TJONÏK 8
BʼIX 130 Tqatamaj nqkyun
¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqkyun achiʼel nkyun Jehová?
«Jehová ma xkʼewaj ta xixurküy rïx, rma riʼ ke riʼ chqä tibʼanaʼ rïx» (COL. 3:13).
RI XTQATZʼËT
Xtqatzʼët achkë ütz nqaʼän rchë yeqaküy nkʼaj chik taq kʼo ma ütz ta nkiʼän chqë.
1, 2. a) ¿Ajän (jampeʼ) rkʼë jbʼaʼ kwest nuʼän chqawäch nqaküy rmak jun winäq? b) ¿Achkë rbʼanik xkʼüt ya Dania chë xkyun?
¿KWEST nuʼän chawäch rït yakyun? Yoj kʼïy nbʼanatäj ya riʼ qkʼë, y más taq jun winäq kʼo jun nuʼij o nuʼän chqë ri kowan nqrsök. Tapeʼ ke riʼ, röj nqkowin nqamestaj ri nbʼan chqë chqä nqkyun. Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Dania,a jun qachʼalal ri ma xkʼewaj ta xküy rmak jun achï. Pa 2017, ryä chqä rfamilia xebʼä chutzʼetik ri central mundial kichë ri testigos de Jehová. Taq xetzolin chkachoch, jun achï ma xkowin ta xqʼät rchqʼaʼ rchʼichʼ y xbʼerkujuʼ riʼ kikʼë. Chrij riʼ ya Dania ma jun ta chik xnaʼ. Ye kʼa, taq xnaʼ riʼ rwäch, ryä xtamaj chë ral kowan xesokotäj chqä chë xkäm Brayan, ri rchjil. Ya Dania nuʼij: «Xinnaʼ chë achiʼel ta kʼo xchʼik pa wan chqä ma nnmaj ta wä ri xbʼanatäj». Chrij riʼ xtamaj chë ri achï chöj najin wä nutzʼët rbʼey; ma najin ta wä ntzuʼun jukʼan chik, ma qʼabʼarel ta nixta rtjon drogas. Rma riʼ ya Dania xuʼij che rä Jehová chë ttoʼ pä rchë nkowin nuqʼät ri nunaʼ chqä rchë ma itzel ta nunaʼ che rä ri achï riʼ.
2 Ri achï xkʼwäx chwäch ri qʼatbʼäl tzij, y si ntzʼet chë ryä kan ajmak wä, xtyaʼöx pa cárcel. Ye kʼa jun policía xuʼij che rä ya Dania chë nkʼatzin nbʼeruʼij pa qʼatbʼäl tzij achkë xbʼanatäj, y chë ya riʼ xttoʼon rchë xttzʼet achkë xtbʼan rkʼë ri achï. Ya Dania nuʼij: «Taq xinnataj chik jmul ri xinqʼaxaj, xinnaʼ chë achiʼel ta najin nkichʼït chik jmul akuchï xisokotäj wä». Jojun semanas chrij riʼ, ya Dania xbʼä pa qʼatbʼäl tzij rchë xbʼeruʼij achkë xtzʼët, y xtzjon chwäch ri achï ri xbʼanö chë rfamilia kowan xkitäj poqän. ¿Achkë xuʼij ya Dania? Ryä xuʼij che rä ri juez chë tpoqonaj rwäch ri achï.b Taq xkʼïs rtzij, ri juez xpë roqʼej y xuʼij che rä: «25 chik jnaʼ yïn oknäq pä juez y majun bʼëy nkʼoxan ta jun winäq ri rbʼin ya riʼ chwä. Rfamilia ri winäq ri xkamsäx majun bʼëy nkiʼij ta chë tpoqonäx rwäch ri winäq ri xbʼanö ri kamïk riʼ. Ya reʼ ri naʼäy mul nkʼoxaj jun winäq ri nuʼij riʼ rma kowan najowan chqä nkyun».
3. ¿Achkë xtoʼö rchë ya Dania rchë xkyun?
3 ¿Achkë xtoʼö ya Dania rchë xküy rmak ri achï? Ri xtoʼö rchë ryä ya riʼ xchʼobʼon chrij rbʼanik nkyun Jehová (Miq. 7:18). We kan rkʼë ronojel qan nqtyoxin che rä Jehová rma nuküy qamak, röj chqä kan xtqajoʼ xkeqaküy nkʼaj chik.
4. ¿Achkë nrajoʼ Jehová rchë nqaʼän? (Efesios 4:32).
4 Jehová ma nukʼewaj ta nuküy qamak, y ryä nrajoʼ chë röj chqä ke riʼ nqaʼän (taskʼij Efesios 4:32). Ryä nrajoʼ chë röj ma nqakʼewaj ta yeqaküy ri kʼo ma ütz ta nkiʼän chqë (Sal. 86:5; Luc. 17:4). Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët achkë oxiʼ xtqtoʼö rchë xkeqaküy nkʼaj chik.
MA TAʼÄN TA CHË ACHIʼEL TA MA XTIʼON TA RI XBʼAN CHAWÄ
5. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ taq kʼo jun ma ütz ta nbʼan chqë? (Proverbios 12:18).
5 Rkʼë jbʼaʼ jun winäq kʼo jun nuʼij o kʼo jun nuʼän chqë ri kowan nqrsök, ye kʼa kan más na chik ntiʼon chqë we kan jun qamigo o jun qachʼalal pa qachoch nbʼanö ya riʼ chqë (Sal. 55:12-14). Kʼo mul, taq nbʼan ya riʼ chqë, nqanaʼ chë achiʼel ta jun espada nchʼik pa qan (taskʼij Proverbios 12:18). Rkʼë jbʼaʼ nqajoʼ nqaʼän chë achiʼel ta ma xtiʼon ta ri xbʼan chqë. Ye kʼa ya riʼ xa achiʼel ta kʼo jun nkichʼïk pa qachʼakul, nqayaʼ qa chriʼ y ma nqesaj ta äl. Ma xtqkowin ta kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän si nqaʼän chë achiʼel ta ma xtiʼon ta ri xbʼan chqë.
6. ¿Achkë nqaʼän röj taq kʼo jun ma ütz ta nbʼan chqë?
6 Taq jun winäq nqrsök, rkʼë jbʼaʼ kan chanin npë qayowal. Le Biblia nuʼij chë kʼo mul kan ke riʼ xtbʼanatäj qkʼë. Tapeʼ ke riʼ, nuʼij chqë chë ma ütz ta nqayaʼ qʼij chë ri nqanaʼ nchʼakon chqij (Sal. 4:4; Efes. 4:26). ¿Achkë rma? Rma kʼïy mul, röj kan nqaʼän ri achkë nqanaʼ. Y taq kʼo qayowal, kʼo mul ma yë ta ri ütz nqaʼän (Sant. 1:20). Ma tqamestaj ta ya reʼ: kan qchë wä röj npë qayowal, ye kʼa pa qaqʼaʼ röj kʼo wä si njeʼ na qayowal che rä jun winäq o manä.
Kan qchë wä röj npë qayowal, ye kʼa pa qaqʼaʼ röj kʼo wä si njeʼ na qayowal che rä jun winäq o manä.
7. ¿Achkë chik nkʼaj nqanaʼ taq jun winäq kʼo jun ma ütz ta nuʼän chqë?
7 Taq jun winäq kʼo jun ma ütz ta nuʼän chqë, rkʼë jbʼaʼ kʼo chik nkʼaj achkë nqanaʼ. Tqatzʼetaʼ ri xuʼij ya Ana. Ryä xuʼij: «Taq kʼa yïn koʼöl na, ntat xyaʼ qa nteʼ y xkʼleʼ rkʼë ri ixöq ri xchajin wchë. Xinnaʼ chë xa nyonïl xikanaj qa y, taq ryeʼ xejeʼ kalkʼwal, xinnaʼ chë ma yijowäx ta chik. Kan kʼïy jnaʼ ke riʼ xinnaʼ». Ya Yuli nuʼij achkë xnaʼ taq xkanüx rkʼexel rma rchjil. Ryä nuʼij: «Xinnaʼ chë achiʼel ta kʼo jun xchʼik pa wan. Kan jnan xqkʼïy pä rkʼë chqä qamigos wä qiʼ. ¡Qachiʼil wä qiʼ chë precursorado!». Jun chik qachʼalal, ri Naomi rbʼiʼ, nuʼij: «Majun bʼëy xinquʼ ta chë wachjil kʼo jun xtuʼän ri kan kowan xttiʼon chwä. Taq ryä xuʼij chwä chë pan ewäl najin nutzʼët pornografía, rïn xinnaʼ chë achiʼel ta xkanuj nkʼexel».
8. a) ¿Achkë rma nkʼatzin nqaküy kimak nkʼaj chik? b) ¿Achkë utzil nqïl taq nqkyun? (Tatzʼetaʼ ri recuadro «¿Y si jun winäq kʼo jun xuʼän chwä ri ma yikowin ta nmestaj?»).
8 Röj ma nqkowin ta nqaʼij chkë nkʼaj chik achkë kʼo chë nkiʼij o achkë kʼo chë nkiʼän. Ye kʼa pa qaqʼaʼ röj kʼo wä achkë xtqaʼän taq ryeʼ kʼo jun xtkiʼij o kʼo jun xtkiʼän chqë ri ma ütz ta. Y, ri más ütz nqaʼän, ya riʼ nqaküy kimak. ¿Achkë rma? Rma nqajoʼ Jehová, y ryä nrajoʼ chë röj nqkyun. Chqä, si röj njeʼ na qayowal che rä jun winäq ri xqrsök y ma nqaküy ta rmak, rkʼë jbʼaʼ kʼo jun ma ütz ta xtqaʼän chqä xa xtqïl qayabʼil (Prov. 14:17, 29, 30). Tqatzʼetaʼ ri nuʼij jun qachʼalal ri Cristina rbʼiʼ. Ryä nuʼij: «Taq rïn ma nqʼät ta achkë nnaʼ, ma kan ta kiʼ nkʼuʼx, xa bʼa achkë ntäj tapeʼ ma ütz ta nuʼän che rä nchʼakul y ma kan ta yiwär. Rma riʼ kʼo mul chaq kaʼiʼ nwajoʼ, y ya riʼ nbʼanö chë kʼo mul ma kan ta ütz nnaʼoj nbʼän rkʼë wachjil chqä kikʼë nkʼaj chik».
9. ¿Achkë rma ma ütz ta nqakʼöl qa pa qan ri nbʼan chqë?
9 ¿Y si ri winäq ri xqrsök ma nukʼutuj ta kuyubʼäl rmak chqë? Tapeʼ ke riʼ, kʼo jun ütz nqaʼän rchë ma nqrtzʼlaʼ ta chik ri xuʼän ri winäq riʼ chqë. Ya Yuli, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 7, nuʼij: «Tapeʼ xkʼwaj tiempo chi nwäch, xikowin xinwesaj chwäch wan ri xuʼän ri xok wachjil chqä xqʼax nyowal che rä. Kan jaʼäl xinnaʼ taq xinbʼän riʼ». Taq röj ma nqakʼöl ta qa pa qan ri nbʼan chqë, ma chaq xuʼ ta qayowal xtqaʼän. Chqä, xtqamestaj ri ma ütz ta xbʼan chqë chqä kiʼ chik jmul qakʼuʼx xtqaʼän (Prov. 11:17). Rkʼë jbʼaʼ rït xatzʼët yän chë kan xtiʼon ri xuʼän jun winäq chawä, ye kʼa, kʼa kwest na nuʼän chawäch naküy rmak. Tqatzʼetaʼ achkë ütz naʼän.
TATJAʼ AQʼIJ RCHË NAMESTAJ RI XBʼAN CHAWÄ
10. ¿Achkë rma nkʼatzin tiempo chqë rchë nqamestaj ri ma ütz ta xbʼan chqë? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).
10 ¿Achkë xkatoʼö rchë xtamestaj ri xbʼan chawä chqä rchë ma poqän ta chik xtnaʼ awan rma riʼ? Jun ri xkatoʼö ya riʼ nayaʼ qʼij chë nqʼax jbʼaʼ tiempo. Tqaquʼ rij jun winäq ri nrïl jun accidente. Tapeʼ ryä nbʼä rkʼë doctor, kʼa xtkʼwaj na jbʼaʼ tiempo chwäch rchë xtkʼachöj. Ke riʼ chqä röj, nkʼatzin tiempo chqë rchë nqamestaj ri ma ütz ta xbʼan chqë chqä rchë nqkyun (Ecl. 3:3; 1 Ped. 1:22).
Taq jun winäq nrïl jun accidente, nkʼatzin nknäx (nqʼomäx) chqä nkʼatzin tiempo che rä rchë nkʼachöj pä. Ke riʼ chqä nbʼanatäj qkʼë röj taq jun winäq nqrsök. (Tatzʼetaʼ ri peraj 10).
11. a) Rchë nqkyun, ¿achkë rbʼanik nqrtoʼ ri nqchʼö rkʼë Jehová? b) ¿Achkë nkikʼüt qa ri videos chawäch chrij ri naküy kimak nkʼaj chik?
11 Jun chik ri xkatoʼö ya riʼ naʼij che rä Jehová chë katurtoʼ pä rchë yakyun.c Ya Ana, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 7, nuʼij achkë rbʼanik xtoʼ ryä ri xchʼö rkʼë Dios. Ryä nuʼij: «Xinbʼij che rä Jehová chë tkyuʼ nmak rïn chqä tkyuʼ kimak nfamilia rma jontir ri ma ütz ta xeqaʼän. Chrij riʼ, xintzʼibʼaj jun carta che rä ntat chqä che rä rxjayil. Chpan ri carta riʼ xinbʼij äl chkë chë nküy kimak». Ya Ana nuʼij chë kʼayewal xuʼän chwäch xuʼän riʼ. Ye kʼa ryä nuʼij chik: «Rïn nyaʼon chwäch wan chë, rma xintäj nqʼij rchë xikyun achiʼel nkyun Jehová, kʼo jun qʼij rkʼë jbʼaʼ ntat chqä rxjayil xtkajoʼ xtkitamaj chrij ryä».
12. ¿Achkë rma nkʼatzin nqakʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chrij Jehová y ma chrij ta ri achkë nqanaʼ röj? (Proverbios 3:5, 6).
12 Jun chik ri xkatoʼö ya riʼ nakʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij Jehová y ma chrij ta ri nanaʼ rït (taskʼij Proverbios 3:5, 6). Jehová rtaman achkë riʼ ri más ütz chqë (Is. 55:8, 9). Ryä majun bʼëy nuʼij ta chqë chë tqabʼanaʼ jun ri xa nqrtzʼlaʼ. Rma riʼ, taq Jehová nuʼij chqë chë keqakyuʼ ri nkʼaj chik, ütz nqayaʼ chwäch qan chë kʼo utzil xtqïl we xtqaʼän riʼ (Sal. 40:4; Is. 48:17, 18). Ye kʼa, we röj xa chrij ri achkë nqanaʼ nqakʼuqbʼaʼ wä qakʼuʼx, rkʼë jbʼaʼ majun bʼëy xtqkowin ta xkeqaküy nkʼaj chik (Prov. 14:12; Jer. 17:9). Ya Naomi, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 7, nuʼij: «Pa naʼäy xinquʼ chë majun rma nküy rmak wachjil rma xtzʼët pornografía. Nxiʼij wä wiʼ chë ryä nutzʼët chik jmul pornografía o chë xtmestaj chë rïn kowan xtiʼon chwä taq xuʼän riʼ. Nbʼij wä qa chi nwäch chë Jehová kan nqʼax chwäch achkë najin nnaʼ. Ye kʼa taq xqʼax ri tiempo xqʼax chi nwäch chë, tapeʼ Jehová nqʼax chwäch achkë nnaʼ, reʼ ma ntel ta chë tzij chë ryä kan ütz nutzʼët achkë nnaʼ. Jehová rtaman achkë najin nqʼaxaj chqä chë xtkʼwaj tiempo chi nwäch rchë xtinmestaj ya riʼ, ye kʼa ryä nrajoʼ chë rïn yikyun».d
TAQUʼ RI ÜTZ CHRIJ RI WINÄQ
13. Rkʼë ri nuʼij Romanos 12:18-21, ¿achkë nkʼatzin nqaʼän?
13 Tapeʼ taq nqaküy rmak jun winäq röj ma nqanataj ta chik ri xuʼän ri winäq riʼ chqë, kʼo chik jun ri nkʼatzin nqaʼän. We kan yë jun qachʼalal pa congregación xbʼanö jun ri ma ütz ta chqë, ri nqajoʼ ya riʼ jnan chik jmul nuʼän qawäch rkʼë ri qachʼalal riʼ (Mat. 5:23, 24). Pa rkʼexel nqaʼän qayowal che rä, röj nqajoʼ nqapoqonaj rwäch, y pa rkʼexel nqakʼöl qa pa qan ri xuʼän chqë, nqajoʼ nqaküy rmak (taskʼij Romanos 12:18-21; 1 Ped. 3:9). ¿Achkë xtqtoʼö rchë xtqkowin xtqaʼän riʼ?
14. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän, y achkë rma?
14 Röj nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë nqatzʼët ri winäq ri xqrsök kan achiʼel nutzʼët Jehová. Ryä kan yë ri ütz taq naʼoj ye kʼo rkʼë ri winäq riʼ nutzʼët (2 Crón. 16:9; Sal. 130:3). Ye kʼa, kʼo jun ri nkʼatzin ma nqamestaj ta: we yë ri ütz taq naʼoj ye kʼo rkʼë jun winäq nqajoʼ nqatzʼët, kan xtqkowin xkeqatzʼët; ye kʼa we yë ri ma ütz ta nqajoʼ nqatzʼët chrij, kan xkeqatzʼët chqä. Röj nqchaʼö achkë nqajoʼ nqatzʼët. We yë ri ütz taq naʼoj yeqatzʼët chkij nkʼaj chik, ma kwest ta más xtuʼän chqawäch xkeqaküy. Jun qachʼalal, ri Jairo rbʼiʼ, nuʼij: «Ma kwest ta más nuʼän chi nwäch nküy rmak jun qachʼalal taq nquʼ rij ri ütz taq naʼoj ye kʼo rkʼë pa rkʼexel nquʼ rij ri ma ütz ta xuʼän».
15. ¿Achkë rma ütz naʼij che rä jun winäq chë xaküy yän rmak?
15 Kʼo chik jun ri ütz naʼän: taʼij che rä ri winäq chë xaküy yän rmak. ¿Achkë rma nkʼatzin naʼän riʼ? Tatzʼetaʼ ri nuʼij ya Naomi. Ryä nuʼij: «Wachjil xkʼutuj chwä ‹¿Xaküy yän nmak?›. Taq xinwajoʼ xinbʼij che rä ‹Nküy amak›, ma xel ta nchʼaʼäl y ma xikowin ta xinbʼij ya riʼ che rä. Xqʼalajin chi nwäch chë majanä wä ti nküy rmak. Taq xqʼax ri tiempo xikowin xinbʼij ya reʼ che rä: ‹Nküy amak›. Majun bʼëy xinquʼ ta chë ri kaʼiʼ tzij riʼ kan kowan xtqrtoʼ chöj kaʼiʼ. Ryä kan jaʼäl xnaʼ chqä kan xpë yaʼ pa rwäch, y rïn chqä kan jaʼäl xinnaʼ. Kan xa xuʼ xinbʼij ya riʼ che rä, más nkʼuqbʼan nkʼuʼx chrij ryä y jnan chik jmul rbʼanon qawäch».
16. ¿Achkë xatamaj qa rït chrij ri naküy kimak nkʼaj chik?
16 Jehová nrajoʼ chë röj yeqaküy nkʼaj chik (Col. 3:13). Tapeʼ ke riʼ, kʼo mul kwest nuʼän chqawäch nqaʼän riʼ. Ye kʼa xtqkowin xtqaʼän riʼ we xtqaʼän ri xqatzjoj qa: ma nqaʼän ta chë achiʼel ta ma ntiʼon ta chqë ri nbʼan chqë, nqatäj qaqʼij rchë nqamestaj ri nbʼan chqë y yë ri ütz nqaquʼ chrij jun winäq ri kʼo jun ma ütz ta nuʼän chqë (tatzʼetaʼ ri recuadro «Ri xkaturtoʼ rchë xkakyun»).
TAQUʼ RIJ RI UTZIL NAWÏL RMA YAKYUN
17. ¿Achkë utzil yeqïl taq yeqaküy nkʼaj chik?
17 Kʼo kʼïy rma nqaküy kimak nkʼaj chik. Tqatzʼetaʼ achkë rma nqaʼij riʼ. Naʼäy, nqakʼüt chë nqakʼän qanaʼoj chrij Qatat Jehová, ri kan nupoqonaj qawäch. Chqä, nqaʼän chë ryä kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë (Luc. 6:36). Rkaʼn, nqakʼüt chë nqtyoxin che rä Jehová rma ma nukʼewaj ta nuküy qamak (Mat. 6:12). Y rox, ma kan ta xtqyawäj y más jnan xtuʼän qawäch kikʼë nkʼaj chik.
18, 19. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ xtbʼanatäj we röj nqkyun?
18 Taq yeqaküy nkʼaj chik, rkʼë jbʼaʼ kʼo utzil yeqïl ri ma qayoʼen ta. Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Dania, ri qachʼalal ri xqatzjoj qa pa naʼäy. Ryä ma rtaman ta wä chë ri achï ri xbʼanö ri accidente rchʼobʼon wä nukamsaj riʼ taq kiqʼaton chik tzij pa rwiʼ. Ye kʼa rma ri achï riʼ kan jaʼäl xtzʼët chë ya Dania xküy rmak, xchäp xtjoj riʼ chrij le Biblia kikʼë ri Testigos.
19 Rkʼë jbʼaʼ jun chkë ri más kʼayewal nuʼän chqawäch ya riʼ nqaküy kimak nkʼaj chik. Ye kʼa, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ jun chkë ri más utzil nukʼäm pä pa qawiʼ we nqaʼän (Mat. 5:7). Rma riʼ, tqatjaʼ qaqʼij rchë nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová chqä rchë kantzij yeqaküy nkʼaj chik.
BʼIX 125 Felices los misericordiosos
a Ye jalon jojun bʼiʼaj.
b Taq nbʼanatäj jun kʼayewal achiʼel reʼ, chkijujnal ri cristianos yechaʼö achkë xtkiʼän.
c Tatzʼetaʼ chpan jw.org ri videos kichë ri bʼix Hay que perdonar, Te perdono y Es hora de hacer las paces.
d Tapeʼ kan jun mak ri natzʼët pornografía chqä nuyaʼ bʼis pa ran akʼlaj, le Biblia ma nuʼij ta chë rma riʼ ütz nachüp rwäch akʼlanen.