Nawala na ang Akong mga Kasakit sa Hiroshima!
Sumala sa giasoy ni Taeko Enomoto sa Siyudad sa Hiroshima
MIABOT ang usa ka estranghero sa among balay nga ang iyang kamesita nasunog ug nagkabitasbitas nga daw nasul-ob sa usa ka batang lalaking nagtungha. Ang nabilin na lang mao ang kuwelyo ug ang ibabawng bahin sa kamesita. Apan mabasa pa ang ngalang Miyakawa Shiro diha sa dughan. Kadto maoy kamesita sa akong igsoong lalaki.
Sa buntag sa Agosto 6, 1945, sama sa naandan mitrabaho ako. Larawan ako sa 19-anyos nga dalaga, nga nadala sa pagmahal sa nasod nga mihari sa tibuok nasod niadtong panahona ug misulod sa Women’s Volunteer Corps. Ang akong igsoon, nga nagtungha pa, miadto sa sentro sa siyudad sa pagtrabaho. Namatay ang akong amahan nga nakiggubat sa Manchuria. Nag-inusara na lamang ang akong inahan sa balay.
Sayo niadtong buntaga, may nakitang mga ayroplano sa kaaway duol sa Hiroshima, ug dihay mga alerto sa air-raid. Sa natapos kami sa among pagbansaybansay sa militar ug sa mosulod na unta sa tinukod, nauyog ang lugar sa usa ka makusog nga pagbuto. Ang tanan sa atubangan sa akong mga mata nahimong pula. Ang kainit tungod sa pagbuto mihatag kanakog pagbati nga daw nahulog ako sa mainit nga hudno—niadtong gutloa nawad-an ako sa panimuot.
Sa naulian ako, ang akong pamilya dayon ang akong nahunahunaan. Bisag hayag kaayo ang adlaw, ang landong sa partikulong nangahulog sa bomba nakahatag sa talan-awon nga makapanglimbawot. Dayon, usa ka maitom, anuusong ulan mipatak, ug nagpadayon kini sa mga duha ka oras. Ang akong nakita sa akong pagpauli makalilisang. Dihay mga tawo nga mingsidlit ang dugo sa ilang liog ug gitabonan sa uban ang ilang mata ug nagtulo ang dugo taliwala sa ilang mga tudlo. Daghan ang akong nakita nga nasunog ang ilang tibuok lawas. Ang uban may panit nga gikan sa ilang mga kamot ug bukton nga nagbitay diha sa tumoy sa ilang mga tudlo, samtang giguyod sa uban ang panit nga nalaksi diha sa ilang mga batiis. Nakingki ug nasunog ang buhok sa uban.
Sa akong pag-abot sa balay, akong nakita ang tibuok palibot, lakip sa among balay nga napatag tungod sa bomba. Pagkadako sa akong kalipay sa pagkakita nga buhi ang akong inahan, bisan ug grabe ang pagkasamad tungod sa nanglupad nga mga tipak sa bildo! Apan unsay nahitabo sa akong igsoon? Midesider kami sa paghulat hangtod sa kaadlawon sa pagkasunod adlaw sa dili pa moadto sa siyudad sa pagpangita kaniya.
Ang Pagpangita sa Akong Igsoon
Sa nakakita sa siyudad sa pagkasunod adlaw naamgohan ko nga dili diay usa kadto ka ordinaryong air-raid. Hilabihang dakoa niining bombaha. Dili hitupngan ang kalaglagan niini.
Sa daplin sa taytayan paingon sa siyudad makita ang nagtumping mga patayng lawas nga nangapaig, nga nagbilin ug gamay na lamang kaayong agianan sa tunga. Usahay, makadungog akog pag-agulo nga gikan sa mga nagtumping mga lawas, ug usahay may mokalit ug lihok taliwala kanila. Sa walay paghunahuna, modalidali ako sa pagtan-aw kon igsoon ba kadto nako. Apan grabe kaayo ang ilang pagkasunog ug pagkahupong nga malisod sa pag-ila kon kinsa sila. Sa nakaabot ako sa nagkalainlaing mga sentro sa relokasyon, nagpanawag ako sa ngalan sa akong igsoon, apan wala siya makit-i.
Sa milabay ang duha o tulo ka adlaw, misugod ang mga tawo sa paglista sa mga patay. Gihipos sa mga sundalo ang nangapaig nga mga lawas, gibuboan sila ug gasolina, ug gisunog. Diyutay lamang ang mahimo alang sa nangasamdan ug himalatyon. Kada adlaw gihatagan silag diyutayng tubig ug rasyon nga usa ka gibolabolang kan-on. Walay mga suplay nga tambal alang kanila.
Sa milabay ang pipila ka adlaw, misugod sa pagpangalarot ang buhok sa mga tawo. Ang mga langaw ug mga ulod makitang nangamang sa ibabaw sa mga samad niadtong maluya na kaayo sa paghunad kanila. Napuno ang hangin sa baho sa nagsigang mga patayng lawas ug sa wala matambaling mga samad. Sa ulahi, daw wala lamay katarongan, kadtong may igong kabaskog sa pag-atiman sa nangasamdan nagakamatay. Seguro namatay sila tungod sa mga epekto sa radyasyon. Ako, usab, misugod sa pagkalibang, naluya, ug gitakboyan ug nerbiyos.
Human sa pagpangita sulod sa duha ka bulan, sa kataposan akong nahibaloan kon unsay nahitabo sa akong igsoon. Ang estranghero nga gihisgotan sa sinugdanan miduaw sa pagkigkita kanamo. Siya miasoy nga iyang gihatagan ug tubig ang usa ka bata nga grabe ang pagkasunog ug nabuta tungod sa bomba. Sa namatay sa kataposan ang akong igsoon, maluluton kining tawhana sa paghukas sa kamesita ug sa paghago sa pagpangita kanamo ug sa pagdala niini kanamo.
Makalilisang ang epekto niining tanan kanako, nga usa ka 19-anyos nga babaye. Nawad-an akog kadasig sa paghunahuna pa. Nawad-an usab akog pagbati sa kahadlok. Mihilak ug mihilak ako. Matag piyong nako sa akong mga mata, makita nako ang mga biktima, nga daw walay kinabuhi ang ilang mga nawong, nga naglibodlibod nga walay tumong sa kangitngit. Pagkadako sa akong kasilag sa gubat! Nasilag ako sa mga Amerikano nga naghulog sa bomba, ug nasilag ako sa mga lider sa Hapones sa pagtugot sa gubat nga mahimong ingon niini.
Nakakaplag Ako ug Mas Maayong Butang
Sulod sa napulo ka tuig naminyo ako ug sa ulahi nakaanak ug tulo. Apan ang akong kasingkasing nagsilaob pa gihapon sa pagdumot. Bisag naningkamot ako sa pagwagtang niining mga pagbatia, nahibulong ako kon mawala pa kini kanako.
Misulod ako sa nagkalainlaing mga grupo sa relihiyon ug miapil sa Seicho No Ie nga relihiyon, sanglit daw labing mahigugmaon ug mahinatagon sila. Apan wala sila makahatag kanakog makatagbawng mga tubag. Sa nangutana ako kon nganong kinahanglang mamatay pa ang akong igsoon, motubag lamang sila: “Ang mga tawong magbuhat ug maayo, sayo nga mamatay. Iya kadtong kapalaran.”
Dayon namalhin kami sa Tokyo. Usa ka adlaw, miduaw ang usa sa mga Saksi ni Jehova sa akong balay. Naghisgot siya bahin sa Gingharian sa Diyos ug gibasahan ako ug usa ka butang nga gikan sa Bibliya bahin sa mga tawo nga magahimo sa ilang mga espada nga mga lipya sa daro. (Isaias 2:4) Naikag ako sa iyang kalulot ug sa iyang kahibalo sa Bibliya ug midawat sa duha ka magasin gikan kaniya. Akong nahibaloan sa ulahi, nga siya, usab, nawad-an halos tanan sa iyang pamilya sa pagbomba sa Hiroshima. Mihikay siya ug babaye nga maoy moduaw kanako.
Miduaw ang babaye sa makadaghang higayon, kanunayng mapahiyomon ug mahigugmaon. Apan may kasilag gihapon ako ug walay kadasig. Bisan ug namati ako sa iyang balita gikan sa Bibliya, dili gayod ako makatuo nga adunay gahom sa pagluwas ang relihiyon nga gikan sa nasod nga mihatag kagul-anan niadtong adlawa sa Hiroshima. Apan dihay usa ka butang bahin kaniya nga nakapadayon kanako sa pagpamati.
“Sa imong hunahuna,” gipangutana ko siya, “posible ba alang sa usa nga sama kanako, nga may kasingkasing nga puno sa pagdumot, nga mahimong mahigugmaon sama kanimo?”
“Oo, mahimo,” masaligon siyang mitubag. “Nahimo akong ingon niini karon human nakatuon sa Bibliya,” miingon siya.
Busa misugod ako ug sistematikong pagtuon sa Bibliya nga gigamit ang pulyetong nag-ulohang “Tan-awa! Ginabag-o Ko ang Tanang mga Butang.” Gikan sa pagtuon akong nakat-onan nga ang mga lihok sa gitawag nga Kristohanong kanasoran supak sa Kristiyanidad nga gitudlo sa Bibliya, ug nga ang Kakristiyanohan, usab, magaatubang sa silot sa Diyos.
Mitubo ang akong kaikag sa nagpadayon ako sa pagtuon. Nasabtan nako kon nganong gitugotan sa Diyos ang pagkadaotan hangtod karon ug nga ang Gingharian lamang sa Diyos ang may gahom sa pagluwas sa katawhan sa pag-antos. Natandog kaayo ako sa gugma nga gipakita ni Jesu-Kristo sa paghalad sa iyang kinabuhi diha sa kahoy sa pagsakit alang sa kaayohan sa tanang katawhan. Sa anam-anam gibag-o sa mensahe sa Bibliya ang akong mga pagbati, ug sa ulahi ang kasilag sa akong kasingkasing nawala. Puli niini gibati ko ang mainit nga gugma ngadto sa uban ug usa ka dakong tinguha sa pagpahibalo kanila bahin sa Gingharian sa Diyos.
Misugod ako sa pagtambong sa mga tigom sa Kingdom Hall sa regular and gibawtismohan ako sa Hunyo 1964. Pito ka tuig human niana, nakahimo ako sa pagpayoner (bug-os panahong ministro sa mga Saksi ni Jehova) ug nakatagamtam sa pribilehiyo sa pagtabang sa 12 ka tawo sa pagkahibalo sa bugtong tinuod nga Diyos, si Jehova.
Gigamit ang Akong Eksperyensiya
Ako ug ang akong bana namalik na karon sa Hiroshima. Dinhi makahibalag gihapon akog daghang tawo nga sama kanako nga nakahinumdom pa sa pagbomba. Sanglit nakaeksperyensiya sa ilang naagian, makatabang ako kanila sa pagkakita nga ang bugtong tinuod nga paglaom sa alang usa ka kalibotan nga walay gubat makita sa balita sa Bibliya sa umaabot nga pagmando ni Kristo Jesus sa Gingharian.
Karon sa Hiroshima ang mga ulat sa pagbomba halos wala na. Apan labing hinungdanon, milampos ako sa pagwala sa mga kasakit ug kasilag nga gihambin sa akong kasingkasing sa dugayng katuigan ug gipulihan sila uban sa paglaom ug gugma. Nagapaabot ako sa panahon sa dihang banhawon sa Diyos ang tanan nga anaa sa iyang panumdoman. Ang akong tinguha mao ang pakigbahin sa dili hitupngang kalipay nga akong nabatonan karon uban sa daghan pang nangamatay sa 40 ka tuig nga milabay sa Hiroshima—lakip sa akong minahal nga manghod.
[Blurb sa panid 10]
Napuno ang hangin sa baho sa nagsigang mga patayng lawas ug sa wala matambaling mga samad
[Blurb sa panid 10]
Matag piyong nako sa akong mga mata, makita nako ang mga biktima, nga daw walay kinabuhi ang ilang mga nawong
[Letrato sa panid 9]
Si Taeko sa 19 sa 1945
[Letrato sa panid 11]
Si Taeko uban sa iyang anak nga babaye