“Naandang Pagminyo” sa Ghana
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA GHANA
KAMINYOON—ginatos ka libo ang mosulod sa maong relasyon kada tuig sa tibuok kalibotan. Kasagarang magminyo sila sumala sa batasan sa pagminyo nga naglungtad sa dapit nga ilang gipuy-an.
Sa Ghana ang labing kasagarang paagi sa pagminyo mao ang gitawag ug naandang pagminyo. Nalangkit niini ang pagbayad sa pamilya sa pamanhonon ug bugay ngadto sa pamilya sa pangasaw-onon. Ang naandang pagminyo gisunod sa mga tawo sa kinadak-ang bahin sa Aprika ug sa mga dapit nga sama sa Hong Kong, Papua New Guinea, ug Kaislahang Solomon ingon man taliwala sa Goajiro nga mga Indian sa amihanan-sidlakang Colombia ug sa amihanan-kasadpang Venezuela, sa paghisgot lamang ug pipila.
Ang pagbayad ug bugay maoy usa ka batasan sa kapanahonan sa Bibliya. (Genesis 34:11, 12; 1 Samuel 18:25) Ang pagsabot sa karaang kapanahonan ug karong adlawa mao nga ang bugay maoy bayad ngadto sa mga ginikanan sa dalaga tungod sa pagkawala sa iyang mga serbisyo ug sa panahon, kusog, ug salapi nga gigasto sa iyang edukasyon ug pagkinabuhi sa wala pa maminyo.
Responsabilidad sa mga Ginikanan
Sa karaang panahon sa Ghana, ang pagpakigdeyt ug pagpakigtrato wala maglungtad taliwala sa mga batan-on. Ang mga ginikanan maoy nakigsabot sa kaminyoon sa ilang dagko nang mga anak human sa hago nga pagtuon sa minyoonong mga ulitawo ug mga dalaga sa komunidad. Ang pipila ka ginikanan sa Ghana nagbuhat gihapon niini.
Ang mga ginikanan sa ulitawo magpalandong sa mga butang sama sa personalidad sa dalaga; iyang dungog ug sa iyang pamilya; panulondong sakit nga tingali naglatay sa pamilya; ug sa kahimtang sa mga Saksi ni Jehova, ang iyang espirituwalidad. Kon tagbaw, ang mga ginikanan pormal nga moduol sa mga ginikanan sa dalaga ug mamalaye.
Ang mga ginikanan sa dalaga sa maong panahon magsusi sa kagikan sa ulitawo ug sa iyang pamilya. Gawas pa sa mga butang nga gihisgotan sa ibabaw, ilang hunahunaon ang katakos sa ulitawo sa pagbuhig asawa—siya ba nagtrabaho o walay trabaho? Kon tagbaw ang mga ginikanan sa dalaga, ilang pahibaloon ang mga ginikanan sa ulitawo, ug ang mga ginikanan magsabotsabot na bahin sa mga detalye sa kasal, human mouyon ang ulitawo ug ang dalaga niana.
Nganong ang pipila ka ginikanan maningamot pa gihapon sa pagpangitag mga kapikas alang sa ilang dagko nang mga anak? Usa ka babaye sa India kansang mga ginikanan maoy naghikay sa iyang kaminyoon miingon: “Sa unsang paagi ang usa ka batan-on mahimong may katakos sa paghimo nianang bug-at nga desisyon? Labi pang maayo nga itugyan kana ngadto niadtong kansang edad ug kasinatian magpatakos kanila sa pagkahibalo kon unsa ang labing maalamong pagpili.” Ang iyang mga komento nagpabanaag usab sa hunahuna sa daghang Aprikano.
Ugaling lang, ang kapanahonan nagakabalhin sa Ghana. Ang pagpakigdeyt ug pagpakigtrato nagakapopular. Sa usa ka nahiangayng bahin sa panagtrato, ang duruha magpahibalo sa mga ginikanan sa ilang mga tuyo. Human magsultihanay ang ilang mga ginikanan ug human nga ang mga ginikanan matagbaw nga maayo kana nga panagparis, ang mga pamilya mopadayon sa pormal nga seremonyas nga kasagarang nailhan sa lainlaing mga pinulongan sa Ghana ingong pagtuktok sa pultahan, ang pultahan sa kaminyoon.
Ang Pagtuktok-sa-Pultahan nga Seremonyas
Ang mga ginikanan sa duruha magpasidaan sa mga membro sa pamilya sa petsa ug tuyo sa panagtagbo. Ang terminong “mga membro sa pamilya” nagtumong sa gipadak-ang Aprikanhong pamilya nga naglakip sa mga uyoan, mga iyaan, mga ig-agaw, mga apohan sa duruha. Sa gitakdang adlaw, ang mga hawas gikan sa duha ka pamilya magtigom alang sa seremonyas. Ang presensiya sa pamanhonon dili ipugos. Ang mosunod maoy mubo kaayong bersiyon kon unsay nahitabo sa usa nianang pagtuktok-sa-pultahan nga seremonyas.
Hawas sa dalaga (HD): [Makigsulti sa mga hawas sa pamanhonon] Nasayod kami sa inyong katarongan sa pag-anhi, apan sumala sa nabatasan mangutana gihapon kami, Unsay inyong tuyo sa pag-anhi?
Hawas sa ulitawo (HU): Ang among anak lalaki nga si Kwasi milabay sa inyong balay ug nakakitag matahom nga bulak ug buot mananghid kaninyo nga iya kining kutloon.
HD: [Nagpakaaron-ingnong walay alamag] Walay bulak niining balaya. Mapamatud-an ninyo kini sa inyong kaugalingon.
HU: Ang among anak lalaki wala masayop. Kami nagtuo nga adunay matahom nga bulak niining balaya. Afi ang ngalan sa bulak.
HD: Usa man diay ka tawhanong bulak. Aw, dinhi nagpuyo si Afi.
HU: Buot namong tuktokon ang pultahan ug pangayoon ang kamot ni Afi diha sa kaminyoon alang sa among anak lalaki nga si Kwasi.
Ang pamilya sa ulitawo sa maong panahon magpagawas ug pipila ka butang, sama sa lainlaing mga ilimnon ug kuwarta. Depende sa tribo, adunay lainlaing mga kantidad ug mga butang nga ipagawas. Kining maong seremonyas maoy tumbastumbas sa estilo-Kasadpan nga pagsaad sa pagminyo, ug sa pipila ka kahimtang ang usa ka singsing sa pagkasinayoran gikinahanglan.
Sa maong panahon ang hawas sa pangasaw-onon mangutana kaniya atubangan sa tanang tumatan-aw kon ang mga butang nga gidala dawaton ba. Pinaagi sa iyang mauyonong tubag, ang tanang presente maoy mga saksi sa iyang kaandam nga makigminyo. Ang usa ka petsang kombenyente sa duha ka pamilya ang sabotan alang sa selebrasyon sa kasal. Ang mga ilimnon ug meryenda maoy magtapos sa seremonyas.
Ang Seremonyas sa Kasal
Ang gidaghanon sa mga tawo nga magtigom sa balay sa dalaga o sa balay sa usa ka piniling hawas alang sa pagbayad sa bugay, nga ang okasyon maoy bahin sa kasal, kasagaran mas daghan kay sa motambong sa pagtuktok-sa-pultahan nga seremonyas. Kini maoy tungod kay daghang higala ang presente sa maong panahon.
Ang atmospera maoy masadyaon. Ang mga ulitawo ug mga dalaga maikagon nga motan-aw kon unsay gidala alang sa pangasaw-onon. Apan ang malipayong atmospera madaot samtang ang pamilya sa pangasaw-onon moreklamo nga kulang ang mga butang nga gibugay. Ang pipila diha sa tumatan-aw kulbaan sa dihang ang pamilya sa pangasaw-onon morag dili mouyon. Ang tigpamaba sa pamanhonon sa kahanas mohangyo sa mabinationg konsiderasyon sa pamilya sa pangasaw-onon. Ang pagbati marelaks inigsugot sa pamilya sa dalaga. Ang atmospera mausob na usab. Karon kini masadyaon, ug idalit ang meryenda.
Aron sugdan ang seremonyas sa kasal, ang tigpamaba sa pangasaw-onon magpahilom sa panagkatigom ug mag-abiabi sa tanan. Pangutan-on niya ang mga hawas sa pamanhonon bahin sa ilang tuyo. Ang tigpamaba sa pamanhonon magpahayag sa katarongan sa ilang pag-anha, nga magpahinumdom sa katigoman nga ang pultahan natuktok na ug gihatag na ang pagtugot nga mosulod.
Ang tigpamaba sa matag pamilya dayon magpailaila sa suod nga mga membro sa pamilya ngadto sa katigoman, lakip ang usang naghatag sa dalaga ug permiso nga magminyo ingon man ang nagpaluyo sa ulitawo sa kaminyoon. Ang seremonyas magpadayon.
HD: [Nakigsulti sa mga hawas sa pamanhonon] Palihog ipagawas ang mga butang isip bugay nga among gipangayo.
Ang tigpamaba sa pangasaw-onon magpahayag sa mga butang nga gibugay aron ang tanan makapamatuod nga anaa kana sila. Kon ang mga hawas sa pamanhonon mobating gipasobrahan ang mga gipangayo sa pamilya sa pangasaw-onon, sa pribado ilang husayon ang suliran sa bisperas sa adlaw sa kasal. Bisan pa niana, ang pamilya sa pamanhonon moanha sa seremonyas nga andam nga mohangyo nga paus-osan ang bisan unsang mga pakapin kon ang pipila sa pamilya sa pangasaw-onon mahimong lisod. Bisan kon diin ang usa nagpuyo, ang pangunang bugay—kon taas o ubos—kinahanglang bayran sa bug-os.
Ang pipila ka pamilya mangayo ug mga butang sama sa mga ilimnon, mga sinina, mga kulentas, mga ariyos, ug ubang mga pahiyas sa babaye. Sa amihanang Ghana, ang bugay mahimong maglakip ug asin, mga lisong kola, guinea fowl, mga karnero, ug mga baka pa. Seguradong adunay salapi nga apil sa bugay.
Samtang magpadayon ang pagsabotsabot, ang pangasaw-onon dili moatubang apan anaa sa duol, nga magtan-aw. Ang presensiya sa pamanhonon dili pinugos. Busa, ang usa ka tawong nagpuyo ug layo makaawtorisar sa iyang mga ginikanan nga makigsabot sa kaminyoon alang kaniya. Hinuon, sa okasyong gibatbat dinhi, ang pamanhonon presente. Sa maong panahon turno na sa iyang pamilya nga may pangayoon.
HU: Amo nang natuman ang tanan nga gipangayo kanamo, apan wala pa namo makita ang among umagad-nga-babaye.
Ang seremonyas sa kasal dili bug-os nga seryosong butang; kini usa usab ka okasyon sa pagsadya. Ang pamilya sa dalaga sa maong panahon mosanong sa gipangayo sa pamilya sa ulitawo nga makita ang pangasaw-onon.
HD: Gipanghinaot namo nga ania ang pangasaw-onon. Ikasubo, siya atua sa laing nasod ug kami walay mga pasaporte o mga bisa aron makabiyahe sa pagdalag balik kaniya dinhi.
Nasayod ang tanan kon unsay kahulogan niana. Dihadiha, ang pamilya sa pamanhonon motanyag sa usa ka kantidad sa salapi—bisan unsang kantidad nga maabot sa pamanhonon—ug dihadiha! ang gihanduraw nga mga pasaporte ug mga bisa andam na. Ug ang pangasaw-onon nahibalik gikan sa iyang biyahe kono!
Sa pagdugang sa kalingawan, ang pipila ka tribo maghikay nga ang pipila ka higala sa pangasaw-onon magpakaaron-ingnon nga mao siya. Ang matag tigpakaaron-ingnon bug-os isalikway sa panon sa katawhan hangtod nga, taliwala sa masipang pakpak, ang tinuod nga pangasaw-onon ipadayag. Unya imbitahon siya sa iyang tigpamaba nga motan-aw sa lainlaing mga butang sa iyang bugay. Pangutan-on siya kon ang gidala sa pamanhonon dawaton ba. Adunay kahilom samtang ang tanan magpaabot nga maikagon sa tubag. Ang pipila ka dalaga maulawon ug ang uban maisogon, apan ang tubag pihong oo, nga sundan ug masipang pakpak.
Kon anaa ang pamanhonon, ang pamilya sa pangasaw-onon mohangyo nga makaila kaniya. Ang kalingawan magpadayong way-bugto kon nahikay nga usa sa iyang mga higala magpakaaron-ingnon nga mao siya. Uban ang barog nga morag si kinsa, ang iyang higala motindog, apan siya dihadiha dili uyonan.
Ang mga ginikanan sa pangasaw-onon mohangyo nga motan-aw sa ilang umagad-nga-lalaki. Ang tinuod nga pamanhonon motindog sa maong panahon, nga magpakaylap sa malipayong mga pahiyom. Ang pamilya sa pangasaw-onon motugot nga siya moduyog sa iyang bana, kinsa magbutang ug singsing sa iyang tudlo kon ang usa ka singsing gikondisyon ingong bahin sa bugay. Ang singsing maoy bag-ong butang nga gikan sa Kasadpan. Ang babaye, sa baylo, magbutang sa usa ka singsing sa iyang tudlo. Ang mga pahalipay ug kangaya mopuno sa palibot. Alang sa kasayon ug pagdaginot, ang pipila karon magtapo sa pagtuktok-sa-pultahan nga seremonyas ug ang kasal sa samang adlaw.
Ang eksperyensiyadong mga membro sa duruha ka pamilya ug ang uban sa maong panahon maghatag sa mga bag-ong kinasal ug tambag kon unsaon nila pagpalampos sa ilang kaminyoon hangtod nga bulagon sila sa kamatayon. Sa pagtapos nga malipayon sa adlaw, idulot ang mga meryenda.
Nahuman na ang seremonyas sa kasal! Sa Ghana, sukad nianang adlawa, ang duruha isipon sa komunidad nga legal nga pagkaminyo. Kon tungod sa usa ka hinungdan bisan kinsa sa pangunang mga membro sa pamilya sa dalaga dili makatambong sa seremonyas, ang pipila sa mga ilimnong gidalit ipadala kanila sa pagpamatuod sa pagkakompleto sa seremonyas sa kasal. Kon ang pangasaw-onon ug pamanhonon maoy mga Saksi ni Jehova, nan ang mga Saksi sa pipila ka kaso maghikay nga ipahayag ang usa ka pakigpulong sa Bibliya, nga may diyutayng mga meryenda human niana.
Sa Ghana ang pipila ka parisan adunay estilo-Kasadpang seremonyas sa kasal, nga gitawag dinhi ug sibil nga kasal, o kasal sumala sa ordinansiya. Kini mahimong himoon nga duna o walay pagtugot sa ginikanan basta ang parisan anaa sa legal nga pangedaron. Sa naandang kasal ang pagtugot sa ginikanan maoy usa ka kinahanglanon.
Sa sibil nga kasal ang parisan mohimog mga panaad sa kaminyoon. Apan walay mga panaad diha sa naandang mga kasal. Ang Estado nagbaod nga irehistro ang tanang naandang mga kasal, ug ang mga Saksi ni Jehova nagsunod niana. (Roma 13:1) Dayon ang sertipiko sa rehistro iisyu.
Sukad sa karaang mga panahon hangtod nga ang Gold Coast, nga karon Ghana, nahimong usa ka Britanikong kolonya, ang naandang kaminyoon mao ang bugtong paagi sa kasal sa nasod. Unya ang Britaniko nagpailaila sa estilo-Kasadpang kasal alang sa ilang mga lungsoranon nga nagpuyo dinhi. Ang mga nitibo niining nasora gitugotan usab sa paghimo niining matanga sa kasal, ug sa daghang tuig na karon, ang estilo-Kasadpang kasal ug naandang kasal dungan nga naglungtad. Sa Ghana ang duruha legal nga giila, busa dinawat sa mga Saksi ni Jehova. Anaa ra sa tagsatagsa sa pagpili kon unsang matanga ang ilang gusto.
Sa pipila ka nasod sa Aprika, ang naandang mga kasal kinahanglang irehistro una pa maisip ang mga parisan nga legal nga pagkaminyo. Hinunoa, sa Ghana ang naandang kasal sumala sa gibatbat sa itaas maoy legal bisag wala marehistro, kay ang mga parisan giisip nga legal nga pagkaminyo sa dihang makompleto ang naandang kasal. Sa ulahi, ang naandang kasal irehistro aron lang marekord.
Ang kaminyoon sa pagkatinuod maoy mahigugmaong gasa sa Diyos ngadto sa katawhan, usa ka linaing gasa nga wala gani ihatag sa mga manulonda. (Lucas 20:34-36) Usa kini ka bililhong relasyon nga takos patunhayon alang sa himaya sa Tagmugna niini, si Jehova nga Diyos.
[Hulagway sa panid 23]
Nag-ilisay pagsul-ot sa mga singsing