Pagpangidnap—Ginegosyo nga Kalisang

“ANG pagpangidnap dili samag kinaiyahan sa krimen batok sa kabtangan. Kini maoy usa ka malipoton, mapintas ug walay-puangod nga pagtratar sa labing sukaranang tawhanong pundok, ang pamilya,” nag-ingon si Mark Bles, diha sa iyang librong The Kidnap Business. Ang pagpangidnap mohatag ug emosyonal nga kasakit sa mga sakop sa pamilya. Minuto por minuto ug oras por oras, bation nila ang paglaom ug kawalay-paglaom samtang ginaantos nila ang mga pagbating sad-an, kasuko, ug pagkawalay-mahimo. Ang kahadlok magpadayon sa daghang adlaw, mga semana, mga bulan o, usahay, mga tuig pa.

Sa ilang dakong tinguha nga makasapi, ginegosyo sa mga kidnaper ang mga pagbati sa pamilya. Gipugos sa usa ka grupo sa kidnaper ang ilang biktima sa pagsulat sa mosunod ngadto sa prensa nga mabasa sa tanan: “Akong gihangyo ang Prensa sa pagpatik niini sa tanang dapit aron nga kon dili ako makabalik ang sayop dili lamang sa nangidnap kanako kondili sa akong pamilya usab nga nagpamatuod nga mas gipalabi nila ang kuwarta kay kanako.” Ang Italyanong mga kidnaper namugos pa nga hatagan sa lukat nga kuwarta pinaagi sa pagputol sa bahin sa mga lawas ug pagpadala niini ngadto sa mga paryente o mga estasyon sa TV. Sakiton sa usa ka kidnaper sa Mexico ang iyang mga biktima samtang makig-areglo pinaagi sa telepono uban sa ilang pamilya.

Ang ubang mga kidnaper, sa laing bahin, misulay sa paghatag ug pabor sa ilang mga biktima. Pananglitan, sa Pilipinas usa ka negosyante nga gikidnap gitago diha sa maluho nga hotel sa Manila, diin gihatagan siya sa nangidnap kaniya ug ilimnong makahubog ug giabiabi siya sa mga babayeng mubog-lupad hangtod nabayran ang lukat. Apan, ang kadaghanang biktima gibilanggo nga wala maghatag ug pagtagad sa ilang mga panginahanglan sa lawas o sa kahindikan. Daghan ang mapintasong gidagmalan. Sa bisan hain nga kahimtang, ang biktima mao kanunay ang mag-antos sa kalisang tungod sa kalibog kon unsay mahitabo kaniya.

Pagsagubang sa Masakit nga Kasinatian

Bisan human nga buhian ang mga biktima, hayan antoson nila ang dili-mawalang emosyonal nga mga ulat. Usa ka taga-Sweden nga nars nga gikidnap sa Somalia mipahayag niining opinyona: “Usa ka butang ang hinungdanon labaw sa tanan. Kinahanglang makigsulti ka sa mga higala ug mga paryente ug mangayog propesyonal nga tabang kon nagkinahanglan ka niini.”

Ang mga terapista nakahimog usa ka paagi sa pagtabang sa maong mga biktima. Sa daghang mugbong mga sesyon, analisahon sa mga biktima ang ilang mga naagoman uban sa propesyonal nga tabang una pa moatubang sa ilang mga pamilya ug mobalik sa normal nga kinabuhi. “Ang terapiya nga ihatag human gilayon sa hitabo magkunhod sa risgo sa permanente nga kadaot,” matod pa ni Rigmor Gillberg, usa ka espesyalista sa terapiya sa Red Cross labot sa masakit nga kasinatian.

Dugang mga Dangatan

Ang mga biktima ug ilang mga pamilya dili mao lamang ang naapektohan sa mga pagpangidnap. Ang kahadlok nga kidnapon makahunong sa turismo ug makapahinay sa pagsulod sa mga pagpamuhonan; makamugna usab kini ug kawalay kasegurohan sa katilingban. Sa pipila lamang ka bulan sa 1997, unom ka internasyonal nga mga kompaniya migawas sa Pilipinas tungod sa hulga sa pagpangidnap. Usa ka Pilipina nga nagtrabaho sa usa ka grupo nga gitawag ug Citizens Against Crime miingon: “Ang among kinabuhi makahahadlok.”

Usa ka artikulo sa The Arizona Republic nag-ingon: “Tali sa mga ehekutibo sa Mexico, ang kahadlok nga makidnap halos makabuang, ug makataronganon lang.” Ang magasing Veja sa Brazil nagtaho nga ang mga kidnaper ug mga kawatan maoy mipuli sa mangil-ad nga mga damgo sa kabataan sa Brazil. Sa Taiwan, ang pagsanta sa pagpangidnap gitudlo sa eskuylahan, ug sa Tinipong Bansa, gitaoran ug mga kamera sa kasegurohan ang mga eskuylahang kindergarten aron masanta ang pagpangidnap.

Pagdagsang sa mga Tigtambag sa Seguridad

Ang pagdaghan sa mga pagpangidnap ug ang tandogonong mga isyu labot niana nakamugnag pagdagsang sa mga pribadong kompaniya sa seguridad. Sa siyudad sa Rio de Janeiro sa Brazil, dunay kapin sa 500 ka kompaniya nga ingon niana, nga moabot ug $1.8 bilyones ang ingriso sa buhis.

Usa ka nagtubong gidaghanon sa internasyonal nga mga kompaniya sa seguridad nagtudlo sa pagsanta sa pagpangidnap, nagpatik ug mga taho sa makuyaw nga mga lugar, ug nag-areglo sa mga lukat. Ilang tambagan ang mga pamilya ug mga kompaniya, nga tudloan sila sa mga pamaagi sa mga kidnaper ug tabangan sila sa pagsagubang sa sikolohikal nga paagi. Ang ubang mga kompaniya misulay pa sa pagdakop sa mga kidnaper ug pagkuhag balik sa lukat nga kuwarta human nga gibuhian ang gikidnap. Apan, dili libre ang ilang mga serbisyo.

Bisan pa sa ingon niana nga mga paningkamot, ang mga pagpangidnap midaghan sa daghang kayutaan. Nagkomento bahin sa situwasyon sa Latin Amerika, si Richard Johnson, bise presidente sa Seitlin & Company, miingon: “Gidahom nga ang gidaghanon sa mga pagpangidnap mosaka.”

Mga Katarongan sa Pagsulbong

Ang mga eksperto nagsugyot ug daghang katarongan sa pagsulbong di pa dugay. Ang grabeng kahimtang sa panalapi sa ubang dapit maoy usa. Usa ka trabahante nga tigtabang sa lungsod sa Nal’chik, Rusya, miingon: “Ang labing maayong paagi aron makasapi mao kining popular nga paagi, pagpangidnap.” Diha sa ubang mga republika niadto sa Sobyet, ang mga pagpangidnap ginaingon nga gigamit aron ipangapital sa pribadong mga sundalo sa lokal nga mga komander.

Mas daghang tawo karon ang nanagbiyahe alang sa negosyo o ingong mga turista, sa ingon nagbukas ug bag-ong mga natad alang sa mga kidnaper nga nangita ug ilang mabiktima. Ang gidaghanon sa mga langyaw nga nakidnap midoble sa lima ka tuig. Tali sa 1991 ug 1997, ang mga turista gikidnap sa duolan sa 26 ka kayutaan.

Diin gikan kining tanang kidnaper? Ang pipila ka panag-away sa militar nahunong na, nga naghimo sa mga sundalo kanhi nga wala nay trabaho, nga walay sulod ang mga bulsa. Kining mga tawhana nakabaton sa gikinahanglang mga abilidad sa pagpangidnap nga mokitag dako.

Sa susama, ang paggamit ug mas episyenteng mga paagi batok sa pagpanulis ug bangko ug ang paggukod sa mga negosyo sa droga nakatukmod sa mga kriminal sa pagpangidnap ingong puli sa tuboran sa kita. Si Mike Ackerman, usa ka eksperto sa mga pagpangidnap, nagpatin-aw: “Samtang atong gihimo ang mga krimen batok sa kabtangan nga mas malisod sa tanang katilingban, kini nakapuwersa sa mga krimen batok sa mga tawo.” Ang pagmantala sa dakog-lukat nga mga bayad makadasig usab ug potensiyal nga mga kidnaper.

Mga Motibo Dili Kanunayng Managsama

Ang kadaghanang kidnaper gusto lamang ug kuwarta. Ang pangayoon nga lukat lainlain gikan sa gamayng kantidad ngadto sa kinatas-an nga $60 milyones nga lukat nga gibayad alang sa usa ka dakong tawo sa patigayon sa propiedad nga taga-Hong Kong nga wala gayod buhii bisag gibayran na.

Sa laing bahin, gigamit sa ubang mga kidnaper ang ilang mga biktima sa pagpakig-areglo alang sa publisidad, pagkaon, medisina, mga radyo, ug mga awto maingon man bag-ong mga tunghaan, mga dalan, ug mga ospital. Usa ka ehekutibo nga gikidnap sa Asia gibuhian human nga gihatagan ang mga kidnaper ug mga uniporme sa basketbol ug mga bola. Gigamit usab sa pipila ka grupo ang pagpangidnap aron sa pagpalisang ug pagpaatras sa langyawng mga tigpamuhonan ug mga turista, nga ang tumong maoy sa pagpahunong sa pagpahimulos sa yuta ug sa kinaiyanhon nga mga kahinguhaan.

Busa daghan ang mga motibo, daghan ang mga paagi, daghan ang potensiyal nga mga kidnaper o mga biktima. Daghan ba usab ang solusyon? Unsa ang pipila niini, ug kini tinuod ba nga makasulbad sa problema? Sa dili pa tubagon kining mga pangutanaha, atong susihon ang mas lalom, nagpaluyong mga hinungdan sa pagdagsang sa negosyo sa pagpangidnap.

[Kahon sa panid 5]

Kon Ikaw Makidnap

Kadtong nakatuon sa ulohang gihisgotan mihatag sa mosunod nga mga sugyot ngadto sa mga tawo nga basin makidnap.

• Magmatinabangon; ayaw pagpagahia ang ulo. Ang makiawayon nga mga tawong makidnap sagad pasakitan pag-ayo, ug dako kaayo ang kapeligrohan nga sila patyon o matungnan nga silotan.

• Ayawg katarantar. Hunahunaa nga kadaghanang gikidnap dili mamatay.

• Paghimog usa ka sistema aron makasubay sa panahon.

• Pagsulay sa paghimog usa ka matang sa adlaw-adlaw nga rutina.

• Pag-ehersisyo, bisan pag maglisod ka sa paglihok.

• Magmapaniiron; hinumdomi ang mga detalye, mga tingog, ug mga baho. Pagkuhag mga impormasyon bahin sa imong mga kidnaper.

• Pagpakig-estoryag ginagmay kon mahimo ug sulayi nga magbayloay ug mga hunahuna. Kon ang mga kidnaper makakita kanimo ingong usa ka indibiduwal, wala kaayoy posibilidad nga dagmalan o patyon ka nila.

• Ipahibalo kanila ang imong mga panginahanglan sa matinahurong paagi.

• Ayawg sulay sa pag-areglo sa imong kaugalingong bayad sa paglukat.

• Kon masapnan ka sa tunga sa pagsulay sa pagluwas kanimo, hapa ug hulat nga walay lihok samtang nagkamulo pa ang pagsulay sa pagluwas.

[Kahon sa panid 6]

Insyurans sa Kidnap—Usa ka Kontrobersiyal nga Isyu

Usa ka dakog-kita nga negosyo nga may koneksiyon sa pagdaghan sa mga pagpangidnap mao ang insyurans o seguro. Ang Lloyd’s of London adunay 50 porsiyento nga tinuig nga pag-uswag sa insyurans sa kidnap panahon sa katuigan sa 1990. Dugang ug dugang mga kompaniya ang nagtanyag ug ingon niini nga insyurans. Ang insyurans naglakip sa tabang sa usa ka tigpakigsabot sa pangidnap, pagbayad sa lukat, ug usahay propesyonal nga mga paningkamot sa pagkuhag balik sa lukat. Apan, ang isyu bahin sa insyurans kontrobersiyal kaayo.

Ang mga magsusupak labot sa insyurans sa kidnap nangangkon nga gihimong negosyo niini ang krimen ug nga daotan nga panapian ang pagpangidnap. Sila nag-ingon usab nga ang tawong may insyurans basin magdinanghag sa iyang kaugalingong kasegurohan ug nga ang insyurans magpasayon sa buluhatong pagpanghukhok ug kuwarta sa mga kidnaper, sa ingon nagdasig niining kriminal nga kalihokan. Ang uban gani mahadlok nga ang pagkaadunay insyurans magdasig sa mga tawo sa paghikay nga magpakidnap sa kaugalingon aron makakuhag kuwarta sa insyurans. Ang insyurans sa kidnap gidili sa Alemanya, Colombia, ug Italya.

Ang mga tigpaluyo sa insyurans sa kidnap moingon nga sama sa ubang insyurans, gipabayad niini ang daghan alang sa kapildihan sa pipila. Sila mangatarongan nga ang insyurans makamugnag usa ka sukod sa kasegurohan, sanglit magpaarang kini sa mga pamilya ug mga kompaniya nga dunay insyurans nga makakuhag tabang gikan sa kuwalipikadong mga propesyonal, kinsa makahupay sa tensiyon, makig-areglo ug ubos-ubos nga mga lukat, ug makapasayon sa pagdakop sa mga kidnaper.

[Kahon sa panid 7]

Ang “Stockholm Syndrome”

Sa miaging 1974 ang pagkidnap kang Patty Hearst, anak sa bilyonaryo sa mantalaan nga si Randolph A. Hearst, lahi ug gisangpotan sa dihang siya milaban sa iyang mga kidnaper ug miapil sa pagpanulis uban sa grupo. Diha sa laing kaso usa ka gikidnap nga Katsilang magdudula ug potbol nagpasaylo sa iyang mga kidnaper ug nanghinaot kanila ug kaayohan.

Sa unang mga tuig sa 1970, kining talagsaong hitabo ginganlag Stockholm Syndrome, human sa drama sa pagpangidnap sa 1973 sa bangko sa Stockholm, Sweden. Niadtong okasyona ang ubang mga gikidnap nakatukod ug usa ka talagsaon nga panaghigalaay sa nangidnap kanila. Ang maong pagsinuoray nahimong proteksiyon sa gikidnap, sama sa gipatin-aw sa librong Criminal Behavior: “Sa mas magkasuod sa usag usa ang biktima ug kidnaper, mas magkaangay sila sa usag usa. Kini nga talagsaong hitabo nagpakita nga human sa pila ka yugto sa panahon menos na ang posibilidad nga daoton sa tagsala ang gikidnap.”

Usa ka Ingles nga biktima sa Chechnya nga gilugos miingon: “Nagtuo ako nga sa dihang ang guwardiya nakaila kanamo ingong mga indibiduwal iyang naamgohan nga sayop ang paglugos kanako. Ang pagpanglugos mihunong ug siya nangayog pasaylo.”

[Hulagway sa panid 4]

Alang sa mga sakop sa pamilya ang pagpangidnap maoy usa sa makahatag ug grabeng tensiyon, emosyonal nga kagubot nga mahanduraw

[Hulagway sa panid 5]

Ang mga biktima nagkinahanglan ug paghupay

[Hulagway sa panid 7]

Ang kadaghanang biktima gibilanggo nga wala maghatag ug pagtagad sa ilang mga panginahanglan sa lawas o sa kahindikan