Hiroshima—Nakalimtan na ba ang Pagtulon-an Niini?
NANGHILAK ang mga tawo sa Japan samtang nagbarog sila atubangan sa ilang mga radyo niadtong udto sa Agosto 15, 1945. Namati sila sa tingog sa ilang emperador: “Sumala sa mando sa panahon ug sa kapalaran nga Kita manaad sa paghatag ug dalan sa dakong pakigdait sa tanang umaabot nga kaliwatan pinaagi sa paglahutay sa dili-malahutay ug sa pag-antos sa dili-maantos.”
Wala dangti ug semana nadunggan sa mga Hapones nga adunay usa ka bag-ong matang sa bomba nga milaglag sa Hiroshima ug Nagasaki. Karon gisultihan sila nga natapos na ang gubat sa Pasipiko—ug sila napildi. Dihay mga luha sa kaguol ug mga luha usab sa kahupay.
Dako kaayo ang gibayad sa gubat. Dakong kapildihan ang gibati sa mga tawo sa pisikal ug emosyonal, ug ang nasod napayhag pa gayod. Kapin sa tres milyones ka Hapones ang nangamatay sa gubat, ug 15 milyones ang nawad-ag puloy-anan. Nubenta ka dagkong siyudad ang balikbalik nga gibombahan, uban sa duha ug tunga ka milyong mga tinukod ug mga balay ang nalumpag. Ang Tokyo nahimong bungdo sa mga aso ug kagun-oban, daghan ang nangamatay sa mga molupyo niini tungod sa gubat. Mao kadto ang trahedya sa kapildihan—usa ka mangiob nga yugto sa kasaysayan sa yuta sa subangan sa adlaw.
Mga Pangagpas sa Pagbulag sa Gubat
Taliwala sa kalaglagan sa kapildihan, dali kaayong makita nga walay kapuslanan ang gubat, usa ka pag-usik sa tawhanong mga kinabuhi ug bililhong mga kabtangan. Busa, tapos gilayon sa gubat, giusab sa Japan ang kabalaoran niini kaamgid sa demokratikong paagi ug mibulag sa gubat sa walay kataposan. Ang Artikulo 9 sa bag-ong batakang balaod mabasa:
“Kinasingkasing nga nagapaningkamot sa usa ka internasyonal nga pakigdait pinasukad sa hustisya ug kahusay, bulagan sa Hapones sa walay kataposan ang gubat ingong soberanong katungod sa nasod ug ang hulga o paggamit sa puwersa ingong paagi sa paghusay sa internasyonal nga kasungian.
“Aron makab-ot ang tumong sa nag-unang parapo, dili na magmentinar pa ug mga kasangkapan sa gubat diha sa yuta, dagat, ug sa mga puwersa sa kahanginan. Ang katungod sa pagpakiggubat sa nasod dili na uyonan.”
Sumala nianang prangka ug halandong pahayag, daw nakita nga nakakat-on ang Japan ug pagtulon-an. Ang Hapones sa pagkatinuod nagdumot sa gubat ug may dakong kahadlok, ilabina, sa nukleyar nga gubat. Misagop ang nasod ug tulo ka puntong polisa bahin sa nukleyar nga mga hinagiban: sa dili paghimo, pagbaton, o pagpasulod niini sa nasod. Kada tuig, ginatos ka libong mga Hapones magtigom sa tibuok nasod sa pagprotesta batok sa nukleyar nga mga hinagiban. Kinahanglang dili na gamiton pa ang nukleyar nga hinagiban—bisan asa!
Usa ka Tagsaong Pagbalik—Sa Unsa?
Karon, 40 ka tuig tapos sa Hiroshima, ang kalainan sa nagapangidlap nga kaadunahan sa modernong Japan halos dili katuohan. Walay gipas-ang kabug-at sa galastohan sa militar, gigamit sa Japan ang mga kahinguhaan niini sa pagtukod pag-usab sa iyang kaugalingon. Karon, ang matahom may air-condition nga mga balay ug habog nga mga tinukod nagbarog sa kalumpagan niadto. Ang masinawng mga awto, maayog pamisteng mga tawo, ug mahalong mga restawran nakitang lahi kaayo gikan sa kakabus ug pag-antos sa katuigan human sa gubat. Puno kaayo ang mga tindahan sa maluhong mga gamit, ug nagapanggama ang mga pabrika ug walay kataposang mga kasangkapan nga gamiton sa kaugalingong nasod ug alang sa gawas. Oo, nahimo ang Japan nga usa sa labing mauswagong nasod sa kalibotan.
Apan unsay nahatag sa materyal nga kauswagan? Ang kasegurohan ba sa ekonomiya nakapala sa panumdoman sa mga tawo sa Hiroshima ug sa Nagasaki? Nawala na ba ang pagdumot sa gubat lakip sa mga ulat sa gubat?
Bisan nagpakita ang bag-ong mga surbi nga nagatinguha gihapon ang mga Hapones nga magpabilin ang ilang kagamhanan nga walay-nukleyar, adunay pagduhaduha bahin sa umaabot. Katunga sa gisurbi nahadlok nga may moabot nga nukleyar nga gubat. Lain pa, nagakadaghan ang nagahunahuna nga maghupot ang Japan ug nukleyar nga hinagiban sulod sa sunod napulo ka tuig. Nganong nahadlok ang mga tawo niini? Buweno, tagda ang mga kaugmaran.
Pagkahuman sa gubat, ang National Police Reserve nga 70,000 ka armadong impanteriya nga kasundalohan gitukod. Sa ulahi, gidugangan kinig 250,000 ka tawo, nga gigrupo-grupo sa gagmayng kasundalohan, navy, ug air force, ug gihatagag ngalang jieitai, kun Puwersa sa Pagdepensa sa Kaugalingon. Sa gihapon, ang gastos sa militar sa Japan maoy 1 porsiento lamang sa katibuk-ang kinitaan niini. Apan uban sa mga tensiyon nga nagkagrabe sa daghang bahin sa kalibotan, giaghat ang Japan sa pagpadako sa iyang katakos ug gastos sa depensa.
Di pa dugay, gipahayag sa Primer Ministro si Nakasone ang iyang tumong sa paghimo sa Japan nga “usa ka dakong air-craft carrier.” Bisan pa sa mga pagbati sa katilingban, gihimo karon ang mga plano sa pagpadako sa gastos sa pagdepensa nga 7 porsiento sa 1985. Ug, sumala sa The Daily Yomiuri, mikomiter ang Japan sa lima ka tuig (1986-1990) nga plano sa sistematiko ug padayong pagpadako sa depensa—sa kasudalohan, mga buke-de-gira, mga submarino, ug mga ayroplano.
Nakita ang kausaban dili lamang sa mga polisa sa kagamhanan kondili sa panghunahuna usab sa mga tawo bahin sa gubat. Sa 1970, ang usa sa labing maukyabong politikal nga mga pagsulbong sa kasaysayan sa Japan napukaw sa dihang ang tapos-gubat nga kasabotan sa kalig-onan sa militar—diin motabang ang Tinipong Bansa sa pagpanalipod sa panahon sa gubat baylo sa pagtukod sa mga base militar sa Japan—gibag-o. Apan, sa gibag-o pag-usab ang kasabotan sa 1980, walay miprotesta niadto.
Ang kamatuoran mao nga karon sa Japan pipila lang ka tawo ubos sa 50 ang makahinumdom sa gubat, o magtagad sa paghisgot bahin niadto. Nakita sa uban sa mainampingong pagsulat-pag-usab sa mga tun-anang libro sa kabataan ang panlimbasog sa bug-os nga pagwala sa hinungdanong mga kamatuoran nga mitultol niadtong makalilisang nga gubat. Sama nga anam-anam nga nabanlas ang mga tunob sa tiil sa balasong baybayon, ang nagakausab nga kahimtang sa kalibotan nakaapekto sa politikal nga panghunahuna sa mga tawo. Ang dagkong mga pangutana diha sa kadaghanan mao, Unsay buhaton sa Japan sa umaabot nga emerhensiya? Makiggubat ba pag-usab ang Japan kon nakitang makataronganon ang hinungdan? Nalimtan na ba ang pagtulon-an sa Hiroshima?
Kon unsang dalana ang subayon sa nasod sa katibuk-an, panahon ray mag-igo. Apan daghang indibiduwal sa Japan nakahimo na ug personal nga desisyon niining bahina. Ang usa ning indibiduwala diha sa prisohan sa Hiroshima sa mismong yugto nga mibuto ang bomba atomika, apan naluwas siya sa pagkasunog diha sa usa mga selda sa ilalom sa bilanggoan. Wala siya mapriso tungod sa kriminal nga kalapasan. Kondili, sa dako niyang pagsupak sa pakigbahin sa gubat. Usa siya sa mga Saksi ni Jehova.
Pinaagi sa pagtuon sa Bibliya, gidawat niya ang panghunahuna sa Diyos bahin sa mga gubat nga gisangka sa mga tawo ug nakakat-on nga ang Gingharian sa Diyos mao lamang ang paagi nga makab-ot ang tinuod nga pakigdait. (Tan-awa ang Isaias 2:4; Daniel 2:44.) Tungod sa pagsangyaw niining balitaa ug sa gugma sa Diyos ug sa iyang mga silingan, nga siya nabalhog niadtong bilanggoana.
Karon, adunay kapin sa 100,000 nga sama kaniya sa Japan, nga okupado sa pagsangyaw sa “kining maayong balita sa gingharian.” (Mateo 24:14) Daghan kanila sa personal nakaagi sa mga kalisang sa Hiroshima ug Nagasaki. Kon sa unsang paagi ang usa kanila natukmod niadtong tagsaong eksperyensiya sa paglihok sa pagpangitag butang nga mas maayo—ug unsay iyang nakaplagan—maoy sugilanon nga gidapit namo kamo sa pagbasa.
[Letrato sa panid 7]
Ang modernong adlawng Hiroshima, ang ubos sa wala nga bahin sa hulagway nagpakita sa samang dapit sa siyudad nga makita sa panid 4 (sa atbang nga direksiyon)