Sa Unsang Paagi Nausab ang Atong Kalibotan?
NAUSAB ba ang imong kalibotan? Ang karaang Gregong pilosopo nga si Heracleitus nag-ingon: “Walay butang permanente kondili ang kausaban.” Ang kausaban kanunay diha sa kinabuhi natong tanan.
Kon balikan nimo ang milabayng 10, 20, 30, o kapin pang mga tuig, unsang mga kausaban ang imong nakita? Malagmit nakita nimo nga miabot ang kausaban diha sa porma sa modernisasyon ug sa pagsalikway sa naandang mga batasan. Sa walay duhaduha, imong nakit-an ang pila ka kausaban ingong positibo ug ang uban negatibo.
Kon ikaw kapin nag 70, unsang mga kausaban ang imong nakita sukad sa imong pagkabata? Imong mahinumdoman ang panahon nga wala pay TV, dihang ang mga ayroplano milupad nga hinay sa 150 kilometros kada oras, dihang ang kadaghanan sa internasyonal nga biyahe gihimo pinaagig dagkong barkong pangpasahero, dihang ang pag-abuso sa droga morag limitado lamang sa mga tagboanan sa mga tigtabako ug opyo, dihang maihap ra ang mga kotse. Oo, ang imong kalibotan sa walay duhaduha nausab.
Ang Nausab nga Sosyedad sa Mamalitay
Apan ang kalibotan nausab bisan alang sa mga batan-on. Mga 45 ka tuig lamang sa miagi, ang mga baligyaanan sa kalibotan gidominahan sa mga produkto ug kahibalo sa Kasadpan. Karon, ang mga nasod sa Oriente sa ngilit sa Dagat Pasipiko nanguna sa paggama ug mga kotse, kompiyuter, kamera, TV, ug daghang mga matang sa elektronikong mga kasangkapan.
Giilustrar kini sa gisugilon sa sinating biyahedor nga Intsik sa Pagmata!: “Mga 30 o 40 ka tuig sa miagi, ang kasarangang Intsik nangandoy ug bisikleta ug makina-sa-panahi. Kadto maoy mga simbolo sa kadungganan niadtong panahona. Karon ang pangandoy mao ang pagbaton ug de-kolor nga TV, VCR, repridyeretor, ug motorsiklo.” Ang sosyedad sa mamalitay, sa Tsina o bisag haing dapit, nag-usab sa iyang mga gusto ug mga panginahanglan.
Kining matanga sa kausaban sa panglantaw nahitabo sa daghang nasod samtang miuswag ang ilang ekonomiya. Si Pedro, nga Catalanhon sa iyang sayong katuigang 40, nag-ingon: “Sa Espanya 30 ka tuig kanhi, ang ambisyon sa labing menos mao nga makapanag-iyag usa ka gamayng 600 cc Seat [Fiat] nga kotse. Karon ang mga Espanyol nangandoy ug BMW nga gama sa Alemanya!” Si Jagdish Patel, usa ka molupyo sa Tinipong Bansa, mikomento mahitungod sa iyang ulahing biyahe ngadto sa iyang natawhang India: “Nahingangha ako sa daghang kotse karon sa kadalanan sa India. Makakita ka gihapon ug nagdagan nga mga kotseng Hindustan, apan karon sila inubanan na sa modernong bersiyon sa mga kotse, mga motor scooter, ug mga motorsiklo nga gama sa India ubos sa pagtugot sa langyawng mga kompaniya.”
Mga Kausaban sa Siyensiya
Mga 25 ka tuig lamang sa miagi, daghan pa ang naghunahuna sa bulan ingong usa ka makapaikag nga misteryo. Sukad niadto, ang tawo nakabilin sa iyang mga tunob ug siyentipikanhong mga instrumento ibabaw nianang langyawng teritoryo ug nakadalag balik ug mga sampol nga bato aron analisahon. Ang mga biyahe sa Amerikanhong salakwanang karon usa na ka regular nga panghitabo, ug ang mga siyentipiko sa T.B. nagahisgot labot sa pagtukod ug permanenteng estasyon sa wanang ug sa pag-adto sa Mars.
Kinsa ang nakadungog bahin sa AIDS 15 ka tuig kanhi? Karon kana usa ka tibuok-kalibotang hampak, ug minilyon ang nagkinabuhi nga nahadlok niana.
Mga Kausaban sa Politika
Upat lamang ka tuig sa miagi, may morag dili malagbas nga paril sa nabahing siyudad sa Berlin; may Komunistang Unyon Sobyet ug Bugnawng Gubat. Karon ang Berlin napili ingong kabisera sa nahiusang Alemanya, ug 11 sa 15 ka mga republika sa kanhing Unyon Sobyet mipormag Commonwealth of Independent States.
Pila lamang ka tuig sa miagi, ang Hiniusang Kanasoran sa kinadak-an mao lamay lantugianan alang sa bugno tali sa kapitalista ug Komunistang mga gahom, uban sa gikatawag nga walay-gidapigang mga nasod nga walay tinong gilabanan ug mga tumatan-aw lamang. Karon ang mga nasod sa Sidlakan ug Kasadpan naghisgot mahitungod sa kalinaw ug kasegurohan, ug ang Hiniusang Kanasoran mas gamhanan ug mas epektibo na. Makapadala na kini ug militaryong kusog ngadto sa peligrosong mga dapit sa tibuok kalibotan. Tulo ka tuig sa miagi, may mga nasod nga nailhang Yugoslavia ug Czechoslovakia. Karon ang duha parehong nabahinbahin ngadto sa gagmayng independenteng mga Estado.
Tungod niining tanang mga kausaban, ang kalibotan ba miuswag ug dako ngadto sa tinuod nga kalinaw, hustisya, ug angay-angay nga pag-apod-apod sa pagkaon ug mga kahinguhaan? Ang kalibotan ba nahimong mas sibilisado? Makasuroy ka ba sa kadalanan nga walay kahadlokang mga kriminal? Kita ba naedukar na aron dili na kita modumot sa uban pinasikad sa ilang rasa, relihiyon, politika, estilo-sa-pagkinabuhi, o pinulongan? Ang kausaban ba padulong ngadto sa tinuod nga pag-uswag alang sa tawhanong pamilya sa linangkob ug alang sa atong puy-anan, ang yuta? Asa kita padulong? Ang mosunod nga mga artikulo mosusi niini ug ubang mga pangutana.