Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsay Akong Buhaton Kon Mag-away ang Akong mga Ginikanan?

KON ang duha ka tawo nga gimahal nimong labaw kay kang bisan kinsa sa kalibotan “magpinahitay ug magtinukbanay sa usag usa” pinaagig masakit nga mga pulong, ang kinabuhi mahimong inadlawng urum. (Galacia 5:15) Tinuod, bisan ang labing malipayong mga panagtiayon makasinatig pila ka “kasakitan.” (1 Corinto 7:28) Apan kon ang bingkilbingkil sa mga ginikanan maoy walay hunong, masilagon, o mabangis pa, may seryoso gayong suliran.

Nan, dili katingad-an nga ang pila ka batan-on naningkamot sa paghusay sa kaminyoon sa ilang mga ginikanan. “Ako nakapatunga sa usa ka away ug nakasulay sa pagpagawas sa akong amahan sa kuwarto aron sila mohunong sa pag-away,” matud sa usa ka bayong. Ang uban mahilomong magpalayo nga mobatig kahiubos sa buot. “Ako mosulay sa pagpalayo kanila kon sila mag-away, aron ako dili maguol niana,” matud sa usa ka dalagita. “Apan unya mobati ako sa sala tungod kay wala mosulay sa pagtabang.”

Busa unsay imong buhaton sa dihang mosilaob ang usa ka pamilyahanong away?

Kon Unsay Dili Buhaton

Ayaw Silag Tratahang Dimatinahoron: Sayon ang pagkamapuol sa mabingkilong mga ginikanan. Kon buot sabton, sila angay untang maghatag ug sulundan kanimo—dili sa balit-ad. Bisan pa niana, ang pagtratar sa ginikanan nga matamayon lagmit makadugang lamang sa daotang kahimtang sa pamilya. Labawng hinungdanon, si Jehova nga Diyos nagasugo sa mga batan-on sa pagtahod ug pagsugot sa ilang mga ginikanan, bisan pag ginahimo nila kining lisod nga buhaton.—Exodo 20:12; itandi ang Proverbio 30:17.

Ayaw Pagdapig: “Usahay sa dihang maglalis ang akong mga ginikanan,” matud sa usa ka dalagita, “usa kanila mangutana kanako kon unsay akong hunahuna. Kana makapanerbiyos kaayo nako.” Hinuon, kon laktud kang nalangkit sa isyu, ang malumo, matinahorong tubag tingali angay.—Proverbio 15:1.

O tingali ang usa sa imong mga ginikanan maoy Kristohanon ug ang lain maoy dili-magtutuo. Ang relihiyosong mga panagbingkil tingali motungha diin kinahanglang ikaw mobarog dapig sa pagkamatarong uban sa mahinadlokon-sa-Diyos nga ginikanan. (Mateo 10:34-37) Bisan pag ingon, kini angay himoon “uban sa kalumo ug halalom nga pagtahod” aron basin pag may adlaw nga makabig ra ang dili-magtutuong ginikanan.—1 Pedro 3:15.

Apan kon ang away tin-aw nga ilahang panagbingkil, kasagarang maalamon ang pagpabiling neyutral.a Ang Proverbio 26:17 nagapasidaan: “Kadtong molabay nga masuko sa away nga dili iya maoy sama sa nagadakop sa usa ka iro pinaagi sa mga dalunggan.” Kon ikaw may dapigan, basin mapukaw nimo ang kayugot—ug tingali magapahilayo—sa usa sa imong mga ginikanan.

Ang usa ka batan-on nga may dapigan sa usa ka panagbingkil sa mga ginikanan nagasulay usab “sa pagsulbad sa usa ka situwasyong komplikado kaayo nga dili siya makasabot.” Kana ang giingon sa magtatambag sa pamilya si Mitchell Rosen diha sa magasing ’Teen. Ang mga panagbingkil sa magtiayon, matud niya, “nagalangkit sa daghan kaayong butang, ug kini dili lamang butang nga ang asawa mao ang husto, ang bana mao ang sayop.” Kadaghanan, lintunganay sa panagbingkil mao ang mga kasilo ug kayugot nga natigom latas sa katuigan. Busa inigreklamo ni Papa o Mama kay ang panihapon naulahig pila ka minutos o kay ang lababo sa banyo gibiyaang hugaw, tingali labaw pa ang nalangkit kay sa makita sa mata.

Ang Bibliya nagatambag: “Kon mahimo, samtang nagaagad kaninyo, magmadaiton sa tanang tawo.” (Roma 12:18) Busa sulayi nga magneyutral. Apan, unsa man kon pugson ka sa pagdapig? “Si bisan kinsa nga nagapugong sa iyang mga pulong,” nagaingon ang Bibliya, “may kahibalo.” (Proverbio 17:27) Oo, likayi ang pagpahayag—o daotan pa, ang pagsinggit—sa imong opinyon. Tingali ikaw makabalibad nga minaayo sa pag-ingon sa susama niini, ‘Ma ug Pa, gihigugma ko kamong duha. Apan palihog ayaw ninyo akog padapiga. Kini butang nga kamo lang ang makasulbad.’

Ayaw Pag-apil sa Panaglalis: Daotan na ang duha ka kusog nga tingog. Nganong idugang ang ikatulong tingog sa koro? Ang Proverbio 15:18 nagaingon: “Ang usa ka tawong nasuko nagahagit sa pakig-away, apan ang mahinay sa kasuko nagapalinaw sa pagkabingkil.” Dumilii sa yano ang pagduyog sa panagbingkil. Ug kon himatikdan nimong hapit nang moulbo ang panag-away, hinumdomi ang mga pulong sa Proverbio 17:14: “Ang sinugdanan sa panagkabingkil maoy ingon sa usa nga nagabubo sa mga tubig; busa biya na sa dili pa moulbo ang panag-away.”

Tingali ikaw sa yano makapanabi ug moadto sa imong kuwarto ug magbasa, magtuon, o magpatokar ug musika. O kaha basin kini maayong panahon sa pagduaw sa usa ka higala. Pinaagi sa pagpangitag mabungahong buluhaton ikaw makapahawa sa esena sa panagkabingkil ug matabangan ka nga kana mawagtang sa imong kaisipan.

Ayaw Sulayi nga Mahimong Magtatambag sa Kaminyoon: Sumala sa ginaingon sa usa ka proverbio: “Adunay mga pagkabingkil nga sama sa trangka sa usa ka puy-anang torre.” (Proverbio 18:19) Ang palaaway nga mga ginikanan kadaghanan nagatukod sa usa ka babag sa kayugot nga sama ka lig-on sa “trangka sa usa ka puy-anang torre.” Ikaw ba nakabaton sa kahibalo o kasinatian sa kinabuhi sa pagtabang nila sa paglumpag sa maong babag? Lagmit wala.

Ang pagpangahas sa pag-apil-apil sa mga suliran sa kaminyoon sa imong mga ginikanan basin makapagrabe pa niana. Nagaingon ang Proverbio 13:10: “Tungod sa pagkamapangahason ang usa makapahinabo lamang sa pakigbugno, apan niadtong nagapakigtuod adunay kaalam.” Oo, lagmit ang imong mga ginikanan makasulbad sa ilang mga suliran pinaagi sa pagpakigtuod nga pribado.—Itandi ang Proverbio 25:9.

Gawas pa, ang papel sa tigpataliwala sa pamilya basin mas hago nga trabaho kay sa imong naamgohan. Sa iyang librong Teen Troubles, si Carolyn McClenahan Wesson nagsugid bahin sa usa ka dalagitang ginganlag si Cora nga misulay sa pagkahimong magtatambag sa kaminyoon. Ang resulta? Miarang-arang ang kaminyoon sa iyang mga ginikanan, apan si Cora nakaagom ug mga sakit sa tiyan. Mihinapos si Carolyn Wesson: “Pasagdi ang imong mga ginikanan nga magsulbad sa ilang mga suliran. Ikaw may igong suliran nga atubangon tungod lang sa pagkatin-edyer.”

Ayaw Pakontraha ang mga Ginikanan sa Usag Usa: Ang pila ka batan-on magplano nga pahimudsan ang kabingkilan sa magtiayon. Kon moingon si Mama, “Dili!” pahimudsan nila ang mga emosyon ni Papa ug pugson ang “Oo” gikan kaniya. Tungod sa kleber nga pagmaneobra sa ginikanan ang usa basin makabatog diyutayng kagawasan, apan sa kadugayan kana mopalungtad sa pamilyahanong panagbangi. Ang batan-on nga tinuod nagatahod sa iyang mga ginikanan dili modangop sa maong panagsangka sa gahom.

Ayaw Himoang Grabe ang Kahimtang: Ang pagkatapolan o pagmugtok, pagpinilyo sa eskuylahan, pagtugot nga ang imong mga grado mous-os—kini sila mopasamot lamang sa inyong mga suliran. Pangakoha ang imong mga lihok, ug ayaw himoang pasangil ang imong pagkasilo sa mga ginikanan sa pinilyong kagawian. Paningkamot nga magmatinabangon ug mahimong kooperatibo.

Paglabang sa Krisis sa Pamilya

Tin-aw, dili ka makailis sa imong mga ginikanan. Hinuon, makasulay ka sa pag-impluwensiya kanila sa pagkamaayo. Sulayi nga mahimong malaomon ug mangayaon kutob sa mahimo. Hinumdomi, ang gugma “mopailob sa tanang butang, motuo sa tanang butang, molaom sa tanang butang, moantos sa tanang butang.” (1 Corinto 13:7) Ayaw gayod paghunong sa pag-ampo nga moarang-arang unta ang kahimtang. (Filipos 4:6, 7) Ang magtatambag sa pamilya nga si Clayton Barbeau dugang nagasugyot: “Pahibaloa ang [imong mga ginikanan] nga tinagsa nga imong gihigugma ang matag usa kanila.” Kana lamang makapahupay sa panagbangi sa pamilya.

Makasulay ka usab sa pag-awhag sa imong mga ginikanan nga mangayog tabang. Kini dili angay himoon sa kainit sa panaglalis. Ang Proverbio 25:11 nagahisgot sa ‘hustong pulong sa hustong panahon.’ Kana lagmit mahitabo sa dihang ang kahimtang nalinaw na ug ang imong mga ginikanan anaa sa mas madinawatong buot. (Kon ang usa ka ginikanan tandogon ilabina, sulayi ang pagduol sa usa nga daw mas makiling sa paghisgot sa suliran sa makataronganong paagi.)

Sugdi pinaagi sa pagpasalig kanila sa imong gugma. Dayon kalmadong ipatin-aw kanila sa unsang paagi ikaw naapektahan sa ilang mga away. Kini dili masayon. Sa iyang librong Trouble at Home, si Sara Gilbert nagaangkon nga ang maong mga paningkamot basin sugaton sa, “Wala kay labot—ayaw pag-apil niini!” Siya mitambag, hinunoa, nga “kinahanglang tin-awon nimo nga kini maoy imong katungod.” Sultihi sila nga ang ilang pag-away nakapahadlok, nakapikal, o nakapasuko nimo. Bisan pag dili nimo buot manghilabot sa ilang mga kinabuhi, ang ilang pag-away nagapagubot kaayo sa imong kinabuhi! Isugyot nga mangayog tabang ang imong mga ginikanan—tingali pinaagi sa pagduol sa usa ka masaligang Kristohanong ansiano.b

Kay gipaatubang sa mga epekto sa ilang away sa panagtiayon, basin ang imong mga ginikanan matandog sa paghatag ug ugdang nga pagtagad sa pagsulbad sa ilang mga suliran—ug basin mohunong sa pag-away.

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 18]

Epektibo bang makapatunga ang mga batan-on sa mga panaglalis sa mga ginikanan?