Pagpaniid sa Kalibotan
“Nasod sa mga Patay”
Diha sa usa ka artikulo sa JAMA (Journal of the American Medical Association), kadtong nag-antos sa “binuhat sa tawo nga kamatayon” pinaagi sa gubat, sa kapintasan sa politika, ug sa nalangkit nga mga kapit-osan gipakasamang “nasod sa mga patay.” Ang populasyon niining maong gitawag nga nasod karon mokabat ug “duolan sa usa ka gatos ka milyon,” apan ang “tinuod nga pagtubo nagsugod sa 1914.” Kon ang “gubat” diha sa usa ka armadong panagsangka nga ginaapilan sa usa o daghan pang mga kagamhanan ug nakapahinabog libolibo o kapin pang mga kamatayon tuig-tuig, nan, ang artikulo miingon, “dihay 471 ka gubat sukad sa mga tuig 1700, nga miresulta sa labing menos 101.6 milyones ang nangamatay. Kapin sa 90% niadtong nangamatay nahitabo sa ika-20ng siglo.”
Sumala sa kasaysayan, ang nangamatayng mga sibilyan gumikan sa gubat miabot ug mga 50 porsiento. Apan sa katuigang 1970, kana mitubo ngadto sa 73 porsiento, ug sa katuigan sa 1980, kini miabot ug 85 porsiento. Ang binuhat sa tawo nga mga kamatayon nga resulta sa nasyonalismo, mopatunghag “internasyonal ug sibil nga anarkiya” ubos sa “modernong sistema sa mga nasod-estado,” miingon ang artikulo. Ang nasyonalismo nakahimo usab sa mga nasod sa “pagpakamatarong sa pagpatay sa ilang kaugalingong mga lungsoranon,” nangangkong gipameligro nila ang “soberenidad sa nasod.” Gitandi sa artikulo sa JAMA ang gidaghanon sa binuhat sa tawo nga kamatayon uban sa “gidaghanon sa nangamatay sa nangaging panahon gikan sa epidemiya nga mga sakit” ug gitawag kining “ang labing makalilisang nga hampak sa ika-20ng siglo.”
Makaisog nga Musika
Usa ka drayber moisog kon siya mamati sa musika nga dunay masabtang mga pulong, miingon ang tigdukiduki sa musika sa West Berlin. “Ang rason mao nga ang duha ka bahin sa utok (ang wala nagarekord sa pulong, ang tuo sa honi) dungan nga gipahago,” miingon ang mantalaang Süddeutsche Zeitung. Sanglit ang instrumental nga musika wala may mga pulong, ug ang mga awit nga langyaw ug pinulongan dili man masabtan sa kadaghanang mga drayber, mas maayo kining mga musikaha. Ang pagtuon nagpadayag, hinunoa, nga ang gikusgon sa musika makaapekto usab sa batasan sa pagmaneho: Kon mas kusog kini, mas makahago kini sa drayber.
‘Paghimo sa mga Espada nga mga Espada’
“Ang INF nga Tratado (Intermediate-Range Nuclear Forces),” nga gipirmahan sa Tinipong Bansa ug sa Unyong Sobyet sa miaging tuig, “dili makakunhod bisag usa sa gidaghanon sa mga bombang nukleyar nga nabatonan sa matag nasod diha sa mga pundohanan niini” miingon ang Parade Magazine. Bisan pa nga ang tratado nangayo sa pagbungkag sa 2,612 ka missile, ang matag kiliran “gitugotan una sa pagtangtang sa nukleyar nga mga warhead gikan niadto nga mga missile ug ibalhin sila sa usa ka bag-ong mga sistema sa hinagiban . . . o ipaigo o himoon kining mga bala o mga bomba sa nagkalainlaing matang.” Ang paghimo niini sama ra sa “paghimo sa mga espada balik sa mga espada” ug nagkahulogan nga “walay taas ug abot nga kauswagang nahimo sa pagbali sa lumba sa armas,” mikomento ang Manchester Guardian Weekly sa Britanya. Ug ang pagbilin ug mobutong mga materyal nga mabatonan alang sa usa ka posibleng “bag-ong kaliwat sa mga hinagiban” sa “tukma mao ang kaatbang nianang atong ginalaomang kab-oton pinaagi sa tratado sa pagkunhod sa mga armas.”
Mga Balaod sa Iglesya Giusab
“Ang Church of God, ang labing karaang denominasyon sa Pentecostal sa Amerika, midesider nga ang pagsul-ob ug alahas, paggamit ug mga kosmetika ug bisan ang pagtan-awg sine moangay sa personal nga pagkabalaan,” nagkanayon ang The Christian Century. Kini mao ang dakong kausaban sa moral nga lagda sa iglesya, nga gihimo sa 1911, nga nagdili sa mubong buhok diha sa mga babaye ug sa pakigpangaligo sa dagat o sa ubang dapit uban sa mga tawo sa kaatbang nga sekso nga dili sakop sa pamilya. Nganong nagbag-o? Tungod kay sa nagkalapad ang iglesya sa ubang nasod, miingon ang taho, ang “mga restriksiyon sa panagway ug pamatasan wala masabti sa mga palibot sa siyudad ug sa langyawng mga kultura.” Ug diha sa ilang 9,200 ka membro sa iglesya sa Atlanta, “matag Biyernes sa gabii nanapit ang iglesya ug born-again nga mga tin-edyer sa pagpamati sa Kristohanong mga pundok sa mag-aawit nga rock diha sa mga awditoryom niini.”
Nangabuang sa Metal
Tungod kay mitriple man ang prisyo sa aluminum sukad sa 1986, ang mga kawatan sa literal “nangguba sa mga haywey sa Amerika,” mitaho ang The Wall Street Journal. Mabalak-on nga makasapi tungod sa taas nga prisyo, sa miaging tuig ang mga kawatan nakakawat ug duolan sa $200,000 nga balor sa materyal gikan sa mga haywey sa California. Ang mga karatula ug mga barandilya sa haywey nga hinimo sa aluminum mao ang mga butang nga ginakawat ug gibaligya sa 55 sentabos (U.S.) ang usa ka libra. Ang mga piyesa sa ayroplanong tigbomba sa Air Force, ang mga tubo sa irigasyon sa kaumahan, ug aluminum siding sa bakanteng balay, ug mga damba gikan sa mga lugar nga may ginatukod, gitaho usab nga gikawat. Ang Journal mitaho nga usa ka tigpamaba sa departamento sa transportasyon sa Illinois miingon: “Kon ang mga empliyado dili dayon makaabot sa lugar sa aksidente human nga mabanggaan ang poste sa suga, [ang poste sa suga] mawala, usab.”
Putyokan nga Gikabitag Bug
Sa unsang paagi imong masubay ang hugpa sa “makamatay” nga mga putyokan sa Aprika? Taoran silag bug o instrumento aron makapamati sa tago. Mao kanay giplanohang buhaton sa mga entomologo diha sa agresibong mga putyokan nga molalin paamihanan gikan sa Mexico paingon sa Tinipong Bansa. Gidesinyo sa Amerikanong mga enhinyero, ang microprocessor nga gamit nga gamay kaayo mahimong itaod sa likod sa usa ka putyokan nga nakahimo sa mga siyentipiko sa “pagsubay sa mga kalihokan sa putyokan gikan sa distansiyang usa ngadto sa duha ka kilometro,” mitaho ang New Scientist. Ang usa ka scanning receiver nga subayon sa pundok sa mga siyentipiko mokuha sa infrared nga mga signal nga ihatod sa gamay kaayong chip. Kini mopaalisto nila sa kalihokan sa putyokan ug makapasidaan sila sa populasyon sa direktang agianan sa putyokan. Ang kataposang bersiyon sa chip gilaomang motimbang ug mga 35 gramos—mga katunga niana madala sa usa ka tipikal nga trabahanteng putyokan.
Mga Robot nga Tig-alot ug Karnero
Human sa 11 ka tuig nga pagdukiduki nga mobalor ug $4 milyones, ang mga siyentipiko sa University of Western Australia nakahimo ug bug-os gipalihok sa makina nga paagi sa pag-alot ug karnero, mitaho ang The Sydney Morning Herald. Ang gieksperimentohang robot may kusog sa pag-alot ug karnero sa samang panahon sa pag-alot sa bansay kaayong tig-alot—hapit upat ka minutos. “Kini dunay usa ka kamot sa pag-alot, nga gitaorag mga sensor aron makabasa sa porma sa matag karnero,” miingon ang Herald. Ang hayop “gunitag maayo sa usa ka duyan, nga mopabalhin niini sa posisyon sa panahon sa pag-alot.” Ang pag-alot ug mga karnero hago kaayo nga trabaho nga nagkinahanglag kusgang tig-alot nga “sama ka baskog sa usa ka magdudula sa Olympic.” Uban sa modelo alang sa komersiyal nga gamit nga giugmad na, ang mga robot ikabaligya sa tuig 1992 sa kantidad nga A$500,000 ($400,000, U.S.) kada usa. Ang tigpamaba alang sa Australian Workers Union miingon nga ang mga tawong tig-alot “nagduhaduha” gihapon nga pulihan sila sa mga robot.
Pagtambal sa Bato sa Apdo
Human sa napulo ka tuig sa malamposong mga pagsulay, giaprobahan sa U.S. Food and Drug Administration ang usa ka tabletas nga makatunaw sa kadaghanang mga bato sa apdo, mitaho ang New York Post. Diha sa mga pagsulay ang tambal, nga ginganlag ursodiol, giangkong malamposon sa pagtambal ug “60 ngadto sa 70 porsiento sa mga pasyenteng dunay mga bato nga kolesterol,” nga walay dili-maayong mga epekto. Ang pagtambal nagkinahanglan sa pagtomar sa tabletas hangtod sa 12 ka bulan sa kantidad nga $1,400. Kon itandi, ang Post miingon nga ang “ang operasyon sa bato sa apdo mokantiad ug $10,000.”
Linain nga mga Panalangin
Ang Katedral sa St. John the Divine sa New York City nahimong sentro sa tinuig nga talan-awon—ang pagpanalangin sa mga hayop. Apil sa mga hayop nga gipanalanginan sa obispong Episcopal nga si Paul Moore mao ang usa ka pabo, agila, sawa, isda, llama, raccoon, bao, ug 3,600 ka kilogramog elepante. Iya ganing gipanalanginan ang napulo ka bilyong lumot diha sa botelya! Ang kustombre gibase sa estorya ni “san” Francis, kinsa, sumala pa sa sugilambong nag-ingon, miwali sa mga langgam. Matag tuig dalhon sa gatos-gatos ka tag-iyag mga binuhi sa tibuok siyudad ang ilang mga hayop ngadto sa katedral alang sa linain nga panalangin.
Ikawalo Diha sa Wanang
Ang malamposong pagpalupad sa Israel sa iyang unang satelayt sa wanang nakahimo niini nga ikawalong nasod nga dunay katakos (ang uban mao ang Tinipong Bansa, Unyong Sobyet, Pransiya, Tsina, Japan, India, ug Britanya). Kining satelayt sa Israel, gitawag Ofek-1, ginaingon nga gidesinyo aron sa paghipos ug siyentipikanhong impormasyon diha sa magnetikong natad ug sa mga kahimtang sa wanang sa kalibotan.