Unsay Nagakahitabo sa Hiniusang Kanasoran?

MAY nagakahitabo diha sa Hiniusang Kanasoran. Adunay katingad-anang mga hitabo nga mag-apektar sa imong kaugmaon. Ang mga pangulo sa kalibotan malaomon kaayo niana. Tagda ang mga pulong nila:

“Kap-atag-lima ka tuig tapos sa pagkatawo niini, tapos nga walay paglihok sa dugay nga panahon, ang [Hiniusang Kanasoran] nagmauswagon atubangan sa atong mga mata, ug karon nagagimaw ingong usa ka tinuod nga maghuhukom, nga nagpahayag sa balaod ug naningkamot sa pagpatuman niini.”​—Presidente François Mitterrand sa Pransiya ngadto sa ika-45ng sesyon sa HK Heneral nga Asembliya, Septiyembre 24, 1990.

Sa mao mismong tigom, ang kanhi Sobyet nga Ministro sa Langyawng mga Kahikayan si Eduard Shevardnadze miingon nga “ang usa dili makalikay nga magmatagbawon tungod sa walay-ingong panaghiusa sa [HK] Konseho sa Seguridad . . . Ang mga baroganan nga gikuha sa mga membro sa [Hiniusang Kanasoran] nga Organisasyon naghatag ug gahom sa Konseho sa Seguridad sa pagbuhat sa maarangan sumala sa gipangayo sa intereses sa kalinaw sa kalibotan.”

Pila ka adlaw sa ulahi, si Presidente George Bush sa Tinipong Bansa nagpahayag sa HK Heneral nga Asembliya. Ang kausaban nga iyang nakita nakadasig niya sa pag-ingon: “Wala pa sukad sa 1945 nga atong nakita ang tinuod nga posibilidad sa paggamit sa Hiniusang Kanasoran sumala sa gilaraw kini​—ingong usa ka sentro sa tiningob internasyonal nga kasegurohan.” Gisulti niya kadto tungod kay “ang Hiniusang Kanasoran misanong nga may dako makasaysayanhon nga panaghiusa ug determinasyon” bahin sa suliran sa Persianhong Gulpo. “Sa unang panahon, ang Konseho sa Seguridad sa H.K. nagsugod sa pagbuhat sumala sa gilaraw nga pagabuhaton niini.” Siya miingon usab: “Ang Hiniusang Kanasoran makatabang sa pagpatungha sa usa ka bag-ong panahon kon ang mga membro niini ‘mobiya sa mangilngig nga mga hinagiban.’ Pinaagi sa pagbuhat niini, sila makakompleto sa “makasaysayanhong kalihokan padulong sa usa ka bag-ong kahikayan sa kalibotan ug sa dugay nga yugto sa kalinaw.”

Si Gn. Guido de Marco, presidente sa Heneral nga Asembliya sa Hiniusang Kanasoran, samang nagmalaomon. Siya mipahayag nga madasigon kaayo: “Ang banagbanag sa usa ka bag-ong kahikayan nga gipasukad sa panaghigala ug kooperasyon tali sa dagkong mga gahom nanganawkanaw na. . . . Ang maong mga hitabo nakapaabtik sa Hiniusang Kanasoran nga Organisasyon.” Siya miingon nga “ang papel sa Heneral nga Asembliya ingong dugokan sa internasyonal nga panaghisgot ug pagsabotsabot, gilig-on sa makapahinganghang paagi.” Tungod niini, siya dugang miingon: “Ang kalibotan wala na maglungtad diha sa kangiob sa posibleng usa ka Armageddon nga mahaling sa ideolohikanhong panag-indig.”

Unsa ba “ang maong mga hitabo” nga kalit nagdala sa Hiniusang Kanasoran sa maong dugay-nang-gilaomang posisyon nga may kadungganan ug impluwensiya? Unsay nakapahaling sa maong pagkamalaomon nga midasig sa mga pangulo sa kalibotan sa pagpamulong nga malaomon bahin sa “usa ka bag-ong kahikayan sa kalibotan ug sa dugay nga yugto sa kalinaw” nga nahigawas sa kapeligrohan sa usa ka nukleyar nga Armageddon?

Unsay Nagpatungha sa Kausaban?

“Ang pagkatapos sa bugnaw nga gubat [sa Uropa],” mitubag ang HK Sekretaryo-Heneral nga si Javier Pérez de Cuéllar diha sa iyang 1990 nga taho bahin sa buluhaton sa Hiniusang Kanasoran. Sa daghang dekada ang maong kulba nga kahimtang “nagpasanay sa nakadukot nang katahap ug kahadlok ug nagtipaktipak sa kalibotan.” Siya miingon nga ang “ideya sa seguridad [nga] nagsugod sa paggimaw mao sa tukma ang gipatin-aw sa Hiniusang Kanasoran latas sa tanang katuigan.”

Oo, mipatim-aw nga ang kanasoran sa kataposan nakakat-on, ang sekretaryo-heneral miingon, nga “ang pagkalinga sa militaryanhong kasegurohan mosangpot sa nagpatunhay-sa-kaugalingon nga lumba sa armas, . . . , nagapugong sa politikanhong panag-estoryahay, . . . ug nagpagrabe sa pagbati sa kawalay-kasegurohan diha sa tanang kanasoran.” Ug unsay gipatungha niining bag-ong tinamdan?

Ang espiritu sa mainitong kooperasyon ug pagsinaligay misugod sa paglungtad sa mga tigom sa gamhanang mga nasod. Sa naugmad kining espirituha, wala na sila mobati sa panginahanglan sa samang gidaghanon sa armado kaayong mga puwersang militar aron mahimong mga pugong diha sa estratehikong mga dapit sa Uropa. Ang Paril sa Berlin natumpag. Ang Alemanya nahiusa. Gitukod sa ubay-ubayng kanasoran sa Silangang Uropa ang bag-ong mga gobyerno, nga ang ilang mga lungsoranan gihatagag mga kagawasan nga wala nila sukad matagamtam. Ang siradong mga utlanan gibuksan sa turismo, kultural nga mga pagbayloay, komersiyo, ug patigayon. Ug kinalabwan, ang Unyon Sobyet ug ang Tinipong Bansa misugod sa pagdayeg sa Hiniusang Kanasoran ug pagpahayag nga kinahanglang gamiton kini ingong usa ka epektibong puwersa sa pagpangita sa kalibotan sa kalinaw ug kasegurohan.

Pagbatog Matinud-anong Panud-ong

Natingala ka ba sa maong kalit nga kausaban? Misugod ka ba sa paghunahuna nga, sa kataposan, ang kalinaw ug kasegurohan anaa sa kapunawpunawan ug ang Hiniusang Kanasoran molihok na aron manguna sa pagkab-ot nianang mga tumonga? Tungod sa nahitabo, hisabtan ang pagkamalaomon. Bisan pa niana, ang kaalam ug kasaysayan mosugyot nga atong batonan ang matinud-anong panud-ong sa maong posibilidad.

Matikdi kon unsay gipamulong ni Gn. Pérez de Cuéllar diha sa iyang taho: “Kaduha niining sigloha, tapos sa duha ka malaglagong mga gubat, ang mga posibilidad sa pagtukod sa usa ka malinawong kahikayan sa kalibotan wala sa bug-os matuman.” Gigamit ni Presidente Bush ang halos samang mga pulong diha sa iyang pakigpulong ngadto sa usa ka magkaubang sesyon sa Kongreso sa T.B. niadtong Marso 6, 1991. “Kaduha sa nangagi niining sigloha, ang tibuok nga kalibotan gitay-og pag-ayo sa gubat. Kaduha niining sigloha, gikan sa mga kalisang sa gubat ang paglaom migimaw alang sa malungtarong kalinaw. Kaduha sa nangagi, ang maong mga paglaom napamatud-ang usa ka damgo nga wala matuman, nga wala makab-ot sa tawo.”

Ang Sekretaryo sa Estado sa T.B. si James Baker mas tino sa dihang siya midiskurso sa HK Konseho sa Seguridad. Sa pag-awhag sa usa ka HK nga resolusyon bahin sa paggamit ug puwersa sa Persianhong Gulpo, iyang gipahinumdoman ang iyang mga kauban nga ang 1936 nga Etiopianhong “hangyo sa Liga sa Kanasoran sa kataposan wala pamatii. Ang paningkamot sa Liga sa pagwagtang sa hinungdan sa panag-away napakyas ug misunod ang internasyonal nga kagubot ug gubat.” Unya nangamuyo si Gng. Baker: “Dili nato itugot nga ang Hiniusang Kanasoran mosubay sa dalan sa Liga sa Kanasoran.”

Unsa ang Liga sa Kanasoran? Nganong naorganisar kadto? Nganong napakyas kadto? Ang mga tubag niining mga pangutanaha mopaarang nato sa pagpabili sa kausaban nga nagakahitabo sa Hiniusang Kanasoran.