Ri rbʼanon Jehová rchë nqrköl pa rqʼaʼ ri mak chqä ri kamïk

1, 2. a) ¿Achkë riʼ ri mak, y achkë xtqkolö pa rqʼaʼ? (Tatzʼetaʼ chqä ri «Rqʼalajsaxik jun naʼoj»). b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ chqä chkipan ri nkʼaj chik tjonïk ri ye kʼo pä chpan re revista reʼ? (Tatzʼetaʼ chqä ri peraj «Chpan re revista reʼ»).

¿KAN kowan komä yatrajoʼ Jehová? Jun rbʼanik natamaj riʼ ya riʼ nanukʼuj ri rbʼanon ryä rchë nqrköl chwäch ri mak chqä ri kamïk. Ri maka achiʼel jun mamaʼ qakʼulel ri xa qayonïl röj ma nqkowin ta chrij. Jontir röj winäq kʼo qa mak chqij, nqmakun ronojel qʼij y rma riʼ nqkäm (Rom. 5:12). Tapeʼ ke riʼ, Jehová kʼo jun ütz nutzüj chqë: ryä nuʼij chë xtqrköl pa rqʼaʼ ri mak chqä ri kamïk.

² Jehová jun 6 mil jnaʼ yertoʼon pä ri winäq rchë jnan rbʼanon kiwäch rkʼë tapeʼ xa kʼo qa mak chkij. ¿Achkë rma? Rma kowan nqrajoʼ. Jehová kan kowan yerjowan pä ri winäq kan xa xuʼ xeruʼän. Rma riʼ kan kʼïy rbʼanon rchë nqrtoʼ tapeʼ xa yoj ajmakiʼ. Dios rtaman chë ri mak nqrkʼwaj pa kamïk, ye kʼa ryä ma nrajoʼ ta chë kʼo ta jun chqë röj nkäm, xa kan nrajoʼ chë nqkʼaseʼ y majun bʼëy nqkäm ta (Rom. 6:23). ¡Y ya riʼ chqä nrajoʼ chawä rït! Chpan re tjonïk reʼ xtqatzjoj kij re oxiʼ naʼoj reʼ: 1) ¿achkë xuʼän Jehová rchë ma xqchaʼ ta qa chiʼ chpan ri mak?, 2) ¿achkë xkiʼän ri winäq ojer rchë Jehová kiʼ rkʼuʼx xuʼän kikʼë tapeʼ xa kʼo qa mak chkij? y 3) ¿achkë xuʼän Jesús rchë xqrköl chwäch ri mak chqä ri kamïk?

¿ACHKË XUʼÄN JEHOVÁ RCHË MA XQCHAʼ TA QA CHIʼ CHPAN RI MAK?

3. ¿Achkë rbʼanik xeʼok ajmakiʼ Adán y Eva?

³ Jehová xrajoʼ chë Adán y Eva kiʼ kikʼuʼx nkiʼän. Rma riʼ xyaʼ jun jaʼäl kachoch, xerkʼulbʼaʼ chqä xyaʼ jun ütz kisamaj: ri nkiʼän chë ri winäq nkinujsaj rwäch le Rwachʼlew chqä kotzʼijaläj nkiʼän che rä. Xa xuʼ kʼo jun ri xqʼät chkiwäch, y xuʼij chkë chë we ma xtkinmaj ta rtzij, xkekäm. Y ya qataman chik achkë xbʼanatäj. Jun itzel ángel, ri ma xrajoʼ ta Jehová nixta ri winäq, xuʼän chë Adán y Eva xemakun chwäch Jehová. Y ryeʼ, pa rkʼexel xkinmaj rtzij Jehová, xa yë ri itzel ángel xkinmaj rtzij, rma riʼ xemakun. Y ri rbʼin qa chik Jehová chkë kan xbʼanatäj. Kan chpan qa ri qʼij riʼ, ryeʼ xkejqalej qa ri kʼayewal ri xkʼäm pä ri mak chkij. Rma riʼ xerjïx, y pa rkʼisbʼäl, xekäm (Gén. 1:28, 29; 2:8, 9, 16-18; 3:1-6, 17-19, 24; 5:5).

4. ¿Achkë rma Jehová kan itzel nunaʼ che rä ri mak, y achkë rma nqrtoʼ rchë jnan nuʼän qawäch rkʼë? (Romanos 8:20, 21).

⁴ Tapeʼ kan nuyaʼ bʼis chqë nqatamaj achkë xbʼanatäj kikʼë Adán y Eva, Jehová xyaʼ qʼij chë xyaʼöx qa chpan le Biblia ri xbʼanatäj rma nrajoʼ chë nqatamaj achkë rma ryä kan itzel nutzʼët ri mak. Ri mak nuʼän chë ma jnan ta nuʼän qawäch rkʼë Jehová y nqrkʼwaj pa kamïk (Is. 59:2). Achiʼel nqatzʼët, Satanás kan itzel nunaʼ che rä Jehová chqä chkë ri winäq. Rma riʼ xuʼän chë Adán y Eva xemakun y nukanuj rbʼanik rchë röj chqä nqmakun. Rkʼë jbʼaʼ xquʼ chë pa jardín de Edén xkowin xqʼät ri nrajoʼ Jehová chkë ri winäq. Ye kʼa ma rtaman ta wä chë Jehová kowan yerajoʼ. Dios ma xjäl ta ri rchʼobʼon nuʼän pa kiwiʼ rjatzul Adán y Eva. Rma ryä kan kowan nqrajoʼ, chanin xkanuj rbʼanik rchë ma xqchaʼ ta qa chiʼ chpan ri mak (taskʼij rwäch Romanos 8:20, 21). Ryä rtaman wä chë xkejeʼ winäq ri kan xtkajoʼ chqä kan rkʼë ronojel kan xtkinmaj rtzij. Y rma Jehová kan jun ütz Tataʼaj, xtuʼän wä chë ri winäq riʼ jnan xtuʼän kiwäch rkʼë chqä xkerköl wä chwäch ri mak chqä ri kamïk. ¿Achkë xuʼän ryä rchë nbʼanatäj riʼ?

5. ¿Ajän xkʼüt Jehová chë ma xtyaʼ ta qʼij chë ri winäq xkechaʼ qa chiʼ chpan ri mak, y achkë xuʼij chpan Génesis 3:15?

⁵ (Taskʼij rwäch Génesis 3:15). Jehová kan chanin xkʼüt chë ma xtyaʼ ta qʼij chë ri winäq yechaʼ qa chiʼ chpan ri mak. Xqʼalajin riʼ taq ryä xuʼij chë xtchüp rwäch Satanás. Chpan ri profecía, Dios xuʼij chë ri «rjatzul ri ixöq» xtchüp rwäch Satanás taq xtqʼax ri tiempo chqä chë xtsöl jontir ri kʼayewal ri xchapatäj pä pa jardín de Edén (1 Juan 3:8). Ye kʼa, ri Rjatzul ri ixöq xttäj wä poqän rma Satanás xtuʼän chë xtkamsäx. Ya riʼ xtuʼän wä chë Jehová kan kowan xttiʼon ran. Tapeʼ ke riʼ, Jehová ma xkʼewaj ta xuʼän riʼ rma rtaman chë ri xtbʼanatäj kan pa millón winäq xkerköl chwäch ri mak chqä ri kamïk.

¿ACHKË XKIʼÄN RI WINÄQ OJER RCHË JEHOVÁ KIʼ RKʼUʼX XUʼÄN KIKʼË TAPEʼ XA KʼO QA MAK CHKIJ?

6. ¿Achkë xkiʼän ri winäq ri xkajoʼ Jehová, achiʼel Abel chqä Noé, rchë jnan xuʼän kiwäch rkʼë?

⁶ Chkipan pa ciento jnaʼ ri xeqʼax taq xmakun yän Adán, Jehová eqal xkʼüt achkë nkʼatzin nkiʼän ri winäq rchë jnan nuʼän kiwäch rkʼë. Tapeʼ Adán y Eva xemakun, Abel, ri rkaʼn kalkʼwal, xkʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij Jehová. Ryä kowan xrajoʼ Dios y kan xkanuj rbʼanik rchë jnan xuʼän rwäch rkʼë. Ri rsamaj ryä ya riʼ yeryuqʼuj karneʼl. Rma riʼ, xerkanuj jojun «naʼäy kal rkarneʼl» rchë xertzüj chwäch Jehová. ¿Xqä komä chwäch Dios ri xuʼän Abel? Jaʼ, le Biblia nuʼij chë «Jehová ütz xtzʼët Abel chqä ri xtzüj chwäch» (Gén. 4:4). Kʼïy jnaʼ chrij riʼ, ryä chqä ütz xtzʼët taq ri winäq ri xkajoʼ chqä xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij, achiʼel Noé, xekiporoj chköp rchë xkitzüj chwäch (Gén. 8:20, 21). Ya reʼ xkʼüt chë, tapeʼ ri winäq xa kʼo qa mak chkij, yekowin jnan nuʼän kiwäch rkʼë.b

7. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri xuʼän Abrahán?

⁷ Jun chik achï ri kan xkʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij Jehová ya riʼ Abrahán. Jehová xuʼij che rä chë tbʼanaʼ jun ri kan kʼayewal naʼän: ryä xuʼij chë tkamsaj Isaac, ri rkʼajol, rchë nutzüj chwäch. ¿Achkë komä xnaʼ Abrahán? Rkʼë jbʼaʼ kan kowan xtiʼon ran. Tapeʼ ke riʼ, ryä xnmaj tzij. Taq ya nukamsaj wä rkʼajol, Dios xqʼät. Ri xuʼän Abrahán kʼo jun nukʼüt chkiwäch jontir ri winäq ri nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Dios: Jehová ma xtkʼewaj ta xtyaʼ pa kamïk ri Rkʼajol xa rma kowan nqrajoʼ (Gén. 22:1-18).

8. ¿Achkë nqatamaj chrij ri xkiʼän ri israelitas taq xkitzüj chköp chwäch Jehová? (Levítico 4:27-29; 17:11).

⁸ Kʼïy jnaʼ chrij riʼ, taq Jehová xyaʼ Rpixaʼ Moisés chkë ri israelitas, ryä xuʼij chkë chë nkʼatzin yekikamsaj chköp chqä nkitzüj chwäch rchë nkuytäj kimak (taskʼij rwäch Levítico 4:27-29; 17:11). Ri xkiʼän ri israelitas xkʼüt chë Jehová kʼo na jun más ütz xtyaʼ chwäch ri xkiyaʼ ryeʼ rma kan jurayil xkerköl ri winäq chwäch ri mak. Dios xuʼän chë ri rprofetas xkiʼij chë ri Rjatzul ri ixöq —ri Rkʼajol Dios— xttäj poqän chqä xtkamsäx. Ryä xtbʼeʼok achiʼel jun karneʼl ri nkamsäx chqä ntzuj chwäch Dios (Is. 53:1-12). Xa xuʼ taquʼ rij riʼ: Jehová xtyaʼ wä pa kamïk ri Rkʼajol rchë yerköl jontir winäq, yajün rït, pa rqʼaʼ ri mak chqä ri kamïk.

¿ACHKË XUʼÄN JESÚS RCHË XERKÖL RI WINÄQ?

9. ¿Achkë xkʼüt ri xuʼij Juan el Bautista chrij Jesús? (Hebreos 9:22; 10:1-4, 12).

⁹ Pa jnaʼ 29, Juan el Bautista xtzʼët Jesús aj Nazaret y xuʼij reʼ: «¡Titzʼetaʼ, ri Rkarneʼl Dios ri nresaj ri mak chwäch le Rwachʼlew!» (Juan 1:29). Kikʼë ri tzij riʼ, ryä xkʼüt chë Jesús ya riʼ wä ri Rjatzul ri ixöq ri rbʼin wä qa chik Dios. Jesús xtyaʼ wä rkʼaslemal pa kiwiʼ ri winäq. Taq xtbʼanatäj riʼ, ri winäq xkekowin wä xtkiyoʼej yekolotäj chwäch ri mak chqä ri kamïk (taskʼij rwäch Hebreos 9:22; 10:1-4, 12).

10. ¿Achkë rbʼanik xkʼüt Jesús chë xpë rchë yerkanuj ri ajmakiʼ?

¹⁰ Jesús xertoʼ más ri winäq ri ntiʼon kan rma ri mak yekiʼän, chqä xuʼij chkë chë keʼok rtzeqelbʼëy. Ryä rtaman wä chë yë ri mak ri nbʼanö chë ri winäq kʼo kʼïy kʼayewal chkij. Rma riʼ ma xkʼewaj ta xertoʼ ri winäq yajün ri yekiʼän wä nmaʼq taq mak. Ryä xuʼij reʼ: «Ri winäq ri majun ta kiyabʼil ma nkʼatzin ta yebʼä rkʼë doctor, ye kʼa ri yawaʼiʼ nkʼatzin nkiʼän riʼ». Chrij riʼ xuʼij: «Ma xipë ta rchë yenkanuj ri jïk kikʼaslemal, xa kan xipë rchë yenkanuj ri ajmakiʼ» (Mat. 9:12, 13). Ryä kan xqʼalajin chrij chë xuʼän riʼ. Rma riʼ, xküy rmak jun ixöq ri rkʼwan wä jun itzel kʼaslemal. Re ixöq reʼ kan kowan wä najin ntoqʼ chqä xchʼäj raqän Jesús rkʼë ryiʼal rwäch (Luc. 7:37-50). Chqä, tapeʼ rtaman wä chë ri ixöq aj Samaria kʼo wä rkʼë jun achï ri ma rchjil ta, xkʼüt naʼoj chwäch ri kan kowan kejqalen (Juan 4:7, 17-19, 25, 26). Jehová chqä xyaʼ rchqʼaʼ Jesús rchë yerkʼasoj achiʼaʼ, ixoqiʼ chqä akʼalaʼ, ke riʼ xqʼalajin chë nkowin nchʼakon chrij ri kamïk, ri kʼayewal más nüm ri nukʼäm pä ri mak chqij (Mat. 11:5).

11. ¿Achkë rma ri winäq ri xekiʼän nmaʼq taq mak jaʼäl xkinaʼ xejeʼ rkʼë Jesús?

¹¹ Yajün ri winäq ri yekiʼän wä nmaʼq taq mak jaʼäl xkinaʼ xejeʼ rkʼë Jesús. Y nqʼax chqawäch achkë rma: ryä nupoqonaj wä kiwäch chqä nunaʼ wä ri nkinaʼ ryeʼ (Luc. 15:1, 2). Ryä chqä nuʼij wä chkë chë ütz ri najin nkiʼän rma najin nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij, y kan ütz rnaʼoj xuʼän kikʼë (Luc. 19:1-10). Jesús kan xpoqonaj kiwäch ri winäq, kan achiʼel nuʼän Rtataʼ (Juan 14:9). Rkʼë ri xeruʼän chqä ri xeruʼij, xkʼüt chë Jehová kowan nqrajoʼ chqä nupoqonaj qawäch, y nrajoʼ nqrtoʼ chwäch ri mak. Jesús xuʼän chë ri winäq ri kikʼwan wä jun itzel kʼaslemal nkirayij wä nkijäl kinaʼoj chqä yeʼok rtzeqelbʼëy (Luc. 5:27, 28).

12. ¿Achkë xuʼij Jesús chrij ri kamïk xttqelbʼej?

¹² Jesús rtaman wä chë xtkʼatzin xtyaʼ rkʼaslemal pa kiwiʼ ri winäq. Kan kʼïy mul xuʼij chkë rtzeqelbʼëy chë xtkʼayïx pa kiqʼaʼ ri winäq chqä chë xttzeqebʼäx na chwäch jun cheʼ (Mat. 17:22; 20:18, 19). Ryä chqä rtaman wä chë ri xtuʼän xtresaj wä ri mak chkij ri winäq, kan achiʼel xuʼij Juan el Bautista chqä ri nkʼaj chik profetas. Ryä chqä xuʼij chë taq xtyaʼ rkʼaslemal pa kamïk, jalajöj kiwäch winäq xtkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij (Juan 12:32). Ri xkebʼanö riʼ chqä xtkiʼän ri xuʼän ryä ütz wä xketzʼet rma Dios chqä xkekol «pa rqʼaʼ ri mak» (Rom. 6:14, 18, 22; Juan 8:32). Jesús ma xkʼewaj ta xqʼaxaj jun itzel kamïk xa xuʼ rchë nqrköl (Juan 10:17, 18).

13. ¿Achkë kamïk xrïl Jesús, y achkë nukʼüt rkamik chqawäch chrij Jehová? (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹³ Jesús xkʼayïx pa kiqʼaʼ ri winäq, xyaʼöx pacheʼ, xyoqʼ, xtzʼuk tzij chrij, xbʼix chë tkamsäx chqä kowan xchʼay. Pa rkʼisbʼäl, jojun soldados xkibʼajij chwäch jun cheʼ rchë xkikamsaj. Jesús xköchʼ jontir ri poqonal riʼ, y Jehová kan kowan xtäj poqän taq xtzʼët jontir ri xbʼan che rä Rkʼajol. Tapeʼ kan kowan nrajoʼ Rkʼajol chqä kʼo rchqʼaʼ rchë xqʼät ta ri najin nbʼanatäj, ryä ma xuʼän ta riʼ. ¿Achkë rma manä? Rma kowan nqrajoʼ. Jesús xuʼij reʼ: «Rma Dios kan kowan xerajoʼ ri winäq, xyaʼ Rkʼajol xa kimä ryeʼ rchë xa bʼa achkë winäq ri nukʼüt chë rkʼuqbʼan rkʼuʼx chrij ma xtchup ta rwäch, xa kan xtrïl rkʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta» (Juan 3:16).

14. ¿Achkë nukʼüt chawäch rït ri rkʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk?

¹⁴ Ri más nüm rbʼanik xkʼüt Jehová chë kowan nqrajoʼ ya riʼ taq ma xkʼewaj ta xyaʼ Rkʼajol pa kamïk xa qmä röj. Ya reʼ chqä nukʼüt chë kan kowan yatrajoʼ rït. Taquʼ na peʼ rij riʼ: tapeʼ kowan xtiʼon ran, ryä ma xkʼewaj ta xyaʼ ri más ütz kʼo rkʼë xa xuʼ rchë yaturköl pa rqʼaʼ ri mak chqä ri kamïk (1 Juan 4:9, 10). Ryä nrajoʼ nqrtoʼ chqajujnal röj rchë nqayaʼ rqʼij tapeʼ xa kʼo qa mak chqij, y chqawäch apü, nrajoʼ nresaj ri mak chqij.

15. ¿Achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nkuytäj qamak rma ri xuʼän Jesús?

¹⁵ Ri rkʼaslemal Jesús ya riʼ jun spanïk ri xyaʼ Dios chqë rchë nkuytäj qamak. Ye kʼa jontir röj kʼo jun nkʼatzin nqaʼän. Juan el Bautista chqä Jesucristo xkiʼij achkë riʼ. Ryeʼ xkiʼij: «Titzolij iwiʼ, rma ri Rqʼatbʼäl Tzij Dios xa naqaj chik kʼo pä» (Mat. 3:1, 2; 4:17). Achiʼel nqatzʼët, kan nkʼatzin nqatzolij qiʼ we nqajoʼ chë jnan nuʼän qawäch rkʼë Jehová chqä we nqajoʼ chë ryä nuküy qamak. Ye kʼa, ¿achkë ntel chë tzij natzolij awiʼ, y achkë rbʼanik nqrtoʼ ya riʼ rchë jnan nuʼän qawäch rkʼë Jehová tapeʼ xa kʼo qa mak chqij? Chpan ri jun chik tjonïk xtqtzjon chrij ya riʼ.