Ang Pagpaniwang ba Maoy Nagakapilding Pakigbugno?

ANG PAGDAOG NIINI NGA PAKIGBUGNO DILI MASAYON SUMALA SA GITUOHAN SA MGA NIWANG!

KINI maoy pakigbugno nga gipakigbisogan sa daghang tawo. Ang pagpuasa makawala sa wala kinahanglana sobrang timbang sa madali. Kini ginatunaw sa likidong diyeta sa kalit. Ginawala kini sa uban pinaagi sa pag-jogging. Gihimo kini sa mga tiglakaw sa hinay nga paagi. Ang mga tig-ihap sa kaloriya nagbantay niini diha sa ilang ginakaon. Ang uban mihimog mas puwersadong mga paagi. Ang mga apapangig gitaorag alambre aron mapugngan ang huyang nga determinasyon sa dihang moatubang ug pagkaon. Gipasimang sa mga operasyon ang pila ka dapit sa tinai, gikimpitan ang tungol, ug naghimog mga paagi sa pagsuyop sa mga tambok gikan sa natigom nga tambok. Uban niini nga mga kapilian, hayan duol na ang kadaogan.

Apan dili sa madali! Ang mga selula sa tambok sa dihang mawagtang daling mobalik. Ang mga librang makuha mobalik, kasagaran modugang pa. Ang pakigbugno nahangadto nganhi, samtang ang temporaryong mga kadaogan ginasundan sa makapaluyang mga kapakyasan. Ang pakigsangka nagpadayon, mosugod ang pagbating pagkawalay-paglaom, ug ang gikapoy nga mga tigdiyeta gusto nang moundang. Dili angay silang moundang. Ang dalan hataas ug malisod ang agianan, apan ang kadaogan naghulat sa unahan alang sa mga malahutayon. Busa andama ang inyong hunahuna ug hinumdomi, kon mas malisod ang pakigbugno, mas matam-is ang kadaogan. Sa imong pagsugod sa pakigbugno batok sa tambok, kinahanglang lig-onon usab nimo ang imong hunahuna nga magpabilin ang pagbati sa pagtahod-sa-kaugalingon ug bili-sa-kaugalingon. Hayan antoson nimo ang mga kahiubos ug mga pagbiaybiay sa katilingban nga malingahon sa pagpaniwang.

Kinahanglang imong balibaran ang dili-mahunahunaong mga tig-abiabi kinsa modasig kanimo sa pagkaon nga dili nimo angay kaonon. Kinahanglan agwantahon nimo ang mga pagpihig sa mapintas nga mga hinawayon kinsa motawag kanimong dakog-kaon.a Ang nahauna mopildi kanimo sa kalulot; gihukman ka nang daan sa ulahi, tungod sa imong panagway sa gawas.

Ayaw tagda ang mga pahayag sa mga walay-alamag: “Kon dili ka pa dakog-kaon, dili unta ka tambok!” Gihimo nila kini nga daw yanong pamation, apan malisod kaayo kini. Matuod nga kon dili ka mokaon ug sobrang kaloriya kay sa mahilis sa imong lawas, ikaw dili motambok. Diha sa kadaghanang mga kaso, hinunoa, dili tanan sa mga kaloriya nga gikaon matunaw. Alang sa daghang katarongan, daghan kanila ginapundo ingong tambok diha sa tambok nga mga selula. Busa alang sa sobra ug timbang, kini usahay maoy inusarang pakigbugno, gawas sa mapaluyohong mga higala nga nahibalo sa mga kalisod nga ilang gipanigkamotan. Ug kadtong mga kakulian tingali lisod pildihon.

Sa dili pa sugdan ang mga kalisdanan sa pakigbugno, hinunoa, dunay pangutana nga kinahanglang timbang-timbangon: Kinahanglan ba gayod nimong magpaniwang? Diha sa ubang mga nasod ang pagpaniwang nahimong uso. Ang uban naniwang hangtod nga kulang nag kaon, o misaylo pa sa anorexia nervosa o bulimia. Inay ang timbang lang ang basehan sa paghukom, ang gidaghanon sa tambok diha sa lawas gitagad sa mga siyentipiko ingong mas maayong giya. Ilang gihubit ang sobrang timbang ingong nasobrahan sa katambok kon diha sa mga lalaki 20 ngadto sa 25 porsiento sa timbang sa lawas maoy tambok ug diha sa mga babaye kon 25 ngadto sa 30 porsiento maoy tambok.

Siyempre, ang espisipikong mga timbang nga gihatag sa mga listahan nga gibase sa gitas-on ug gibug-aton lamang dili-igo. Ang usa ka tigdukiduki miingon: “Ang butang nga wala ipakita sa mga listahan kanimo, hinunoa, mao nga ang duha ka tawo nga samag-timbang ug gitas-on lahi kaayo sa ilang sukod sa katambok ug sa katibuk-ang pisikal nga kondisyon. Ang walay-tambok nga tisyu ug kaunoran mas bug-at kay sa tambok, busa ang timbang lamang dili maoy maayong sukdanan sa panglawas ug kahimsog.” Ang mas kasaligang giya—bisag dili-hingpit—mao ang mga listahan nga nagtagad sa edad, sekso, ug matang sa lawas, ug naghatag sukod sa madawat nga mga timbang, sama sa usa nga gipakita sa panid 7.

Gituohan sa kadaghanang tawo nga ang tambok nga mga selula (gitawag adipocytes) tapolan kaayo, nga naghigda-higda lamang diha sa lawas nga nakakuhag luna—dako kaayong luna! Ang tisyu sa tambok (gitawag adipose nga tisyu) maoy labaw pa kay sa pundohanan alang sa triglycerides (mga tambok). Duolan sa mga 95 porsiento sa tisyung adipose maoy dili-buhing tambok, apan ang nahibiling 5 porsiento gibahin tali sa mga materyales sa pagtukod, dugo ug mga kaugatan, ug buhing mga selula nga aktibo diha sa metabolismo sa lawas. Kining mga selulaha hakog kaayo, mangagaw ug ginahimong tambok ang sustansiya gikan sa dugo nga nagasirkular sa mga sapa-sapa sa dugo nga nakatag diha sa adipose nga tisyu. Ang pipila ka hormone nagapadasig sa kalangkoban sa tambok o sa paggawas niini ingong mga asidong tambok ngadto sa dugo aron katagan-an ang mga panginahanglan sa lawas ug enerhiya. Inay tapolan, sa kasubo sa ubang tawo, nagapamulaw ug trabaho ang ilang tambok nga mga selula!

Gituohan sa miagi nga sa panahong makapanukad kini sa lawas, ang mga tambok nga selula dili modaghan, modako lang. Lahi ang nakita sa bag-ong mga pagdukiduki. Ang usa ka siyentipikanhong tuboran miingon: “Ang pagdako sa kapasidad sa pagtigom sa adipose nga tisyu mahimo una pinaagi sa pagdaghan sa napundong tambok sulod sa adipocyte, ang triglyceride, ug sa ulahi, kon ang adipocyte mapuno na sa bug-os nga kapasidad, pinaagi sa pagporma sa bag-ong mga tambok nga selula.” Kon halos walay-sulod, ang adipocyte maoy gamay kaayo, apan sa dihang modugang ang ilang tambok, sila makapadako sa ilang sukod sa napulo ka pilo, nga nagkahulogag dugang gidakoon nga duolan sa usa ka libo.

Dunay pila ka dapit sa lawas nga mga pundohanan sa tambok diin dinhi gustong motigom ang tambok. Usa na niini ang hawak sa mga lalaki. Sa mga bat-ang ug sa paa usab diha sa mga babaye. Kining mga tawhana makahilis sa tambok, apan kining mga dapita mao ang kataposan sa paghilis sa ilang tambok. Ang mga tigdukiduki nakadiskobre nga ang mga tambok nga selula aduna diha sa ilang ibabaw ug gagmayng mga molekula nga gitawag alpha ug beta receptors. Kining alpha receptors mopakusog sa pagtipon sa tambok; ang beta nga mga receptor moagda sa pagbungkag sa tambok. Ang alpha receptors motigom sa ilang tambok diha sa bat-ang ug sa paa sa mga babaye ug sa tiyan diha sa mga lalaki. Ang usa ka babaye nawad-ag 15 porsiento sa tambok sa iyang lawas apan wala gayoy nawala diha sa iyang bat-ang ug sa mga paa. Kalit nga mius-os ang timbang sa usa ka lalaki apan nagpabilin ang iyang tiyan nga dako.

Ang pag-ihap ug mga kaloriya dili mao ang yanong solusyon sa pagpaniwang nga maoy gituohan sa kadaghanan. Dili managsama ang mga kaloriya. Kaon ug 100 ka kaloriya sa carbohydrates ug ikaw makapundog 77 niini ingong tambok sa lawas—23 ang magamit sa paghilis sa carbohydrates. Apan kaon ug 100 ka kaloriya sa mantekilya ug 97 matigom ingong tambok—tulo lamang ang magamit alang sa paghilis. Ang rason: Ang tambok sa pagkaon sa kemikal nga paagi halos managsama sa tambok sa lawas, busa ginapundo kini sa ingon niini nga mas madali. Ang pag-ihap sa kaloriya maoy bahin lamang sa sugilanon. Ang tuboran niini nga mga kaloriya nalangkit. Kaloriya matag kaloriya, ang mantikaong mga pagkaon mas makatambok ug kulang sa sustansiya kay sa carbohydrates. Diha sa usa ka pagtuon, ang mga lalaki nga gipasobrahag pakaon ug daghang carbohydrates nga pagkaon sulod sa pito ka bulan nadugangan ug 14 ka kilogramos, apan ang mga lalaki nga gipasobrahag pakaon ug daghang tambok nga pagkaon nadugangan ug 14 ka kilogramos sulod sa tulo ka bulan.

Ang likidong mga pagkaon makuos-os dayon sa timbang, nga kanunayng mopahinabog mga komplikasyon. Sa katuigan sa 1970 ang likido-protena nga mga pagkaon ang gipasiugda, ug sa naghinapos ang 1977 duolan sa 60 ang nangamatay tungod niini. Ang ventricular arrhythmias, sa ato pa, kusog ug dili-normal nga pagpitik sa ventricle chambers sa kasingkasing, ang gituohan nga mao ang nakaingon sa daghan niini nga mga kamatayon. Ang bag-ong likidong mga pagkaon gipauswag pinaagi sa pagdugang dili lamang protena kondili carbohydrates, tambok, bitamina, ug minerales. Bisan pa, kining menos-ug-enerhiyang mga pagkaon uban sa ilang kusog nga pagkunhhod sa timbang duna gihapoy ilang mga disbentaha.

Ang kalit nga pagkunhod sa kaloriya diha sa mga pagkaon nga mopahinabog kalit nga pag-ubos sa timbang makapahinay sa metabolismo sa lawas—ang pag-ubos mosugod sulod sa 24 oras, ug sa duha ka semana ang paghinay sa metabolismo moabot halos 20 porsiento. Usa ka doktor nga gipangutana bahin sa menos-ug-kaloriya nga mga likidong pagkaon mikomento niini: “Ang imong metabolismo mohinay kaayo tungod sa diyutay kaayong kaloriya, ug imong makita ang imong kaugalingon nga daling-masuko ug daling kapoyon. Lain pa, hangtod sa 70% sa imong dugayng pagpakunhod sa timbang mao ang kaunoran, dili ang tambok.” Ang mga tigdiyeta gustong mawad-an ug tambok, dili kaunoran. Ang tisyu sa kaunoran mao ang labing maayong tigtunaw sa kaloriya sa lawas. Kon mawala kini mohinay ang metabolismo sa imong lawas samtang nagapahulay—ang sukod sa enerhiya nga gigamit sa naandang mga obra sa lawas, sama sa pagginhawa ug pag-ayo sa selula. Kini ang nakaingon sa halos 60 ngadto sa 75 porsiento sa enerhiya nga magamit sa lawas.

Kining pag-us-os sa metabolismo maoy hinungdan kon nganong ang mga tigdiyeta dili moniwang human sa pipila ka semana sa sobrang pagdiyeta. Usa ka babaye, kinsa sukad sa 16 anyos nakapaus-os sa iyang timbang pinaagi sa pagdiyeta, nakabatog dugang 11 ka kilogramos sa paghimugso sa iyang unang anak apan dali ra nga nakawala niini, dayon nadugangan ug 23 ka kilogramos human natawo ang iyang ikaduhang anak nga lalaki ug wala na makawala niini. Siya mitaho: “Sa usa ka higayon miadto ako sa klinika sa pagpaniwang diin kinahanglang 500 ka kaloriya ang akong kuhaon sa usa ka adlaw. Nakuha ko ang 4.54 ka kilogramos sa unang bulan, duha sa ikaduhang bulan ug wala sa sunod nga duha ka bulan bisan pa sa matinumanong pagsunod sa programa. Sa dihang gipasakaan ang akong pagkunsomog kaloriya ngadto sa 800 sa usa ka adlaw, anam-anam nga nadugangan akog 0.9 ka kilogramo matag semana hangtod nga nakuha kog balik ang 12 nga giantosan kong mawala. Pagkamakapawala sa kadasig!”

Gawas pa sa paghinay sa metabolismo, usa ka enzyme, lipoprotein lipase, nga maoy mopanormal sa pagtigom sa tambok, maaktibo hinoon kaayo sa pagtigom ug tambok human sa kalit nga pagdiyeta. Alang niining duha ka katarongan, mobalik ug katambok ang ubang mga tawo sa dihang mobalik sa pagkaon sa normal nga paagi. Sa pagkamatuod, ang kadaghanan mabalikan sa timbang nga ilang nawala—95 porsiento alang sa naghinobra sa katambok ug 66 porsiento sa katibuk-an. Ang nadugang nga timbang, hinunoa, kadaghanan tambok, dili ang nawalang kaunoran, nga nagkahulogang mohinay ang metabolismo nga nagadasig ug dugang pagtigom sa tambok.

Namatikdan sa usa ka tigdukiduki nga kadtong nawalang timbang sa mga pagdiyeta nga gihimo sa miagi ug nabalikag dugang timbang naglisod sa pagwala niini sa mga pagdiyeta sa ulahi. “Ang pagdiyeta ba makasanta sa pagkunhod sa timbang sa ulahi?” siya nahibulong. May mga pagtuki nga gihimo diha sa mga ilagang hilabihang tamboka. Sa ilang unang pagdiyeta, mikabat ug 21 ka adlaw sa pagwala sa sobrang timbang ug, human nga wala na magdiyeta, mikabat ug 45 ka adlaw nga nabalikan niana. Diha sa ikaduhang pagdiyeta, mikabat ug 46 ka adlaw sa pagwala niini ug 14 ka adlaw lamang nga nabalikan niini pag-usab—duha ka pilo nga gidugayon sa pagwala niini ug tulo ka pilo nga mas kusog nga nabalikan niini!

Mosalir ba kini diha sa mga tawo? Diha sa menos-ug-kaloriya nga mga diyeta, 111 ka pasyente nawad-an sa aberids ug 1.4 ka kilogramos sa usa ka semana, apan diha sa samang diyeta sa ikaduhang higayon nawala lamang ang 1 ka kilogramo matag semana. Ang gisunod nga mga pagtuki diha sa duha pa ka laing grupo sa mga tawo nagpamatuod niadtong maong mga resulta.

Gitawag sa kadaghanang mga eksperto ang naghinobra sa katambok nga usa ka sakit, gituohang kini anaa sa genes, napanunod, ug nga ang lawas dunay tinakdang punto sa timbang nga mohatod kanimo sa pagkatambok. Apan dili tanang mga siyentipiko nagkauyon sa mga teoriya bahin sa naghinobra sa katambok. Ang Annals of the New York Academy of Sciences nag-ingon nga ang sobrang timbang mismo, bisan unsay hinungdan niini, mao ang responsable sa kausaban sa kemistriya sa lawas: “Ang naghinobra sa katambok, dihang makapanukad na, maestabilisar pinaagi sa ikaduhang mga kausaban sa metabolismo nga ginapatungha mismo sa katambok.”

Gikuwestiyon usab sa Annals ang teoriya sa tinakdang punto: “Kining Annal wala kaayoy ebidensiya sa paglig-on sa bisan hain nga teoriya.” Ang mga sakit sa glandula gikutlo nga mao hinungdan sa pagsobra sa timbang, ang thyroid ilabina, ang may dakong papel sa pagkontrolar sa metabolismo. Ang puntong gibangon sa pipila, hinunoa, nga ang kapakyasan niini tingali gipahinabo sa sobrang-kaon. Si Dr. Riggle sa Texas mikomento bahin niini: “Ang thyroid maoy nagapalakaw sa metabolismo, ug maingon man ang pituitary. Apan kinahanglang atong hinumdoman nga ang mga tawong nabatasan sa dili pagkaon ug sustansiyadong kalan-on wala maghatag niini nga mga glandula ug mga sustansiya nga ilang gikinahanglan aron sa paggama sa ilang mga produkto. Busa ang problema sa glandula mosugod tungod sa walay-pag-amping sa pagkaon.”

Ang sobrang-kaon mao ang yanong hinungdan sa katambok nga tungod niini daghan kaayong mga tawo, apil ang mga tigdukiduki bahin sa naghinobra sa katambok, naglangkit niini: “Alang sa kadaghanang tawo, hinunoa, ang pagtaas sa sobrang timbang ug ang pagtigom sa adipose nga tisyu hayan nagtimaan ug padayon, ug sa kasagaran, malimbongong paagi: sobrang pagkunsomo ug mga kaloriya, sa igong mga adlaw, sobra ug saylo pa sa magamit alang sa obra sa kaunoran ug sa metabolismo.” (Annals of the New York Academy of Sciences, 1987, panid 343) Ang pagpameligro nila sa ilang panglawas makapasubo:

“Ang naghinobra sa katambok nalangkit sa daghang kapeligrohan sa panglawas. Kini mahimong makadaot sa obra sa kasingkasing ug sa baga, makausab sa obra sa endocrine, ug mopatunghag emosyonal nga mga problema. Ang alta-presyon, sobrang kalamay, ug kolesterol sa lawas mas komun diha sa mga tawong tambok kay sa mga tawong normal ug timbang. Busa, dili ikahibulong nga ang naghinobra sa katambok hayan makadugang sa pagkamasakiton ug pagpangamatay sa mga tawong may alta-presyon, atake, type II o non-insulin-dependent diabetes mellitus, pila ka matang sa kanser, ug sakit sa apdo. Sa ulahi, ang naghinobra sa katambok giisip usab nga usa ka bulag sukaranang kapeligrohan sa atherosclerotic nga sakit sa kasingkasing.”—Journal of the American Medical Association, Nobyembre 4, 1988, panid 2547.

Peligrosong pamation, dili ba? Ug dili lamang tungod sa dagkong mga pulong. Sa matin-aw, ang pagpaniwang maoy usa ka pakigbugno nga kinahanglang dag-on. Duna bay mga paagi nga makatabang kanimo aron makadaog?

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 4]

INAY TAPOLAN, ANG TAMBOK NGA MGA SELULA DIHA SA MGA TAWONG TAMBOK NAGAPAMULAW UG TRABAHO

[Blurb sa panid 5]

ANG PAGDIYETA BA MAKASUMPO SA PAGPANIWANG SA ULAHI?

[Blurb sa panid 6]

ANG KAPELIGROHAN SA PANGLAWAS MAKAPASUBO

[Chart sa panid 7]

LISTAHAN SA GITAS-ON UG TIMBANG

Gitas-on Gibug-aton

pie pul Gamay Kasarangan Dako

LALAKI

5 2 128-134 131-141 138-150

5 3 130-136 133-143 140-153

5 4 132-138 135-145 142-156

5 5 134-140 137-148 144-160

5 6 136-142 139-151 146-164

5 7 138-145 142-154 149-168

5 8 140-148 145-157 152-172

5 9 142-151 148-160 155-176

5 10 144-154 151-163 158-180

5 11 146-157 154-166 161-184

6 0 149-160 157-170 164-188

6 1 152-164 160-174 168-192

6 2 155-168 164-178 172-197

6 3 158-172 167-182 176-202

6 4 162-176 171-187 181-207

BABAYE

4 10 102-111 109-121 118-131

4 11 103-113 111-123 120-134

5 0 104-115 113-126 122-137

5 1 106-118 115-129 125-140

5 2 108-121 118-132 128-143

5 3 111-124 121-135 131-147

5 4 114-127 124-138 134-151

5 5 117-130 127-141 137-155

5 6 120-133 130-144 140-159

5 7 123-136 133-147 143-163

5 8 126-139 136-150 146-167

5 9 129-142 139-153 149-170

5 10 132-145 142-156 152-173

5 11 135-148 145-159 155-176

6 0 138-151 148-162 158-179

[Tinubdan]

Gipatik pag-usab uban sa permiso sa Society of Actuaries and Association of Life Insurance Medical Directors of America