Ang Hiniusang Kanasoran—Mas Maayong Paagi?
ANG preambolo sa Karta sa Hiniusang Kanasoran mipahayag niining hamiling mga tumong: “Kaming mga katawhan sa Hiniusang Kanasoran mihukom sa pagluwas sa umaabot nga mga kaliwatan gikan sa hampak sa gubat, nga kaduha sa atong kinabuhi mipatunghag diikabatbat nga kaguol sa katawhan, . . . ug [nagtinguha] sa paghiusa sa among kusog aron mahuptan nga padayon ang internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan, . . . mihukom sa pagtingob sa among mga paningkamot sa pagtuman sa maong mga tumong.”
Ang HK “nagtuman ba sa maong mga tumong”? Nakapahimo ba kini sa mga nasod sa pagtingob sa ilang kusog ug paghupot nga padayon sa kalinaw ug kasegurohan? Wala, wala hangtod karon, bisan pag ang HK sinserong naningkamot nga mahimong mas maayong paagi kay sa Liga sa Kanasoran. Hinuon, ang kaliwatan nga nakakita sa pagkatukod niini niadtong 1945 gihampak na sa mga gubat, mga rebolusyon, mga pagpanulong, mga kudeta, ug panag-away diha sa daghang bahin sa yuta. Ug ang maong kabangisan naglangkit sa daghan sa mga nasod nga mihukom sa “paghupot nga padayon sa internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan.”
Dili pa Mas Maayong Paagi
Ang mga kritiko nga nagtamay sa kapakyasan sa Hiniusang Kanasoran sa pagsanta sa maong mga kaalaotan, hinunoa, tingali nahikalimot sa usa ka hinungdanong kamatuoran—ang kalig-on sa usa ka organisasyon nagdepende sa gahom nga gihatag niana sa karta ug sa saad sa mga membro niini sa pagtuman sa ilang mga obligasyon ubos sa maong karta. Una sa tanan, ang Karta sa Hiniusang Kanasoran wala magtukod sa HK ingong usa ka kagamhanan sa kalibotan nga may kinalabwang gahom ibabaw sa tanang membrong nasod niini.
Ang Artikulo 2(7) milagda: “Walay bisan unsa nga anaa sa presenteng Karta ang mag-awtorisar sa Hiniusang Kanasoran sa pagpanghilabot sa mga butang nga sa panguna sulod sa kaugalingong teritoryo sa bisan unsang estado.” Ang UNCIO (United Nations Conference on International Organization), nga nagtigom sa San Francisco gikan sa Abril 25 ngadto Hunyo 26, 1945, sa pagtapos sa karta, mihukom nga kinahanglanon “ang pagtino nga ang Hiniusang Kanasoran ubos sa naglungtad nga mga kahimtang sa kalibotan angay dili molapas sa dalawatong mga limitasyon o molabaw sa angay nga mga limitasyon.”
Namatikdan mo ba kanang makapausab nga pamulong, “ubos sa naglungtad nga mga kahimtang sa kalibotan”? Kon mausab kini, ang UNCIO miangkon nga kining maong lagda maugmad “samtang ang estado sa kalibotan, ang publikong opinyon sa kalibotan, ug ang pagsaliganay sa kalibotan naghimo niini nga kinahanglanon ug tukma.”
Ang gibutang sa karta nga katuyoan sa Tinipong Bansa sa paghupot nga padayon sa “internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan” mipahayag sa tilinguhaong tumong alang sa katawhan. Ang kalibotan mahimo gayong labaw pag kasegurohan kon ang kanasoran magsunod sa Artikulo 2(4) sa Karta sa HK: “Ang tanang Membro molikay . . . sa bahad o paggamit sa kusog batok sa teritoryal nga kahingpitan o politikanhong independensiya sa bisan unsang estado.” Apan ang kaugalingong-interes sa membrong mga nasod subsob naghimo nga dili epektibo sa paningkamot sa HK sa pagkab-ot sa katuyoan niini. Inay nga motuman sa ilang HK nga panaad sa “paghusay sa ilang internasyonal nga mga kabingkilan pinaagi sa malinawong mga paagi,” ang kanasoran o tibuok nga mga bloke sa kanasoran kasagaran midangop sa gubat, nga miangkon nga ang ‘butang maoy sa panguna sulod sa ilang kaugalingong teritoryo.’—Artikulo 2(3,7).
Dili lamang nga wala pakabanaa sa kanasoran ang mga paagi sa kalinaw sa HK kondili ilang gitamay ug dayag gisupak ang mga lagda niini sa paghusay sa mga away. Ug ang ilang mga estadista sa makadaghan mitungtong sa entablado sa HK ug mipahayag sa tag-as nga mga pakigpulong sa paningkamot nga pakamatarongon ang ilang mga makig-awayong lihok. Ang maong pagmaneobra sa paglikay sa mga lagda nga gibaod sa paghupot sa kalinaw subsob kaayong nagparalisar sa HK sa kritikal nga mga panahon ug nakadaot nga seryoso sa pagkakatuohan niini. Ang opisyales sa HK nga nagatambong sa maong mga sesyon kasagarang mibatig kapakyasan. Sa kataposan, ang maong pakigpulong kasagaran napamatud-ang hiwing pangatarongan nga naninguha sa pagpagamaygamay o pagpakamatarong sa kabangisan ug pag-ula sa dugo nga nagkahitabo. Dili katingad-ang ang HK Sekretaryo-Heneral nga si Javier Pérez de Cuéllar miingon nga ang HK “giisip sa pila ka pundok ingong usa ka torre sa Babel ug ubos sa labing maayong kahimtang usa ka dapit alang sa kasagaran dili-mabungahong diplomatikong mga sabotsabot.”
Adunay laing hinungdan nganong ang HK naglisod sa pagpamatuod nga kini mao ang mas maayong paagi. Sa diha nga misugod kini paglihok niadtong Oktubre 24, 1945, “walay napahiluna pa nga makataronganong estratehiya sa kalinaw,” miingon si Pérez de Cuéllar. Kon wala kini, sa unsang paagi ang Hiniusang Kanasoran mahimong epektibong puwersa sa pagpatunhay sa kalinaw sa kalibotan nga maoy tuyo niana?
Unsang Matang sa Kalinaw ang Makab-ot Niini?
Si Pérez de Cuéllar mitubag: “Ang kalinaw dili mopahunong sa tanang kabingkilan. Kini mohimo lamang sa mga kabingkilan nga kontrolado sa paagi nga lahi sa puwersa o panghadlok. . . . Ang Hiniusang Kanasoran nagtinguha sa pagbansay sa atong panglantaw sa maong sangpotanan.” Busa ang kalinaw lang nga makab-ot sa HK mao ang pagkontrolar sa kabangisan.
Kini ba tinuod nga kalinaw nga may kasegurohan? Tinuod, “ang pagkamembro sa Hiniusang Kanasoran bukas sa tanang . . . mahigugmaon-sa-kalinaw nga mga estado.” (Artikulo 4(1)) Apan ang usa ba ka nasod nga mahigugmaon sa kalinaw sa pag-anib niini sa HK magpabiling ingon? Ang mga gobyerno mabag-o, ug ang bag-ong mga magmamando mopatunghag bag-ong mga polisa. Unsa man kon ang usa ka membro mahimong radikal, nga may hingaping nasyonalistikanhong mga tumong ug maibogong mga ambisyon sa teritoryo? Ug unsa man kon mosugod kini sa pagsangkap sa kaugalingon sa nukleyar ug kemikal nga mga hinagiban? Ang Hiniusang Kanasoran karon magbaton ug nagtiktak nga bombang deoras diha sa iyang mga kamot. Bisan pa niana, sumala sa gipakita sa bag-ong mga panghitabo sa Tunghang Silangan, ang maong kausaban sa mga hitabo mamahimong mao ang butang mismo nga magtukmod sa kanasoran sa paghatag gahom sa HK aron sa paghanaw sa maong hulga sa ilang kasegurohan.
Makaarang ba ang mga Nasod sa Paghimo Niini nga Mas Maayong Paagi?
Nga wala pa sukad mahitabo, ang kanasoran sa mausbawon nakaamgo sa gitawag sa UNCIO nga “tinuod nga pagsaliganay sa kalibotan.” Wala nay estado ang mabuhing kinaugalingon. Ang kanasoran ngatanan mga membro sa usa ka internasyonal nga komunidad. Ang tanan nakigbisog sa sunodsunod managsamang mga suliran: ang makapalaglag nga mga epekto sa polusyon sa ekolohiya, kakabos, mga sakit nga makapaluya, supak-balaod nga negosyo sa droga sa tanang kontinente, terorismo, komplikadong mga nukleyar nga armas diha sa mga pondohan sa nagkadaghang nasod. Kining mga butanga nagapugos sa kanasoran sa pagtinguha kahag kalinaw ug kasegurohan pinaagi sa pagpaluyo ug giya sa Hiniusang Kanasoran o sa paghimog tibuok-yutang paghikog.
Ang kanhi Sobyet nga ministro sa langyawng kahikayan si Shevardnadze miingon: “Ang Hiniusang Kanasoran makalihok nga epektibo kon kini dunay mando gikan sa mga membro niini, kon ang mga estado magkauyon sa boluntaryo ug temporaryong paagi sa pagtugyan niini sa usa ka bahin sa ilang soberanong mga katungod ug sa pagsalig niini sa pagtuman sa pila ka buluhaton sa kaayohan sa kinabag-an.” Siya midugang: “Niini lamang paagiha nga kita makahimo sa yugto sa kalinaw nga malungtaron ug dili mabalit-ad.”
Kon kini mahimo, nan ang tingog sa katungod sa HK awtoritatibong makabadlong sa bisan unsang nasod nga magpameligro sa kalinaw sa kalibotan. Kay kini may tinuod nga gahom nga magamit, kini makapukgo sa maong mga makig-awayon sa pakusog ug sa madali nga paagi. Apan ang membrong mga nasod sa HK mohatag ba sa maong mando, ‘nga magpagamit sa ilang armadong kusog, hinabang ug mga pasilidad’ aron mapanalipdan ang kalinaw? (Artikulo 43(1)) Tingali ilang himoon kana—kon ang usa ka krisis mahimong kapeligrohan nga makadaot sa patukoranan mismo nga ibabaw niana nahiluna ang ilang tinagsa ka nasodnong pagkasoberano. Kon ang kanasoran makakita nga ‘ang paghiusa sa ilang kusog sa paghupot nga padayon sa internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan’ ubos sa pagpaluyo sa HK makawagtang sa maong mga hulga, kini basin makapadako sa ilang pagtahod alang niini.
Tingali ikaw nahibulong, ‘Ang papel ba sa HK sa krisis sa Persianhong Gulpo usa ka pagsugod sa maong direksiyon?’ Mahimong ingon. Daghang nasod ang nag-atubang sa posibleng pagkahugno sa ilang mga ekonomiya. Ug kon ang ilang nalambigit nga mga ekonomiya mahugno, mao usab ang sa tibuok nga kalibotan. Busa ang kanasoran nagtingob ubos sa Hiniusang Kanasoran. Ang Konseho sa Seguridad mipasag sunodsunod nga resolusyon sa HK aron sa pagtapos sa krisis sa malinawong paagi, ug sa diha nga napakyas kini, kini mipaluyo sa usa ka resolusyon sa HK bahin sa paggamit ug kusog sa Gulpo.
Ang U.S. Sekretaryo sa Estado si James Baker, sa pag-awhag sa maong resolusyon, miingon: “Ang kasaysayan mihatag kanatog laing higayon. Kay ang bugnaw nga gubat anaa sa atong luyo, karon kita may higayon sa pagtukod sa usa ka kalibotan nga gipanan-aw sa mga magtutukod . . . sa Hiniusang Kanasoran. Kita may higayon sa paghimo niining Konseho sa Seguridad ug niining Hiniusang Kanasoran nga tinuod nga mga instrumento sa kalinaw ug sa hustisya sa tibuok yuta. . . . Kinahanglang atong tumanon ang atong samang panan-awon sa usa ka malinawon ug matarong tapos-bugnaw-gubat nga kalibotan.” Ug siya miingon mahitungod sa ilang pagdebate bahin sa paggamit ug kusog diha sa Gulpo: “[Kini], sa akong hunahuna, maklasipikar nga usa sa labing hinungdanon sa kasaysayan sa Hiniusang Kanasoran. Tinuod nga kini dakog mahimo sa pagtino sa umaabot niining organisasyona.”
Ang mga Saksi ni Jehova hugot nagtuo nga ang Hiniusang Kanasoran may usa ka dakong papel sa mga panghitabo sa kalibotan sa duol nang umaabot. Pihong ang maong mga panghitabo makapaukyab kaayo. Ug ang sangpotanan unya may layog-aboton nga epekto sa imong kinabuhi. Giawhag ka namo sa pagpangayog dugang mga detalye bahin niining ulohana sa mga Saksi ni Jehova sa inyong silinganan. Ang Bibliya tin-aw nga nagabatbat nga ang Hiniusang Kanasoran sa dili madugay hatagag gahom ug awtoridad. Unya ang HK mohimog pila ka katingalahang butang nga makapahingangha kanimo. Ug malipay ka nga mahibalo nga adunay mas maayong paagi nga duol na nga tinong mopatunghag walay-kataposang kalinaw ug kasegurohan!
[Hulagway sa panid 9]
Si Guido de Marco, presidente sa HK Heneral nga Asembliya (tuo), ug Sekretaryo-Heneral Pérez de Cuéllar sa ika-45ng sesyon sa Asembliya
[Credit Line]
HK nga letrato 176104/Milton Grant