Mga Tradisyon sa Pasko—Unsa ang Ilang Sinugdanan?
SA Amihanang Hemispera ug sa Habagatang Hemispera, ang mga saulog sa Pasko nahiapil sa labing bantog, taliwala sa samang mga magtutuo ug mga dili-magtutuo. Sa Hapon, uban sa dili-Kristohanon Shinto nga mayoriya, ang Pasko may dapit nga tapad sa ubang mga saulog ug nahimong panahon sa pagpatuyang sa kasadyaan ug komersiyalismo. Apan ang kasadyaan sa Pasko kalibotanon ba sa tanang panahon? Sa unsang paagi misugod kining pinanahon nga pagsaulog?
Ang pagsusi giunsa pagsaulog ang Pasko sa unang milenyo sa Komung Panahon nagatabang sa pagsubay sa sinugdan niini balik sa una-Kristohanong tinubdan. Sa pagsulat diha sa magasing History Today, si Alexander Murray sa Oxford University nagpatuo nga ang tawo sa edad media “nagsagol sa naglungtad nga mga elemento sa paganong mga rituwal sa tungang tingtugnaw uban sa nagkaugmad nga teolohiya sa Pasko.” Sa unsang paagi ug nganong kadto gihimo?
Una-Kristohanon nga Sinugdanan
Ang mga katawhan sa karaang mga sibilisasyon sa Uropa nakapaniid nga ang adlaw daw mag-urong sa tungang tingtugnaw duol sa habagatang kapunawpunawan una kini inanay magpataas sa langit. Kining winter solstice (usa ka pulong nga gikuha gikan sa Latin nga mga pulong alang sa “adlaw” ug “pag-urong”) maoy, sumala sa Julian nga kalendaryo, sa sinugdan may petsang Disyembre 25. Kining mao mismong mga tawo gisayonan sa paghimog panag-amgid tali sa adlaw ug sa Diyos ingong Tinubdan ug Tigsustento sa kinabuhi. Sa 274 K.P., ang Romanong emperador nagpahayag sa Sol invictus (dili-mabuntog nga adlaw) nga pangunang patron sa imperyo, ug kini sa Disyembre 25, sa ingon nagapasidungog kang Mithras, ang diyos sa kahayag.
Mahitungod sa pagtungha sa Kakristiyanohan ingong usa ka bag-ong relihiyon sa imperyo, si Murray misulat: “Tapos sa dakong kawalay-piho, ang kadaogan mahiadto sa pangunang kaindig sa [Mithraismo], ang Kakristiyanohan. Apan sa mga tuig 300 ang maong kaindig kinahanglang madiplomatiko. Mao nga niadto mihukom ang simbahan sa pagmugna sa usa ka pangilin alang sa pagkatawo ni Kristo (Latin: nativitas). (Walay ingong pangilin ang naapil sa mga listahan sa mga pangilin gikan sa ikatulong siglo, ug ang bag-ong pangilin gitala una diha sa usa ka kasulatan sa 336.)” Unsang petsaha ang napili alang sa maong saulog? Ang Disyembre 25, ang resulta sa “usa ka maalamon ug praktikal nga desisyon sa bahin sa unang mga amahan sa simbahan,” sumala sa librong Discovering Christmas Customs and Folklore. Nganong ingon man?
Ang tungang tingtugnaw establisado na ingong panahon sa kasadyaan tungod sa pito-ka-adlawng Romanhong agrikultural nga pangilin sa kalayo ug sa kahayag, ang Saturnalia. Unya diha ang Calends, tulo-ka-adlaw nga pangilin sa pagsaulog sa pagtudlo sa Romanhong mga administratibong opisyales nga nag-alagad sa usa ka tuig gikan sa una, o calends, sa Enero. Busa, tungod kay ang Saturnalia, Calends, ug ang Mithraicong adlawng-natawhan sa dili-mabuntog nga adlaw nahitabo man sa mubo kaayong yugto sa kada tuig, ang Disyembre 25 nahimong ang piniling petsa alang sa pagsaulog sa “Misa ni Kristo” ingong paghangyo sa paganong mga katawhan nga makabig ngadto sa bag-ong relihiyon sa estado sa Romanhong Imperyo.
Sa paglabay sa panahon, ang paganong Alemang pangilin sa tungang tingtugnaw, ang Yule, naglig-on sa mga batasan sa pagkombirahay ug pagsadya, ingon man paghatag sa mga gasa. Ang tapers, (o, mga kandila, mga troso, mga dekorasyong evergreen, ug mga kahoy nainila sa mga pagsaulog sa Pasko. Apan, ang pipila tingali mangatarongan, ang pagsaulog sa pagkatawo ni Kristo tinong nailado sa mga Kristohanon sa wala pa ang misangpot nga pagkalangkit sa paganong mga tradisyon. Tinuod ba kini?
Wala Sauloga sa Unang mga Kristohanon
Wala ipadayag sa Bibliya ang eksaktong petsa sa pagkatawo ni Jesus. Labaw pa niana, “ang unang mga Kristohanon wala magsaulog sa Iyang pagkatawo,” mikomento ang The World Book Encyclopedia. Ug nganong wala man? “Kay giisip nila ang pagsaulog ni bisan kinsang natawhan nga paganong kostumbre.” Si Augustus Neander, diha sa The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries, nagauyon: “Ang ideya sa usa ka pangilin sa adlawng-natawhan halayo sa mga ideya sa mga Kristohanon niining yugtoa sa katibuk-an.”
Gikan niining pagsusi, imong makita nga ang mga pagsaulog sa Pasko naggikan sa paganong mga kostumbre. Sumala sa gipatin-aw sa The Economist, sa ulahi na lamang nga ang relihiyosong “mga komentarista migamit ‘niining pangilin sa kahayag [ang adlawng-natawhan sa dili-mabuntog nga adlaw], kay si Kristo mao ang kahayag sa kalibotan’, ug nagpakaaron-ingnon (uban ang kakulang sa ebidensiya nga dili mauyonan sa Kamatuoran sa mga tigkampanya sa Panganunsiyo) nga ang batang si Jesus natawo sa Disyembre. Kana ang hinungdang ang Presbyterianong Scotland dugay nang nagtamay sa Pasko, sama sa malungtarong puritanong Amerika hangtod nga gimugna kini pag-usab sa komersiyal nga intereses.”
Nabanhaw ang mga Tradisyon sa Pasko
Sa sinugdan sa pagmando ni Hara Victoria (1837-1901), sumala kang Gavin Weightman ug Steve Humphries, mga magsusulat sa Christmas Past, “walay Britanikong mga bata ang nagbitay sa ilang mga medyas sa daplin sa daoban sa Gabii sa Pasko; walay mausa ang nakadungog kang Santa Claus; ang mga lebentador sa Pasko wala maglungtad; diyutay ra kaayong tawo ang tigkaog pabo sa Adlaw sa Pasko; dili kasagaran ang paghatag ug mga regalo; ug ang gidekorasyonan ug gisugaang Christmas tree wala hiilhi sa gawas sa harianong hawanan. Ngani, ang Adlaw sa Pasko dili kaayo hinungdanong petsa sa kalendaryo alang sa bisan unsang matang sa sosyal nga rituwal.” Nan, unsay nahitabo sa pagkabuhi pag-usab sa kabantog sa mga kasadyaan sa Pasko?
“Kining pagkabalhin sa karaang mga pangilin ngadto sa usa ka mubo, tinahod nga okasyon sa pamilya nagsugod sa mga 1830 . . . ug kapin kon kulang kompleto sa mga 1870, nga mao ang panahong ang pigura ni Santa Claus unang mipatim-aw sa Britanya,” nagaingon ang Christmas Past. Sa samang panahon, ang pagpatik sa A Christmas Carol ni Charles Dickens, usa ka estorya bahin sa pagkakabig sa tihik nga si Scrooge ngadto sa espiritu sa Pasko, mihaling sa pagkamaluluton ngadto sa mga kabos. Ang timawang kahimtang ug kalisdanan sa pangabuhi sa mga lungsod nga gipadaghan sa Industriyal nga Rebolusyon miagda sa mga tawo sa panahon ni Hara Victoria sa paghimo sa usa ka matang sa moral nga krusada nga, sa ulahing panahon ni Haring Edwardo, gibag-o sa paghatag lang ngadto sa “talahorong” mga kabos.
Ang usa ka magsusulat sa Catholic Herald sa Britanya miingon: “Sa inanay, tungod sa mauswagong pagkadato sa kadaghanan, daghan sa dili-maayong mga bahin sa rituwal sa Pasko sa kasarangan nga matang nakaylap. Ang kayano ug kamanggihatagon gibanos sa panag-indig ug paglupig sa higala. Ang panimalaynong pagkaon sa lamiang pagkaon nga sa nangagi usa ka tinuod espesyal nga pagkaon gipulihan sa pagpatuyang sa hinobrang pagkaon. Ang mga pamilya napugos sa maong bag-ong tradisyon sa pagpalabay sa mga adlaw nga magkauban bisan kon gusto nila kana o dili, nga magadula sa mga dula nga ginayubitan sa pipila kanila, pagtan-aw sa telebisyon nga dili gusto sa pipila kanila, pagputol sa pakigkontak sa mga silingan ug sa mga tagagawas sa usa ka panahon sa dihang angay nga maghari ang maayong kabubut-on ug pagkamahigalaon sa kadaghanan.
“Ug kon ang usa moingon niini, kon ang usa mangahas sa pagsaway sa komersiyalismo kaha o sa yanong sosyal nga mga naandan nianang tanan, ang usa tawgong usa ka Scrooge. Sa akong hunahuna nadaot kaayo ang Pasko sa katuigang bag-o pa.”
Kon kaha mouyon ka sa maong pagbanabana o dili, unsay mahimong mahitabo diha sa inyong silinganan sa panahon sa Pasko?
Pasko—Usa ka Peligrosong Panahon
Nadiskobrehan ba nimong ang pila ka tawo nagagamit sa maong okasyon sa pagpatuyang sa pagkaon ug pag-inom? Ang hinubog, samokan nga kagawian makadisturbo ba sa kalinaw sa inyong komunidad? Bisan pag daghang sinserong tawo nagapasundayag sa talagsaong kalulot ug konsiderasyon sa Pasko, ang ilang paningkamot dili makapugong sa pagkadaot sa pamilyahanong mga relasyon nga kasagaran kaayo niining panahona.
Unya basin mangutana ka, ‘Nganong ang Pasko nagapatungha sa maong pagpatuyang sa daotang kagawian?’ Sa panguna, tungod kay kini maoy dili-Kristohanon, pagano. Makahanduraw ka ba nga si Kristo mahimuot niana? Dili. Sa pagkamatuod, sa prangkang mga pulong, ang Bibliya nangatarongan: “Unsay panagkombuya ang anaa sa pagkamatarong ug pagkamalapason? O unsay panag-ambit ang anaa sa kahayag ug sa kangitngit? Dugang pa, unsang panag-uyon ang anaa tali kang Kristo ug kang Belial [Satanas]?”—2 Corinto 6:14, 15.
Usa ka Laing Hunahuna
Niining panahona sa Pasko, basin ikaw duawon sa usa sa mga Saksi ni Jehova. Imong mapanid-an nga sila dili moduyog sa mga saulog sa Pasko. Tingali ikaw nabalaka bahin sa ilang mga anak, kay nagtuo nga sila, labaw sa tanan, ang maalkansi. Apan sa usa ka interbiyo sa Southampton (Inglaterra) Southern Evening Echo, ang usa ka Saksing amahan nga may duha ka anak mihatag niining pasaliga: “‘Sa tinuod sila wala mobati nga sila alkansi, ipasalig ko nimo,’ matud ni John. ‘Ang mga Saksi ni Jehova maikagon kaayo sa pagpausbaw sa malipayong pamilyahanong kinabuhi. Busa maingon nga kami nagahatag ug daghang regalo sa among mga anak sa tibuok tuig, kami nagahatag kanila sa butang labi pang bililhon [nga mao,] ang among panahon ug gugma.’”
Tinuod, ang maong tiunay nga gugma ug kaikag dakog ikaamot alang sa malipayong pamilyahanong kinabuhi. Busa inay sa pagtuman sa mga tradisyon sa Pasko nga paganog sinugdanan, dili ba labi pang maayo kon ang tanan magpasidungog kang Jesus pinaagi sa pagpasundayag sa matuod samag-Kristo nga espiritu ngadto sa mga paryente, mga higala, ug mga kaila, oo, ug sa mga estranghero usab, sa tibuok nga tuig?
[Kahon/Letrato sa panid 14]
AMAHAN SA PASKO, ALYAS SANTA CLAUS
Ang Amahan sa Pasko o Father Christmas gibatbat nga “ang labing malamposong estorya sa promosyon sukad kang Jesu-Kristo.” Apan kinsa ba siya? Sumala sa The Customs and Ceremonies of Britain, siya “nailhan ingong hanap nga personipikasyon sa panahon sa [Pasko] sukad sa labing menos ika-15ng siglo . . . ug mopatim-awng nagsul-ob sa iyang modernong sapot sa usa ka kinulit sa 1653: ang mga pagbisita ni ‘Santa’ sa Gabii sa Pasko, iyang batasan sa pagkanaog sa mga panghaw aron pun-on ang mga medyas (o, mas ambisyoso, ang mga unlan) ug ang iyang kangga nga ginuyod sa mga osa tanan naggikan nianang sagolanan sa mga tradisyon, ang USA. Ang iyang kinaiya didto nasambogan sa Uropanhong mga kasugiran bahin sa ika-4 nga siglong si San Nicolas sa Myra (kinsa nagluwas ug tulo ka dalaga gikan sa pagpamuta pinaagi sa gitagong gasa sa kuwartang bugay sa tungang gabii, ug si kinsa ingong Sinte Klaas nagpuno sa sapatos sa kabataang Olandes-Amerikanhon sa 6 sa Disyembre, ang iyang adlaw sa pangilin); ang Aleman-Amerikanhong Krisskringle (nga nagganti sa maayo ug nagsilot sa daotang mga bata); ug ang Scandinavian o Rusong mga estorya bahin sa Polo-Norteng-puy-anang mga maalamon. . . . Kining daghag-bahin nga Amerikanhong Santa sa hilom mitabok pag-usab sa Atlantiko sa katuigang 1870; sukad niadto, nga lagmit ang iyang dungog wala madaot sa daghang komersiyal nga mga nagpakaaron-ingnon, siya mausbawong naghatag sa lunsay sekular nga dugokan alang sa ‘Pasko sa kabataan.’”
[Kahon/Letrato sa panid 15]
“EVERGREENS” SA PASKO
Ilado sa mga dekorasyon sa Pasko mao ang holly, ivy, ug mistletoe, nga gibatbat ingong “mahikong mga tanom nga nagabunga sa usa ka panahong dili mabungahon.” Apan nganong kining linaing mga evergreen? Bisan tuod nagtuo ang pipila nga ang bunga sa red holly nagahawas sa dugo ni Kristo ug ang tunokong mga dahon niini nagasimbolo sa “korona sa mga tunok” nga gibutang nga matamayon sa mga sundalo ni Poncio Pilato sa ulo ni Jesus, giisip sa mga pagano ang sinawong mga dahon ug mga bunga sa holly ingong lakin-ong simbolo sa kinabuhing dayon. (Mateo 27:29) Ginaisip nila ang ivy ingong bayen-ong simbolo-sa-kinabuhi sa imortalidad. Ang holly ug ang ivy nga magkauban nahimong ilang simbolo sa pagsanay o pertilidad. Ang paganong kalangkitan sa mistletoe kusog gihapon nga ang librong The Customs and Ceremonies of Britain nagaingon: “Walay tigdekorar sa simbahan ang motugot niana—gawas sa York Minster.” Labing ilado sa tanang evergreens mao ang Christmas tree, nga dugay nang naapil sa Alemang mga tradisyon ug gibantog sa Britanya sa konsorte ni Hara Victoria, si Prinsipe Albert, ug nahimong sentro sa mga pagsaulog sa pamilya sa Pasko. Sukad sa 1947, ang kaulohan sa Norway, ang Oslo, nagpadalag usa ka gasang Christmas tree aron idispley sa Trafalgar Square sa London.
[Letrato sa panid 16]
Tinuig nga regalong Christmas tree sa Norway ngadto sa Britanya