Ang Linaing Pista sa Itom nga Nasareno
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA PILIPINAS
DILI subsob nga makakita kag panon sa mga tawo nga ingon ka dako niini. Apan dinhi sa Manila, kining dakong panon makita matag Enero 9. Ginatos ka libong debotadong mga Katoliko magdasok sa Plasa Miranda sa Simbahan sa Quiapo, nga magpaabot nga magpakita ang Itom nga Nasareno.
‘Itom nga Nasareno?’ mangutana ka. Oo, kining estatwa ni Jesu-Kristo nga ingon ka dako sa tawo nga nagpas-an ug krus mao ang dugokan sa usa ka linaing prosisyon nga sumala sa librong Filipino Heritage “sa walay duhaduha mao ang labing dako, ang labing talagsaon . . . nga pasundayag sa popular nga relihiyon diha sa Bugtong Kristohanong Nasod sa Asia,” ang Pilipinas.
Ang Dako Kaayong Prosisyon
Sa pagbukas sa mga ganghaan sa simbahan, ang panon nagkaguliyang sa mga pag-abiba taliwala sa paka sa mga lebentador. Ang duha ka tag-as nga pisi gipagawas ngadto sa panon aron birahon ang karwahe nga gitindogan sa Itom nga Nasareno. Ang mga nagdeboto nag-ilogay sa pagkupot sa mga pisi. Kini dakong kadungganan alang kanila. Ang uban nagkaw-itay sa mga bukton sa tinguha nga maporma ang giwang nga kaagian sa prosisyon. Ang tanang lalaki nagtiniil lamang, nga matag usa nagsul-ob ug T-shirt ug may tualya sa iyang ulo o sa liog.
Gikan sa usa ka plataporma nga gitukod duol sa simbahan, ang usa ka tig-anunsiyo bag-o pang nagsaysay sa pila ka lagda ngadto sa nagpaabot nga panon sa mga tawo. Usa ka butang ang gitin-aw sa linain: Sa pangunang prosisyon, ang mga babaye dili paapilon. Ang hinungdan madayag samtang ang Itom nga Nasareno inanayng birahon paingon sa plasa; ang kahimtang mahimong samok.
Ang nagyagaw nga panon sa mga magsisimba mokawhat, modutdot ug manuklod, nga mokatkat pa sa usag usa sa ilang hingapin nga tinguha sa paghikap sa Itom nga Nasareno. Ang pila ka lalaki nga nagsakay sa karwahe kinahanglang magdun-ok sa ubay-ubay kanila sa ubos sa ilang paninguha nga mapanalipdan ang imahen gikan sa nagkayagaw nga panon. Kon daghan kaayo ang tugotang mosaka sa usa ka panahon, basin mahugno ang plataporma. Bisan pa sa maong mga panagana, ang karwahe usahay malusno, ug nagkinahanglag 30 minutos hangtod sa usa ka oras sa pagpatindog pag-usab niana kay daghan kaayong tawo ang buot mohikap sa imahen.
Ang mga tumatan-aw maglinya sa hikting mga dalan sa Quiapo sa pagtan-aw sa Itom nga Nasareno samtang kini moaginod sa pag-agi sa distrito. Ang mga kandila kuptan nga pataas aron ipahayag ang debosyon sa imahen. Ang uban magdalag mas gagmayng mga imahen gikan sa balay. Ang dagkong mga bandera mokuyog sa prosisyon nga magpaila sa lainlaing mga pundok sa mga nagdeboto sa Itom nga Nasareno.
Ang pipila sa panon ang maglabay sa mga tualya ug mga panyo ngadto sa usa sa mga lalaki nga nagtungtong sa plataporma kauban sa Itom nga Nasareno. Dayon iyang ipahid kana sa imahen o sa krus niini ug iyang ibalik paglabay kana. Unya ang nalipayng magtutuo magpahid sa iyang tualya sa iyang nawong. Ang taas nga linya sa mga imahen mosunod sa pangunang prosisyon, nga daghan niana maoy gagmayng mga bersiyon sa Itom nga Nasareno. Dili na peligro dinhi nga mokuyog ang mga babaye.
Kasamtangan, sulod sa simbahan, ang mga magtutuo, ilabina ang mga babaye, mangaliyupo sa Itom nga Nasareno aron matabangan sa laing paagi. Inigsulod sa pultahan, sila mokuyog sa taas nga linya sa uban pa nga nagluhod sa paglakaw sa tunga sa simbahan paingon sa altar.
Unsay Makapahinam Pag-ayo sa Panon?
Ang estatwa sa Itom nga Nasareno giingon nga maoy tinubdan sa di-maihap nga mga milagro. Ang 12-anyos nga si Alberto miingon nga siya mikuyog sa iyang mga apohan ngadto sa pista kay ang Itom nga Nasareno sa kanunay naghatag kaniya sa bisan unsang gipangayo niya pinaagi sa pag-ampo. Si Mauricio miingon nga siya mikuyog sa prosisyon kay naglaom nga ang iyang mga sala mapasaylo ug aron masulbad ang mga suliran ug mga kalisdanan sa adlaw-adlaw nga kinabuhi.
Ang unang panahong si Mauricio miduyog sa pista, siya 24 anyos pa. Kada tuig siya nakahawid sa mga pising magbira sa imahen. Sa iyang ikalimang beses, siya nagtinguha gayod sa pagsaka sa karwahe. Gitabangan siya sa pila niya ka higala sa pagsaka, diin siya nakapahid sa iyang tualya sa mga tiil sa Itom nga Nasareno; dayon sa madali siya milukso balik sa panon. Kini ang kinalabwang kasinatian, ang butang malaoman lang sa kadaghanang tawo.
Sinugdanan sa Pista
Ang Itom nga Nasareno giingon nga sa sinugdan gikulit sa usa ka Mexicanong Indian (ang uban miangkon nga kini trabaho sa usa ka Pilipino o Insek nga magkukulit) ug gidala sa Manila pinaagi sa barkong linayagan sa ika-17ng siglo. Ang mga magkukulit naghimo niini nga linain pinaagi sa pagkulit niini gikan sa itomong kahoy o pagpintal sa imahen sa dagtom nga brawon, nga pareho sa panit sa mga Mexicano ug sa mga Pilipino. Sa ika-18ng siglo, ang Itom nga Nasareno gipahiluna sa Quiapo sa hangyo ni Basilio Sancho, arsobispo sa Manila, kinsa mihatag sa iyang bendisyon niana. Dayon, sa sayong bahin sa ika-19ng siglo, kini midawat sa bendisyon gikan ni Papa Pio VII.
Hinuon, niadtong 1923 lang kini unang gipagawas aron mahimong bahin sa relihiyosong prosisyon nga maoy tayuktok sa pista sa distrito sa Quiapo. Ang mga prosisyon nagpadayon sukad niadto.
Maisip ba Kini nga Idolatriya?
Kasagaran, ang Itom nga Nasareno makita diha sa dapit niini sa usa ka bentana duol sa entrada sa simbahan. Ang maong bentana direktang anaa sa taliwala sa duha ka papan nga nagtala sa Sampung Utos, o Napulo ka Sugo. Alang sa pila ka Kristohanon, kini tingali katingad-an, sanglit ang ikaduha sa Napulo ka Sugo mao: “Dili ka magbuhat ug kinulit nga larawan o bisan unsang kasamahan sa bisan unsang anaa sa langit o sa yuta . . . Dili ka magyukbo kanila o mag-alagad kanila.” (Exodo 20:4, 5, The Jerusalem Bible) Dili ba ang Itom nga Nasareno usa ka kinulit nga larawan nga ginaalagaran sa debotong mga Katoliko?
Kadaghanang Katoliko wala mag-isip niana sa ingon. Ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Sanglit ang pagsimba nga ihatag ngadto sa usa ka imahen moabot ug matapos diha sa personang gihawasan, ang samang matang sa pagsimba nga angay sa persona ikahatag ngadto sa imahen ingong gihawasan sa persona.” Kana ang giingon sa daghang Pilipinong Katoliko—nga sila nagsimba, dili sa imahen, kondili kang Jesu-Kristo, kinsa gituohan nga maoy gihawasan sa estatwa. Atong susihon sa kadiyut ang maong pangatarongan.
Sa pagkatinuod, ang maong relatibong pagsimba dili kay iya lamang sa mga Katoliko. Ang paganong mga relihiyon nangatarongan sa samang paagi sulod sa kasiglohan. Pananglitan, sumala kang Lactantius, usa ka Amahan sa Simbahan sa ikaupat nga siglo, ang maong mga pagano moingon: “Dili kami mahadlok sa mga imahen mismo, apan sa mga linalang nga sumala sa ilang dagway sila gihulma, ug ngadto sa kang kansang mga ngalan sila gipahinungod.”
Nan, nagpasabot ba kini nga ang mga sugo sa Diyos bahin sa pagsimba ug mga idolo dili mapadapat sa ilang kahimtang? Maayo ba gayod ang maong pangatarongan sa dihang kini nagatinguha man sa paghimong walay pulos sa Pulong sa Diyos? Kon buot sabton, kon ang kinabag-an sa mga magsisimba ug idolo mangatarongan niining paagiha, nan alang kang kinsa man diay ang mga sugo?
Hinumdomi nga samtang ang Diyos naghatag kang Moises sa Napulo ka Sugo, ang mga Israelinhon nagpatindog sa usa ka bulawang baka ug nagyukbo niana. Ang mga tawo tingali wala mag-isip nga ang ilang gibuhat maoy idolatriya gayod. Sa ilang mga hunahuna, ang baka naghawas kang Jehova. (Exodo 32:4, 5) Apan ang Diyos nahimuot ba sa ilang gibuhat? Atong mabasa nga si Jehova sa maong panahon miingon kang Moises: “Lakaw, lumugsong ka, kay ang imong katawhan nga gidumala nimo aron makagawas sa yuta sa Ehipto naglihok nga madinaoton. Sila mitipas nga madali gikan sa dalan nga akong gisugo nga ilang pagalaktan. Sila nagbuhat ug tinunaw nga linilok sa usa ka baka alang sa ilang kaugalingon ug nagpadayon sa pagyukbo niini ug sa paghalad niini.”—Exodo 32:7, 8.
Ang laing pangutana nga takos sa pagtagad maoy kon kaha makataronganon ang pagpasidungog sa usa ka imahen. Ang Bibliya sa kanunay prangka bahin niining ulohana. Kini nag-ingon: “Ang maong mga tawo hungog kaayo sa pagkahibalo kon unsay ilang ginabuhat. Gipiyong nila ang ilang mga mata ug ilang mga kaisipan sa kamatuoran. Ang tagbuhat sa mga idolo wala makabaton sa kaalam o sa salabotan sa pag-ingon, ‘. . . Ania ako nagayukbo sa usa ka blokeng kahoy!’”—Isaias 44:18, 19, Today’s English Version.
Ang Imahen ba Makatabang sa mga Deboto Niini?
Usa ka Katolikong pari misulat: “Ang mga tawo nga nagbutang sa ilang pagsalig sa gahom luyo sa Itom nga Nasareno sa Quiapo tinong may labawng hinungdan sa ilang pagsalig kay niadtong nagsalig sa anting-anting nga sapatos sa kabayo o tiil sa koneho.”
Ang Bibliya, sa laing bahin, nag-ingon mahitungod sa maong mga imahen: “Kon adunay magaampo niini, kini dili makatubag o makaluwas kaniya gikan sa katalagman.” Si Jehova nga Diyos yanong nagsulti kanato nga “sila dili makabuhat kaninyo ug kaayohan.” (Isaias 46:7; Jeremias 10:5; TEV)
Walay duhaduha nga ang debotong mga Katoliko nga mosaka ibabaw sa usag usa sa paglaom nga makahikap sa Itom nga Nasareno “adunay kakugi alang sa Diyos,” apan kini “dili sumala sa tukmang kahibalo.” (Roma 10:2) Gidasig namo ang tanang ingon nga tawo sa pagbaton ug tukmang kahibalo pinaagi sa pagsusi sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya, sa ingon sagopon “ang matang sa pagsimba nga mahinlo ug walay-hugaw gikan sa panglantaw sa atong Diyos ug Amahan.”—Santiago 1:27.
[Mga hulagway sa panid 16]
Ang mga tawo manghugop aron ikapahid ang mga tualya ug mga panyo sa estatwa