Pagpaniid sa Kalibotan
Balaod sa Pag-abuno sa Italya
Sumala sa Batakang Balaod sa Italya, walay mahiagom sa usa ka partikular medikal nga pagtambal nga supak sa iyang kabubut-on. Usa ka dili pa dugay nga balaod sa Ministri sa Panglawas sa Italya nagpamatuod nga kining konstitusyonal nga reglamento aplikado usab sa mga pag-abuno sa dugo. Sa pagkamatuod, kining balaora, nga pinetsahan sa Enero 15, 1991, nag-ingon nga ang “mga pag-abuno sa dugo, mga sangkap sa dugo, o mga substansiya nga gikan sa dugo, nagalangkob ug batasan sa pagtambal nga may mga kapeligrohan; busa, kini nagkinahanglag may-kahibalong pag-uyon sa dumadawat.” Sa laing mga pulong, ang mga pasyente kinahanglang mahibalo sa mga riyesgo ug may katungod sa pagdumili sa dugo. Ang usa ka apendise sa balaod miila nga ang mga pag-abuno makapasag “mga sakit nga makatakod, sama sa hepatitis ug AIDS,” ug nga “ang mga pagsulay sa laboratoryo dili sa tanang panahon makaila sa mga tawo nga bag-o pang natakdan.”
Gipasidunggan sa Papa si Maria
Sa dili pa dugay nga pagduaw sa Portugal, si Papa Juan Paulo II mihimog espesyal nga panaw ngadto sa altar sa Birhen sa Fátima aron sa pagtimaan sa ikanapulong kasumaran sa pagsulay sa paghunos sa iyang kinabuhi sa usa ka mamomosil sa Roma. Ang pagsulay sa pagpatay nahitabo sa “Adlaw sa Atong Birhen sa Fátima—usa ka adlaw nga naghandom sa okasyon sa 1917 dihang ang tulo ka bata sa Fátima nangangkon nga nakakita diha sa panan-awon kang Birhen Maria—busa gipasidunggan sa Papa si Maria nga maoy nakaluwas sa iyang kinabuhi sa adlaw sa pagposil. Gani, sa maong kasumaran ang mga bala nga gikuha gikan sa iyang lawas gidayandayan sa may-diyamanteng korona nga gisul-ob sa imahen sa birhen sa Fátima. Gipasalamatan usab sa papa ang birhen sa “wala-dahomang mga kausaban” nga misangpot sa kataposan sa pagmando sa Komunista sa Sidlakang Uropa sa mga tuig nga dili pa dugay.
Sama ka Dakoa sa Boeing 737 nga Jet
“Kon unsa man kadto, ang mga nahibilin niini dako kaayo. Ang tagsatagsang bukog sa liog maoy 5 piye ang gitas-on samtang ang gusok may sukod nga napulo ka piye, nga nakapamanabana sa mga siyentipiko nga ang katibuk-ang gitas-on sa hayop maoy 90 ngadto sa 100 piye,” mitaho ang The Vancouver Sun sa Canada. Kana samag gitas-on sa Boeing 737 nga jet! Sa 1986 ang nahimong bato nga liog niining mananapa nakalotan sa Kinasuloran sa Mongolia sa usa ka tem sa mga siyentipikong taga Canada ug Tsina. Sa upat ka tuig sa ulahi ang dakong ulo niini nakalotan. “Ang tinuod nga kahulogan sa pagkaplag sa ulo mao nga sa unang higayon among natino kon kini nga dinosaur may relasyon ba sa iladong mga dinosaur sa Norte Amerika,” miingon si Philip Currie sa Royal Tyrell Museum of Paleontology sa Drumheller, Alberta, Canada.
Kabangisan nga Gipahinabo sa Caste
Ang sistema sa caste o hut-ong sa katilingban sa India maoy nagpahinabo sa dili pa dugay nga pagpatay nga gihimo sa katilingban sa tulo ka batan-on, mitaho ang India Today. Diha sa gamayng lungsod sa Mehrana, usa ka 18-anyos nga lalaki nga iya sa Jatav nga hut-ong sa katilingban nakatrato ug 16-anyos nga babaye nga iya sa mas adunahan, mas gamhanang hut-ong sa katilingban nga Jat. Ang mga ginikanan sa babaye, ug daghan pang mga Jat, nasuko. Diha sa konseho, nga gitaho nga mas daghan ang mas adunahang mga Jat, ang duha ka batan-on ug laing batan-ong lalaking Jatav nga ilang tigpataliwala gihukman sa kamatayon. Ang duha ka batan-ong lalaki gisakit sa daghang oras, ug unya ang ilang mga amahan giingong gipugos sa pagbutang ug higot diha sa mga liog sa ilang mga anak. Ang tulo ka tin-edyer gibitay sa plasa sa lungsod. Ang India Today mitaho nga ang mga sad-an sa mga pagpatay nabilanggo na apan nasubo: “Kadto maoy makalilisang nga pahinumdom nga nagpadayon gihapon ang mga balangay sa nasod sa pagsunod sa mabangis sa pagklase-klase sa katilingban sa Edad Media, nga walay igong ‘pagpamoderno’ ang makawagtang.”
Krimen nga Walay Silot
Ang Home Office Research and Statistics Department sa Britanya dili pa dugay nagluwat ug pila ka makasubong mga numero labot sa krimen sa maong nasod. Palandonga ang 100 ka krimen. Gikan niini, 59 ang wala gayod mataho. Gikan sa nataho, 26 lamang ang giimbestigar sa kapolisan. Gikan niini, sila nakasulbad ug ubos sa ikatulo sa usa ka bahin—pito lamang sa kataposan ang nasulbad. Ug gikan niini, upat lamang ang miresulta ug sentensiya o kaha pasidaan sa kriminal! Apan, kining maong kaihapan nagaapil sa tanang mga krimen, apil ang bandalismo ug pangawat. Ang kapolisan sa Britanya nakasulbad ug 70 porsiento sa mga krimen nga nalangkit ang kapintasan ug 90 porsiento sa mga pagpatay.
Kalisod ug Pamatasan
Ang maayong pamatasan tingali nalangkit sa kalipay, samtang ang dili-maayong batasan tingali nalangkit sa kalisod, misugyot ang dili pa dugay nga pagtuon. Sumala sa The Wall Street Journal, gieksperimentohan sa usa ka kompaniya nga konsultahanan nga gitawag London House ang 111 ka ehekutibo, mga manedyer, ug ubang propesyonal sa daghang pagsulay aron sa pagtino sa ilang katibuk-ang emosyonal nga kahimsog. Ang gieksperimentohan kinahanglan mouyon usab o mosupak sa matukiong mga punto sa pamatasan sama niini: “Dili kinahanglang makig-uban pa sa dili-maayog batasang mga tawo sa negosyo aron lang makauna,” ug, “Ang de-opisinang mga maglalapas sa balaod kinahanglang hatagan ug mas luag nga pagtagad . . . kay sa mga kriminal nga nagtrabaho sa kadalanan.” Ang mga pagsulay nagpakita nga ang mga ehekutibo nga nagpakitag mas ugmad nga pagsabot sa pamatasan mas himsog usab sa emosyon. Sila mas malipayon, mas kasaligan, ug dili kaayo mobatig kalisod, kabalaka, kasuko, o kahadlok kay sa ilang dili-maayog pamatasang mga kauban.
Ginaingong Panglimbong sa Minahan
Duolan sa 500 ka kompaniya sa minahan sa Tinipong Bansa nakahimog usa ka matang sa panglimbong nga makapameligro sa mga kinabuhi sa libolibong mga trabahante sa mina, miingon dili pa dugay ang Departamento sa Pamuo sa T.B. Ang mga kompaniya sa minahan gimandoan sa balaod sa pagtunol sa regular sa mga salaan gikan sa gamayng sampler sa hangin nga gitaod sa ilang mga minahan. Analisahon sa departamento kining maong mga salaan ug mahimong ilang ipasira ang mga minahan nga nagpakitag delikadong gidaghanon sa abog nga karbon diha sa hangin, nga mosangpot ug itom nga sakit sa baga ug kaha kamatayon. Ang departamento miingon nga sa miaging usa ka tuig ug tunga, 847 ka minero nagpadalag 4,710 ka salaan nga nagpakitag mga ebidensiya sa panglimbong. Ang ubang mga salaan gisapawan ug mga isprey nga gamiton sa balay nga nagpugong sa abog sa pagdaghan. Ang uban gipasuyopag abog aron modiyutay ang gidaghanon sa abog nga makita. Ang itom nga baga nga sakit mitakboy sa ginatos ka libong mga minero; kada tuig, mga 4,000 ka retiradong mga minero nadaog sa anam-anam nga makadaot nga epekto niini ug namatay.
Gipanalipdan ang mga Paring Nagaabuso ug Bata?
“Ang ubang mga diyosesi nagpanalipod gihapon sa mga pari nga giakusar nga nagaabuso ug bata,” nga maoy ulohan sa National Catholic Reporter nga mantalaan sa T.B. Giinterbiyo sa mantalaan si Jeffry Anderson, ang abogado nga nagaespesyalisar sa mga kaso sa seksuwal nga abuso. Siya nagbanabana nga sukad sa 1985, dihang ang pag-abuso sa mga pari sa mga bata dugang nga gituki sa katilingban, dunay kapin sa usa ka libong kaso diin giabusohan sa mga pari ang mga bata. Si Anderson dunay mapintas nga pulong sa sanong sa iglesya labot sa nagapadayong krisis: “Kini maoy padayong sugilanon sa paglikay sa kaakohan,” siya miingon, gisaway ang pagtagad sa iglesya sa pagpanalipod sa mga pari nga giakusar. “Ingong lagda sa katibuk-an, ang institusyonal nga sanong sa iglesya gipasagdan nga kulang sa pag-atiman sa mga biktima ug sa pagkiglabot sa mga riyesgo.”
Kulang ug Katulog
“Ang dili-minyo mao ang labing makatulog ug maayo, ang mga minyo maarang-arang, ug ang balo o binulagan nga nag-inusarang nagpuyo ang labing nag-antos sa kulang ug katulog,” mitaho ang medikal nga basahong Ärztliche Praxis. Usa ka surbi nga nalangkit ang 1,500 ka pasyente sa edad 18 ug 65 nagbutyag nga 19 porsiento regular nga kulang ug katulog nga tungod niini lapoy ang ilang panimati sa tibuok adlaw, 31 porsiento may suliran sa ilang katulog, apan dili kaayo seryoso, ug katunga lamang ang mitaho nga walay suliran sa pagkatulog. Ang gidaghanon sa kulang ug katulog taas diha sa mga tawong retirado, sa mga walay-trabaho, sa nasamok sa emosyon, ug ang may mga dukot nga sakit. Sa katibuk-ang pagkasulti, “ang mga lalaki mas maayong matulog kay sa mga babaye,” mikomento ang basahon, ug “ang mga edaran mas grabe pa kay sa batan-on.”
Pagpanalipod sa Ihalas nga mga Hayop sa Asia
Mao kanay hagit nga giatubang sa mga nasod sa Asia sama sa Thailand. Sumala sa magasing Asiaweek, gihisgotan sa World Wide Fund for Nature ang Thailand sa ilang ilegal nga negosyo sa nameligrong mga ihalas nga hayop, nagtawag sa nasod nga mao “ang supermarket sa ihalas nga mga hayop sa kalibotan.” Ang balaod sa Thailand dayag wala magpanalipod sa ihalas nga mga hayop nga dili lumad sa nasod; busa, ang Thailand nahimong piniling yuhotanan sa negosyo sa nameligrong mga hayop gikan sa silingang mga nasod. Kini maoy mga tiyanggihan diin ang langyaw nga mga hayop ug mga langgam ginabaligya, ug ang ubang mga restawran nagadalit pa gani ug ‘pagkaon sa lasang’ diha sa ilang mga menu, apil ang karne sa nameligrong mga hayop sama sa buaya, usa nga nagapaghot, ug baboyng ihalas.
Labing Kusog nga Pagtubo sa Relihiyosong Talan-awon
Sumala sa Bureau of Statistics sa Australia, ang labing kusog sa pagtubo sa mga sumusunod dili diha sa dagkong mga iglesya o bisan sa mabaskog nga mga grupong ebanghelikal. Hinunoa, ang 1986 nga kaihapan nagbutyag nga kusog ang pag-uswag sa gidaghanon sa mga tawo kinsa positibong miingon nga sila walay relihiyon o wala motubag sa pangutana labot sa relihiyon. Ang kaihapan nagpakita nga halos 25 porsiento sa mga Australiano anaa niining kategoriyaha, o halos doble sa porsintahe sa miaging 20 ka tuig. Apan si Dr. G. Bailey, propesor sa relihiyon sa unibersidad, miingon sa The Weekend Australian, usa ka mantalaan sa Sydney, nga kining mga tawhana hinoon may “kapuli nga relihiyon.” Iyang gipasabot ang materyalistikanhong tinamdan sa kalibotan, “nga naghatag ug pasiugda sa kadalo ug negosyo ug sa bug-os nga tumong sa kaluwasan pinaagi sa materyal nga bahandi ug materyal nga kasegurohan.”