ ne ifuẹko na rhie ne emwa ọvbehe na re odẹ ne kpataki na ya rhie ahoẹmwọmwa ma? Ebe ọkpa ghi rhan otọ ẹmwẹ ne Pọl loo ro mwa na zedu ẹre ghee ‘ifuẹko,’ ọ na wẹẹ emwi nọ demu ọre, “na mudia ke ọmwa nọ rre uwu ọlọghọmwa nọ wegbe, na mieke na sẹtin rhie igiọdu nẹẹn.” Nọnaghiyerriọ, ma ghaa rhie ifuẹko ne ọtẹn nọ rre ibavbaro, te ima ru iyobọ nẹẹn nọ mieke na ye sẹtin gha rre odẹ na, nọ rrie arrọọ. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ima ya rhie ifuẹko ne ọtẹn, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ọtẹn nii. (2 Kọr 7:​6, 7, 13) Na gha mwẹ ẹnina kevbe na gha rhie ifuẹko ne ọmwa wa kakabọ rhilo ginna egbe. Odẹ vbo? Ọmwa nọ mwẹ ẹnina gha miẹn ọmwa nọ rre uwu ọlọghọmwa, ọ ghi gha gualọ odẹ ke odẹ nọ khian ya rhie ifuẹko kevbe iyobọ ne ọmwa nii. Ma ghaa mwẹ ẹnina, ẹre ima khian na sẹtin rhie ifuẹko ne emwa ọvbehe. E Pọl keghi rhan otọ re wẹẹ, ẹnina ne Jehova mwẹ ne emwa ẹre ọ gua ẹre kpa ya rhie ifuẹko ne emwa. Ọ keghi gie Jehova zẹvbe “Erha nọ mwẹ itohan nọkhua kevbe Osanobua ne ifuẹko hia ke obọ ẹre rre.”​—2 Kọr 1:3. w23.11 9-10 ¶8-10

Ọ khẹke ne Ovbi Otu e Kristi ya aro yọ wẹẹ, irẹn gha werriẹ aro daa edanmwẹ. Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe ukọ ighẹ Pọl. Ọ keghi tama etẹn ni rre Tẹsalonaika wẹẹ: “Vbe ẹghẹ ne ima na gha rre ehe ne uwa ye, ma na gha tama uwa yotọ wẹẹ, ma gha ya egbe miẹn ọlọghọmwa; . . . ọni ẹre ọ wa re emwi nọ sunu zẹẹ.” (1 Tẹs 3:4) Ọ na vbe gbẹn gie etẹn ni rre Kọrint wẹẹ: “Ma hoo ne uwa rẹn vbekpa ọlọghọmwa ne ima ya egbe miẹn . . . ma ma ghi te yayi wẹẹ ima gha miẹn uhunmwu vbọ.” (2 Kọr 1:8; 11:​23-27) Ọ khẹke ne Ivbi Otu e Kristi ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ vbe ya aro yọ wẹẹ, iran gha miẹn ọlọghọmwa eso. (2 Tim 3:12) Rhunmwuda ne u na re ọrhuanegbe Jesu, avbe ọse ruẹ kevbe emwa ruẹ vbe uwu ẹgbẹe sẹtin gha zaan ruẹ. Emwa ne uwa gba winna zẹ ruẹ kpokpo vbe iwinna, rhunmwuda ne u na hoo ne u gha ta ẹmwata vbe emwi hia ra? (Hib 13:18) Arriọba zẹ ruẹ kpokpo ra rhunmwuda ne u na tama emwa ọvbehe vbekpa emwi ne u yayi? Vbọrhirhighayehẹ, e Pọl gi ima rẹn wẹẹ ọ khẹke ne ima gha sọyẹnmwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima werriẹ aro daa ọlọghọmwa. w23.12 10-11 ¶9-10

E Jekọb wa miẹn ọlọghọmwa nibun. Ivbi e Jekọb eva na tie ẹre Simiọn kevbe Livai, keghi ya yin uyinmwẹ nọ rhie ozan gie ẹgbẹe iran kevbe Jehova. Deba ọni, ọvbokhan e Jekọb nọ wa kakabọ hoẹmwẹ ọnrẹn na tie ẹre Rekiẹl keghi wu, vbe ọ biẹ ovbi ẹre ne ukpogieva. Rhunmwuda ukhunmwu nọ ghaa fi, e Jekọb na ya egbe ọmaẹn gha rrie Igipt. (Gẹn 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28) E Jekọb wa gele miẹn emwi vbe agbọn, sokpan, ọ ma sẹ e Jehova rae, ọ rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha mu eyan rẹn sẹ. E Jehova tobọre ma vbe ya ekhue mu e Jekọb. Vbe igiemwi, te Jehova wa ya ẹfe we Jekọb. Ẹ i mwẹ e Jekọb ma rho e Jehova vbe ọ ghi bẹghe ovbi ẹre ighẹ e Josẹf ne irẹn te gha roro ẹre wẹẹ, ọ wu nẹ! Ne Jekọb na kakabọ sikẹ e Jehova, ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn ya sẹtin zin egbe avbe ọlọghọmwa nọ miẹn. (Gẹn 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30) Ma gha gele gu obọ e Jehova, ma gha vbe sẹtin zin egbe ọlọghọmwa nọ rhirhi de rre. w23.04 15 ¶6-7

Ebe Psalm 23 keghi re ihuan ne ọsian ya rhie ẹre ma, ilẹkẹtin ne irẹn mwẹ we Jehova hoẹmwẹ irẹn kevbe wẹẹ, ọ gbaroghe irẹn. E Devid nọ gbẹn ihuan na, keghi gi ima rẹn vbene irẹn vbe Jehova ne Ọsuohuan ọghe irẹn sikẹ egbe sẹ hẹ. Orhiọn Devid keghi sotọ rhunmwuda nọ na kue ne Jehova gha dia irẹn, ọ na wa ya ekhọe hia mu ẹtin yan Jehova. E Devid wa rẹn wẹẹ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne Jehova i khian ya hoẹmwẹ irẹn. De emwi nọ yae gha mwẹ ilẹkẹtin vbenian? E Devid wa bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova gbaroghe irẹn, rhunmwuda te Jehova wa gha kpemehe emwi hia nọ gualọ. E Devid wa gha sọyẹnmwẹ rhunmwuda nọ na gha re ọsie Jehova, kevbe rhunmwuda ne Jehova na miẹn ọnrẹn yi. Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ye gha kpemehe emwi hia ne irẹn gualọ. Rhunmwuda ne Devid na gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ irẹn kevbe wẹẹ, ọ gha gbaroghe irẹn, emwi nọ mwẹ keghi sẹ ọre okẹn, ọ ma vbe gha si osi ye emwi rhọkpa.​—Psm 16:11. w24.01 29 ¶12-13

Ke ẹghẹ Okuo Ọgbagbọn Nogieva gha dee, emwa ọghe Jehova wa kporhu vbe otọ ẹvbo nibun, vbe nai na kpokpo iran. Uhiẹn, te iwinna na wa da otọ vbe otọ ẹvbo nibun. Vbe ẹdẹnẹrẹ, Ẹbu Nọ Su wa vbe lele adia ọghe Kristi. Iran hoo ne adia ne iran rhie ne etẹn gha re adia nọ ke obọ e Jehova vbe Jesu rre. Iran keghi loo avbe ọgbaroghe ọghe otako kevbe ediọn ya rhie adia ne etẹn ni rre iko. Ediọn ni re etẹn na hannọ zẹ, ya sẹ egbe ediọn nikẹre ni rre iko rre “obọ erha ọmwa” ọghe Jesu. (Arhie 2:1) Sokpan, ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ emwa ni ma gba ẹre avbe ediọn na khin, iran vbe ru abakuru. Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ ne Mozis, e Jọsua kevbe avbe ukọ ya ru abakuru. (Nọm 20:12; Jọs 9:​14, 15; Rom 3:23) Ọrheyerriọ, te Kristi ye dia ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe avbe ediọn, te ọ khian ye gha ru vberriọ. Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha lele avbe adia nọ ke obọ emwa nọ loo ya su ima rre. w24.02 23-24 ¶13-14

Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma gha sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, deghẹ odẹ ne ima ya tama emwa ọvbehe vbekpa ẹre, na gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ọnrẹn kevbe wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye emwi hia nọ ru ne ima. Ma ghaa rre ikporhu, ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, emwi nọ si ẹre ne ima na kporhu ọre ne ima ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya do khian ọsie Jehova, kevbe ne iran sẹtin do gha ya aro ne ima ya ghee Jehova ya ghee ẹre. (Jems 4:8) Te ọ wa gbe ima otiti vbe ima ghaa tama emwa ọvbehe vbene Baibol ya gie Jehova hẹ, ọ gi ima rẹn wẹẹ Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa, nọ bu ohiẹn ata, nọ mwẹ ẹwaẹn, ẹtin kevbe avbe uyinmwẹ esiesi ọvbehe ẹre Jehova khin. Ma ghaa hia ne ima gha ya egbe taa e Jehova, te ima rhie urhomwẹ nẹẹn, ẹko ghi vbe gha rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ma lughaẹn ne emwa ni rre agbọn Esu na. Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘vbọzẹ ne ima na lughaẹn?’ (Mat 5:​14-16) Zẹvbe ne ima ya gu egbe emwa vbenian ru emwi vbe ẹdẹgbegbe, ma sẹtin rhan otọ re ma iran evbọzẹe ne ima na lughaẹn. Emwa eso ni mwẹ ekhọe ata sẹtin do rhunmwuda ọni gha hoo ne iran sikẹ e Jehova. Ma ghaa rhie urhomwẹ ne Jehova vbe odẹ ne ima guan kaẹn sin, te ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn.​—1 Tim 2:​3, 4. w24.02 10 ¶7

Adeghẹ u hoo ne u gha re Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ khẹke ne u ruẹ emwi eso nọ gha ru iyobọ nuẹn vbe ẹdagbọn ruẹ. Ọna gha ru iyobọ nuẹn ya sẹtin ru iwinna ke iwinna na mu nuẹn vbe iko, u vbe sẹtin gha ru iwinna ne u khian na gha miẹn igho, ne u mieke na sẹtin gha gbaroghe egbuẹ kevbe ẹgbẹe ruẹ, u ghi vbe gu emwa ọvbehe gha rrọọ vbe ọfunmwegbe. Vbe igiemwi, Ruẹ vbe na ya tie ebe kevbe vbe na ya gbẹn hẹ. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, deghẹ okpia hoo nọ gha ghọghọ kevbe ne emwi dunna ne irẹn, ọ khẹke nọ gha tie Ẹmwẹ Osanobua vbe ẹdẹgbegbe, ọ ghi vbe gha mu emwi nọ tie roro. (Psm 1:​1-3) Ọ na gha tie Baibol vbe ẹdẹgbegbe, ọ gha do rẹn aro ne Jehova ya ghee emwi, ọna gha ru iyobọ nẹẹn, ya gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre, ọ ghi vbe gha roro emwi ẹse. (Itan 1:​3, 4) Te etẹn wa gualọ iyobọ ọghe ikpia ni gbegba nọ gha sẹtin ya e Baibol ma iran emwi, iran ghi vbe yae rhie ibude ne iran. Adeghẹ u na gua gha tie ebe ẹse, u na vbe gua gha gbẹn, ọ gha ru iyobọ nuẹn ya mu egbe ọta ne u khian ya guan vbe iko kevbe ne u sẹtin zẹ ewanniẹn, nọ gha ya amuẹtinyan ọghe etẹn wegbe. U gha vbe sẹtin gha gbẹnnẹ emwi eso nọ gha ru iyobọ nuẹn ne amuẹtinyan ọghuẹ mieke na wegbe sayọ, u gha vbe sẹtin loo ẹre ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe. w23.12 26-27 ¶9-11

Ohan ghaa mu ruẹ, hia ne u gha muẹn roro emwi ne Jehova khian ru nuẹn vbe odaro vbe ọ gha wabọ Setan rua nẹ. Vbe orhiema ọkpa na ru vbe asikoko nọkhua ọghe ukpo 2014, a keghi rhie ẹre ma vbene ọtẹn nokpia ọkpa ya gha tama ẹgbẹe ọre emwi nọ gha te gha rre ebe 2 Timoti 3:​1-5, akpawẹ emwi nọ khian sunu vbe Paradais ẹre evba nii guan kaẹn: “Vbe agbọn ọgbọn te emwa khian wa gha sọyẹnmwẹ, rhunmwuda emwa ghi hoẹmwẹ emwa ọvbehe, imamwaemwi ẹmwata ghi gha yẹẹ iran, emwa ghi gha ru emwi ye oreghe, emwa ghi gha mu egbe rriotọ, emwa ghi gha rho Osanobua, emọ ghi gha họn ẹmwẹ ne evbibiẹ iran, emwa ghi gha kpọnmwẹ ẹse, emwa ghi gha mwẹ ẹkoata, emwa ghi gha mwẹ ẹnina daa emwa iran vbe uwu ẹgbẹe, emwa ghi gha hoo ne iran ru adọlọ, emwa i khian ghi gha ta emwa ọtakhọ, emwa ghi sẹtin gha dia egbe iran, emwa ghi fu, emwi nọ maan ghi gha yẹẹ iran, iran ghi gha re ọmwa nọ gia mu ẹtin yan, emwa i ghi ze vbe udu, emwa i khian ghi gha hio, emwa ghi hoẹmwẹ Osanobua ne iran gha te ya hoẹmwẹ orhiẹnrhiẹn agbọn, emwa ghi gha ru emwi nọ yẹẹ Osanobua; sikẹ emwa vbenian.” U gu ẹgbẹe ruẹ kevbe etẹn guan vbekpa vbene emwi khian gha ye hẹ vbe agbọn ọgbọn ra? w24.01 6 ¶13-14

Ọ keghi fu ima ẹko rre ne ima na rẹn wẹẹ, e Jehova miẹn eguọmwadia ẹre hia yi! E Baibol khare wẹẹ: “E Jehova sẹ ọyẹnmwẹ ye ẹmwẹ emwa rẹn.” (Psm 149:4) Vbọrhirhighayehẹ, ugbẹnso egbe sẹtin wọọ emwa eso sẹrriọ wẹẹ, iran ghi gha nọ wẹẹ, ‘E Jehova gele miẹn mwẹ yi ra?’ Eguọmwadia e Jehova eso ni ghaa ya ẹkoata gae vbe ẹghẹ nẹdẹ, wa vbe gha mwẹ egbe iziro vbenian. (1 Sam 1:​6-10; Job 29:​2, 4; Psm 51:11) E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin miẹn emwa ni ma gba yi. Vbe ọna khian ya sẹtin sunu hẹ? Ma ghi mu ẹtin yan Jesu Kristi, ma ghi vbe dinmwiamẹ. (Jọn 3:16) Ma gha ru ọna, te ima rhie ẹre ma vbe idagbo wẹẹ, ma roro iro fi uyinmwẹ werriẹ nẹ kevbe wẹẹ, ma yan ma Osanobua nẹ wẹẹ, ahoo ọghẹe ẹre ima khian ghi gha ru vbe ẹdagbọn ima. (Iwinna 2:38; 3:19) Ẹko wa rhiẹnrhiẹn e Jehova vbe ima gha ru ena hia ne ima mieke na do gha re ọsiọre. Adeghẹ ima na ye gha ga e Jehova, zẹvbe ne ima yan rẹn vbe ima ya egbe fiohan nẹẹn, e Jehova ghi miẹn ima yi, ọ ghi vbe gha ghee ima zẹvbe ọsiọre ne kankankan.​—Psm 25:14. w24.03 26 ¶1-2

Arriọba gha wẹẹ, ne ima ghẹ ghi kporhu, te ima khian ye gha kporhu, odẹ vbenian te ima ya egbe taa erhuanegbe Jesu. Ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya musọe vbe iwinna ikporhu. Na erhunmwu ne Jehova rhie udinmwẹ kevbe ẹwaẹn nuẹn, u ghi vbe rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ne u ye. Ma nibun keghi rri oya rhunmwuda emianmwẹ, ra rhunmwuda ne iro na han ima, a sẹtin vbe miẹn wẹẹ ọmwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn wu, ma mwẹ ọlọghọmwa vbe uwu ẹgbẹe, a zẹ ima kpokpo, ra rhunmwuda ọlọghọmwa ọvbehe. Avbe emianmwẹ ni vẹwae kevbe okuo wa yae lọghọ ne ima sẹtin zin egbe avbe ọlọghọmwa vbenian. Fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova. Tama rẹn emwi ne u la gberra vbene u gha vbe fannọ otọ ẹko ruẹ ma ọse ruẹ ne kankankan. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, “ọ gha yi ruẹ obọ.” (Psm 37:​3, 5) Ma gha rhiegba ye erhunmwu na na, ọ gha ru iyobọ ne ima ya “zin egbe vbe ẹghẹ ọlọghọmwa.” (Rom 12:12) E Jehova rẹn emwi ne eguọmwadia ẹre la gberra. Ọ “họn utumwẹ iran.”​—Psm 145:​18, 19. w23.05 5-6 ¶12-15

Adeghẹ ima na gha mwẹ azẹ ne kpataki ne ima khian ru, ọ khẹke ne ima hia ne ima rẹn “emwi ne Jehova hoo,” ma ghi vbe zẹ owẹ lelẹe. (Ẹfis 5:17) Adeghẹ ima na gualọ otọ ilele ni rre Baibol, ni gha ru iyobọ ne ima vbe azẹ ne ima khian ru, te ima kie ẹkpotọ yọ ne iziro ọghe Osanobua dia ima ya ru azẹ nii. Ma gha ghi zẹ owẹ lele avbe ilele na, ọ ghi ru iyobọ ne ima ya ru azẹ nọ maan. “Ọmwa dan nii,” ighẹ Esu ne oghian ima hoo ne ima mu ẹmwẹ agbọn na yan uhunmwu, sẹrriọ wẹẹ, ma i khian ghi gha miẹn ẹghẹ ya gha rhie ugamwẹ nọ khẹke ne Osanobua. (1 Jọn 5:19) Ovbi Otu e Kristi sẹtin do mu ẹmwẹ igho, owebe ra iwinna yan uhunmwu, nọ gha te ya gha gualọ ẹkpotọ nọ khian ya ru sayọ vbe ugamwẹ e Jehova. Adeghẹ emwi vbenian na sunu, ọ rhie ma wẹẹ, iziro ọghe agbọn na ẹre ọ ghi dia ọmwa vberriọ. Ọghe ne ẹmwata, avbe emwi na ya unu kaẹn ban i wa re emwi dan, sokpan ọ ma khẹke nọ gha re emwi ne ima wa mu ye okaro vbe ẹdagbọn ima. w24.03 24 ¶16-17