Reperensiya Para sa Workbook sa Tigom nga Kinabuhi ug Ministeryo
Septiyembre 3-9
BAHANDI GIKAN SA PULONG SA DIYOS | JUAN 1–2
“Gihimo ni Jesus ang Unang Milagro”
(Juan 2:1-3) Karon sa ikatulo ka adlaw may kombira sa kasal sa Cana sa Galilea, ug didto ang inahan ni Jesus. 2 Si Jesus ug ang iyang mga tinun-an gidapit usab sa kombira sa kasal. 3 Sa pagkahurot na sa bino ang inahan ni Jesus miingon kaniya: “Wala na silay bino.”
Si Kristo—Ang Gahom sa Diyos
3 Sa usa ka kombira sa kasal sa Cana sa Galilea, gihimo ni Jesus ang iyang unang milagro. Tingali mas daghan ang bisita kay sa gidahom. Apan bisag unsa pay hinungdan, nahurot ang bino. Lakip sa mga bisita si Maria, ang inahan ni Jesus. Sulod sa katuigan, seguradong gipamalandong niya ang tanang matagnaong saad maylabot sa iyang anak, nga iyang nahibaloan nga pagatawgong “Anak sa Labing Hataas.” (Luc. 1:30-32; 2:52) Nagtuo ba siya nga makahimo si Jesus sa maong milagro? Ang atong maseguro mao nga sa Cana, si Maria ug Jesus naluoy sa bag-ong magtiayon ug dili nila gusto nga maulawan kini. Nahibalo si Jesus nga usa ka obligasyon ang pagkamaabiabihon. Busa milagroso niyang gihimong “maayong bino” ang 380 litros nga tubig. (Basaha ang Juan 2:3, 6-11.) Obligado ba si Jesus nga himoon ang maong milagro? Dili. Apan may kahingawa siya sa mga tawo ug iyang gisundog ang pagkamanggihatagon sa iyang langitnong Amahan.
(Juan 2:4-11) Apan si Jesus miingon kaniya: “Unsay labot ko kanimo, babaye? Ang akong takna wala pa moabot.” 5 Ang iyang inahan miingon sa mga nag-alagad: “Bisag unsay isulti niya kaninyo, buhata ninyo.” 6 Niadtong tungora, may unom ka banga nga bato nga nahimutang didto sumala sa gisugo sa kalagdaan sa paglunsay sa mga Hudiyo, nga ang matag usa masudlan ug duha o tulo ka takos sa likido. 7 Si Jesus miingon kanila: “Pun-a sa tubig ang mga banga.” Ug ilang gipuno kini taman sa ngabil. 8 Ug siya miingon kanila: “Karon pagkabo kamo gikan niini ug dad-a ngadto sa tagdumala sa kombira.” Busa gidala nila kini. 9 Karon sa dihang gitilawan sa tagdumala sa kombira ang tubig nga nahimong bino apan wala mahibalo sa gigikanan niini, bisan tuod nahibalo silang nag-alagad nga mikabo sa tubig, gitawag sa tagdumala sa kombira ang bag-ong kinasal nga bana 10 ug giingnan siya: “Ang tanang tawo magpagawas pag-una sa maayong bino, ug sa dihang mahubog na ang mga tawo, ang ubos nga matang. Ikaw nagtipig hinuon sa maayong bino hangtod karon.” 11 Gihimo kini ni Jesus sa Cana sa Galilea ingon nga sinugdanan sa iyang mga ilhanan, ug iyang gipadayag ang iyang himaya; ug ang iyang mga tinun-an nagbutang sa ilang pagtuo diha kaniya.
Ang Iyang Unang Milagro
Kini ang unang milagro nga gihimo ni Jesus. Dihang nakita kini sa bag-ong mga tinun-an, milig-on ang ilang pagtuo kaniya. Dayon si Jesus, iyang inahan, ug iyang mga igsoong lalaki miadto sa siyudad sa Capernaum sa amihanan-kasadpan sa baybayon sa Dagat sa Galilea.
Pagpangitag Espirituwal nga Bahandi
(Juan 1:1) Sa sinugdan mao ang Pulong, ug ang Pulong uban sa Diyos, ug ang Pulong usa ka diyos.
nwtsty study notes sa Ju 1:1
ang Pulong: O “ang Logos.” Sa Grego, ho loʹgos. Dinhi, kini gigamit ingong titulo, ug gigamit sab sa Ju 1:14 ug Pin 19:13. Gipaila ni Juan ang nanag-iya niini nga titulo, nga mao si Jesus. Kini nga titulo mapadapat kang Jesus dihang nagkinabuhi pa siya sa langit ingong espiritung linalang, panahon sa iyang ministeryo sa yuta ingong hingpit nga tawo, ug human sa iyang pagkayab ngadto sa langit. Siya maoy Pulong sa Diyos sa pagpakigkomunikar, o Tigpamaba, alang sa paghatod ug mga impormasyon ug instruksiyon ngadto sa ubang espiritung mga anak sa Maglalalang ug sa mga tawo. Busa, makataronganon ang paghunahuna nga sa wala pa moanhi si Jesus sa yuta, si Jehova nakigkomunikar sa mga tawo pinaagi sa Pulong, ang Iyang anghel nga tigpamaba.—Gen 16:7-11; 22:11; 31:11; Ex 3:2-5; Huk 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
uban: Literal, “duol.” Niini nga konteksto, ang Gregong preposisyon nga pros nagpasabot sa pagkasuod ug panag-uban. Gipakita sab dinhi ang duha ka magkalahing persona, ang Pulong ug ang bugtong matuod nga Diyos.
ang Pulong usa ka diyos: O “ang Pulong balaan [o, “samag diyos”].” Kini nga pamulong ni Juan naghubit sa hiyas o kinaiyahan sa “Pulong” (Grego, ho loʹgos; tan-awa ang study note sa ang Pulong niini nga teksto), nga mao, si Jesu-Kristo. Kay ang Pulong mao ang panganay nga Anak sa Diyos ug pinaagi kaniya gilalang ang ubang butang, siya haom nga tawgon ingong “usa ka diyos; samag diyos; balaan; o balaang persona.” Daghang maghuhubad ang miuyon sa hubad nga “ang Pulong maoy Diyos,” nga naghimo niyang katugbang sa Labing Gamhanang Diyos. Pero, dunay makataronganong mga rason ang pag-ingon nga si Juan wala magpasabot nga “ang Pulong” katugbang sa Labing Gamhanang Diyos. Una, klarong gipakita sa nag-unang ekspresyon ug sa sunod nga ekspresyon nga “ang Pulong” maoy “uban sa Diyos.” Ang Gregong pulong sab nga the·osʹ tulo ka beses nga makita sa bersikulo 1 ug 2. Sa una ug ikatulong paggamit niini, usa ka definite article sa Grego ang nag-una sa the·osʹ; sa ikaduhang paggamit, walay definite article. Daghang eskolar ang miuyon nga importante kaayo ang paggamit ug walay definite article una pa ang ikaduhang the·osʹ. Kon gamitag definite article ang the·osʹ, kini nagtumong sa Labing Gamhanang Diyos. Sa laing bahin, ang paggamit ug walay definite article niini nga bersikulo nagpakita nga ang the·osʹ nagpasabot ug hiyas, nga nagpaila sa kinaiya sa “Pulong.” Busa, daghang hubad sa Bibliya diha sa English, French, ug German ang naghubad niining tekstoha sama sa pagkahubad sa New World Translation, nga naghatag ug ideya nga ang “Pulong” maoy “usa ka diyos; balaan; balaang usa; balaan nga matang; samag diyos.” Ingong pagsuportar niini, ang karaang hubad sa Ebanghelyo ni Juan diha sa mga diyalektong Sahidic ug Bohairic sa Coptic nga pinulongan, lagmit gipatik niadtong ikatulo ug ikaupat nga siglo C.E, nga ang unang paggamit sa the·osʹ diha sa Ju 1:1 lahig ideya sa ikaduhang paggamit. Kini nga mga hubad nagpasiugda sa hiyas sa “Pulong,” nga ang iyang kinaiyahan sama nianang sa Diyos, pero wala maghimo niyang katumbas sa iyang Amahan, ang labing gamhanang Diyos. Uyon niini nga teksto, ang Col 2:9 nag-ingon nga anaa kang Kristo ang “tibuok kabug-osan sa hiyas sa Diyos.” Ug sumala sa 2Pe 1:4, bisan ang mga manununod ni Kristo “mahimong mga mag-aambit sa kinaiyahan nga iya sa Diyos.” Dugang pa, sa hubad sa Septuagint, ang Gregong pulong nga the·osʹ sagad motumbas sa Hebreohanong mga pulong nga gihubad ug “Diyos,” ʼel ug ʼelo·himʹ, nga gituohang nagkahulogan ug “Usa nga Gamhanan; Usa nga Kusgan.” Gigamit kining Hebreohanong mga pulong sa pagtumong sa labing gamhanang Diyos, ubang diyos, ug sa mga tawo. (Tan-awa ang study note sa Ju 10:34.) Ang pagtawag sa Pulong ingong “usa ka diyos,” o “usa nga gamhanan,” nahiuyon sa tagna sa Isa 9:6 nga naghisgot nga ang Mesiyas pagatawgong “Diyos nga Gamhanan” (dili “Labing Gamhanang Diyos”) ug nga siya mahimong “Amahang Walay Kataposan” alang sa tanang makapribilehiyo nga mahimo niyang sakop. Ang kadasig sa iyang Amahan, si “Jehova sa mga panon,” maoy magpalampos niini.—Isa 9:7.
(Ju 1:29) Pagkasunod nga adlaw nakita niya si Jesus nga nagpaingon kaniya, ug siya miingon: “Tan-awa, ang Kordero sa Diyos nga magakuha sa sala sa kalibotan!
nwtsty study note sa Ju 1:29
ang Kordero sa Diyos: Human mabawtismohi si Jesus ug dihang siya mipauli human tentala sa Yawa, si Juan nga Tigbawtismo nagpaila kaniya ingong “ang Kordero sa Diyos.” Kini nga ekspresyon makita lang niini nga teksto ug sa Ju 1:36. (Tan-awa ang App. A7 sa New World Translation) Haom kaayo nga si Jesus gipakasama sa usa ka kordero. Sa Bibliya, ang karnero ihalad alang sa kapasayloan sa sala ug aron mabatonan ang pag-uyon sa Diyos. Ang gihimong halad ni Jesus naglandong niini dihang gitugyan niya ang iyang hingpit nga kinabuhi alang sa katawhan. Ang ekspresyong “ang Kordero sa Diyos” konektado sa daghang asoy sa Kasulatan. Kay si Juan nga Tigbawtismo pamilyar sa Hebreohanong Kasulatan, lagmit ang iyang mga gipamulong konektado sa mga mosunod: ang laking karnero nga gihalad ni Abraham imbes ang iyang anak nga si Isaac (Gen 22:13), ang kordero sa Paskuwa nga giihaw didto sa Ehipto sa pagpahigawas sa naulipong mga Israelinhon (Ex 12:1-13), o ang laking karnero nga ginahalad sa halaran sa Diyos didto sa Jerusalem adlaw ug gabii (Ex 29:38-42). Lagmit naa sab sa hunahuna ni Juan ang tagna ni Isaias, nga nag-ingong ang usa nga gitawag ni Jehova nga “akong alagad” pagadad-on “sama gayod sa usa ka karnero aron pagaihawon.” (Isa 52:13; 53:5, 7, 11) Dihang gisulat ni apostol Pablo ang iyang unang sulat alang sa mga taga-Corinto, iyang gipaila si Jesus ingong “atong inihaw sa paskuwa.” (1Co 5:7) Si apostol Pedro naghisgot sa “bililhong dugo” ni Kristo nga “sama nianang sa walay lama ug sa walay buling nga nating karnero.” (1Pe 1:19) Ug sa basahon sa Pinadayag, ang hinimayang si Jesus gihisgotan sa kapig 25 ka beses ingong “ang Kordero.”—Pipila ka pananglitan: Pin 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 1:1-18) Sa sinugdan mao ang Pulong, ug ang Pulong uban sa Diyos, ug ang Pulong usa ka diyos. 2 Kini siya sa sinugdan uban sa Diyos. 3 Ang tanang butang milungtad pinaagi kaniya, ug walay bisan usa ka butang nga milungtad nga dili pinaagi kaniya.Ang milungtad 4 pinaagi kaniya maoy kinabuhi, ug ang kinabuhi mao ang kahayag sa mga tawo. 5 Ug ang kahayag nagasidlak sa kangitngitan, apan ang kangitngitan wala makabuntog niini. 6 Dihay mitungha nga usa ka tawo nga gipadala ingon nga usa ka hawas sa Diyos: ang iyang ngalan maoy Juan. 7 Kining tawhana mianhi ingong usa ka saksi, aron sa pagpamatuod bahin sa kahayag, aron ang tanang matang sa katawhan motuo pinaagi kaniya. 8 Dili siya ang maong kahayag, apan siya alang sa pagpamatuod bahin niana nga kahayag. 9 Ang matuod nga kahayag nga mohatag ug kahayag sa tanang matang sa tawo hapit nang moanhi sa kalibotan. 10 Dinhi siya sa kalibotan, ug ang kalibotan milungtad pinaagi kaniya, apan ang kalibotan wala makaila kaniya. 11 Miabot siya sa iyang kaugalingong panimalay, apan ang iyang kaugalingong katawhan wala modawat kaniya. 12 Bisan pa niana, ang tanan nga midawat kaniya, sila gihatagan niya ug katungod nga mahimong mga anak sa Diyos, tungod kay nagpasundayag man sila ug pagtuo sa iyang ngalan; 13 ug sila natawo, dili gikan sa dugo o sa pagbuot nga unodnon o sa pagbuot sa lalaki, kondili sa Diyos.14 Busa ang Pulong nahimong unod ug mipuyo sa atong taliwala, ug nakita nato ang iyang himaya, ang himaya nga ingon sa iya sa bugtong nga anak gikan sa amahan; ug siya puno sa dili-takos nga kalulot ug sa kamatuoran. 15 (Si Juan nagpamatuod bahin kaniya, oo, siya sa tinuod misinggit—kini siya mao ang misulti niini—nga nag-ingon: “Ang usa nga moanhi sunod kanako nag-una sa akong atubangan, tungod kay siya milungtad nga una kanako.”) 16 Kay kitang tanan nakadawat gikan sa iyang kabug-osan, ang dili-takos nga kalulot diha sa dili-takos nga kalulot. 17 Tungod kay ang Balaod gihatag pinaagi ni Moises, ang dili-takos nga kalulot ug ang kamatuoran miabot pinaagi ni Jesu-Kristo. 18 Walay tawo nga nakakita sa Diyos sa bisan unsang panahon; ang bugtong-gipanganak nga diyos nga anaa sa sabakan sa Amahan mao ang nagpatin-aw kaniya.
Septiyembre 10-16
BAHANDI GIKAN SA PULONG SA DIYOS | JUAN 3-4
“Gisangyawan ni Jesus ang Babayeng Samarianhon”
(Juan 4:6, 7) Ngani, didto ang tuboran ni Jacob. Karon si Jesus, kay gikapoy sa panaw, milingkod didto sa tuboran. Ang takna mga ikaunom na. 7 Usa ka babaye nga taga-Samaria miabot sa pagkalos ug tubig. Si Jesus miingon kaniya: “Hatagi akog mainom.”
nwtsty study note sa Ju 4:6
gikapoy: Kini lang nga teksto sa Kasulatan ang nag-ingon nga si Jesus “gikapoy.” Mga alas dose sa udto kadto, ug lagmit nianang buntag si Jesus mipanaw gikan sa Walog sa Jordan paingon sa Sikar sa Samaria, nga may 900 metros o kapin pa nga subidahon.—Ju 4:3-5; tan-awa ang App. A7 sa New World Translation.
(Juan 4:21-24) Si Jesus miingon kaniya: “Tuohi ako, babaye, Ang takna nagsingabot sa dihang dili dinhi niining bukira ni sa Jerusalem nga kamo magasimba sa Amahan. 22 Kamo nagasimba sa wala ninyo mailhi; kami nagasimba sa among nailhan, tungod kay ang kaluwasan gikan man sa mga Hudiyo. 23 Bisan pa niana, ang takna nagsingabot, ug mao na karon, sa dihang ang matuod nga mga magsisimba magasimba sa Amahan uban sa espiritu ug sa kamatuoran, kay, sa pagkatinuod, ang Amahan nagapangita sa mga ingon kanila aron magasimba kaniya. 24 Ang Diyos maoy Espiritu, ug silang magasimba kaniya kinahanglan nga magasimba uban sa espiritu ug sa kamatuoran.”
(Juan 4:39-41) Karon daghan sa mga Samarianhon sa maong siyudad ang nagbutang ug pagtuo kaniya tungod sa pulong sa babaye nga nagsulti ingon nga pamatuod: “Gisultihan niya ako sa tanang butang nga akong gibuhat.” 40 Busa sa dihang ang mga Samarianhon miadto kaniya, ilang gihangyo siya sa pagpabilin uban kanila; ug nagpabilin siya didto ug duha ka adlaw. 41 Tungod niana daghan pa ang mituo tungod sa iyang gisulti,
Pagpangitag Espirituwal nga Bahandi
(Juan 3:29) Siya nga nakabaton sa pangasaw-onon mao ang pamanhonon. Hinunoa, ang higala sa pamanhonon, sa dihang siya nagtindog ug nakadungog kaniya, may dakong kalipay tungod sa tingog sa pamanhonon. Busa ang akong kalipay nabug-os.
nwtsty study note sa Ju 3:29
ang higala sa pamanhonon: Sa panahon sa Bibliya, ang suod nga higala sa pamanhonon magsilbi ingong legal nga representante sa pamanhonon ug dunay pangunang responsibilidad sa paghimog mga kahikayan alang sa kaminyoon. Siya giisip nga maoy naghiusa sa pangasaw-onon ug pamanhonon. Sa adlaw sa kasal, ang parada sa kaslonon mopaingon sa balay sa amahan sa pamanhonon o sa balay sa pamanhonon, ug didto himoon ang kombira sa kasal. Panahon sa kombira, ang higala sa pamanhonon malipay dihang iyang madunggan ang tingog sa pamanhonon samtang nakig-estorya sa iyang pangasaw-onon, kay iyang gibati nga malamposon niyang natuman ang iyang katungdanan. Gipakasama ni Juan nga Tigbawtismo ang iyang kaugalingon ngadto sa “higala sa pamanhonon.” Niini nga kahimtang, si Jesus mao ang pamanhonon ug ang iyang mga tinun-an mao ang simbolikong pangasaw-onon. Ingong pag-andam sa dalan alang sa Mesiyas, gipailaila ni Juan nga Tigbawtismo ang unang mga membro sa “pangasaw-onon” ngadto kang Jesu-Kristo. (Ju 1:29, 35; 2Co 11:2; Efe 5:22-27; Pin 21:2, 9) Kay malamposong gituman sa “higala sa pamanhonon” ang iyang tumong pinaagi sa pagpailaila, siya dili na usa ka pangunang persona. Sa susama, si Juan miingon sa iyang kaugalingon maylabot kang Jesus: “Kana siya kinahanglang magpadayon sa pagtubo, apan ako kinahanglang magpadayon sa pagkunhod.”—Ju 3:30.
(Juan 4:10) Sa pagtubag si Jesus miingon kaniya: “Kon imo pang nahibaloan ang walay bayad nga gasa sa Diyos ug kon kinsa kining nagsulti kanimo, ‘Hatagi akog mainom,’ mangayo ka unta kaniya, ug hatagan ka unta niya ug buhi nga tubig.”
nwtsty study note sa Ju 4:10
buhi nga tubig: Kining Grego nga ekspresyon literal nga gigamit sa pagtumong sa nagaawas nga tubig, tubod, o sa tubig gikan sa abundag tubig nga mga tubod. Lahi kini sa napondo lang nga tubig sa atabay. Sa Lev 14:5, ang Hebreohanong ekspresyon nga “nagaagay nga tubig” sa literal nagpasabot ug “buhi nga tubig.” Sa Jer 2:13 ug 17:13, si Jehova gihubit ingong “tuboran [o, “tinubdan”] sa buhi nga tubig,” nga mao ang simbolikal nga tubig nga makahatag ug kinabuhi. Dihang nakig-estorya sa Samarianhong babaye, gigamit ni Jesus ang terminong “buhi nga tubig” sa mahulagwayong paagi, pero literal ang pagsabot sa babaye niini sa primero.—Ju 4:11; tan-awa ang study note sa Ju 4:14.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 4:1-15) Karon, sa pagkasayod sa Ginoo nga ang mga Pariseo nakadungog nga si Jesus naghimo ug nagbawtismo ug mas daghang tinun-an kay kang Juan— 2 bisan sa pagkatinuod, si Jesus mismo wala magbawtismo kondili ang iyang mga tinun-an— 3 siya mibiya sa Judea ug migikan na usab paingon sa Galilea. 4 Apan kinahanglan nga molatas siya sa Samaria. 5 Mao nga nahiabot siya sa usa ka siyudad sa Samaria nga gitawag ug Sikar duol sa yuta nga gihatag ni Jacob kang Jose nga iyang anak. 6 Ngani, didto ang tuboran ni Jacob. Karon si Jesus, kay gikapoy sa panaw, milingkod didto sa tuboran. Ang takna mga ikaunom na. 7 Usa ka babaye nga taga-Samaria miabot sa pagkalos ug tubig. Si Jesus miingon kaniya: “Hatagi akog mainom.” 8 (Kay ang iyang mga tinun-an nangadto man sa siyudad aron sa pagpalit ug makaon.) 9 Busa ang babayeng Samarianhon miingon kaniya: “Naunsa ba nga ikaw, bisan pa usa ka Hudiyo, nangayo kanakog mainom, nga ako babayeng Samarianhon man?” (Kay ang mga Hudiyo wala may pagpakiglabot sa mga Samarianhon.) 10 Sa pagtubag si Jesus miingon kaniya: “Kon imo pang nahibaloan ang walay bayad nga gasa sa Diyos ug kon kinsa kining nagsulti kanimo, ‘Hatagi akog mainom,’ mangayo ka unta kaniya, ug hatagan ka unta niya ug buhi nga tubig.” 11 Siya miingon kaniya: “Senyor, wala gani kay timba nga ikalos sa tubig, ug lawom ang atabay. Busa, asa man gikan kanang nabatonan mong buhi nga tubig? 12 Labaw ka pa ba sa among katigulangan nga si Jacob, nga mihatag kanamo sa atabay ug nga miinom gikan niini kauban sa iyang mga anak ug sa iyang kahayopan?” 13 Sa pagtubag si Jesus miingon kaniya: “Ang matag usa nga magainom niining tubiga pagauhawon pa pag-usab. 14 Bisan kinsa nga magainom sa tubig nga akong igahatag kaniya dili na gayod pagauhawon pa, hinuon ang tubig nga akong igahatag kaniya mahimong usa ka tuboran sa tubig diha kaniya nga magabugwak aron mohatag ug kinabuhing walay kataposan.” 15 Ang babaye miingon kaniya: “Senyor, hatagi ako nianang tubiga, aron dili na ako uhawon ni magsige pa ug anhi niining dapita aron sa pagkalos.”
Septiyembre 17-23
BAHANDI GIKAN SA PULONG SA DIYOS | JUAN 5-6
“Sunda si Jesus Uban ang Hustong Motibo”
(Juan 6:9-11) “Aniay usa ka batang lalaki nga may lima ka tinapay nga sebada ug duha ka gagmayng isda. Apan unsa ra kini alang niining daghan kaayo?”10 Si Jesus miingon: “Palingkora ninyo ang mga tawo nga samag anaa sa kan-anan.” Karon didtoy daghang balili sa maong dapit. Busa ang mga tawo nanglingkod, mga lima ka libo ang gidaghanon. 11 Busa gikuha ni Jesus ang mga tinapay ug, human makapasalamat, iyang giapod-apod kini sa mga nanglingkod, ingon man usab ang gagmayng mga isda kutob sa ilang gusto.
nwtsty study note sa Ju 6:10
ang mga tawo nanglingkod, mga lima ka libo ang gidaghanon: Si Mateo lang ang nagdugang ug “gawas sa mga babaye ug mga bata” dihang nag-asoy niini nga milagro. (Mat 14:21) Posible nga kapin sa 15,000 ka tawo ang total nga gidaghanon niadtong gipakaon sa milagrosong paagi.
(Juan 6:14) Busa sa dihang nakita sa mga tawo ang mga ilhanan nga iyang gihimo, sila miingon: “Kini siya mao gayod ang manalagna nga moanhi sa kalibotan.”
(Juan 6:24) Busa sa dihang nakita sa panon sa katawhan nga wala didto si Jesus ni ang iyang mga tinun-an, misakay sila sa ilang gagmayng mga sakayan ug miadto sa Capernaum aron pangitaon si Jesus.
nwtsty study note sa Ju 6:14
ang manalagna: Niadtong unang siglo C.E, daghang Hudiyo ang nagtuo nga ang manalagna nga sama kang Moises, nga gihisgotan sa Deu 18:15, 18, mao ang Mesiyas. Niini nga konteksto, ang ekspresyong moanhi sa kalibotan lagmit nagtumong sa gidahom nga pag-abot sa Mesiyas. Si Juan lang ang nakasulat sa mga panghitabo nga gihisgotan niini nga teksto.
(Juan 6:25-27) Busa sa dihang ilang nakaplagan siya tabok sa dagat sila miingon kaniya: “Rabbi, kanus-a ka miabot dinhi?” 26 Si Jesus mitubag kanila ug miingon: “Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Kamo nagapangita kanako, dili tungod kay kamo nakakita ug mga ilhanan, kondili tungod kay kamo nakakaon sa tinapay ug nangabusog. 27 Hagoi ninyo, dili ang pagkaon nga mahanaw, kondili ang pagkaon nga magpabilin alang sa kinabuhing walay kataposan, nga ihatag kaninyo sa Anak sa tawo; kay diha kaniya ang Amahan, ang Diyos mismo, nagbutang sa iyang timbre sa pag-uyon.”
(Juan 6:54) Siya nga mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo adunay kinabuhing walay kataposan, ug pagabanhawon ko siya sa kataposang adlaw;
(Juan 6:60) Busa daghan sa iyang mga tinun-an, sa nadungog nila kini, miingon: “Kining mga pulonga makapakugang; kinsa ang makapatalinghog niini?”
(Juan 6:66-69) Tungod niini daghan sa iyang mga tinun-an ang namalik ngadto sa mga butang nga ilang gitalikdan ug wala na molakaw kauban niya. 67 Busa si Jesus miingon sa napulog-duha: “Buot ba usab ninyong mobiya?” 68 Si Simon Pedro mitubag kaniya: “Ginoo, kang kinsa man kami moadto? Ikaw mao ang may mga pulong mahitungod sa kinabuhing walay kataposan; 69 ug kami mituo ug nahibalo nga ikaw mao ang Balaang Usa sa Diyos.”
nwtsty study notes sa Ju 6:27, 54
pagkaon nga mahanaw . . . pagkaon nga magpabilin alang sa kinabuhing walay kataposan: Nasayod si Jesus nga ang ubang tawo nakig-uban kaniya ug sa iyang mga tinun-an tungod lang sa materyal nga bentaha. Bisag gikinahanglan sa tawo kada adlaw ang literal nga pagkaon, ang “pagkaon” nga gikan sa Pulong sa Diyos magpaposible sa tawo nga mabuhi sa walay kataposan. Gidasig ni Jesus ang panon nga maghago alang sa “pagkaon nga magpabilin alang sa kinabuhing walay kataposan,” nga mao ang paghimog mga paningkamot aron matagan-an ang ilang espirituwal nga panginahanglan ug ang pagpakitag pagtuo base sa ilang mga nakat-onan.—Mat 4:4; 5:3; Ju 6:28-39.
mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo: Gipakita sa konteksto nga kini maoy simbolikal nga pagkaon ug pag-inom, nga mao ang pagpasundayag ug pagtuo kang Jesu-Kristo. (Ju 6:35, 40) Gisulti kini ni Jesus niadtong 32 C.E., busa wala siya magpasabot sa Panihapon sa Ginoo, nga iyang gisaulog pagkasunod tuig. Gisulti niya kini sa wala pa “ang paskuwa, ang pista sa mga Hudiyo” (Ju 6:4), busa ang iyang mga mamiminaw lagmit napahinumdoman sa umaabot nga pista ug sa kahinungdanon sa dugo sa kordero sa pagluwas ug mga kinabuhi sa gabii nga mibiya ang Israel sa Ehipto (Ex 12:24-27). Gipasiugda ni Jesus nga ang iyang dugo dunay hinungdanong papel aron ang iyang mga tinun-an makadawat ug kinabuhing walay kataposan.
Kita Magalakaw sa Ngalan ni Jehova nga Atong Diyos
13 Bisan pa niana, ang mga panon sa katawhan determinadong misunod kang Jesus ug ilang nakaplagan siya, sumala sa giingon ni Juan, “sa tabok sa dagat.” Nganong misunod man sila kaniya human niya isalikway ang ilang mga paningkamot nga himoon siyang hari? Daghan ang nagpakita ug unodnong panglantaw, nga way-lipodlipod nga naghisgot sa pagkaon nga gitagana ni Jehova sa kamingawan sa adlaw ni Moises. Ilang gipasumbingay nga si Jesus kinahanglang magpadayon sa pagtaganag pagkaon kanila. Kay nakasabot sa ilang sayop nga mga motibo, si Jesus nagsugod sa pagtudlo kanila ug espirituwal nga mga kamatuoran nga makatabang sa pagtul-id sa ilang panghunahuna. (Juan 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Ingong sanong, ang uban nagbagulbol batok kaniya, ilabina sa dihang iyang gisulti kining maong ilustrasyon: “Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Gawas kon kamo mokaon sa unod sa Anak sa tawo ug moinom sa iyang dugo, kamo walay kinabuhi diha sa inyong kaugalingon. Siya nga mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo adunay kinabuhing walay kataposan, ug pagabanhawon ko siya sa kataposang adlaw.”—Juan 6:53, 54.
14 Ang mga ilustrasyon ni Jesus subsob nga nagpalihok sa mga tawo sa pagpakita kon gusto ba gayod nilang molakaw uban sa Diyos o dili. Mao usab kiniy epekto niining ilustrasyona. Kini nagpatungha ug lainlaing reaksiyon. Atong mabasa: “Daghan sa iyang mga tinun-an, sa nadungog nila kini, miingon: ‘Kining mga pulonga makapakugang; kinsa ang makapatalinghog niini?’ ” Mipadayon si Jesus sa pagpatin-aw nga kinahanglang susihon nila ang espirituwal nga kahulogan sa iyang mga pulong. Siya miingon: “Ang espiritu mao ang naghatag-kinabuhi; ang unod wala gayoy kapuslanan. Ang mga pulong nga gisulti ko kaninyo maoy espiritu ug kinabuhi.” Bisan pa niana, daghan ang wala mamati, ug ang asoy nag-ingon: “Tungod niini daghan sa iyang mga tinun-an ang namalik ngadto sa mga butang nga ilang gitalikdan ug wala na molakaw kauban niya.”—Juan 6:60, 63, 66.
Pagpangitag Espirituwal nga Bahandi
(Juan 6:44) Walay tawo nga makaari kanako gawas kon ang Amahan, kinsa nagpadala kanako, magkabig kaniya; ug pagabanhawon ko siya sa kataposang adlaw.
nwtsty study note sa Ju 6:44
magkabig kaniya: Bisag ang Gregong berbo alang sa “magkabig” gigamit dinhi nga nagtumong sa pagbitad ug pukot (Ju 21:6, 11), kini wala magpasabot nga ang Diyos mapugsanong magkabig sa mga tawo. Kini nga berbo nagpasabot sab ug “pagdani,” ug ang gisulti ni Jesus lagmit nagpahinumdom sa giingon ni Jehova ngadto sa iyang karaang katawhan, sa Jer 31:3: “Ako nagdani kanimo pinaagi sa mahigugmaong-kalulot.” (Ang Septuagint naggamit ug samang Gregong berbo dinhi.) Ang Ju 12:32 naghisgot sab nga si Jesus magakabig sa tanang matang sa tawo ngadto kaniya sa samang paagi. Gipakita sa Kasulatan nga si Jehova naghatag sa tawo ug kagawasan sa pagpili. Ang matag usa maoy modesisyon kon moalagad ba sa Diyos o dili. (Deu 30:19, 20) Ang Diyos mahigugmaong magkabig niadtong mga matarong ug kasingkasing. (Sal 11:5; Pr 21:2; Buh 13:48) Gihimo kana ni Jehova pinaagi sa mensahe sa Bibliya ug pinaagi sa iyang balaang espiritu. Ang tagna sa Isa 54:13, nga gikutlo gikan sa Ju 6:45, mapadapat niadtong gikabig sa Amahan.—Itandi ang Ju 6:65.
(Juan 6:64) Apan adunay pipila kaninyo nga wala motuo.” Kay sukad sa sinugdan si Jesus nahibalo kon kinsa ang mga wala motuo ug kon kinsa ang magbudhi kaniya.
nwtsty study notes sa Ju 6:64
si Jesus nahibalo kon kinsa . . . ang magbudhi kaniya: Gitumong ni Jesus si Judas Iskariote. Tibuok gabiing nag-ampo si Jesus sa iyang Amahan sa wala pa mopilig 12 ka apostoles. (Luc 6:12-16) Busa sa sinugdan, si Judas matinumanon sa Diyos. Pero, nasayod si Jesus sa mga tagna gikan sa Hebreohanong Kasulatan nga siya luiban sa iyang suod nga kauban. (Sal 41:9; 109:8; Ju 13:18, 19) Dihang si Judas nagsugod na pagkadaotan, si Jesus, kinsa makabasag kasingkasing ug hunahuna, nakamatikod niini. (Mat 9:4) Pinaagi sa paggamit sa iyang gahom nga masayod sa umaabot, nasayod ang Diyos nga usa ka sinaligang kauban ang magtraydor kang Jesus. Pero supak sa mga kinaiya sa Diyos ug sa iyang paagi sa pagpakiglabot kaniadto ang ideya nga gitakda nang daan sa Diyos nga si Judas ang magluib.
sukad sa sinugdan: Kini nga ekspresyon wala magtumong sa adlawng natawhan ni Judas o sa iyang pagkapili ingong apostoles, nga nahitabo human sa tibuok gabiing pag-ampo ni Jesus. (Luc 6:12-16) Hinuon kini nagtumong dihang si Judas misugod sa paglihok nga malimbongon, nga namatikdan dayon ni Jesus. (Ju 2:24, 25; Pin 1:1; 2:23; tan-awa ang study notes sa Ju 6:70; 13:11.) Gipakita sab niini nga ang mga buhat ni Judas maoy tinuyo ug giplano, dili ingong resulta sa kalit nga kausaban sa kahimtang sa kasingkasing. Ang terminong “sinugdan” (Greek, ar·kheʹ) diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan dunay relatibong kahulogan, nga magdepende sa konteksto. Pananglitan, sa 2Pe 3:4, ang “sinugdan” nagtumong sa sinugdan sa paglalang. Pero sagad, kini gigamit sa mas limitadong kahulogan. Pananglitan, si Pedro miingon nga ang balaang espiritu mikunsad sa mga Hentil “ingon usab sa gihimo niini kanato sa sinugdan.” (Buh 11:15) Si Pedro wala magtumong sa iyang adlawng natawhan o sa panahon dihang gidapit siya nga mahimong apostoles. Hinuon, siya nagtumong sa adlaw sa Pentekostes 33 C.E., nga mao ang “sinugdan” sa pagbubo sa balaang espiritu alang sa espesipikong katuyoan. (Buh 2:1-4) Ang ubang mga pananglitan kon unsay epekto sa konteksto sa kahulogan sa terminong “sinugdan” makita sa Luc 1:2; Ju 15:27; ug 1Ju 2:7.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 6:41-59) Busa ang mga Hudiyo nagbagulbol kaniya tungod kay siya miingon: “Ako mao ang tinapay nga nanaog gikan sa langit”; 42 ug sila miingon: “Dili ba mao man kini si Jesus nga anak ni Jose, kansang amahan ug inahan atong nailhan? Naunsa ba nga siya karon nag-ingon, ‘Ako nanaog gikan sa langit’?” 43 Sa pagtubag si Jesus miingon kanila: “Hunong na kamo sa pagbagulbol. 44 Walay tawo nga makaari kanako gawas kon ang Amahan, kinsa nagpadala kanako, magkabig kaniya; ug pagabanhawon ko siya sa kataposang adlaw. 45 Kini nahisulat diha sa mga Manalagna, ‘Ug silang tanan mahimong mga tinudloan ni Jehova.’ Ang matag usa nga nakadungog gikan sa Amahan ug nakakat-on moari kanako. 46 Dili kay may tawo nga nakakita sa Amahan, gawas kaniya nga gikan sa Diyos; kini siya nakakita sa Amahan. 47 Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Siya nga motuo adunay kinabuhing walay kataposan. 48 “Ako mao ang tinapay sa kinabuhi. 49 Ang inyong mga katigulangan nangaon sa mana didto sa kamingawan ug bisan pa niana nangamatay. 50 Mao kini ang tinapay nga nanaog gikan sa langit, aron nga si bisan kinsa makakaon niini ug dili mamatay. 51 Ako mao ang buhing tinapay nga nanaog gikan sa langit; kon may mokaon niini nga tinapay siya mabuhi hangtod sa kahangtoran; ug, sa pagkatinuod, ang tinapay nga akong ihatag mao ang akong unod alang sa kinabuhi sa kalibotan.” 52 Busa ang mga Hudiyo naglalisay sa usag usa, nga nag-ingon: “Unsaon man niining tawhana paghatag kanato sa iyang unod aron kan-on?” 53 Busa si Jesus miingon kanila: “Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Gawas kon kamo mokaon sa unod sa Anak sa tawo ug moinom sa iyang dugo, kamo walay kinabuhi diha sa inyong kaugalingon. 54 Siya nga mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo adunay kinabuhing walay kataposan, ug pagabanhawon ko siya sa kataposang adlaw; 55 kay ang akong unod tinuod nga pagkaon, ug ang akong dugo tinuod nga ilimnon. 56 Siya nga mokaon sa akong unod ug moinom sa akong dugo magpabilin nga nahiusa kanako, ug ako nahiusa kaniya. 57 Ingon nga ang buhing Amahan nagpadala kanako ug ako nabuhi tungod sa Amahan, siya usab nga mokaon kanako, kana siya mabuhi gayod tungod kanako. 58 Mao kini ang tinapay nga nanaog gikan sa langit. Dili kini sama sa dihang ang inyong mga katigulangan nangaon apan nangamatay. Siya nga mokaon niini nga tinapay mabuhi hangtod sa kahangtoran.” 59 Kining mga butanga iyang gisulti samtang siya nagtudlo sa publikong katigoman sa Capernaum.
Septiyembre 24-30
BAHANDI GIKAN SA PULONG SA DIYOS | JUAN 7-8
“Si Jesus Naghimaya sa Iyang Amahan”
(Juan 7:15-18) Busa ang mga Hudiyo natingala, nga nag-ingon: “Sa unsang paagi kining tawhana nakabaton ug kahibalo sa mga sinulat, nga wala man unta siya makaeskuyla?” 16 Si Jesus, sa baylo, mitubag kanila ug miingon: “Ang gitudlo ko dili akoa, kondili iya sa nagpadala kanako. 17 Kon si bisan kinsa magtinguha sa pagbuhat sa Iyang kabubut-on, mahibalo siya mahitungod sa pagtulon-an kon kini gikan ba sa Diyos o nagsulti ba ako sa akoa rang kaugalingon. 18 Siya nga mosulti sa iya rang kaugalingon nagatinguha sa iyang kaugalingong himaya; apan siya nga magtinguha sa himaya niya nga nagpadala kaniya, kini siya matuod, ug walay pagkadili-matarong diha kaniya.
“Nahisulat Kini”
5 Gusto ni Jesus nga mahibaloan sa mga tawo kon diin naggikan ang iyang mensahe. Siya miingon: “Ang gitudlo ko dili akoa, kondili iya sa nagpadala kanako.” (Juan 7:16) Sa laing higayon, siya miingon: “Ako walay ginahimo sa akong kaugalingong pagbuot; apan sumala sa gitudlo kanako sa Amahan gisulti ko kining mga butanga.” (Juan 8:28) Dugang pa, siya miingon: “Ang mga butang nga akong ginasulti kaninyo wala ko isulti nga gikan sa ako rang kaugalingon; apan ang Amahan nga nagpabiling nahiusa kanako nagahimo sa iyang mga buhat.” (Juan 14:10) Usa ka paagi nga gipamatud-an ni Jesus ang pagkatinuod sa maong mga pahayag mao ang balikbalik niyang pagkutlo sa sinulat nga Pulong sa Diyos.
6 Ang maampingong pagtuon sa nahisulat nga mga pulong ni Jesus magpadayag nga siya direktang nagkutlo o dili-direktang naghisgot sa kapig katunga sa mga basahon sa Hebreohanong Kasulatan. Sa sinugdan, kana daw dili makapahingangha. Mahibulong ka tingali kon nganong sa iyang tulo ka tuig ug tunga nga pagpanudlo ug pagwali sa publiko wala siya mokutlo gikan sa tanang inspiradong basahon nga diha na niadto. Apan sa pagkatinuod, mahimong iyang gihimo kana. Hinumdomi, tipik lang sa mga pulong ug mga buhat ni Jesus ang nahisulat. (Juan 21:25) Ngani, ikaw lagmit makabasag kusog sa tanang nahisulat nga pulong ni Jesus sulod sa pipila lang ka oras. Handurawa ra nga ikaw naghisgot bahin sa Diyos ug sa iyang Gingharian sulod sa pipila ra ka oras ug nagkutlo gikan sa kapig katunga sa mga basahon sa Hebreohanong Kasulatan! Dugang pa, daghang higayon nga si Jesus walay nabatonan nga linukot nga mga basahon. Sa dihang iyang gipahayag ang iyang bantog nga Wali sa Bukid, iyang gilakip ang daghang direkta ug dili-direktang mga pangutlo gikan sa Hebreohanong Kasulatan—nga gisag-ulo lamang kadtong tanan!
(Juan 7:28, 29) Busa si Jesus misinggit samtang siya nanudlo didto sa templo ug miingon: “Kamo nakaila kanako ug nakahibalo kon diin ako gikan. Dugang pa, ako wala moanhi sa akong kaugalingong pagbuot, apan siya nga nagpadala kanako maoy tinuod, ug kamo wala makaila kaniya. 29 Ako nakaila kaniya, tungod kay ako hawas gikan kaniya, ug kana Siya nagpadala kanako.”
(Juan 8:29) Ug siya nga nagpadala kanako nagauban kanako; wala niya ako biyai nga ako ra, tungod kay ginabuhat ko kanunay ang mga butang nga makapahimuot kaniya.”
Dawata ang Espiritu sa Diyos, Dili ang sa Kalibotan
19 Sunda si Jehova sa bug-os. Si Jesus kanunayng nagbuhat sa mga butang nga makapahimuot sa iyang Amahan. Sa usa ka higayon, gusto ni Jesus nga atubangon ang usa ka situwasyon sa paagi nga lahi sa iyang Amahan. Apan, may pagsalig siyang miingon sa iyang Amahan: “Matuman unta dili ang akong kabubut-on, kondili ang imoha.” (Luc. 22:42) Pangutan-a ang kaugalingon, ‘Ginasunod ko ba ang Diyos bisag lisod ang pagbuhat niana?’ Ang pagkamasinundanon sa Diyos gikinahanglan aron kita mabuhi. Angay kitang magmasinugtanon kaniya sa bug-os kay siya ang atong Magbubuhat, ang Tuboran ug Tigsustento sa atong kinabuhi. (Sal. 95:6, 7) Bililhon gayod ang pagkamasinundanon aron atong maangkon ang pag-uyon sa Diyos.
Pagpangitag Espirituwal nga Bahandi
(Juan 7:8-10) Pangadto kamo sa pista; dili pa ako moadto niini nga pista, tungod kay ang akong tinakdang panahon wala pa moabot sa bug-os.” 9 Busa human niya isulti kanila kining mga butanga, nagpabilin siya sa Galilea. 10 Apan sa nangadto na sa pista ang iyang mga igsoong lalaki, siya miadto usab, dili sa dayag apan sa tago.
Nganong Angayng Magmatinud-anon?
Unsang panig-ingnan ang gihatag ni Jesus bahin niini? Sa usa ka okasyon, si Jesus nakigsulti sa pipila ka dili magtutuo nga interesado sa iyang mga lakaw. “Biya dinhi ug lakaw ngadto sa Judea,” maoy ilang tambag kaniya. Unsay tubag ni Jesus? “Pangadto kamo sa pista [sa Jerusalem]; dili pa ako moadto niini nga pista, tungod kay ang akong tinakdang panahon wala pa moabot sa bug-os.” Wala madugay human niana, si Jesus miadto sa Jerusalem alang sa pista. Nganong ingon man niadto ang iyang tubag? Wala silay katungod nga mahibalo sa eksaktong mga detalye sa iyang mga lakaw. Busa, bisan tuod wala magsultig dili tinuod si Jesus, siya naghatag kanilag dili kompletong tubag aron malikayan, kutob sa mahimo, nga mameligro ang iyang kinabuhi ug ang iyang mga sumusunod. Dili kini pagpamakak tungod kay si apostol Pedro misulat bahin kang Kristo: “Siya walay nahimong sala, ni may nakaplagan nga limbong diha sa iyang baba.”—Juan 7:1-13; 1 Pedro 2:22.
(Juan 8:58) Si Jesus miingon kanila: “Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Sa wala pa maglungtad si Abraham, ako mao na.”
nwtsty study note sa Ju 8:58
ako mao na: Gustong batoon sa Hudiyong mga magsusupak si Jesus kay siya nangangkong ‘nakakita kang Abraham,’ bisag sumala sa ilang giingon, si Jesus ‘wala pay kalim-an ka tuig.’ (Ju 8:57) Ang tubag ni Jesus kanila nagpasabot sa iyang pagkinabuhi sa langit ingong gamhanang espiritung linalang sa wala pa matawo si Abraham. Ang uban nangangkon nga kini nga teksto nagpaila kang Jesus ingong ang Diyos. Sila miingon nga ang gigamit dinhi nga Gregong ekspresyong e·goʹ ei·miʹ (gihubad nga “ako mao” sa ubang Bibliya) nagtumong sa hubad sa Septuagint sa Ex 3:14 ug ang maong mga teksto kinahanglang hubaron sa samang paagi. (Tan-awa ang study note sa Ju 4:26.) Niini nga konteksto, ang aksiyon sa Gregong berbo nga ei·miʹ nagsugod “sa wala pa maglungtad si Abraham” ug kini nagpadayon gihapon. Busa, haom ang hubad niini nga “ako mao na” imbes “ako mao,” ug daghan sa karaan ug modernong mga hubad ang naggamit ug susamang ekspresyon sa “ako mao na.” Gani, sa Ju 14:9, ang samang porma sa Gregong berbo nga ei·miʹ ang gigamit sa paghubad sa giingon ni Jesus: “Kadugay ko na nga nakig-uban kaninyo, ug sa gihapon, Felipe, wala ka pa makaila kanako?” Daghang maghuhubad ang naggamit sa samang ekspresyon, nga nagpakitang dili sayop ang paghubad sa ei·miʹ ingong “ako mao na” depende sa konteksto. (Ang ubang pananglitan sa samang hubad sa Gregong berbo makita sa Luc 2:48; 13:7; 15:29; Ju 1:9; 5:6; 15:27; Buh 15:21; 2Co 12:19; 1Ju 3:8.) Ang pangatarongan sab ni Jesus nga mabasa sa Ju 8:54, 55 nagpakita nga wala niya ipaila ang iyang kaugalingon ingong ang Amahan.
Pagbasa sa Bibliya
(Juan 8:31-47) Ug busa si Jesus miingon sa mga Hudiyo nga mituo kaniya: “Kon magpabilin kamo sa akong pulong, kamo tinuod gayod nga akong mga tinun-an, 32 ug kamo mahibalo sa kamatuoran, ug ang kamatuoran magpagawas kaninyo.” 33 Sila mitubag kaniya: “Kami mga kaliwat ni Abraham ug wala pa kami sukad maulipon kang bisan kinsa. Naunsa bang ikaw moingon, ‘Kamo mahigawas’?” 34 Si Jesus mitubag kanila: “Sa pagkatinuod gayod ako magaingon kaninyo, Ang matag mamumuhat sa sala maoy ulipon sa sala. 35 Dugang pa, ang ulipon dili magpabilin sa panimalay hangtod sa kahangtoran; ang anak magpabilin hangtod sa kahangtoran. 36 Busa kon ang Anak magpagawas kaninyo, kamo tinuod nga mahigawas. 37 Nahibalo ako nga kamo kaliwat ni Abraham; apan kamo nagatinguha sa pagpatay kanako, tungod kay ang akong pulong wala mouswag sa inyong taliwala. 38 Ang mga butang nga nakita ko sa akong Amahan ginasulti ko; ug busa, buhata ninyo ang mga butang nga inyong nadungog gikan sa inyong amahan.” 39 Sa pagtubag sila miingon kaniya: “Si Abraham mao ang among amahan.” Si Jesus miingon kanila: “Kon kamo mga anak ni Abraham, buhata ang mga buhat ni Abraham. 40 Apan karon kamo nagatinguha sa pagpatay kanako, usa ka tawo nga nagsulti kaninyo sa kamatuoran nga akong nadungog gikan sa Diyos. Wala magbuhat niini si Abraham. 41 Nagbuhat kamo sa mga buhat sa inyong amahan.” Sila miingon kaniya: “Wala kami ipanganak tungod sa pakighilawas; kami adunay usa ka Amahan, ang Diyos.” 42 Si Jesus miingon kanila: “Kon ang Diyos mao pa ang inyong Amahan, higugmaon ninyo ako, kay ako naggikan sa Diyos ug ania dinhi karon. Wala gayod ako moanhi sa akong kaugalingong pagbuot, kondili Siya nagpadala kanako. 43 Ngano man nga wala kamo mahibalo sa akong ginasulti? Tungod kay dili man kamo makapatalinghog sa akong pulong. 44 Kamo gikan sa inyong amahan nga Yawa, ug buot ninyong buhaton ang mga tinguha sa inyong amahan. Kana siya usa ka mamumuno sa iyang pagsugod, ug siya wala mobarog nga lig-on diha sa kamatuoran, tungod kay ang kamatuoran wala kaniya. Inigsulti niya sa bakak, siya nagsulti sumala sa iyang kinaiya, tungod kay siya usa ka bakakon ug ang amahan sa bakak. 45 Tungod kay ako, sa laing bahin, nagsulti sa kamatuoran, dili kamo motuo kanako. 46 Kinsa kaninyo ang magahukom kanako nga sad-an? Kon ako magasulti ug kamatuoran, nganong dili man kamo motuo kanako? 47 Siya nga gikan sa Diyos magapatalinghog sa mga pulong sa Diyos. Mao nga dili kamo magapatalinghog, tungod kay kamo dili gikan sa Diyos.”