¿Achkë xkatoʼö rchë xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk?

1. ¿Achoq chwäch nkʼatzin nqaqʼät qiʼ jontir?

¿KʼO KOMÄ jmul xarayij xaʼän jun ri ma nqä ta chwäch Jehová? Si ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ naquʼ chë xa xuʼ rït ke riʼ nanaʼ, y rma riʼ yabʼison. Ye kʼa le Biblia nuʼij: «Majun ta jun chkë ri kʼayewal iwlon rïx ri ma ta nkiqʼaxaj jontir winäq» (1 Cor. 10:13).a Reʼ ntel chë tzij chë ma xa xuʼ ta rït narayij naʼän ri ma ütz ta, ye kʼo chik nkʼaj qachʼalal ri najin chqä nkitäj kiqʼij rchë ma nkiʼän ta ri ma ütz ta. Y ma tamestaj ta chë rït kʼo Jehová awkʼë; ryä xkaturtoʼ rchë xkakowin xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk.

2. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nkirayij jojun cristianos chqä jojun estudiantes chrij le Biblia? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

² Le Biblia nuʼij chqä ya reʼ: «Kan yë jun winäq nkanun qa kʼayewal chrij taq nuyaʼ qʼij chë ri nurayij nqʼolö rchë chqä nchʼakon chrij» (Sant. 1:14). Reʼ ntel chë tzij chë ma jontir ta winäq jnan ri nkirayij. Jun ejemplo, ye kʼo jojun cristianos chqä jojun estudiantes chrij le Biblia rkʼë jbʼaʼ nkirayij nkiʼän jun tzʼil bʼanobʼäl. Rkʼë jbʼaʼ jun achï nurayij njeʼ qa rkʼë jun ixöq o rkʼë jun chik achï. Y ke riʼ chqä jun ixöq, rkʼë jbʼaʼ nurayij njeʼ qa rkʼë jun achï o rkʼë jun chik ixöq. Nkʼaj chik rkʼë jbʼaʼ kiyaʼon qa rtzʼetik pornografía ye kʼa nkirayij nkitzʼët chik jmul. Y ye kʼo jojun nkirayij nkitäj chik jmul drogas o kan nqʼax rwiʼ yaʼ nkitäj. Xa bʼa achkë na nqarayij röj, rkʼë jbʼaʼ kʼo mul qanaʼon achiʼel xnaʼ ri apóstol Pablo. Ryä xuʼij: «Taq nwajoʼ nbʼän ri ütz, xa yë ri ma ütz ta kʼo pä chi nwäch» (Rom. 7:21).

3. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nunaʼ jun winäq ri kan kʼo chik tiempo rtjon pä rqʼij rchë nuqʼät riʼ chwäch jun itzel raynïk?

³ Si rït kan kʼo chik tiempo atjon pä aqʼij rchë naqʼät awiʼ chwäch jun itzel raynïk, rkʼë jbʼaʼ nanaʼ chë ma yakowin ta chik naqʼät awiʼ chwäch chqä chë xa rma narayij ya riʼ Jehová ma kiʼ ta rkʼuʼx awkʼë. Ye kʼa ¡ma taquʼ ta ya riʼ! Rchë natzʼët achkë rma nqaʼij ya riʼ chawä, chpan re tjonïk reʼ xtqaqʼalajsaj kaʼiʼ kʼutunïk: 1) ¿Achkë nbʼanö chë kʼo mul ke riʼ nqanaʼ? y 2) ¿achkë ütz nqaʼän rchë nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk?

¿ACHKË NRAJOʼ SATANÁS CHË RÖJ NQANAʼ?

4. a) ¿Achkë nrajoʼ Satanás chë röj nqaquʼ? b) ¿Achkë rma qataman chë xtqkowin xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk?

⁴ Taq nukʼüt pä riʼ jun mak chqawäch, Satanás nrajoʼ chë röj nqaquʼ chë ma xtqkowin ta xtqaqʼät qiʼ chwäch. Rma riʼ Jesús xuʼij chë nkʼatzin nqakʼutuj ya reʼ che rä Jehová: «Ma tayaʼ ta qʼij chë nqqä pa jun mak, xa kan kojatoʼ chwäch ri Itzel Winäq» (Mat. 6:13). Chqä, Satanás nuʼij chë, si röj nukʼüt pä riʼ jun mak chqawäch, más xtqarayij xtqaʼän ri mak riʼ chwäch nqanmaj rtzij Jehová (Job 2:4, 5). Kan majun ta jbʼaʼ rkʼïx nuʼij ya riʼ; xa yë ryä ri ma xkowin ta xqʼät riʼ chwäch ri xrayij y rma riʼ xqʼäj rtzij Dios. Chwäch ryä röj chqä ke riʼ xtqaʼän. Y ma xa xuʼ ta riʼ: ¡hasta xquʼ chë Rkʼajol Dios, ri majun ta wä mak chrij, xtqä pa mak! (Mat. 4:8, 9). Ye kʼa ¿kantzij komä chë röj ma xtqkowin ta xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk? Manä, ma ke riʼ ta, rma ri apóstol Pablo xuʼij ya reʼ: «Xa bʼa achkë yikowin nbʼän rma Dios ri nuyaʼ pä wchqʼaʼ» (Filip. 4:13).

5. ¿Achkë rma nqaʼij chë Jehová rtaman chë röj xtqkowin xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk?

⁵ Jehová ma achiʼel ta Satanás: ryä rtaman chë röj xtqkowin xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma Jehová rbʼin chë kan ye kʼïy winäq xkekolotäj qa chpan ri nimaläj tijöj poqonal rma xtkinmaj rtzij ryä. ¿Nqʼax chqawäch röj achkë ntel chë tzij riʼ? Jehová ma nutzʼük ta tzij, y ryä nuʼij chë kan ye kʼïy winäq «ri kiksan säq taq tzyäq ri nmaʼq kaqän» xkeʼok chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew. Ri säq taq tzyäq nukʼambʼej tzij chë ri winäq riʼ ye chʼajchʼöj chwäch Dios (Apoc. 7:9, 13, 14). Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë Jehová rtaman chë röj nqkowin nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk.

6, 7. ¿Achkë chik jun nrajoʼ Satanás chë röj nqanmaj?

⁶ Satanás chqä nrajoʼ chë röj nqanmaj chë xa rma kʼo ma ütz ta yeqarayij, ma nqkowin ta nqaʼän chë Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë o chë ma xtqïl ta qakʼaslemal ri ma xtkʼis ta. Jmul chik, Satanás kan majun ta rkʼïx; xa yë ryä ri ma xtkowin ta xtuʼän chë Jehová kiʼ rkʼuʼx xtuʼän rkʼë chqä nixta xtrïl rkʼaslemal ri ma xtkʼis ta, rma ryä ya xqʼat yän tzij pa rwiʼ y rtaman chik achkë xtbʼan rkʼë (Gén. 3:15; Apoc. 20:10). Rma röj nqkowin nqïl ri majun bʼëy xtrïl ta ri Diablo, ryä kan itzel nunaʼ chqë y nrajoʼ chë röj chqä nqanaʼ chë majun ta ütz qayoʼen apü. Ye kʼa le Biblia nuʼij chë Jehová nrajoʼ nqrtoʼ pä rchë nqaʼän chë ryä kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë chqä rchë xtqïl qakʼaslemal ri ma xtkʼis ta. Ryä «ma nrajoʼ ta chë kʼo ta jun nchup rwäch, xa kan nrajoʼ chë jontir nkitzolij kiʼ» (2 Ped. 3:9). Achiʼel nqatzʼët, Satanás ma ütz ta nujnamaj riʼ qkʼë, rma röj sí nqkowin nqaʼän chë Jehová ütz nqrtzʼët chqä kʼo ütz qayoʼen apü.

⁷ Rkʼë jontir ri xqatzʼët qa, nqʼax chqawäch chë yë Satanás najowan chë röj nqanmaj chë ma nqkowin ta nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk, o chë ma nqkowin ta nqaʼän chë Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë xa rma kʼo ma ütz ta yeqarayij. Si rït ma namestaj ta chë yë ri Itzel Winäq najowan chë naquʼ rij ya riʼ, xkakowin xtawesaj ya riʼ pan ajolon. ¡Ma tayaʼ ta qʼij chë Satanás nchʼakon chawij! (1 Ped. 5:8, 9).

¿ACHKË RKʼË JBʼAʼ NQANAʼ RMA RI MAK KʼO QA CHQIJ?

8. ¿Achkë chik jun nbʼanö chqë chë nqanaʼ chë Dios ma kiʼ ta rkʼuʼx qkʼë o chë ma xtqkowin ta xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk? (Salmo 51:5; tatzʼetaʼ chqä ri «Naʼoj ri kan kʼo rqʼij»).

⁸ Kʼo chik jun nbʼanö chqë chë nqanaʼ chë ma xtqkowin ta xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk o chë Jehová ma kiʼ ta rkʼuʼx qkʼë. ¿Achoq chrij najin nqtzjon wä? Chrij ri mak ri xkiyaʼ qa Adán y Eva chqij (Job 14:4; taskʼij Salmo 51:5).b

9, 10. a) ¿Achkë xkinaʼ Adán y Eva taq xeʼok ajmakiʼ? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl). b) ¿Achkë nqanaʼ röj rma kʼo qa mak chqij?

⁹ Tqaquʼ achkë xkinaʼ Adán y Eva taq xemakun chqä xeʼok ajmakiʼ. Taq ryeʼ xkiqʼäj rtzij Jehová, xkewaj kiʼ y xkikanuj achoq rkʼë xkiküch wä kichʼakul. ¿Achkë rma xkiʼän riʼ? Ri libro Perspicacia para comprender las Escrituras nuʼij: «Ri mak xuʼän chkë chë xtiʼon kan rma ri xkiʼän, kowan xkixiʼij kiʼ chqä xekʼïx». Nqkowin nqaʼij chë ri mak xok achiʼel ta jun jay ri tzʼapin rkʼë llave, y ri xkinaʼ Adán y Eva achiʼel ta ri cuartos ri ye kʼo chpan. Ryeʼ xekowin xeʼel chqä xeʼok chpan ri cuartos riʼ, ye kʼa ma xekowin ta xeʼel äl chpan ri jay. Adán y Eva ma xekowin ta chik xekolotäj pa rqʼaʼ ri mak.

¹⁰ Ye kʼa röj ma jnan ta qasituación kikʼë Adán y Eva. Röj sí kʼo jun qatoʼik: ri rkʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk, ri nqrtoʼ rchë nkuy qamak chqä rchë njeʼ jun chʼajchʼöj qaconciencia (1 Cor. 6:11). Tapeʼ ke riʼ, rma kʼo qa mak chqij, kan ntiʼon qan taq kʼo jun ma ütz ta nqaʼän, kowan nqaxiʼij qiʼ chqä nqkʼïx. Le Biblia nuʼij chë ri mak kan yertzʼil·on jontir winäq, yajün «ri winäq ri ma xemakun ta achiʼel xmakun Adán» (Rom. 5:14). Ye kʼa ma tqayaʼ ta qʼij chë ya riʼ nbʼanö chqë chë nqanaʼ chë ma xtqkowin ta xtqaʼän ri ütz, o chë majun bʼëy xtqkowin ta xtqaʼän chë Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtqanaʼ ta ya riʼ?

11. Si nqanaʼ chë ma xtqkowin ta xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk, ¿achkë nunataj Romanos 6:12 chqë?

¹¹ Kʼo mul, ri mak qakʼwan achiʼel ta nuʼij ya reʼ chqë: «Ma xkakowin ta xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk». ¡Ma tqanmaj ta ya riʼ! Tnatäj chqë chë le Biblia nuʼij chë nkʼatzin ma nqayaʼ ta chik qʼij chë ri mak «nuʼän achiʼel jun qʼatöy tzij ri nuqʼät tzij» pa qawiʼ (taskʼij Romanos 6:12). Reʼ ntel chë tzij chë röj nqchaʼö ma nqaʼän ta ri yeqarayij (Gál. 5:16). Jehová rtaman chë nqkowin nqaqʼät qiʼ taq nukʼüt pä riʼ jun mak chqawäch. Xa ta manä, ma ta nukʼutuj ya riʼ chqë (Deut. 30:11-14; Rom. 6:6; 1 Tes. 4:3). Rkʼë ya reʼ nqatzʼët chë röj nqkowin nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk.

12. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän si nqanaʼ chë Jehová ma kiʼ ta rkʼuʼx qkʼë, y achkë rma?

¹² Nkʼaj chik mul, ri mak chqä achiʼel ta nuʼij ya reʼ chqë: «Rma rït kʼo re jun itzel raynïk reʼ awkʼë, Jehová majun bʼëy kiʼ ta rkʼuʼx xtuʼän awkʼë». ¡Ya riʼ ma kantzij ta! Tnatäj chqë chë le Biblia nuʼij chë Jehová nqʼax chwäch chë röj qakʼamon pä chik ri mak taq nqaläx (Sal. 103:13, 14). Ryä «rtaman ronojel» chqij röj, y rtaman chë ri mak kʼo qa chqij nuʼän chqë chë kʼo ma ütz ta yeqaʼän (1 Juan 3:19, 20). Si röj nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk chqä ma yeqaʼän ta, Jehová kan chʼajchʼöj xtqrtzʼët. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ?

13, 14. ¿Achkë rma nqaʼij chë nqkowin nqaʼän chë Jehová kiʼ rkʼuʼx nuʼän qkʼë tapeʼ kʼo jun ma ütz ta nqarayij?

¹³ Le Biblia nukʼüt chë taq kʼo jun itzel raynïk awkʼë, ya riʼ ma jnan ta rkʼë taq kan naʼän ri narayij. Röj ma ronojel ta mul nqkowin nqaqʼät ri yeqarayij, ye kʼa nqkowin nqaqʼät qiʼ rkʼë ri yeqaʼän. Jun ejemplo. Ye kʼo jojun cristianos aj Corinto xekiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl taq majanä wä tkitamaj chrij Jesús, achiʼel jojun achiʼaʼ. Ryeʼ xekiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl kikʼë nkʼaj chik achiʼaʼ. Ye kʼa ri apóstol Pablo xuʼij: «Jojun chiwä rïx kan xeʼibʼanalaʼ wä ya riʼ ojer». ¿Ntel chë tzij riʼ chë ryeʼ majun bʼëy chik xkirayij ta xekiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl kikʼë nkʼaj chik achiʼaʼ? Rkʼë jbʼaʼ kʼa xkirayij na, rma ri raynïk riʼ ma chaq bʼaʼ ntel pa ran jun winäq. Ye kʼa ri cristianos ri xkiqʼät kiʼ chqä ma xkiʼän ta ri xkirayij, achiʼel ta xechʼajchʼobʼëx chqä Jehová kiʼ rkʼuʼx xuʼän kikʼë (1 Cor. 6:9-11). Rït chqä xkakowin xtaʼän riʼ.

¹⁴ Xa bʼa achkë na itzel raynïk kʼo awkʼë, tayaʼ chwäch awan chë rït xkakowin xtaqʼät awiʼ chwäch. Tapeʼ ma xkakowin ta xtawesaj äl pan awan, rït xkakowin xtaqʼät awiʼ rchë ma xtaʼän ta ri nurayij achʼakul (Efes. 2:3). Ye kʼa, ¿achkë xkatoʼö rchë xkakowin xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk? Tqatzʼetaʼ.

¿ACHKË XKATOʼÖ RCHË XKAKOWIN XTAQʼÄT AWIʼ CHKIWÄCH RI ITZEL TAQ RAYNÏK?

15. Si nqajoʼ nqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk, ¿achkë rma nkʼatzin nqayaʼ qa chqij chë kʼo ma ütz ta yeqarayij?

¹⁵ Si rït nawajoʼ naqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk, naʼäy nkʼatzin nayaʼ qa chawij chë kʼo ma ütz ta yeʼarayij. Tachajij awiʼ rchë ma naqʼöl ta qa awiʼ «kikʼë tzʼukun taq naʼoj» (Sant. 1:22). Jun ejemplo. Rkʼë jbʼaʼ jun winäq nuʼij: «Ye kʼo chik nkʼaj nkitäj más yaʼ chi nwäch rïn», o nuʼij «Xa ta wixjayil más ta nukʼüt chi nwäch chë yirajoʼ, ma ta nrayij ntzʼët pornografía». Ye kʼa ri winäq ri ke riʼ nuquʼ, chwäch ryä achiʼel ta ma itzel ta ri najin nuʼän, y ya riʼ xa xtuʼän che rä chë ma xtkowin xtqʼät riʼ chwäch jun mak. Rma riʼ, ma takanuj ta achkë naʼij xa xuʼ rchë ma nayaʼ ta qa amak chawij. Ma tamestaj ta chë pan aqʼaʼ rït kʼo wä nachaʼ ri nawajoʼ naʼän (Gál. 6:7).

16. ¿Achkë ütz naʼän rchë nayaʼ más chawäch naʼän ri ütz?

¹⁶ Jun chik ri xkatoʼö, ya riʼ nayaʼ más chawäch ma naʼän ta ri narayij (1 Cor. 9:26, 27; 1 Tes. 4:4; 1 Ped. 1:15, 16). Tatzʼetaʼ achkë nbʼanö chawä chë más narayij naʼän ri ma ütz ta. Rkʼë jbʼaʼ kʼo jun hora ri akuchï nanaʼ chë más chaq bʼaʼ yaqä pa jun mak, rkʼë jbʼaʼ chaqʼaʼ o taq yït kosnäq. Rma riʼ taquʼ apü achkë ütz naʼän rchë xkakowin xtaqʼät awiʼ chwäch jun mak taq xtkʼüt pä riʼ chawäch. Achiʼel nqatzʼët, ri xkatoʼö rchë ma xkaqä ta pa mak, ya riʼ naquʼ apü achkë rbʼanik xtaqʼät awiʼ chwäch (Prov. 22:3).

17. ¿Achkë nqatamaj qa chrij José? (Génesis 39:7-9; keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁷ Tqaquʼ rij achkë xuʼän José taq rxjayil Potifar xtzüj riʼ chwäch. José kan chanin xuʼij che rä chë ma xtuʼän ta ri ma ütz ta (taskʼij Génesis 39:7-9). Ya reʼ nukʼüt chqawäch chë, taq ri ixöq riʼ majanä ttzüj riʼ chwäch, ryä ya ryaʼon wä chik chwäch ran chë ma xtwär ta rkʼë rxjayil jun chik achï. ¿Achkë natamaj qa rït chrij José? Chë taq majanä tkʼüt pä riʼ jun mak chawäch, rït nkʼatzin chë ayaʼon chik chwäch awan naʼän ri ütz, rchë ke riʼ ma kwest ta chik xtuʼän chawäch xtqʼät awiʼ chwäch.

«CHAQ TAQÏL TITZʼETAʼ QA IWIʼ»

18. ¿Achkë más yakowin naʼän rchë xkakowin xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk? (2 Corintios 13:5).

¹⁸ Rchë xkakowin xtaqʼät awiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk, nkʼatzin chqä chë chaq taqïl natzʼët qa awiʼ rchë natzʼët achkë qäs yeʼaquʼ chqä yeʼaʼän (taskʼij 2 Corintios 13:5). Ya riʼ xkaturtoʼ rchë xtatzʼët we kʼo jun nkʼatzin najäl. Tqayaʼ jun ejemplo. Si rït xakowin xaqʼät awiʼ chwäch jun mak, taquʼ rij ya reʼ: «¿Kwest xuʼän chi nwäch xinqʼät wiʼ chwäch?». Si ke riʼ, ma kabʼison ta, tatjaʼ aqʼij rchë ma ke riʼ ta chik jmul xtaʼän. Rma riʼ ütz naquʼ rij ya reʼ: «¿Ütz komä ntäj más nqʼij rchë más chanin nwesaj pa njolon ri ma ütz ta yenquʼ? ¿Najin yirtzʼlaʼ ri achoq chrij najin yikʼastan wä? ¿Chanin yitzuʼun äl jkʼan chik taq yeqʼalajin pä tzʼil taq achbʼäl chi nwäch? ¿Nqʼax chi nwäch chë ri nsmajij rpixaʼ Jehová ya riʼ ri más ütz, tapeʼ kʼo mul nkʼatzin ntäj más nqʼij rchë nqʼät wiʼ chwäch ri ma ütz ta?» (Sal. 101:3).

19. ¿Achkë rma kan kowan nkʼatzin chë yë ri ütz nqachaʼ nqaʼän rkʼë jun ri achiʼel ta majun ta rqʼij?

¹⁹ Tnatäj chqä chawä chë «majun ta chik jun ri más nqʼolon chwäch ri qan» (Jer. 17:9). Y Jesús xuʼij chë «jun winäq kan pa ran ntel wä pä nuʼän ri ma ütz ta» (Mat. 15:19). Rma riʼ, ma tayaʼ ta qʼij chë awan yaturqʼöl kikʼë naʼoj ri ma ye tzij ta. Taquʼ rij ya reʼ. Jun winäq ri ryaʼon qa rtzʼetik pornografía, rkʼë jbʼaʼ taq xtqʼax ri tiempo, xa xtquʼ chë majun ta xtuʼän che rä we xkertzʼët achbʼäl akuchï yeqʼalajin winäq ri ma kan ta ye chʼanäl. O rkʼë jbʼaʼ nuquʼ ya reʼ: «Majun ta rbʼanon we xa xuʼ yenquʼ tzʼil taq bʼanobʼäl ye kʼa ma yenbʼän ta». Ri winäq ri xa ke riʼ nuquʼ, xa achiʼel ta najin nukanuj rbʼanik rchë nuʼän ri nurayij rchʼakul (Rom. 13:14). ¿Achkë ütz naʼän rït rchë ma xtaʼän ta riʼ? Ma tamestaj ta chë, si rït ma yë ta ri ütz nachaʼ naʼän rkʼë jun ri achiʼel ta majun ta rqʼij, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xtbʼanö chawä chë ma yë ta ri ütz xtachaʼ xtaʼän rkʼë jun ri kan kʼo rqʼij.c Tatjaʼ aqʼij rchë ma naquʼ ta ri ma ütz ta, rchë ke riʼ ma xtaʼij ta chë majun ta rbʼanon naʼän ri mak.

20. ¿Achkë xtbʼanatäj chqawäch apü kikʼë ri itzel taq raynïk, y achkë qatoʼik kʼo komä?

²⁰ Achiʼel xqatzʼët qa, Jehová nuyaʼ qachqʼaʼ rchë ma nqqä ta pa mak. Chqä, rma Jesús xyaʼ rkʼaslemal pa kamïk, röj nqkowin nqïl qakʼaslemal chwäch ri kʼakʼakʼ Rwachʼlew. Chpan ri tiempo riʼ, ma xkejeʼ ta chik itzel taq raynïk qkʼë y kiʼ qakʼuʼx xtqayaʼ rqʼij Jehová. Ye kʼa loman nqayoʼej ri qʼij riʼ, tnatäj chqë chë, si röj nqatäj qaqʼij rchë ma nqqä ta pa mak, Jehová xtyaʼ utzil pa qawiʼ chqä xtqkowin xtqaqʼät qiʼ chkiwäch ri itzel taq raynïk.