Diciembre

¿Nkowin komä Jehová yerkʼasoj pä ri kamnaqiʼ? Jaʼ, ryä nkowin nuʼän riʼ. Ryä kʼo «ronojel rchqʼaʼ pa rqʼaʼ» (Ap 1:8). Jehová nkowin chrij xa bʼa achkë rkʼulel, yajün ri kamïk (1Co 15:26). Jun chik rma ri nqanmaj chë Dios nkowin yerkʼasoj pä ri kamnaqiʼ ya riʼ chë ryä majun ta nmestäj che rä. Le Biblia nuʼij chë ryä ryaʼon kibʼiʼ jontir chʼumilaʼ (Is 40:26). Jehová ma yermestan ta jontir ri winäq ri ye kamnäq äl (Job 14:13; Lu 20:38). Ryä kan rtaman kiwäch ri winäq ri xkerkʼasoj pä, rtaman achkë kibʼanik, achkë kinaʼoj chqä achkë xkiqʼaxaj pa kikʼaslemal. Ütz nqayaʼ chwäch qan chë ri kamnaqiʼ xkekʼastäj na pä, rma qataman chë Jehová nrajoʼ chqä nkowin nuʼän riʼ. Jun chik rma ri nqanmaj chë ryä kan xtuʼän riʼ ya riʼ chë yerkʼason chik jojun kamnaqiʼ ojer. Ojer qa, ryä xyaʼ rchqʼaʼ pa kiwiʼ jojun achiʼaʼ, achiʼel Jesús, rchë xekikʼasoj jojun kamnaqiʼ. w23.04 9, 10 peraj 7-9

Taq nqatzjoj che rä jun winäq achkë nqanmaj, we ütz qanaʼoj nqaʼän rkʼë chqä ma rkʼë ta oyowal nqtzjon, rkʼë jbʼaʼ ryä kʼa xtrajoʼ na xtkʼoxaj ri xtqatzjoj che rä. Kantzij na wä chë, we jun winäq xa xuʼ nrajoʼ nuʼän chʼaʼoj qkʼë o ntzeʼen chqij rma ri nqanmaj, majun ta rbʼanon we nqakʼïs qatzij rkʼë (Pr 26:4). Ye kʼa ye kʼïy winäq ma ke riʼ ta kinaʼoj; ryeʼ nkiyaʼ kixkïn chqë. Achiʼel xqatzʼët qa, röj kan kʼïy utzil nqïl taq ma chanin ta npë qayowal. Taʼij che rä Jehová chë katurtoʼ pä rchë naqʼät ayowal taq ri nkʼaj chik nkiʼän kʼutunïk chawä o itzel yetzjon chawij. Ma tamestaj ta chë, we rït ma chanin ta npë ayowal, ya riʼ xkaturtoʼ rchë ma xtaʼän ta chʼaʼoj rkʼë jun winäq xa rma jun naʼoj ri ma jnan ta niquʼ chrij. Y, we rït ütz anaʼoj naʼän chqä ma rkʼë ta oyowal yatzjon, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xtbʼanö chë ri nkʼaj chik xtkijäl ri nkiquʼ chqij röj o chrij ri nqanmaj. Rma riʼ ronojel mul taquʼ achkë xtaʼij che rä xa bʼa achkë winäq ri xtuʼän kʼutunïk chawä, ye kʼa kan ütz anaʼoj tabʼanaʼ rkʼë y ma taqasaj ta rqʼij (1Pe 3:15). w23.09 19 peraj 18, 19

Tqatzʼetaʼ kajiʼ rbʼanik ri nukʼüt jun winäq chë ma nikʼo ta rkʼuʼx nyoʼen. Naʼäy, ri winäq riʼ ma chanin ta nkatäj ryowal. Ryä nutäj rqʼij rchë nuqʼät ryowal taq ri nkʼaj chik kʼo jun nkiʼij o kʼo jun nkiʼän che rä rchë nkitïk ryowal, y ma nutzolij ta rkʼexel chkë (Éx 34:6). Rkaʼn, ma nikʼo ta rkʼuʼx chkë ri nkʼaj chik. Ma npë ta ryowal taq kʼo jun ma nbʼanatäj ta yän o ma nyaʼöx ta yän che rä (Mt 18:26, 27). Rox, nuquʼ na ri yeruʼij chqä ri yeruʼän. Taq nkʼatzin nbʼan jun samaj ri kan kʼo rqʼij, ri winäq ri nuquʼ na ri yeruʼän ma chanin ta nuchäp rbʼanik ri samaj riʼ xa xuʼ rma nrajoʼ nukʼïs yän. Pa rkʼexel riʼ, ryä nujäm rwäch rchë nutzʼët achkë rbʼanik xtuʼän che rä ri samaj riʼ y chrij riʼ nuksaj ri tiempo ri nkʼatzin rchë kan ütz nuʼän che rä. Rkaj, ma xa xuʼ ta rkʼayewal nutzjoj, xa kan nutäj rqʼij rchë yerköchʼ. Ryä xttäj rqʼij rchë nutzʼët achkë ütz rlon pa rkʼaslemal chqä rchë kan kiʼ rkʼuʼx xtyaʼ rqʼij Jehová (Col 1:11). Jontir röj, ri cristianos, nkʼatzin nqasmajij ri kajiʼ naʼoj xqatzʼët qa. w23.08 20, 21 peraj 3-6

Jun rma ri nkʼatzin nqachajij qan ya riʼ chë Jehová nkowin nutzʼët achkë kʼo pa kan ri winäq. ¿Achkë ntel chë tzij riʼ? Ntel chë tzij chë ryä nutzʼët ri ma nkitzʼët ta ri winäq; rtaman achkë qäs kʼo pa qan. We Jehová nutzʼët chë röj nqchʼobʼon chrij rpixaʼ, ryä xtqrajoʼ. Taq röj yeqayaʼ ri naʼoj riʼ pa qajolon chqä pa qan, ma xtqanmaj ta ri tzʼukün taq tzij ri yeruʼij Satanás nixta xttok pa qajolon ri naʼoj ri yerkʼüt ryä chqä rwinaq (Jn 4:14; 1Jn 5:18, 19). Y taq más jnan xtuʼän qawäch rkʼë Jehová, más xtqaxiʼij qiʼ xtqaʼän jun itzelal chwäch. Ma xtqaʼän ta jun ri xa xtyaʼ bʼis pa ran Jehová chqä ma xtqmakun ta chwäch. Ya Marta, jun qachʼalal aj Croacia, kʼo jmul xrajoʼ xuʼän jun tzʼil bʼanobʼäl. Ryä xuʼij: «Rïn ma pa rbʼeyal ta wä xichʼobʼon. Kʼayewal xuʼän chi nwäch xinwesaj pa njolon ri yenbʼän tzʼil taq bʼanobʼäl, ye kʼa kowan xirtoʼ ri xinxiʼij wiʼ xinbʼän jun itzelal chwäch Dios». ¿Achkë rbʼanik xtoʼ ryä ya riʼ? Ya Marta xuʼij chë ya riʼ xtoʼö rchë xchʼöbʼ achkë kʼayewal xtrïl we xtuʼän jun ri ma ütz ta. Röj chqä ütz nqaʼän riʼ taq kʼo jun mak nukʼüt pä riʼ chqawäch. w23.06 20, 21 peraj 3, 4

Jesús rtaman wä chë ri nrajoʼ Jehová ya riʼ nuchʼajchʼobʼej rbʼiʼ rma kan kʼïy tzʼukün taq tzij yebʼanon chrij. Rma riʼ xuʼij chkë rtzeqelbʼëy chë tkiʼij reʼ taq xkechʼö rkʼë Dios: «Qatataʼ ri yït kʼo chlaʼ chkaj, xtchʼajchʼobʼëx ta kʼa abʼiʼ» (Mt 6:9). Jesús qʼaxnäq wä chwäch chë majun ta chik jun ri kʼo más rqʼij chwäch ya riʼ. Y majun ta chik jun winäq ri bʼanayon achiʼel xuʼän Jesús rchë nchʼajchʼobʼëx rbʼiʼ Jehová. Tapeʼ ke riʼ taq xyut äl, ¿achkë xkiqʼabʼaj rkʼulel chrij? Chë ryä xtzʼilbʼisaj rbʼiʼ Rtataʼ. Chwäch ryä, majun ta chik jun mak más nüm chwäch ya riʼ. Rma riʼ taq majanä tyut äl, kan poqän wä chik rnaʼon ran rma rtaman wä chë xtqʼabʼäx ri mak riʼ chrij. Rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xbʼanö che rä chë kowan xbʼison chkipan ri qʼij riʼ (Lu 22:41-44). w24.02 11 peraj 11

Chpan ri kʼaqöj anin yoj kʼo, nkʼatzin nqajoʼ más Jehová chqä Jesús chwäch qafamilia (Mt 10:37). Ye kʼa, reʼ ma ntel ta chë tzij chë nqamestaj qa ri samaj kʼo chqawäch chpan qafamilia. Pa rkʼexel riʼ, we nqajoʼ chë Dios chqä Jesús kiʼ kikʼuʼx nkiʼän qkʼë, nkʼatzin nqaʼän ri samaj riʼ (1Ti 5:4, 8). We xtqaʼän riʼ, más kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän. Ma tqamestaj ta chë Jehová rtaman chë ri familias kan kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän we ri kʼlan taq winäq nkajoʼ kiʼ y ma nkiqasaj ta kiqʼij chkiwäch, we ri teʼej tataʼaj yekajoʼ chqä yekitjoj kalkʼwal chqä we ri akʼalaʼ nkinmaj kitzij kiteʼ kitataʼ (Ef 5:33; 6:1, 4). Tapeʼ xa bʼa achkë na asamaj kʼo chpan afamilia, takʼuqbʼaʼ akʼuʼx chkij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Ma taquʼ ta chë ri naquʼ rït, ri nkiʼij ri winäq pan atinamit o ri nkiʼij ri nkʼaj chik winäq ya riʼ ri más ütz. Taskʼij kiwäch ri qapublicaciones, rma chriʼ xtatamaj achkë rbʼanik xtasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. w23.08 28 peraj 6, 7

Ri qachʼalal ixoqiʼ ütz nkitamaj nkiʼän jojun ri nkʼatzin chkë pa kikʼaslemal. Jontir ri natamaj naʼän taq kʼa yït koʼöl na, kan xtkʼatzin chawä chawäch apü. Jun tzʼetbʼäl, tatamaj yatzʼibʼan chqä naskʼij rwäch wuj. Chkipan jojun tinamït, ri winäq nkiquʼ chë ri ixoqiʼ ma nkʼatzin ta nkitamaj yetzʼibʼan chqä nkiskʼij rwäch wuj. Ye kʼa jontir röj, ri cristianos, kan nkʼatzin nqaʼän riʼ (1Ti 4:13). Rma riʼ ma tayaʼ ta qʼij chë kʼo jun yaqʼatö rchë natamaj yatzʼibʼan chqä naskʼij rwäch wuj. ¿Achkë utzil xtawïl we xtaʼän riʼ? Jun utzil xtawïl ya riʼ chë xkakowin xtawïl jun asamaj rchë xtatzüq awiʼ. Chqä xkakowin más ütz xtatjoj awiʼ chrij Rchʼaʼäl Dios chqä xtakʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik. Ye kʼa ri más nüm utzil xtawïl taq xtaskʼij rwäch le Biblia chqä xkachʼobʼon chrij, ya riʼ chë más kuw xtuʼän awachbʼilanïk rkʼë Jehová (1Ti 4:15). w23.12 20 peraj 10, 11

Tqaʼij che rä Jehová chë tqrtoʼ rchë ma nqqä ta chpan jun mak. Rma röj xa yoj ajmakiʼ, nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë ma nqaʼän ta ri ma ütz ta. Y Satanás nuʼän jontir ri kʼo pa rqʼaʼ rchë kʼayewal nuʼän chqawäch nqaqʼät kiʼ chwäch ri mak. Ryä nrajoʼ nutzʼlaʼ qachʼobʼonik kikʼë kʼastanen ri ma ye ütz ta. Ri kʼastanen riʼ nkiʼän chë yejeʼ tzʼil taq chʼobʼonïk pa qajolon. Ya riʼ nuʼän chë Jehová ma chʼajchʼöj ta chik nqrtzʼët chqä nkiʼän chqë chë rkʼë jbʼaʼ nqqä chpan jun mamaʼ mak (Mr 7:21-23; Snt 1:14, 15). Qayonïl ma nqkowin ta nqaqʼät qiʼ chwäch ri mak; nkʼatzin rtoʼik Jehová chqë. Jesús xuʼij reʼ taq xkʼüt ri padrenuestro: «Ma tayaʼ ta qʼij chë nqqä pa jun mak, xa kan kojatoʼ chwäch ri Itzel Winäq» (Mt 6:13). Jehová nrajoʼ nuyaʼ pä qatoʼik, ye kʼa nkʼatzin nqakʼutuj che rä. w23.05 6, 7 peraj 15-17

We ri kʼlan taq winäq kan jnan rbʼanon kiwäch rkʼë Jehová, ma xtkikʼewaj ta xtkismajij ri naʼoj yeryaʼ ryä. Rchë ke riʼ xkekowin xkeqʼax chwäch xa bʼa achkë kʼayewal ri xtpë chkiwäch. Chqä ri winäq ri kan jnan rbʼanon rwäch rkʼë Jehová nutäj rqʼij rchë nukʼüt ri naʼoj ri ye kʼo rkʼë ryä. Ütz rnaʼoj nuʼän kikʼë ri nkʼaj chik, rtaman nyoʼen chqä nkyun (Ef 4:32–5:1). Ri kʼlan taq winäq ri xtkismajij ri naʼoj riʼ, ronojel mul xtkajoʼ kiʼ. Ri qachʼalal Lena, ri rkʼwan chik 25 jnaʼ kʼlan, nuʼij: «¡Kan chaq bʼaʼ nawajoʼ chqä nanmaj rtzij jun winäq ri nrajoʼ Jehová!». Tqatzʼetaʼ jun tzʼetbʼäl chpan le Biblia. Chkë jontir rjatzul David, Jehová xchaʼ José chqä María rchë xeʼok rteʼ rtataʼ ri Mesías. ¿Achkë rma xerchaʼ ryeʼ? Rma che kaʼiʼ ye rchiʼil ryä y rma rtaman wä chë ryeʼ ronojel mul xtkiyaʼ ryä naʼäy chpan kikʼlajil. w23.05 21 peraj 3, 4

Tapeʼ Jesús, ri kʼwayon bʼey chqawäch, majun ta mak chrij, ri winäq ri yerchaʼon ryä rchë nkikʼwaj bʼey chqawäch xa kʼo qa mak chkij. Rma riʼ kʼo mul kʼayewal nuʼän chqawäch nqanmaj kitzij, y más taq kʼo jun nkikʼutuj chqë ri ma nqajoʼ ta nqaʼän. Kʼo jmul, ri apóstol Pedro ke riʼ chqä xnaʼ. Jun ángel xuʼij che rä chë nkʼatzin nutäj tiʼäj kichë chköp ri nuʼij chpan Rpixaʼ Moisés chë ma ütz ta yetej. Ye kʼa Pedro oxiʼ mul xuʼij che rä chë ma xttäj ta (Hch 10:9-16). Ryä ma xqʼax ta chwäch achkë rma xbʼix ya riʼ che rä. Chqä, ri apóstol Pablo xnmaj tzij taq ri ukʼwäy taq bʼey ri ye kʼo wä Jerusalén xkiʼij chë rä chë nkʼatzin nukʼüt chë najin nusmajij ri Pixaʼ. Rchë nuʼän riʼ, ryä chqä kajiʼ achiʼaʼ nkʼatzin wä yebʼä pa templo rchë nkichʼajchʼobʼej kiʼ. Pablo rtaman wä chë ri cristianos ma nkʼatzin ta wä chik nkismajij Rpixaʼ Moisés chqä chë ryä majun ta wä jun mak rbʼanon. Tapeʼ ke riʼ, ryä «chkaʼn qʼij, xerkʼwaj äl re achiʼaʼ reʼ rchë jnan xkichʼajchʼobʼej kiʼ» (Hch 21:23, 24, 26). Rma ryä xnmaj tzij, ri cristianos ma xjeʼ ta chʼaʼoj chkiwäch (Ro 14:19, 21). w23.10 10 peraj 15, 16

Rït majun bʼëy xtaʼij ta chë nkʼatzin naxiʼij awiʼ chwäch jun awachiʼil rchë kan ütz xtakʼwaj awiʼ rkʼë. Ye kʼa ri nkajoʼ yeʼok rchiʼil Jehová nkʼatzin «nkixiʼij kiʼ chwäch». Tapeʼ xa bʼa jaruʼ na jnaʼ qakʼwan chpan rtinamit Jehová, jontir nkʼatzin nqaxiʼij qiʼ chwäch. Ye kʼa, ¿achkë ntel chë tzij naxiʼij awiʼ chwäch Jehová? Ri winäq ri nuxiʼij riʼ chwäch Dios nrajoʼ ryä, nuxiʼij riʼ nuʼän jun itzelal chwäch chqä ma nrajoʼ ta chë kʼo jun nbʼanö chë nchaʼ chiʼ rachbʼilanïk rkʼë. Jun tzʼetbʼäl chij riʼ ya riʼ Jesús (Heb 5:7). Ri xnaʼ ryä chij Jehová ma ya riʼ ta ri nkinaʼ ri winäq taq kowan nkixiʼij kiʼ chwäch jun chik (Is 11:2, 3). Pa rkʼexel riʼ, ryä kowan xrajoʼ Rtataʼ chqä xrajoʼ xnmaj rtzij (Jn 14:21, 31). Röj chqä ma nqajoʼ ta nqaqasaj rqʼij Jehová chqä nqajoʼ nqayaʼ rqʼij rma ryä kowan najowan, kʼo rnaʼoj, kʼo rchqʼaʼ chqä kan pa rbʼeyal nuʼän che rä jontir. Chqä qataman chë, rma nqrajoʼ, ryä kan kiʼ rkʼuʼx nuʼän taq nqanmaj rtzij, ye kʼa nbʼison taq ma nqaʼän ta riʼ (Sl 78:41; Pr 27:11). w23.06 14 peraj 1, 2; 15 peraj 5

Taq ri qʼatöy tzij Uzías xjeʼ más uchqʼaʼ pa rqʼaʼ, ryä xmestaj chë yë Jehová xtoʼö rchë jontir ütz xel chwäch. ¿Achkë nqatamaj qa chrij reʼ? Chë nkʼatzin ma nqamestaj ta chë jontir ri utzil yeqïl chpan qakʼaslemal chqä chuyaʼik rqʼij Jehová, yë ryä nyaʼö pä chqë. Pa rkʼexel nqanaʼ qiʼ rma jontir ri ütz lenäq chqawäch, más ütz nqaʼän chë nyaʼöx rqʼij Jehová rma riʼ (1Co 4:7). Nkʼatzin nqaqasaj qiʼ chqä nnatäj chqë chë xa kʼo qa mak chqij chqä chë nkʼatzin nqqʼil kimä ri nkʼaj chik. Kʼo jun qachʼalal ri kʼo más 60 rjnaʼ xuʼij: «Xintamaj chë nkʼatzin ma nyaʼ ta más nqʼij rïn. Taq kʼo jun yiqʼilö rma kʼo jun ma ütz ta xinbʼän, ntäj nqʼij rchë ma nbʼän ta chik riʼ». We ronojel mul nqaqasaj qiʼ chqä nqaxiʼij qiʼ nqaʼän jun itzelal chwäch Jehová, kan ütz xtqbʼä pa qakʼaslemal (Pr 22:4). w23.09 10 peraj 10, 11

Ri naʼäy taq cristianos xkʼatzin xekochʼon. Ryeʼ ma xa xuʼ ta ri kʼayewal ri nqaqʼaxaj röj ronojel qʼij xkiqʼaxaj, xa kan xkïl chqä kʼayewal rma xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Dios. Kʼïy chkë ryeʼ xeyaʼöx kʼayewal pa kiwiʼ kimä ri ukʼwäy taq bʼey judíos, kimä ri qʼatbʼäl taq tzij ri ye kʼo pa rqʼaʼ Roma y kimä ri kichʼalal (Mt 10:21). Chqä, kʼo mul xkʼatzin xkipabʼaʼ kiʼ chkiwäch ri apóstatas, ri xkajoʼ xekijäch ri cristianos rkʼë ri nkikʼüt (Hch 20:29, 30). Tapeʼ ke riʼ, ryeʼ xkiköchʼ jontir ri kʼayewal riʼ (Ap 2:3). ¿Achkë rbʼanik xkiʼän riʼ? Taq xechʼobʼon chkij rsamajelaʼ Dios ri yetzjöx chpan ri Escrituras Hebreas, achiʼel Job (Snt 5:10, 11). Chqä xkikʼutuj kichqʼaʼ che rä Jehová (Hch 4:29-31). Y ma xkimestaj ta chë ryä xtyaʼ utzil pa kiwiʼ we xtkiköchʼ ri kʼayewal riʼ (Hch 5:41). Röj chqä nqkowin yeqaköchʼ ri kʼayewal we nqchʼobʼon chrij ri xkiqʼaxaj rsamajelaʼ Dios ri yetzjöx chpan le Biblia chqä chpan ri qapublicaciones. w23.07 3 peraj 5, 6

Jehová chqä Jesús majun bʼëy xkojkiyaʼ ta qa röj. Taq ri apóstol Pedro xuʼij chë ma rtaman ta rwäch Jesús, kʼo jun ri xkʼatzin xchaʼ xuʼän: ntok na rtzeqelbʼëy Jesús o nuyaʼ qa. Jesús xuʼij che rä Jehová chë ttoʼ pä Pedro rchë ma nkʼis ta qa rkʼuqbʼäl kʼuʼx. Chrij riʼ ryä xuʼij che rä Pedro chë xchʼö yän rkʼë Jehová pa rwiʼ chqä chë rtaman chë chwäch apü xtkowin xtkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri cristianos (Lu 22:31, 32). ¡Kantzij na wä chë Pedro kan jaʼäl xnaʼ taq xquʼ rij ri xuʼij Jesús che rä! Röj chqä kʼo nkʼatzin nqachaʼ nqaʼän pa qakʼaslemal. Taq nkʼatzin nqaʼän riʼ, Jehová rkʼë jbʼaʼ xkerksaj ri ukʼwäy taq bʼey rchë xtkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx; ke riʼ majun bʼëy xtqayaʼ ta qa ryä (Ef 4:8, 11). Qatzʼeton pä chë Jehová xyaʼ che rä Pedro chqä chkë ri nkʼaj chik apóstoles ri xkʼatzin chkë. Ke riʼ chqä xtuʼän qkʼë röj we nqayaʼ naʼäy rtzjoxik Rchʼaʼäl ryä pa qakʼaslemal. w23.09 24, 25 peraj 14, 15

Jehová nutzʼët achiʼel ta jun spanïk ri nqaʼän röj chqä achiʼel jun kʼas ri nrajoʼ nutöj ryä. We rït xatok jun ukʼwäy bʼey o jun toʼonel ojer, Jehová ma numestaj ta ri samaj xaʼän chqä chë kan rkʼë ronojel awan xaʼän wä (1Co 15:58). Y ryä najin nutzʼët achkë najin naʼän rït komä. Jehová nrajoʼ chë nqajoʼ ryä chqä yeqajoʼ ri nkʼaj chik. Rchë nqajoʼ más Jehová nkʼatzin nqaskʼij rwäch Rchʼaʼäl, nqchʼobʼon chrij chqä chaq taqïl nqchʼö rkʼë. Y, rchë nqakʼüt chë yeqajoʼ ri qachʼalal, nkʼatzin yeqatoʼ. Taq más nqjowan, más jnan xtuʼän qawäch rkʼë Jehová chqä kikʼë ri qachʼalal. We röj xtqaʼän riʼ, xtq·ok rchiʼil Jehová komä y chqawäch apü. w23.07 10 peraj 11; 11 peraj 13; 13 peraj 18

Chqajujnal röj ri cristianos nqchaʼö achkë rbʼanik xtqachajij qiʼ. Taq nqachaʼ achkë tratamiento xtqakʼän, nkʼatzin ma nqamestaj ta achkë nuʼij le Biblia chrij ri kïkʼ chqä chrij ri nqachajij kiʼ chwäch ri itzinïk (Hch 15:20; Gál 5:19, 20). Ye kʼa nkʼaj chik tratamientos ri ma kikʼwan ta kiʼ kikʼë ya reʼ, röj nqchaʼö achkë xtqaʼän. Tapeʼ röj qachaʼon chik achkë nqajoʼ nqaʼän, nkʼatzin ma itzel ta nqtzjon chrij ri nkichaʼ nkiʼän ri qachʼalal. Rma riʼ, ma tqamestaj ta re naʼoj reʼ: 1) xa xuʼ Rqʼatbʼäl Tzij Dios xtkowin xtresaj jontir ri yabʼil ye kʼo (Is 33:24); 2) chkijujnal ri cristianos nkʼatzin nkitzʼët chë ri xkichaʼ nkiʼän ya riʼ ri más ütz chkë ryeʼ (Ro 14:5); 3) ma itzel ta nqtzjon chkij ri nkʼaj chik y ma nqaqʼät ta chkiwäch ri nkajoʼ nkiʼän (Ro 14:13), y 4) ri cristianos nkajoʼ kiʼ chqä nkiquʼ chë ri jnan rbʼanon kiwäch ya riʼ kʼo más rqʼij chwäch ri nkiquʼ ryeʼ (Ro 14:15, 19, 20). w23.07 24 peraj 15

¿Naloqʼoqʼej rït chë Jehová ryaʼon qʼij chawä rchë jnan rbʼanon awäch rkʼë? ¡Kantzij na wä chë rït kan naloqʼoqʼej riʼ! Kan ke riʼ chqä kibʼanon pa millón winäq chpan jontir ri jnaʼ ri yeqʼaxnäq pä (Sl 104:33, 34). Ye kʼïy kʼo yekiyaʼon qa rchë nkiyaʼ rqʼij Jehová, achiʼel ri nazareos ri xejeʼ Israel. Ri tzij nazareo ntel chë tzij «rjachon riʼ». Rma re israelitas reʼ kʼo kiyaʼon qa rchë nkiyaʼ más rqʼij Jehová, kan ütz nksäx ri tzij riʼ chkij. Ri rpixaʼ Moisés nuʼij wä chë jun achï o jun ixöq ütz wä nujkibʼaʼ rtzij chwäch Jehová y nuʼij che rä chë xttok nazareo jun tiempo (Nú 6:1, 2). Taq jun israelita nujkibʼaʼ wä rtzij chwäch Jehová, ryä nkʼatzin wä yersmajij jojun pixaʼ ri ma nkismajij ta ri nkʼaj chik israelitas. ¿Achkë wä nbʼanö che rä jun winäq rchë ntok nazareo? Kantzij na wä chë ri nbʼanö che rä ya riʼ chë nrajoʼ Jehová chqä nrajoʼ nutyoxij che rä jontir ri utzil ryaʼon pä pa rwiʼ (Dt 6:5; 16:17). w24.02 14 peraj 1, 2

Ri tzij hebreo ri nuksaj le Biblia rchë nuʼij chë jun winäq ma yeryaʼ ta qa ri nkʼaj chik o chë nukʼüt chkiwäch ri ajowabʼäl ri majun bʼëy nkʼis ta, ntel chë tzij chë ri winäq riʼ kowan yerajoʼ ryeʼ chqä chë kan jnan rbʼanon rwäch kikʼë. Ya riʼ chqä ri tzij nksäx rchë nbʼix achkë rbʼanik nkajoʼ kiʼ rsamajelaʼ Dios (2Sa 9:6, 7). Jehová chqä nrajoʼ chë röj majun bʼëy nqayaʼ ta qa ryä. Tqatzʼetaʼ achkë xuʼän Daniel rchë xyaʼ más chwäch ran chë majun bʼëy xtyaʼ ta qa Jehová. Chpan rkʼaslemal, Daniel kan kʼïy mul xkʼüt chë kowan nrajoʼ Jehová. Ye kʼa, taq kʼo wä 90 rjnaʼ, kʼo jun nüm kʼayewal xqʼaxaj. Jojun chkë ri yesamäj wä pa qʼatbʼäl tzij itzel wä nkinaʼ che rä Daniel chqä nkiqasaj wä rqʼij Jehová. Rma riʼ xkikanuj rbʼanik rchë xkikamsaj Daniel. Ryeʼ xekowin xkiʼän chë Darío xyaʼ jun pixaʼ ri akuchï Daniel xkʼatzin xchaʼ achkë nuʼän: nunmaj rtzij Jehová o nunmaj rtzij ri qʼatöy tzij. Rchë nukʼüt chë nunmaj rtzij ri qʼatöy tzij, Daniel nkʼatzin wä nuyaʼ qa rchʼonik rkʼë Jehová 30 qʼij. Ryä ma xyaʼ ta qa Jehová (Da 6:12-15, 20-22). w23.08 5 peraj 10-12

Jehová nrajoʼ chë röj yeqajoʼ jontir qachʼalal. We kʼo jun qachʼalal pa congregación ma kan ta ütz rnaʼoj xuʼän qkʼë, ma chanin ta qtzjon itzel chrij. Tqaquʼ chë ryä ma chubʼanik ta xuʼän riʼ chqä chë najin nutäj rqʼij rchë nuʼän ri ütz (Pr 12:18). Tapeʼ röj xa kʼo qa mak chqij, Jehová kowan nqrajoʼ. Ryä nqrtoʼ pä tapeʼ kʼo akuchï nqsach wä y ma nukʼöl ta qa pa ran ri mak yeqaʼän chwäch (Sl 103:9). Kan kowan rqʼij nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová y nqaküy kimak ri nkʼaj chik (Ef 4:32–5:1). Chqä ma tqamestaj ta chë, rma xa naqaj chik kʼo pä ri qʼij ri xtchup rwäch ri itzelal, röj nkʼatzin jnan nuʼän qawäch kikʼë qachʼalal. Chqawäch apü xkepë más kʼayewal chqij y rkʼë jbʼaʼ xtqyaʼöx pacheʼ. Taq xtbʼanatäj riʼ, ya riʼ taq más xtkʼatzin kitoʼik qachʼalal chqë (Pr 17:17). w24.03 15, 16 peraj 6, 7

Le Biblia yertzjoj nkʼaj chik qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri jnan xuʼän kiwäch rkʼë Jehová. Ryeʼ xkiʼän chë ryä kiʼ rkʼuʼx xuʼän kikʼë chqä kan ütz xebʼä pa kikʼaslemal. Jun chkë ryeʼ ya riʼ David. Taq kʼa koʼöl na, ryä xok rchiʼil Jehová, y taq xqʼax ri tiempo xok jun ütz qʼatöy tzij. (1Re 3:6; 9:4, 5; 14:8). We rïx xtinukʼuj rij rkʼaslemal David, ya riʼ xkixurtoʼ rchë xtiyaʼ rqʼij Jehová chqä rchë majun bʼëy xtiyaʼ ta qa ryä. Jun chik ri ütz niyaʼ chiwäch niʼän ya riʼ ninukʼuj rij rkʼaslemal Marcos o Timoteo. Ryeʼ xkichäp ryaʼik rqʼij Jehová taq kʼa ye kʼojolaʼ na chqä kan kʼïy jnaʼ xkiʼän riʼ. Rma riʼ Jehová kiʼ rkʼuʼx xuʼän kikʼë. Ri xtiʼän komä ya riʼ xtbʼanö chë xtiwïl jun ütz o ma ütz ta kʼaslemal chiwäch apü. We nikʼuqbʼaʼ ikʼuʼx chrij Jehová y ma xa xuʼ ta niʼän ri nqä chiwäch rïx, ryä xkixurtoʼ pä rchë yë ri ütz xtichaʼ xtiʼän. Rïx xkixkowin xtiwïl jun ütz kʼaslemal chqä kan kiʼ ikʼuʼx xtiʼän. Y, ma timestaj ta chë Jehová, ri Qatat kʼo chkaj chqä ri kowan nqrajoʼ, nuloqʼoqʼej jontir ri niʼän rchë niyaʼ rqʼij. ¡Kantzij na wä chë majun ta chik jun kʼaslemal más ütz chwäch ya reʼ! w23.09 13 peraj 18, 19

Ri apóstol Pablo rtaman wä chë jontir ri cristianos xa kʼo qa mak chkij. Taq ryä xapon naʼäy taq mul chpan ri congregación ri kʼo wä Jerusalén, kʼïy chkë ri ye kʼo wä chriʼ ma nkikʼuqbʼaʼ ta wä kikʼuʼx chrij chqä nkixiʼij wä kiʼ chwäch (Hch 9:26). Jbʼaʼ chrij riʼ, ye kʼo jojun kan itzel xetzjon chrij (2Co 10:10). Chrij riʼ, Pablo xtzʼët taq jun cristiano kʼo jun ma ütz ta xchaʼ xuʼän ri rkʼë jbʼaʼ xertzäq ta ri nkʼaj chik (Gál 2:11, 12). Chqä Marcos, jun chkë ri rchiʼil, xa xyaʼ bʼis pa ran (Hch 15:37, 38). Pablo xkowin ta xquʼ chë kʼo kʼïy rma rchë ma nukʼwaj ta chik riʼ kikʼë ri xeyaʼö bʼis pa ran. Ye kʼa pa rkʼexel xyaʼ qʼij chë ya riʼ xjachö rchë rkʼë Jehová, ryä yë ri ütz xtzʼët chkij y ma xyaʼ ta qa ryaʼik rqʼij Dios. ¿Achkë xtoʼö rchë? Pablo kowan xerajoʼ ri cristianos, rma riʼ ma yë ta ri ma ütz ta xekiʼän xtzʼët, xa kan xtzʼët ri ütz taq naʼoj kʼo kikʼë. Rma kowan xajowan, ya riʼ xbʼanö chë xuʼän ri nuʼij chpan ri texto rchë re qʼij reʼ. w24.03 15 peraj 4, 5

Chpan le Biblia nqatzʼët achkë rma kan kowan rqʼij ma chanin ta npë qayowal. Jun tzʼetbʼäl, taq Isaac kʼo wä chpan ri tinamït Guerar, ri filisteos ri ye kʼo wä chpan ri tinamït riʼ kan itzel xkinaʼ che rä, rma riʼ xkimüq ri jül ri kʼo yaʼ chpan ri xerkʼöt qa Abrahán, ri rtataʼ Isaac. Ye kʼa pa rkʼexel xuʼän chʼaʼoj kikʼë, Isaac xbʼä äl näj che rä ri tinamït riʼ chqä xerkʼöt nkʼaj chik jül (Gé 26:12-18). Ye kʼa ri filisteos xkiʼij che rä chë ri yaʼ riʼ kichë chqä ryeʼ. Tapeʼ ke riʼ, Isaac ma xuʼän ta chʼaʼoj kikʼë (Gé 26:19-25). ¿Achkë xtoʼö rchë ryä rchë ma chanin ta xpë ryowal chkë? Ri xtoʼö rchë ryä ya riʼ ri ütz tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa rteʼ rtataʼ chwäch. Abrahán ma nqä ta wä chwäch nuʼän chʼaʼoj, y Sara ma qʼaqʼ ta wä rjolon (1Pe 3:4-6; Gé 21:22-34). w23.09 15 peraj 4

Taq xqʼax ri tiempo, Jehová xkʼüt chqawäch chë nqrajoʼ taq xtäq pä Rkʼajol chwäch le Rwachʼlew. Jesús xtzjoj chkë ri winäq chrij Rqʼatbʼäl tzij Dios y xyaʼ rkʼaslemal pa kamïk rchë xqrköl pa rqʼaʼ ri mak chqä ri kamïk. Chrij riʼ xkʼasöx pä rma Dios rchë xbʼä chlaʼ chkaj rchë nuqʼät tzij chpan Rqʼatbʼäl Tzij Dios. Ri naʼoj ri más nutzjoj le Biblia ya reʼ: ri qʼij taq Jehová xtksaj Rqʼatbʼäl Tzij, ri kʼo pa rqʼaʼ Jesús, rchë xtchʼajchʼobʼej rbʼiʼ chqä rchë xtuʼän rraybʼal pa rwiʼ le Rwachʼlew. Jehová rbʼin chë xttzʼaqät rraybʼal y majun ta jun xtqʼatö ryä rchë xtuʼän riʼ (Is 46:10, nota; Heb 6:17, 18). Chqawäch apü, le Rwachʼlew xttok jun Kotzʼijaläj Ilew y jontir röj, ri kalkʼwal Adán y Eva, xttel qa ri mak chqij chqä majun bʼëy chik xtqkäm ta (Sl 22:26). Ye kʼa ma xa xuʼ ta ya riʼ xtuʼän Jehová, ryä xtuʼän chë jontir ri ye kʼo chkaj chqä chwäch le Rwachʼlew xkeʼok jun familia chqä chë jontir xtqʼax chkiwäch chë xa xuʼ ryä taqäl chrij nuqʼät tzij (Ef 1:8-11). ¿Tapeʼ chë kan jaʼäl jontir ri nuʼän Jehová rchë ntzʼaqät rraybʼal? w23.10 20 peraj 7, 8

Taq ri judíos ri xekʼïy pä Babilonia xeʼapon chpan ri tinamït Jerusalén, ryeʼ xkiqʼaxaj kʼayewal rma ma kan ta xjeʼ kirajil, ri qʼatbʼäl tzij ma kan ta ütz wä najin nsamäj y ri kikʼulel kan itzel xkinaʼ chkë. Rma jontir ri kʼayewal riʼ, ye kʼo jojun kʼayewal xuʼän chkiwäch xkiyaʼ kan chrij rbʼanik rtemplo Jehová. Rma riʼ, Jehová xtäq ri profeta Ageo chqä Zacarías kikʼë rchë xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Ri samaj xkiʼän ryeʼ kan kʼo xkʼatzin wä (Ag 1:1; Zac 1:1). Tapeʼ ke riʼ, jun 50 jnaʼ chrij riʼ, ri israelitas xeqä chik jmul pa bʼis. Ya riʼ taq Esdras xel pä Babilonia y xtzolin Jerusalén rchë xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä xertoʼ rchë xkiyaʼ ryaʼik rqʼij Dios naʼäy pa kikʼaslemal (Esd 7:1, 6). Ri profecías ri xkiʼij Ageo chqä Zacarías xekitoʼ ri judíos rchë xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Jehová tapeʼ yaʼon wä kʼayewal pa kiwiʼ. Ri profecías riʼ xkojkitoʼ chqä röj pa qaqʼij komä rchë xtqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová tapeʼ xa bʼa achkë na xtqaqʼaxaj (Pr 22:19). w23.11 14 peraj 2, 3

¿Achkë rbʼanik nqakʼüt chkiwäch qachʼalal chë yeqajoʼ? Jun rbʼanik nqaʼän riʼ ya riʼ taq nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Y, rchë ronojel mul nqaʼän riʼ, nkʼatzin chqä nqapoqonaj kiwäch (1Te 4:18). ¿Achkë ütz nqaʼän rchë ronojel mul xtqajowalaʼ qiʼ chqawäch? Ri ütz nqaʼän ya riʼ nqatäj qaqʼij rchë nqaküy kimak ri nkʼaj chik. ¿Achkë rma kan kowan nkʼatzin nqjowan pa qaqʼij komä? Tqatzʼetaʼ ri xuʼij Pedro: «Ri qʼij taq xtchup rwäch ronojel ya xbʼeqä. Rma riʼ, […] kan tiwajowalaʼ iwiʼ chiwäch» (1Pe 4:7, 8). ¿Achkë qayoʼen chë xkebʼanatäj chqawäch apü loman nqayoʼej chë xtbʼeqä ri qʼij taq xtchup rwäch ronojel ri itzelal? Jesús xuʼij reʼ chkë rtzeqelbʼëy: «Rma nbʼiʼ, jontir ri winäq itzel xtkinaʼ chiwä» (Mt 24:9). Rchë röj xtqkowin xtqayaʼ rqʼij Jehová tapeʼ ri winäq itzel xtkinaʼ chqë, nkʼatzin jnan nuʼän qawäch. Satanás nrajoʼ nqrjäch, ye kʼa ma xtkowin ta chqij we röj nqajowalaʼ qiʼ chqawäch. (Flp 2:1, 2). w23.11 13 peraj 18, 19

Ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia kan kʼo kichqʼaʼ. Taq nqakʼüt chkiwäch ri winäq achkë riʼ Jehová chqä achkë rnaʼoj ryä, nqkowin nqatzʼët achkë nkinaʼ ryeʼ taq nkitamaj riʼ. Taq ryeʼ yekiyaʼ qa ri tzʼukün taq naʼoj ri rkʼutun Satanás chkiwäch, nkitamaj rwäch Jehová achiʼel qataman rwäch röj. Kan ntel kikʼuʼx taq nkitamaj chë kowan rchqʼaʼ (Is 40:26). Ryeʼ kan jaʼäl nkinaʼ taq nkitamaj chë Jehová kan pa rbʼeyal nuʼän che rä jontir (Dt 32:4). Nqä chkiwäch nkitzʼët chë ryä kowan rnaʼoj (Is 55:9; Ro 11:33). Y kan nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx nkitamaj chë ryä kowan najowan (1Jn 4:8). Taq ryeʼ nkitamaj rwäch Jehová, nkiyaʼ chwäch kan chë xkekowin xtkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta chqä chë xkekowin xkeʼok ralkʼwal ryä. ¿Tapeʼ chë kan jun nüm spanïk chqawäch röj yeqatoʼ ri winäq rchë nkitamaj rwäch ri Qatat kʼo chkaj? Y taq röj nqaʼän riʼ, nqtoʼon rkʼë Jehová (1Co 3:5, 9). w24.02 12 peraj 15

¿Y rït? ¿Najin natjoj awiʼ chrij le Biblia? ¿O ri ateʼ atat ye Testigos y najin nkikʼüt chrij Jehová chawäch? Xa bʼa achkë na rbʼanik najin natjoj awiʼ chrij le Biblia, rkʼë jbʼaʼ aquʼun yaqasäx pa yaʼ. ¡Y kan ütz chë rït nawajoʼ naʼän riʼ! Ye kʼa kʼo jun ri nkʼatzin naʼän rchë yaqasäx pa yaʼ: najäch awiʼ pa rqʼaʼ Jehová. ¿Achkë rbʼanik nujäch riʼ jun winäq pa rqʼaʼ Jehová? Ryä nuʼän riʼ taq nuʼij che rä Jehová chpan jun chʼonïk chë xa xuʼ ryä xtyaʼ rqʼij chqä chë ri kʼo más rqʼij chpan rkʼaslemal ya riʼ nuʼän ri nrajoʼ ryä. Nqkowin nqaʼij chë ri winäq riʼ nuʼij che rä Jehová chë nrajoʼ ryä rkʼë ronojel ran, rkʼë ronojel rkʼaslemal, rkʼë ronojel rchʼobʼonik chqä rkʼë ronojel rchqʼaʼ (Mr 12:30). Rït pan ayonïl najäch wä awiʼ pa rqʼaʼ Jehová. Ye kʼa taq xkaqasäx pa yaʼ, kan chkiwäch ye kʼïy winäq xtaʼän wä riʼ, rchë ke riʼ ryeʼ xtkitamaj chë ajachon chik awiʼ pa rqʼaʼ Dios. Kan kowan nkʼatzin chë rït naʼän ri xaʼij che rä Dios taq xajäch awiʼ pa rqʼaʼ, rma ryä nrajoʼ chë naʼän riʼ (Ec 5:4, 5). w24.03 2 peraj 2; 3 peraj 5

Jontir ri kʼlan taq winäq «xtkïl kʼayewal pa kikʼaslemal», achiʼel nuʼij chpan le Biblia (1Co 7:28). ¿Achkë rma? Rma ri achï chqä ri ixöq xa kʼo qa mak chkij. Chqä ma jnan ta kinaʼoj y ma jnan ta ri nqä chkiwäch. Rkʼë jbʼaʼ ma jnan ta kitinamit o ma jnan ta ri kiqʼaxan pä pa kikʼaslemal. Y, taq xtqʼax ri tiempo, rkʼë jbʼaʼ xtkitzʼët jojun naʼoj chkij ri ma xkitzʼët ta taq xkichʼaʼej kiʼ. Jontir reʼ nuʼän chë nkïl kʼayewal pa kikʼlajil. Pa rkʼexel nkiyaʼ qa kimak chkij chqä nkitolaʼ kiʼ rchë nkisöl ri kʼayewal, rkʼë jbʼaʼ xa xtkiqʼabʼaj chrij kikʼlaj chë ryä kʼo rmak chqä xtkiquʼ chë ri más ütz ya riʼ nkijäch kiʼ o nkichüp rwäch kikʼlanen. ¿Ye kʼa ya riʼ komä ri más ütz nkiʼän? Manä. Jehová nrajoʼ chë ri kʼlan taq winäq nkiyaʼ rqʼij kikʼlanen, yajün taq ri kikʼlaj ma ütz ta rnaʼoj nuʼän kikʼë. w24.03 16 peraj 8; 17 peraj 11

Kan xa xuʼ xaqasäx pa yaʼ, rït akʼuqbʼan pä más akʼuʼx chrij ri Kotzʼijaläj Ilew, rma xatamaj más rwäch Jehová chqä más jnan xuʼän awäch rkʼë (Heb 5:13–6:1). Kantzij na wä chë rït chqä bʼanatajnäq awkʼë ri nuʼij chpan Romanos 5:2-4, ntel chë tzij, ye aqʼaxan kʼayewal chqä atzʼeton achkë rbʼanik Jehová kiʼ rkʼuʼx rbʼanon awkʼë. Rma ataman chë ryä kiʼ rkʼuʼx awkʼë, rït ayaʼon más chwäch awan chë Jehová kan xtuʼän ri rtzjun. Rït akʼuqbʼan más akʼuʼx chrij ri ayoʼen apü chwäch rbʼanon qa. Nanaʼ chë Jehová kan chawä rït rtzjun pä ya riʼ, y ya riʼ kan nqʼalajin chpan akʼaslemal, nqʼalajin rkʼë ri anaʼoj naʼän rkʼë afamilia, rkʼë ri nachaʼ naʼän o rkʼë rbʼanik naksaj atiempo. Taq Pablo xuʼij yän chë röj ütz nqayaʼ chwäch qan chë kʼo utzil xtqïl chqawäch apü rma Dios kiʼ rkʼuʼx qkʼë, ryä kʼo chik jun xuʼij ri kan kowan rqʼij. Rkʼë ri xuʼij, röj ütz nqayaʼ chwäch qan chë ri qayoʼen apü kantzij xtbʼanatäj. (Ro 15:13). w23.12 12, 13 peraj 16-19

We röj najin nqqʼax chpan jun nüm kʼayewal, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ nbʼanö chqë chë ma pa rbʼeyal ta chik nqchʼobʼon chqä ma nqanaʼ ta chik ri yeqaʼän. Ri yeqanaʼ taq yoj kʼo chpan jun nüm kʼayewal ütz yeqajnamaj rkʼë ri rwiʼ yaʼ ri kowan nkisloj jun barco. ¿Achkë rbʼanik nqrtoʼ Jehová taq npë jun nüm bʼis pa qan chqä ma nqayaʼ ta qʼij chë ya riʼ nchʼakon chqij? Ryä rbʼin chë xtqrtoʼ rchë majun ta jun xtslon qchë. Taq jun barco kʼo chpan jun nüm qʼeqäl jöbʼ, rkʼë jbʼaʼ kan kowan nslon. Rma riʼ ye kʼïy barcos ye kʼo jojun achiʼel remos chkixeʼ —pa derecha chqä pan izquierda— ri nbʼix estabilizadores chkë rchë ma kan ta kowan nslon, y ke riʼ ri ye bʼenäq chpan ri barco ma kan ta nkixiʼij chik kiʼ. Ye kʼa jojun chkë riʼ más ütz yesamäj taq ri barco najin nbʼiyïn. Ke riʼ chqä röj, we nqajoʼ chë Jehová nqrtoʼ pä taq yoj kʼo chpan jun nüm kʼayewal nkʼatzin nqbʼiyïn, ntel chë tzij, nkʼatzin ma nqayaʼ ta qa ryaʼik rqʼij ryä. w24.01 22 peraj 7, 8

Taq rït xtaxiʼij awiʼ, taquʼ rij ya reʼ: «¿Achkë xuʼän Jehová ojer?». Chqä taquʼ rij ri yerbʼanon qa ryä. Jun tzʼetbʼäl, taq röj nqatzʼët chë Jehová yerchajij ri ajxikʼ taq chköp chqä ri kotzʼiʼj —ri ma achiʼel ta ryä xuʼän chkë chqä ma yekowin ta nkiyaʼ rqʼij—, nqakʼuqbʼaʼ más qakʼuʼx chë ryä chqä xtqrchajij röj (Mt 6:25-32). Taquʼ chqä achkë rbʼanon Jehová pa kiwiʼ rsamajelaʼ. Rkʼë jbʼaʼ ütz naquʼ rij jun winäq ri ntzjöx chpan le Biblia o naskʼij chrij ri rqʼaxan pä jun qachʼalal pa qaqʼij komä. Chqä, taquʼ achkë rbʼanik yaturchajin pä Jehová kʼa komä. ¿Achkë rbʼanik xaturkʼäm pä chpan rtinamit? (Jn 6:44). ¿Achkë rbʼanik ryaʼon pä chawä ri akʼutun che rä? (1Jn 5:14). Chqä ¿achkë utzil awlon ronojel qʼij rma ryä xyaʼ Rkʼajol pa kamïk? (Ef 1:7; Heb 4:14-16). w24.01 4 peraj 6; 7 peraj 17