Pagpaniid sa Kalibotan
Naluwas nga mga Libro
Milyonmilyon ka libro ang daan na kaayo, nadaot, o naapektohan sa polusyon. Sa Alemanya lamang, mga 60 milyones ka tomo nga nangadaot dili na ipagamit, nag-ingon ang mantalaang Leipziger Volkszeitung. Ang de-mano nga pagpasig-uli maoy dugay kaayo nga proseso. “Sa panahon nga usa ka libro ang de-manong mapasig-uli, upat o lima pang uban ang madaot,” matod ni Dr. W. Wächter, teknikal nga direktor sa Sentro Alang sa Pagtipig sa Libro, sa Leipzig. Ang sentro nagtumong sa pagtagad sa paghimog mga makina nga mopasig-uli sa mga libro sa dinaghang paagi. Ang usa mao ang deacidifier, o tigkuhag asido gikan sa mga libro, nga makapasig-ulig 100,000 ka libro kada tuig sa tagsa-ka-turno nga pagpaandar. Adunay paper-splitting usab nga makina nga mopalig-on sa matag panid pinaagi sa pagbulag sa atubangan nga bahin gikan sa likod nga bahin ug pagsuksok sa tunga ug hilabihan ka nipis lig-on kaayong papel. Makapalig-on kinig 2,000 ka panid kada adlaw, itandi sa 100 ngadto 200 ka panid kada adlaw sa de-manong paagi—ug makadaginot ug 94 porsiyento kada panid. Dili lamang ang mga librarya ug mga tipiganan sa mga dokumento kondili ang pribadong mga tawo usab ang nagdala sa ilang mga libro ngadto sa sentro aron ayohon.
Mga Tyunik Alang sa mga Peregrino
Ang mga turistang nagduaw sa balaang mga dapit sa Katoliko didto sa Italya sagad dili pasudlon tungod kay sila moadto, ilabina panahon sa mainit nga mga bulan sa ting-init, nga nagsul-ob ug mga T-shirt ug mga short. Karon sila makasulod na sa pipila ka dapit kon sila magsul-ob ug “Tyunik sa mga Peregrino,” usa ka taman-tuhod ang gitas-on, dalagdalag-ug-kolor nga kapa. Ang kapa nga magamit sa bisan haing sekso, nga mabatonan sa usa lang ka sukod, ginabaligya na sa Venice ug Roma. Didto sa Roma gidugangan kini sa disenyong eskudo de armas sa papa ug sa mga pulong “Jubilee 2000.” Apan kini ba nga mga tyunik magamit diha sa tanang simbahang Katoliko? Bisan tuod dalawaton kini sa Tribunal sa Venice, ang pipila ka lalaking mga turista nga nagduaw sa St. Peter’s Basilica wala pasudla bisan pag sila mipalit ug nagsul-ob sa tyunik. “Ang mga kawani sa Santa Sede nag-isip sa besti nga angayan lamang sa kababayen-an,” nagpatin-aw ang Italyanhong mantalaang Corriere della Sera. “Ang mga lalaki wala pasudla—ang way-tabon nga mga bitiis giisip nga ‘malaw-ay.’”
Mga Relasyon Uban sa Gisagop nga Kabataan
Ang mga ginikanang nagplano sa pagsagop ug bata usahay dili realistikanhon ug pagdahom sa relasyon—naghunahuna nga ang bata kanunay rang buotan ug nga ang mga kalisdanan dali rang mabuntog ug masabtan. Apan dili ingon niana kanunay ang kahimtang, nagtaho ang Brazilianhong mantalaang O Estado de S. Paulo. Matod sa sikologong si Heloísa Marton: “Sa katibuk-an, ang mga ginikanan dili andam sa pagdumala sa mga kahimtang sa panag-away.” Tino usab nga makalitan ang “mga magtiayon kinsa nagdahom nga ang bata kanunayng magmapasalamaton,” nag-ingon si Propesor Miriam Debieux Rosa, sa São Paulo University. Walay usa ang magmalipayon sa tanang higayon, siya nagpunting, nga midugang: “Sagad nga ipasangil sa mga ginikanan ang mga kalisdanan ngadto sa pagkadili-kadugo, nga dili tinuod.” Mahitungod sa kinahanglang ipakita sa mga ginikanan nga pagmahal ug gugma sa sinagop nga bata, siya nag-ingon: “Ang paghatag ug materyal nga tabang o pag-atiman sa kahimsog sa panglawas dili igo.” Ang usa ka emosyonal nga relasyon uban sa bata kinahanglanon usab.
Sayon Kuhaong Balhibo sa Karnero
Sa unsang paagi makuha ang balhibo sa karnero nga walay kapit-os ug mga samad nga dala sa naandang pag-arol? Sa Australia gihimo kini pinaagi sa pag-indiyeksiyon sa karnero ug protina nga kinaiyanhon nang makita diha sa kaugatan sa mga mananap. Ang gipausbaw nga sukod sa protina magpabilin sulod sa 24 oras ug magpaluya sa koneksiyon tali sa balhibo ug sa panit. Dayon ang balhibo matangtang nga tibuok, ug mosugod na usab ang balhibo sa pagtubo. Ang kada mananap sul-oban ug pukot aron masalo ang balhibo niini, nga matangtang sulod sa usa ka semana. Kini nga proseso nagpauswag sa kalidad sa balhibo ug wala na magkinahanglag ikaduhang pagputol. Makatabang usab kini sa pagpakunhod sa mga kuto ug sakit sa panit, nga dili na mogamit sa mga kemikal, ug dili na kaayo makapapit-os sa karnero. Ang panginahanglan alang niining bag-ong paagi sa pag-arol nagkausbaw sa Australia, nagtaho ang The Sunday Times sa London, apan kini dili tingali magamit kaayo sa kayutaan sama sa Britanya, diin ang klima angayng tagdon kon mag-arol. Ang kalit nga pag-us-os sa temperatura human sa pag-indiyeksiyon sa protina mohimo sa panon sa karnero nga tugnawon sa dihang matangtang na ang balhibo, matod sa tigpamaba sa industriya.
Nagakatunawng mga Bukid sa Yelo Nagpatunghag Dugang mga Sorpresa
Ang mga bukid nga yelo nagpadayon sa pagpatunghag mga sorpresa samtang nagakatunaw kini tungod sa nag-anam ka init nga mga temperatura. Sa 1991, didto sa utlanan sa Austria ug Italya, ang pagkatunaw sa karaang yelo nagpadayag sa nagbagtok nga lawas sa mangangayam sa panahong wala pa isulat ang kasaysayan. Panahon sa Agosto 1998, aron makuha ang uban pang kaplag—mga patayng lawas sa mga sundalo ug wala makabutong mga granada ug mga bala sa kanyon—ang mga awtoridad sa amihanang Italya kinahanglang modeklarar sa pipila ka luna sa bukid nga dili-pasudlan. Ang tanang butang nga pinetsahan balik pa sa unang gubat sa kalibotan, sa dihang ang luna mao ang dapit sa mabangis nga panag-away tali sa Italyano ug Austrianong mga tropa. Panahon sa pagpanghinlo, “tanang molupyo, ug ilabina ang mga turista ug mga tigbaktas, gipasidan-an nga mag-amping pag-ayo” ug ikonsulta sa mga awtoridad ang mga ruta, matod sa Italyanhong mantalaang Corriere della Sera, tungod kay anaa “kanunay ang kapeligrohan sa mga pagbuto.” Kadaghanan sa materyal peligroso kaayo ug padayon nga nagpatay o seryosong nagdaot sa mga tawong makakaplag niini.
Bantok Kaayo nga Yuta
Katloan ka milyong ektaryang yuta sa Uropa ang “bug-os nga nadaot tungod sa pagbantok kaayo sa yuta,” nagtaho ang magasing New Scientist. Ang panukiduki nga gihimo sa Kiel University sa Alemanya nagpadayag nga sa dihang ang bug-at nga mga traktora, nga may gibug-atong puwersa nga lima ka tonelada sa kada ligid, moagig unom ka beses latas sa usa ka uma, ang gidaghanon sa gagmay way-dugokang kahayopan sama sa mga arachnid ug mga wati mikunhod ug abot sa 80 porsiyento sa giladmong mga usa ka metro. Kining gagmayng mga linalang nagtabang sa yuta nga magpabiling tabunok, busa sa dihang mamatay kini, ang mga abot mokunhod usab. Ang mga gamot sa tanom dili makadulot sa nabantok kaayong ilalom nga yuta, ug sa ingon ang mga tanom madaot sa mamalang panahon. Ang ulan dili makasuhop; sa kasukwahi, kini modagayday sa ibabaw, nga nagkankan sa ibabawng yuta. Ang regular nga pagdaro sa pagkatinuod nagpasamot sa problema, nga naghimo sa kabug-at nga moabot ngadto sa ilalom nga mga bahin. Ang Aleman nga mga siyentipiko nag-angkon nga pinaagi sa paghimog mabaw nga pagtikad, nga magdaro sa ibabawng yuta sa giladmong walo ka sentimetros lamang, ang kadaot nganha sa yuta makunhorag un-tersiya.
Nabug-atan sa Hilabihan ka Daghang Mensahe
“Ang mga himan sa komunikasyon nga gipaposible sa teknolohiya karong panahona nagtultol ngadto sa usa ka bag-ong kapeligrohan sa panglawas diha sa trabahoan: kapit-os nga gipahinabo sa mensahe,” nag-ingon ang Computing Canada, usa ka mantalaan maylabot sa pagdumala sa impormasyon ug teknolohiya. Ang di pa dugayng surbi maylabot sa komunikasyon sa trabahoan, nga gidumala sa base-sa-Stamford, Connecticut nga Pitney Bowes Inc., nakadiskobre nga ang aberids nga mamumuo sa opisina mopadala o modawat ug “gibanabanang 190 ka mensahe kada adlaw sa nagkadaiyang paagi,” sama sa voice mail, telepono, fax, pager, beeper, ug E-mail. “Ang kahulogan niana,” nag-ingon ang mantalaan, “mao nga ang trabaho karon, sa usa ka sukod, giumol na sa panginahanglan nga mosanong sa mga mensahe, nga nagtultol sa nagkadugang nga mga pagbati sa kapit-os ug pagkanabug-atan.” Ang kadaghanang mamumuo gustog mas direktang kontak nga personal o diha sa telepono, nakakaplag ang pagtuon. Ang mga tigdukiduki nagrekomendar nga “ang tanang empleyado hatagag giya bahin sa dalawatong paggamit sa ilang mga himan sa komunikasyon—ug kon unsaon kini paggamit sa hustong paagi” ug sa ingon magpakunhod sa kabug-at sa hilabihan ka daghang mensahe.
Dugang Impormasyon Bahin sa Kabuangan sa Pagpanabako
Ang di pa dugayng pagtuon didto sa Netherlands nag-ingon nga “ang pagpanabako dugang nagpasamot sa risgo nga makabaton sa sakit nga pagkanalisoan sa pangisip ug Alzheimer’s disease,” nagtaho ang International Herald Tribune. Ang pagtuon sa 6,870 ka tawong kapin sa 55 anyos ang edad nagpadayag nga ang mga hinabako maoy 2.3 ka pilo nga may kalagmitang makabatog Alzheimer’s kay sa mga naglikayng manabako sa tibuok nilang kinabuhi. Ang kapeligrohan alang niadtong mihunong sa pagpanabako taastaas lang ug gamay kay sa mga tawong wala gayod manabako. Ang Alzheimer’s disease, nga naglangkit sa anam-anam nga pagkadaot sa mga selula sa utok, mao “ang labing komong matang sa pagkanalisoan sa pangisip.”
Lisod Kaayong Badbaron
“Usa ka Nobel nga ganti ang mahimong nagpaabot sa tawong makabadbad sa gisulat sa katawhan sa Indus,” nag-ingon ang magasing India Today. “Lakip sa mga Etruskanhon sa Italya, mao kini ang kataposang sinulat sa Panahon sa Bronse nga badbaronon pa.” Usa ka katarongan mao nga wala pay duhay-pinulongan karaang butang ang nakaplagan nga makatabang sa pagbadbad sa kodigo. Ang Ehiptohanon nga mga hieroglyphic nabadbad human makaplagi sa mga sakop ni Napoleon ang Rosetta Stone, nga may kinulit nga gitala sa hieroglyphic, naandan nga pinulongang Ehiptohanon, ug Grego. Ang sinulat diha sa cuneiform sa Sumer nasabtan sa dihang nadiskobrehan ni Henry Rawlinson ang Behistun Inscription, nga naundan sa mga timaan nga iyang gikinahanglan sa pagbadbad niini. Hangtod karon, halos walay natino maylabot sa sinulat sa mga tawong Indus gawas nga sila misulat gikan sa tuo pawala—nga gipakita sa sinulatan—ug nga ang sinulat tingali pinasikad diha sa mga silaba. Ang sinulat, nga halos gilangkoban sa mga glyph, adunay mga 419 ka karakter.