Ang Ingles nga Repormasyon—Usa ka Panahon sa Kausaban

“Usa kini ka kalibotan nga nagkinabuhi taliwala sa kausaban ug pagtulotimbang-pag-usab.”

INGON niana ang paghubit ni J. J. Scarisbrick sa ika-16-siglong Inglaterra diha sa iyang biograpiyang Henry VIII. Ang relihiyosong mga kagubot sa Uropa nag-amot sa pagtuo sa uban nga ang ortodoksong relihiyon nanginahanglan ug reporma.

Ang kontrobersiyal nga mga pagtulon-an ni Martin Luther nakakuhag mga tigpaluyo sa Inglaterra. Ug sugod sa hinapos sa ika-14ng siglo, ang mga Lollard, nga madasigong mga magwawali ug mga manlalaban sa Bibliya, nakaantos ug nagpakaylap sa ilang mga pagtulon-an sa tibuok Inglaterra.

Pagka-1526, ang mga kopya sa Iningles nga hubad sa Gregong Kasulatan ni William Tyndale nakaabot sa Inglaterra, bisan pa sa mga paningkamot sa gamhanang mga kaaway nga pugngan ang pag-apod-apod niini. Ang tradisyonal nga mga pagtulon-an sa Katoliko sama sa purgatoryo, literal nga pagkausab sa tinapay ug bino ngadto sa lawas ug dugo ni Kristo, ug di-pagminyo sa pari giyagyag ingong walay Biblikanhong pagpaluyo.

Apan ang krisis sa panimalaynong mga kahimtang sa hari maoy nakaaghat sa Ingles nga Repormasyon. Si Henry VIII nagtinguha nga diborsiyohan ang iyang Katolikong asawa nga si Catherine sa Aragon tungod kay gusto niya ug usa ka lalaking manununod sa trono. Ang tanang unom ka anak nga gihimugso ni Catherine kang Henry namatay pagkatawo o namatay samtang masuso, gawas sa usa, nga anak babayeng gihinganlan ug Mary. Dugang pa, si Henry nadani sa batan-on, masadyaong si Anne Boleyn ug nagtinguha nga pangasaw-on siya.

Wala tuyoa, ang may katakos ug gamhanang kadapig ni Henry, si kardinal Thomas Wolsey, naghatag ug dugang nga pagdasig sa Repormasyon. Sukad sa pagsugod sa paggahom ni Henry niadtong 1509, si Wolsey anam-anam nga nakabaton ug gahom ug bahandi. Ngadtongadto ang iyang impluwensiya ikaduha lamang sa hari mismo. Apan dili popular si Wolsey tungod kay hariharion siya ug nagpataas sa mga buhis. Dugang pa, morag gibati niya nga dili siya ilalom sa mga balaod sa iyang kaugalingong iglesya, tungod kay aduna siyay duha ka anak sa gawas.

Giplano sa mga hamili ang pagkapukan ni Wolsey, nga nabug-os sa dihang napakyas siyang ipahinabo ang diborsiyo nga buot gayod kaayo ni Henry. Nga gihukasan sa iyang mga katungdanan, namatay si Wolsey sa 1530, sa dihang hapit na unta siyang moatubang sa hari tungod sa mga sumbong nga pagbudhi sa nasod.

Mikusog ang batok-klerigong espiritu sa Inglaterra. Ang historyano nga si Scarisbrick nagsulat nga “gipangatarongan nga ang Iglesya kinahanglan ug bug-os gayod nga paghinlo, nga ang katilingban dili na makapas-an niining gastoso nga palas-anon, kining dako kaayong institusyon nga naggamit ug daghan kaayong tawo, nagpugong sa daghan kaayong bahandi, nagkuha ug dako kaayo ug naghatag ug gamay kaayo . . . , ug nga ang pagpagawas ug Ingles nga kuwarta ngadto sa Roma . . . nagdaot sa ekonomiya [sa Inglaterra].”

Ang Panahon ni Cromwell

Ngadtongadto, ang mga suliran sa kaminyoon ni Henry “nasulbad” sa tabang sa iyang pangulong tigtambag nga si Thomas Cromwell ug sa bag-ong Arsobispo sa Canterbury, si Thomas Cranmer. Ang Ingles nga iglesya mibulag sa iglesya sa Roma, ug ang hari nahimong pangulo sa Ingles nga iglesya. Ginulo ni Cranmer ang kaminyoon ni Henry kang Catherine niadtong 1533. Nianang tungora naminyo na si Henry kang Anne Boleyn, nga nagmabdos na. Kining pagkahigawas gikan sa awtoridad sa papa dunay dagko kaayong mga epekto.

Gihatagan si Cromwell ug way-limite nga awtoridad diha sa iglesya ug ang hari lamang ang gipasakopan. Sa anam-anam, gipangguba ang mga monasteryo ug ang mga propiedad niini gihatag ngadto sa Monarkiya, nga nagtagana sa gikinahanglan kaayong buhis. Dugang pa, si Cromwell nagdulag usa ka hinungdanong papel diha sa pag-imprenta ug pag-apod-apod sa Bibliya sa Iningles, ingon sa gisulat ni A. G. Dickens sa iyang libro nga The English Reformation: “Ang politikanhong inisyatibo, ang pagplano sa pagpatik, pagtaganag salapi, ang pagpit-os nga ipugos ang Bantogang Bibliya diha sa Ingles nga Iglesya, kini nagsumikad sa administratibong luyoluyo sa hari nga si Thomas Cromwell.”

Samtang ang Bibliya mas dali nang mabasa sa mga tawo, kini dunay dako kaayong epekto sa tinamdan sa mga tawo sa ortodoksong relihiyon. Si Dickens nagsulat: “Ang tim-os nga pagkayano nga nagtimaan sa mga kinabuhi ni Jesu-Kristo ug sa Apostoles dako kaayog kalahian sa dakong binalaod ug mapugsanong sistema sa gobyerno, sa dakong bahandi ug sa nindot kaayong arkitektural nga mga tinukod sa ulahing edad-media ug Renaissance nga Iglesya.”

Si Henry nagpahayag ug interes sa pipila ka relihiyosong mga reporma, apan ang iyang mga polisa kasagarang gidiktahan sa politikanhong bentaha inay kay sa lig-ong relihiyosong pagtuo. Nasayod siya pag-ayo sa duha ka magkaatbang nga grupo sa korte, kadtong dapig sa reporma ug kadtong gustong huptan ang tradisyonal nga relihiyon, ang mga konserbatibo. Aron mapadayon ang pagkontrolar, sa kahanite iyang isabong ang usa ka grupo batok sa lain.

Pagka-1540 ang bulawanong panahon sa reporma temporaryong nahunong tungod sa pagkapukan ni Cromwell. Ang iyang konserbatibong mga kaaway nagkombinse kang Henry nga siya traydor ug erehes, ug gipatay siya nga walay husay.

Sa dugaydugayng panahon, ang mga konserbatibo morag maoy dunay pagkontrolar. Apan wala sila makapahunong sa reporma nga nakasugod na. Bisan pa niana, ang Repormasyon wala magtuman sa saad niini. Ang mga Protestanteng Tigreporma napakyas sa pag-ibot sa daghang bakak nga mga pagtulon-an sa mga tawo ug mga tradisyon nga nagpahugaw sa tinuohan sa Romano Katoliko.

Sa dihang gipakaslan ni Henry ang iyang ikaunom ug kataposang asawa, si Catherine Parr, niadtong 1543, kadtong dapig sa reporma nadasig. Nagpakita siyag dakong interes sa bag-ong relihiyosong mga pagtulon-an. Apan ang mga konserbatibo dili andam nga mohunong nga walay pagpakig-away. Ang ilang pagkamalalangon ug mga panglimbong sa korte magalangkit sa bag-ong rayna diha sa usa ka grabeng pagpakig-away alang sa iyang kinabuhi. Kini pagahisgotan sa umaabot nga isyu sa Pagmata!

[Hulagway sa panid 26]

Henry VIII ug Anne Boleyn

[Hulagway sa panid 26]

Catherine sa Aragon

[Hulagway sa panid 26]

William Tyndale

[Hulagway sa panid 26]

Thomas Cromwell

[Hulagway sa panid 26]

Thomas Cranmer

[Hulagway sa panid 26]

Thomas Wolsey

[Picture Credit Line sa panid 27]

Thomas Wolsey: Gikan sa librong The Story of Liberty, 1878; eskudo, disenyo sa likod, ug Haring Henry VIII uban ni Anne Boleyn: Gikan sa librong The Library of Historic Characters and Famous Events, Vol. VII, 1895; Catherine sa Aragon, Thomas Cranmer, ug Thomas Cromwell: Gikan sa librong Heroes of the Reformation, 1904