Pagpaniid sa Kalibotan
Personal nga mga Pagduaw—Kinaraan?
Nganong ang paaging-Amerikano nga pag-ebanghelyo sa telebisyon wala gayod maugmad sa Hapon? Si Gn. Kenji Ishii sa Agency for Cultural Affairs miingon sa Pagmata! nga ang mga brodkaster sa Hapon wala magtugot ug mga programang nagapangayog kuwarta o nagapakaylap ug dili-siyentipikanhong mga pagtulon-an sa kahanginan. Apan, ang relihiyosong mga organisasyon nakakitag mga paagi aron makalusot sa maong mga restriksiyon. Daghan ang nagasalig sa mga video, mga komunikasyon pinaagi sa satelayt, mga sistema sa kompiyuter, ug mga makinang fax sa pagpakaylap sa ilang pagtuo. Alang sa pipila, ang maong ministeryo pinaagig teknolohiya nakalupig sa personal nga mga pagduaw nga gigamit sa mga magwawali sa panahon sa Bibliya ug gigamit sa mga Saksi ni Jehova nga dako kaayog kalamposan karong adlawa sa Hapon. “Among naamgohan nga ang paghimog personal nga mga pagduaw, nga maoy atong tradisyonal misyonaryong paagi, kinaraan na,” miingon ang opisyal sa publisidad sa sayis-milyones ka membro sa Buddhistang organisasyon. “Gihimong negosyo niini ang relihiyon,” miingon si Gn. Ishii mahitungod sa paggamit sa makinang fax nga nagtanyag ug mga pag-ampo. “Ang relihiyosong mga pundok opurtunista kaayo sa uso sa panahon.”
Mga Biyahe Aron sa Paghulog sa Gisamkon
Ang mga balaod maoy sama ka dili malamposon sa relihiyon sa pagsumpo sa mangilngig nga bul-og sa aborsiyon. Sa 1989 gipasa ang usa ka balaod sa Republika sa Ireland nga nagdili sa pagpatik ug impormasyon kon unsaon ug asa magpaaborsiyon; ang mga magasin, pananglitan, napugos sa dili pagdawat sa mga paanunsiyo alang sa mga klinika sa aborsiyon. Bisan pa, dugang ug dugang mga babayeng taga Ireland mobiyahe ngadto sa Inglaterra ug Wales aron ipahulog ang mga batang gisabak. Sumala sa Irish Times sa Dublin, 981 ka babaye ang mibiyahe sa unang tulo ka bulan sa 1989. Sa mao gihapong yugto sa 1990, ang numero misaka sa 1,027. Diha sa gimandoan sa Britanya nga Amihanang Ireland, ang balaod sa 1967 nga nagtugot ug mga aborsiyon sa Inglaterra dili aplikado, busa itudlo sa Ulster Pregnancy Association ang libolibong kababayen-an sa usa ka tuig ngadto sa mga klinika sa aborsiyon sa Britanya.
Mga Espada nga Mahimong Punta sa Darro—Sa Unsang Paagi?
“Ang problema mao, unsaon man nimo sa paglaglag sa usa ka kasangkapan nga ilabinang gidesinyo nga dili madaot?” nangutana ang The Wall Street Journal. Nahiuyon sa kasabotan sa paglimiti sa mga hinagiban, giatubang sa Unyong Sobyet ang buluhaton sa pagdispatsar sa duolag 40,000 ka tangke-de-guerra. Ang gisugyot nga mga solusyon sa pagguba sa mga tangke-de-guerra nag-apil sa pagtangtang sa mga bomba nga gibutang diha niana, ihagbong kini gikan sa taas aron magguba, ug ilabay kini—walay asiete, pintal, ug hydrolikong pluwido—sa dagat. Gipalandong usab ang ideya sa paghimo niini alang sa kagamitang sibilyan sama sa dagkong mga traktora ug mga makina sa sunog, apan ang maong “hinay-modagan, kusog mokaog asiete nga higante natino nga dili praktikal. Ang giuyonan kaayo nga plano mao ang pagtukod ug mga hudno nga motunaw sa mga tangke-de-guerra ug gamiton ang mabiling asiro. Sanglit ugmaron pa man ang maong teknolohiya, ang taas puno sa karga nga tren sa mga tangke-de-guerra gipadala sa “sidlakan sa kabukiran sa Ural ngadto sa mga dipo nga dili maabot sa orasan sa kasabotan ug sa mga kinahanglanon niini nga gub-on ug ipabuto ang mga tangke-de-guerra.”
Naghinobrang Delana
Ang mga ransero sa karnero sa Australia, nga nagsuplay sa 70 porsiento sa delana nga gigamit sa sapot sa kalibotan, kalit nakakaplag nga nanobra ang ilang mga karnero. Mga 20 ka milyon, nagtaho ang Sunday Correspondent sa London, Inglaterra. Tungod sa pag-us-os sa prisyo sa karnero nga ingon ka menos sa singko sentabos matag ulo, ang mga ransero migasto ug dako alang sa mga bala aron sa pagpatay sa mga karnero kay sa bili sa karnero. Nganong mikunhod man ang prisyo sa delana? Ang Correspondent mihatag ug tulo ka rason: Ang krisis sa Persian Gulf nakahunong sa negosyo uban sa mga nasod sa Arabo; ang pagpakunhod sa kalibotan sa militar nakapamenos sa panginahanglag mga uniporme sa militar, nga sagad hinimo gikan sa delana; ug ang pag-init sa kalibotan nakapaubos sa panginahanglag mainit nga delanang besti.
Homoseksuwal nga mga Ginikanan
Sayo sa 1991, ang magasing Newsweek mitaho nga milyon-milyong mga kabataan sa Tinipong Bansa ang nagpuyo uban sa homoseksuwal nga mga ginikanan ug puyopuyo sa ginikanan nga samag sekso. Sumala sa ubang mga pagtuon, ang kadaghanan sa maong mga ginikanan maoy mga Tomboy, diin daghan kanila mipiling magsabak pinaagi sa artipisyal nga pagsamkon. Ang ubang mga eksperto mibati gani nga ang Tinipong Bansa nagaagom ug ‘pagdagsa sa pagsamkon sa Tomboy.’ Gitumong sa usa ka tig-imprinta ang maong mga magbabasa alang sa mga libro sa kabataan. Ang usa ka bag-ong libro alang sa mga bata nga gikan sa dos ngadto sa sayis anyos maoy bahin sa usa ka batang lalaki nga mopuyo usahay sa iyang amahan ug sa puyopuyo nga lalaki sa iyang amahan. Ang usa ka libro nga alang sa tres ngadto sa otso anyos maoy bahin sa usa ka batang babaye nga dunay “duha ka mama.” Ang mga libro gidesinyo sa pagkabig sa mga bata nga ang maong mga panimalay maoy normal ug nga ang homoseksuwalidad maoy “usa lamang ka matang sa gugma.”
Pagdagsang sa Plastik sa India
Ang dagkong kompaniya sa credit card nagsugod sa pagpaluag sa ilang pagdumili sa pagpahulam ug kuwarta nga maoy dugay nang timaan sa kasarangang pamilya sa India. Ang magasing Asiaweek nagtaho nga bisag 400,000 lamang ka credit card ang gigamit sa India, dugang ug dugang gidaghanon sa membro sa kasarangang hut-ong sa katilingban, nga may gidaghanon nga duolan sa 150 ka milyon, “nadala sa ideya sa pagkinabuhi sa inadlaw-adlaw ug pasagdan ang ugma nga moatiman sa iyang kaugalingon.” Busa, ang ubang mga magbabangko sa India malaomon sa umaabot. Sumala sa gipamulong sa usa ka magbabangko sa Newsweek: “Kon ang pagpadako ug pagtubo molampos sumala sa plano, ang India mahimong ika Num. 2 sa negosyo sa credit card sa kalibotan sa kataposan sa siglo—ikaduha lamang sa T.B.A.”
Mga Kabataang Pranses ug Paghikog
Ang paghikog karon maoy ikaduha lamang sa mga aksidente sa sakyanan ingon nga hinungdan sa kamatayon sa kabataang Pranses. Ang Pranses nga mantalaang Le Figaro mitaho nga sulod sa miaging duha ka dekada, ang Pranses nakakitag 130-porsiento nga pagdaghan sa mga paghikog taliwala sa mga batan-ong lalaki nga gikan sa 15 ngadto sa 25 ka tuig ang edad ug 35-porsiento nga pagdaghan tali sa mga babaye sa samang grupo sa edad. Tres porsiento lamang sa maong mga paghikog maoy tungod sa sakit sa hunahuna. Diha sa kadaghanang mga pagsulay sa paghikog sa mga batan-on, wala gayoy tinuod nga tinguhang magpakamatay apan, hinunoa, usa ka desperado, usahay makamatay nga pagpangandoy lang ug tabang. Gipasangil sa mga eksperto ang nagtubong pagkawala sa paglaom karon sa mga batan-on tungod sa pagkabungkag sa pamilya, materyalismo, ug ang adlaw-adlaw nga pagkaus-os sa sosyal ug espirituwal nga mga prinsipyo.
Sayo nga Pagkainahan
“Usa matag pito ka bata nga nangatawo sa mga nasod sa Amerika maoy anak sa usa ka nagkahingkod nga inahan, nga dunay total nga 2.5 ka milyong mga bata sa usa ka tuig,” sumala pa sa pagtuon sa Amihanang Amerika nga gikomento diha sa O Estado de S. Paulo, usa ka mantalaan sa Brazil. Ang Brazil maoy nanguna nga dunay 601,023 ka batang nangatawo sa mga inahang tin-edyer, ang Mexico mao ang ikaduha nga dunay 498,277, ug ang Tinipong Bansa mao ang ikatulo nga dunay 430,389. Ang taas nga mga numero nakapakurat sa mga awtor sa pagtuon, kinsa naglaom nga ang sosyal ug ekonomikanhong mga kausaban sa miaging 25 ka tuig angay unta mopakunhod sa mga pagsabak sa mga tin-edyer. Unsa may mga kasulbaran? Ang pagtuon nagrekomendar sa paghatag sa mga batan-on ug mga pagpadasig aron magpadayon sa pagtungha, pagpauswag sa pagkabutang sa mga babaye, ug pagpasiugda sa pagpabiling ulay hangtod maminyo.
Minyong mga Pari
Dili pa dugay, si Pope John Paul II miawtorisar sa pag-ordinar sa duha ka minyong mga pari nga taga Brazil. “Ang bag-ong mga pari mipirmag mga dokumento nga diin sila nagsaad nga dili makigsekso sa ilang mga asawa,” mitaho ang mantalaang O Estado de S. Paulo sa Brazil. Sumala pa sa mantalaan, si Aloisio Lorscheider, kardinal sa Fortaleza, nag-isip sa “pag-ordinar sa minyong mga lalaki nga usa ka solusyon sa kakulang sa mga pari.” Gisaway usab sa kardinal ang balaod sa iglesya sa pagpabiling dili-minyo. “Sumala pa kang Dom Alofsio, ang pagpabiling dili-minyo maoy usa ka ‘wala-sa-lugar’ nga institusyon nga walay basehanan diha sa Bibliya,” nagkanayon ang magasing Veja. “Ang pagkadili-minyo wala mugnaa sa Balaang Kasulatan ug, busa, usa ka butang nga mahimong isalikway.” Ang Batikano, hinunoa, nagpadayon sa pagpalabi sa mga paring dili-minyo.
Kabayaran Ba?
Sumala sa National Catholic Reporter, ang gobyerno sa Newfoundland misaad sa pagbayad sa mga biktima sa seksuwal nga pag-abuso sa mga bata diha sa sagopanan sa Mount Cashel. Niadtong 1975 giimbestigar sa kapolisan ang mga sumbong nga ang ubang “Kristohanong mga Igsoon” nga maoy nagpalakaw sa sagopanan nagaabuso sa pisikal ug seksuwal sa mga batang lalaki didto. Ang imbestigasyon gihunong, ug walay gidakop human nga misaad ang duha ka sinumbong sa pagbiya sa Newfoundland ug ang tulo migawas sa sagopanan. Niadtong 1989, hinunoa, gibuksan pag-usab ang imbestigasyon; walo ka “Kristohanong mga Igsoon” karon giakusar sa seksuwal nga pag-abusog bata. (Tan-awa ang Pagmata! Nobyembre 8, 1990, panid 31.) Ang Attorney General si Paul Dicks miingon nga ang kagamhanan napakyas sa katungdanan niini sa pagpanalipod sa giabusohang mga ilo ug mobayad ug danyos kon angay. Siya miinsister, hinunoa, nga ang dakong kaakohan sa pagbayad nasandig sa “Kristohanong mga Igsoon” ug sa ilang mga amo.
Paggasto Diha sa mga Kabataan
Sa Latin Amerika, tali sa 30 ka milyong abandonadong kabataan nga gikan sa 6 ngadto sa 15 anyos ang edad, duolan sa 2,000 ang nangamatay kada adlaw tungod sa kakulang sa nutrisyon o sa kapintasan, mitaho ang mantalaang O Estado de S. Paulo sa Brazil. Apan sumala pa sa presidente sa UNICEF si James Grant, ang kuwarta nga gigasto sa kalibotan alang sa pakig-away sa mga sakit sa bata ug sa kagutom sa tibuok-kalibotan “katumbas sa kantidad nga gigasto kada tuig diha sa [paanunsiyo] sa Tinipong Bansa sa mga kompaniya sa tabako.” Ang UNICEF naglaraw nga $2,500,000,000 ang magasto niining nga dekada sa pagpaedukar sa publiko mahitungod sa mga suliran sa kabataan. Si Grant miingon nga ang kalibotan nagagasto ug labaw pa niana kada adlaw diha sa mga armas ug nga ang mga pumapalit sa Norte Amerika nagagasto ug labaw pa niana kada tuig sa pagpakaon sa ilang mga binuhi.