Si Louis Pasteur—Kon Unsay Gipadayag sa Iyang Kalihokan

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA PRANSIYA

ANG kinabuhi ba mahimong motungha pinaagig spontaneous generation? Sa ika-19ng siglo, kana ang hunahuna sa pipila ka siyentipiko. Gibati nila nga ang kinabuhi mahimong motungha sa kaugalingon gikan sa way-kinabuhing materya, nga walay labot ang usa ka maglalalang.

Apan usa ka gabii sa tingpamulak sa Abril 1864, ang mamiminaw nga didto sa usa ka tigomanan sa Sorbonne University sa Paris may lahi nga nabatian. Sa mahanasong pagpahayag atubangan sa usa ka grupo sa mga pinadalang siyentipiko, malamposong gipanghimakak ni Louis Pasteur, punto por punto, ang teoriya sa spontaneous generation o pagtungha sa kinabuhi gikan sa way-kinabuhing materya.

Kining maong lektyur ug ang mga diskobre sa ulahi naghimo kaniyang “usa sa labing bantogang mga siyentipiko sa kalibotan,” sumala sa gipahayag sa The World Book Encyclopedia. Apan nganong kining tawhana nakahimog dakong impresyon sa mga tawo sa iyang panahon, ug sa unsang paagi siya nailado sa tibuok kalibotan? Sa unsang paagi kita karon nakabatog kaayohan gikan sa pipila sa iyang mga diskobre?

Unang Panukiduki

Si Louis Pasteur natawo sa 1822 sa gamayng lungsod sa Dôle, sa silangan sa Pransiya. Ang iyang amahan, usa ka magtitina ug panit, may mga tingusbawan alang sa iyang anak lalaki. Bisan pag mahiligon sa mga arte, ingon man may tinuod nga abilidad sa arte, si Louis nagtuon sa mga siyensiya. Nabatonan niya ang silid nga doctorate sa mga siyensiya sa edad nga 25.

Ang sayo niyang panukiduki maoy bahin sa tartaric acid, usa ka kemikal nga anaa sa linugdang sa mga baril sa bino. Ang mga resulta sa maong panukiduki gigamit sa ubang mga tigdukiduki pipila ka tuig sa ulahi aron mahimong pasikaranan sa modernong organikong kemistriya. Unya si Pasteur mibalhin ngadto sa pagtuon sa mga kemikal sa permentasyon.

Una pa sa panukiduki ni Pasteur, ang pagkanaay mga kemikal sa permentasyon sama sa yeast nasayran na. Apan gihunahunang kini sila maoy resulta sa permentasyon. Hinunoa, gipamatud-an ni Pasteur nga ang maong mga kemikal sa permentasyon maoy, dili resulta sa permentasyon, kondili maoy nagpahinabo niini. Gipakita niya nga ang matag tipo sa kemikal sa permentasyon nagpahinabog laing matang sa permentasyon. Ang taho nga iyang gipatik bahin niini niadtong 1857 giisip karong adlawa nga “ang sertipiko sa pagkatawo sa mikrobiolohiya.”

Sukad niadtong gutloa, ang iyang kalihokan ug mga diskobre mikusog. Tungod sa iyang dungog, ang mga tigbuhat ug suka sa Orléans miduaw kaniya aron pagsulbad sa ilang daghang teknikal nga mga suliran. Gipamatud-an ni Pasteur nga ang kemikal nga nakaingon sa pagkabalhin sa bino nga suka mao ang gitawag karon ug mikroorganismo, nga presente sa ibabaw sa likido. Pagkatapos sa iyang panukiduki, iyang gipahayag atubangan sa mga tighimog suka ug sa kadagkoan sa lungsod ang iyang bantogang “Pagtulon-an Bahin sa Suka nga Gikan sa Bino.”

“Pasteurization”

Ang panukiduki ni Pasteur sa permentasyon nakapaarang niya sa paghinapos nga kadaghanan sa mga suliran sa kontaminasyon o pagkadunot diha sa industriya sa pagkaon gipahinabo sa mga mikrobyo. Ang mga mikrobyo anaa sa hangin o sa mga sudlanan nga dili maayong pagkahugas. Misugyot si Pasteur nga ang pagkapan-os sa mga pagkaon pinaagi sa bakterya masanta pinaagi sa pagpauswag sa pagpanghinlo ug ang pagkapan-os sa likido masanta pinaagi sa pagmentinar sa temperaturang tali sa 50 ug 60 grado Celsius sulod sa pipila ka minutos. Kining metodoha unang gigamit diha sa bino aron masanta ang dili-normal nga permentasyon. Ang pangunang mga mikrobyo gipatay nga wala kaayo mag-usob sa lami o kahumot.

Kini nga proseso, nga gitawag ug pasteurization, nga gipapatentehan ni Pasteur, nag-usob pag-ayo sa industriya sa pagkaon. Karong adlawa ang maong teknik wala na gamita alang sa bino apan igo gihapon alang sa daghang produkto sama sa gatas o duga sa prutas. Hinuon, ang ubang mga metodo, sama sa esterilisasyon sa taas pa kaayong temperatura, magamit usab.

Ang laing dakong industriya nga nakapahimulos sa panukiduki ni Pasteur mao ang industriya sa serbesa. Sa maong panahon, ang mga Pranses may daghang suliran sa paggama ug sa kusog nga kompetisyong Aleman. Gihatagan ug dakong pagtagad ni Pasteur ang maong mga suliran ug gihatag ang daghang tambag ngadto sa mga tiggamag serbesa. Iyang gisugyot nga hatagan nilag pagtagad ang kalunsay sa lugas nga gamiton sa tiggamag serbesa ingon man ang katibuk-ang kahinlo sa hangin sa palibot. Dihadiha ang kalamposan, ug nakabaton siyag daghang patente human niadto.

Ang Kinabuhi Naggikan sa Kinabuhi

Sukad pa sa karaan, ang labing mahandurawong mga ideya gisugyot aron mapatin-aw ang pagtungha sa mga insekto, mga ulod, o ubang laing mga hayop diha sa nagkadugtang materya. Pananglitan, sa ika-17ng siglo, usa ka Belgianong kemiko nanghambog nga iyang napatungha ang ilaga pinaagi sa pagpasok ug bulingong blusa sa bangang may trigo!

Sa panahon ni Pasteur mainiton ang panaglantugi sa mga siyentipiko. Ang pagpakigharong sa mga tigpaluyo sa pagtungha sa kinabuhi gikan sa way-kinabuhing materya mahagiton kaayo. Apan ingong resulta sa iyang nakat-onan sa iyang pagdukiduki bahin sa permentasyon, si Pasteur masaligon. Mao nga gihimo niya ang mga eksperimento nga magtapos sa bug-os sa ideya sa pagtungha sa kinabuhi gikan sa way-kinabuhing materya.

Ang iyang eksperimento nga migamit ug gansaon-ug-liog nga mga botelya maoy usa sa iyang labing bantogan. Ang likidong sustansiya nga gipasagdan sa gawas diha sa way-taklob nga botelya daling nakontaminar sa mga kagaw. Bisan pa, dihang gipondo sa usa ka botelya nga ang tumoy pormag sama sa liog sa gansa, ang samang likidong sustansiya nagpabiling wala makontaminar. Nganong kadto ang nahitabo?

Yano ang katin-awan ni Pasteur: Sa pag-agi sa gansaon nga liog, ang bakterya sa hangin madeposito ibabaw sa botelya, busa ang hangin wala nay kagaw pag-abot niini sa likido. Ang mga kagaw nga motubo diha sa abling botelya wala motungha sa kaugalingon pinaagi sa likidong sustansiya kondili nadala sa hangin.

Sa pagpakita sa kahinungdanon sa hangin ingong magdadalag mga mikrobyo, si Pasteur miadto sa Mer de Glace, usa ka dakong bukid sa yelo sa French Alps. Sa altitud nga 6,000 ka tiil, gibuksan niya ang iyang selyadong mga botelya ug giladlad kana sa hangin. Sa 20 ka botelya, usa lamang ang nakontaminar. Unya miadto siya sa tiilan sa Jura nga Kabukiran ug gisubli ang samang eksperimento. Didto, sa ubos kaayong altitud, walo ka botelya ang nakontaminar. Sa ingon gipamatud-an niya nga tungod sa mas lunsay nga hangin sa mas taas nga altitud, menos ang risgo sa pagkontaminar.

Pinaagi sa maong mga eksperimento gipasundayag ni Pasteur nga makapatuo nga ang kinabuhi naggikan lamang sa kinabuhing naglungtad sa nangagi. Dili gayod kini motungha nga kinaugalingon.

Pagpukgo sa Mananakod nga Sakit

Sanglit gikinahanglan sa permentasyon ang presensiya sa mga mikrobyo, nangatarongan si Pasteur nga kana matuod usab sa mananakod nga mga sakit. Ang iyang mga pagsusi sa sakit sa ulod sa seda, usa ka seryosong sulirang ekonomikanhon alang sa mga tiggamag seda sa habagatan sa Pransiya, nagpamatuod nga husto siya. Sa pipila ra ka tuig, nadiskobrehan niya ang mga hinungdan sa duha ka sakit ug gisugyot ang estriktong mga metodo sa pagpilig himsog nga mga ulod sa seda. Kini magsanta sa mga epidemya.

Samtang nagtuon sa kolera sa manok, namatikdan ni Pasteur nga ang kultura sa kagaw nga pila ra ka bulan ang gidugayon wala makapasakit sa mga manok kondili nanalipod hinuon kanila batok sa sakit. Sa pagkamatuod, iyang nadiskobrehan nga siya makapaimyun kanila pinaagig naluya nga matang sa kagaw.

Si Pasteur dili maoy unang migamit sa bakuna. Ang Ingles nga si Edward Jenner nakagamit na niana una kaniya. Apan si Pasteur ang nag-una sa paggamit sa aktuwal nga maluyahong kagaw sa sakit inay sa paggamit sa kabanay nga mikrobyo. Milampos usab siya sa bakuna batok sa anthrax, usa ka mananakod nga sakit sa init-ug-dugong mga hayop, sama sa mga baka ug mga karnero.

Human niadto, siya nagpadayon sa pagpakigbugno sa iyang kataposan ug labing bantogang bugno, batok sa rabies. Bisan pag wala siya makaamgo niadto, sa pagpakigbugno sa rabies, si Pasteur nakiglabot sa usa ka natad nga lahi kaayo sa iya sa bakterya. Siya sa maong panahon nakiglabot sa mga virus, usa ka dominyo nga dili niya makita pinaagig mikroskopyo.

Sa Hulyo 6, 1885, ang usa ka inahan nagdala sa iyang nuybe-anyos nga batang lalaki ngadto sa laboratoryo ni Pasteur. Ang bata bag-o pang gipaak sa usa ka irong buang. Bisan pa sa pangaliyupo sa inahan, si Pasteur nagpanuko sa pagtabang sa bata. Siya dili doktor ug nameligrong maakusar ug supak-balaod nga pagpanambal. Lain pa, wala pa niya masulayi ang iyang mga paagi diha sa tawo. Bisan pa niana, iyang gihangyo ang iyang katabang, si Dr. Grancher, sa pagbakuna sa batang lalaki. Gihimo niya kadto, uban sa maayong mga resulta. Sa 350 ka tawo nga gitambalan sa walay usa ka tuig, usa lamang​—nga ulahi na kaayong gidala​—ang wala maluwas.

Kasamtangan, si Pasteur naghunahuna bahin sa kahinlo sa ospital. Ang hilanat human sa pagpanganak nagpahinabo sa pagkamatay sa daghang babaye kada tuig sa ospital sa panganak sa Paris. Si Pasteur misugyot sa mga teknik nga malibre sa kagaw ug estriktong panghinlo, ilabina sa mga kamot. Ang ulahing mga pagsusi sa Ingles nga siruhanong si Joseph Lister ug sa uban pa nagpamatuod sa katukma sa mga konklusyon ni Pasteur.

Bililhong Kalihokan

Namatay si Pasteur niadtong 1895. Apan ang iyang kalihokan maoy bililhon, ug kita nakabatog kaayohan gikan sa mga bahin niana bisan karong adlawa. Kanay hinungdan nga siya gitawag ug “manluluwas sa katawhan.” Ang iyang ngalan nalambigit gihapon sa mga bakuna ug mga paagi nga niana kasagarang siya ang giila nga imbentor.

Ang L’Institut Pasteur, usa ka institut nga gitukod sa Paris panahon sa pagkinabuhi ni Pasteur alang sa pagtambal sa rabies, karong adlawa maoy madungganon kaayong sentro alang sa pagtuon sa mananakod nga mga sakit. Nailhan kini ilabina tungod sa buhat niini bahin sa mga bakuna ug mga medisina​—ug ilabina gayod sukad sa 1983 sa dihang usa ka grupo sa mga siyentipiko niini, nga gipangunhan ni Propesor Luc Montagnier, maoy unang nag-ila sa virus nga AIDS.

Ang panaglantugi bahin sa pagtungha sa kinabuhi gikan sa way-kinabuhing materya, nga niana si Pasteur nalangkit ug migulang mananaog, dili lamang kay siyentipikanhong pagsupak. Kana labaw pa kay sa makaiikag nga puntong kahisgothisgotan sa pipila ka siyentipiko o sa mga tawong utokan. Kana labi pang dakog kahulogan​—naglangkit kana sa ebidensiyang may kalabotan sa kalungtaran sa Diyos.

Si François Dagognet, usa ka pilosopong Pranses nga nag-espesyalisar sa mga siyensiya, mipahayag nga ang kang Pasteur nga “mga kontra, ang mga materyalista ug mga ateyista, nagtuo nga sila makapamatuod nga ang usag-selula nga organismo mahimong moresulta gikan sa nagkadunot nga mga molekula. Nagtugot kadto kanila sa dili pagtuo sa kalungtaran sa Diyos. Bisan pa niana, kon bahin kang Pasteur, walay dalan gikan sa kamatayon paingon sa kinabuhi ang posible.”

Hangtod karong adlawa ang tanang ebidensiya gikan sa pag-eksperimento, kasaysayan, biolohiya, arkeolohiya, ug antropolohiya nagpadayon pagpadayag sa gipasundayag na ni Pasteur​—nga ang kinabuhi mahimong gikan lamang sa naglungtad nang kinabuhi, dili gikan sa way-kinabuhing materya. Ug ang ebidensiya nagpadayag usab sa tin-aw nga ang kinabuhi mosanay “sumala sa iyang matang,” sumala sa gipahayag sa asoy sa Bibliya sa Genesis. Ang mga anak sa kanunay maoy samang “matang,” o tipo, sa mga ginikanan.​—Genesis 1:11, 12, 20-25.

Busa, nasayran man o wala, pinaagi sa iyang kalihokan si Louis Pasteur mihatag ug lig-ong ebidensiya ug pamatuod batok sa teoriya sa ebolusyon ug dapig sa bug-os nga panginahanglan sa usa ka maglalalang aron ang kinabuhi motungha sa yuta. Ang iyang kalihokan nagpabanaag sa giila sa mapaubsanong salmista: “Hibaloi nga si Jehova maoy Diyos. Siya mao ang nagbuhat kanato, ug dili kita sa atong kaugalingon.”​—Salmo 100:3.

[Mga hulagway sa panid 25]

Ang aparato sa ibabaw gigamit sa pagpalunsay sa bino, nga nagpatay sa wala-kinahanglanang mga mikrobyo; gipasiugda kini sa dibuho sa ubos

[Hulagway sa panid 26]

Ang mga eksperimento ni Pasteur nagpanghimakak sa teoriya sa pagtungha sa kinabuhi gikan sa way-kinabuhing materya

[Picture Credit Line sa panid 24]

Tanang letrato sa mga panid 24-6: © Institut Pasteur