“Pagsensora: 500 ka Tuig nga Kasungian”

SA MILABAYNG ting-init ug tinghunlak nagpasundayag ug edukasyonal nga eksibisyon ang New York Public Library bahin sa ulohan nga makita sa ibabaw, “Pagsensora: 500 ka Tuig sa Kasungian.” Sa gitakdang oras adunay paglibot uban sa giya nga naghatag makaikag nga komentaryo. Akong giduaw ang iladong librarya sa kalibotan sa New York diha sa 5th Avenue ug sa 42nd Street sa miaging Hulyo ug miuban niining mga paglibota.

Gisugdan ang paglibot diha sa dako, matahom nga lawak. Sa ubos sa kisameng tugas nga kinulitan samag estilo sa Renaissance nga lawak pasundayaganan mao ang tagsaong mga libro ug mga basahon nga penetsahan balik pa sa ika-15ng siglo hangtod sa presenteng panahon. Adunay butang nga gikausahan ang mga publikasyon—ang kaulawan nga nasensora sa usa ka panahon.

Sa sayo pa nga paglibot, ang among giya miawhag: ‘Handurawa ang imong kaugalingon nga naglingkod sa kahilom diha sa imong sala nga nagbasa sa imong paboritong libro ug sa kalit lamang mibutho ang mga polis diha sa balay, ug gilabni ang libro gikan sa imong kamot ug gigisigisi kini. Kay ngano? Tungod kay giisip sa nagmando nga dili maayong basahon ang libro sa publiko. Karon imong naeksperyensiyahan ang kalisang sa pagsensora.’

Apan dugay nang gihimo ang pagsensora sa mga librong ipasundayag sa dili pa sila mapatik. Ang titulo nga panid sa usa sa mga libro nga among nakita nagpadayag ning kamatuorana. Ang libro mao ang Alle Propheten Teutsch (Tanang mga Propeta sa Aleman), nga gihubad sa pinulongang Aleman ni Martin Luther sa 1534. Ang titulo nga panid niini gibahin sa siyam ka seksiyon, ang matag usa adunay ilustrasyon sa talan-awon sa Bibliya. Ang usa sa mga talan-awon mao ang pagsunog sa libro sa Israelinhong hari si Jehoiakim sa mga 2,500 ka tuig kanhi. Nasuko si Jehoiakim sa sinulat nga tagna sa kalaglagan pinaagi ni Jeremias, busa misulay siya sa pagsensor sa mensahi pinaagig kalayo.—Jeremias 36:9-27.

Gumikan nianang talan-awon sa pagsunog sa libro gilakip sa Katolikong Iglesya ang Alle Propheten Teutsch diha sa listahan sa gidiling mga libro. Kay ngano? Buweno, kanunayng ilarawan sa Protestanteng mga repormador ang Kasulatanhong teksto nga nagbatbat sa pagkapukan sa mapahitas-on ug adunahang mga magmamando. Ug sumala sa gisulti sa among giya, ‘Nakita sa Protestanteng mga debuhista nga kining Biblikanhong mga teksto maoy pasidaan batok sa kapapahan.’

Balos sa Pagsensora

Sa ulahing ika-15 ug ika-16 nga siglo nakaeksperyensiya ang Katolikong Iglesya sa pag-atake sa mga repormador. Ug ang imprintahan, nga gipailaila ni Johann Gutenberg sa mga 1440, nahimong dakong hinagiban sa mga repormador. Ang gihatagag pagtagad sa eksibisyon mao ang pakig-away alang sa kagawasan sa pinatik nga pulong ug larawan sukad nga gipailaila ang mairog-irog nga tipo nga pagprinta.

Ang among giya mibatbat: ‘Milampos si Martin Luther tungod sa iyang pagkaalisto sa paggamit sa imprintahan sa tulin nga pagpakaylap sa iyang balita, samtang ang mga repormador sama kang John Wycliffe ug John Huss, nga nabuhi sa wala pay imprintahan, gipildi sa Katolikong Iglesya.’

Ang pinatik nga mga papel, batok sa relihiyosong mga doktrina sa iglesya mikaylap sa tibuok Uropa sa pipila lamang ka bulan sa mibulag si Luther sa iglesya. Pananglitan, sumala sa among pagtuki sa kang Luther nga Gnade unde Frede in Christo (Grasya ug Pakigdait kang Kristo), 1523, among makita kon nganong nakapukaw kini sa kasuko sa iglesya. Giawhag ni Luther ang mga tawo sa pagkabuhi sumala sa Kristohanong mga sukdanan sa paggawi sumala sa gipadayag sa Bibliya imbes sulayan ang pagsunod sa mga lagda sa batasan nga gitukod sa iglesya. ‘Malisod alang sa mga sensor, sa paghunong sa sirkulasyon sa maong mga pinatik nga panid,’ miingon ang among giya.

Nakuha ang among pagtagad sa New Testament sa Ingles pinaagi sa masibotong katalirongan ni Luther nga si Tyndale. Gihukman kini sa iglesya sa mga 1525 ug giprinta kini sa Alemanya ug gipayuhot ngadto sa Inglaterra. Nganong gitunglo kini? Una, lahi ang hubad ni Tyndale sa Colosas 1:24 batok sa Katolikong doktrina. Tukma niyang gihubad ang Gregong pulong ekklesia, nga makita nianang bersikuloha, ingong “kongregasyon” imbes “iglesya.” Tungod niini wala gipakasama ni Tyndale ang lawas sa Kristohanong mga magtutuo tali sa Katolikong Iglesya. Ang resulta? Pagsensora!

Gipakita sa ubang mga iksibit nga dili lamang ang Katolikong mga awtoridad ang sad-an sa pagsensora. Sa dihang mimando ang mga Protestante, sila usab, migamit sa ilang awtoridad sa kapolisan sa pagbando sa mga publikasyon sa mga Katoliko ug sa ubang mga Protestante.

Ang usa ka modemong pagsensora ang nakalimtan nga mohatag ug linain nga kaikag sa mga estudyante sa Bibliya—mao ang pagbando sa Tinipong Bansa ug sa Canada sa 1918 sa relihiyosong librong The Finished Mystery, nga gipatik sa International Bible Students. Giyagyag sa maong libro ang bakak nga mga doktrina sa dagkong mga relihiyon. Nasakitan ang mga klero sa mensahi; mibalos sila. Nagtakoban ilalom sa nasyonalismo sa panahon sa tunga-tunga sa Gubat sa Kalibotan I, gipiog sa mga klero ang kagamhanan sa paghimo sa libro nga supak sa balaod. Milampos sila, apan sa mubo lamang nga panahon. Gikuha ang pagbando sa 1920.

Bisan unsa pay paningkamot sa tawo sa pagpiog sa mga ideya sa ubang tawo, ang tinuod mao nga ang kamatuoran, ilabina ang kamatuoran sa Bibliya, wala gayod molampos sa pagsensor. Sa gisulayan sa relihiyosong mga pangulo ang pagpatak-om sa baba sa mga tinun-an ni Jesus, siya miingon: “Kon kini sila magpakahilom, ang mga bato maoy mosinggit.” (Lucas 19:40)—Tinampo.

[Letrato sa panid 11]

Ang imprintahan, nga gipailaila ni Johann Gutenberg, nakitang usa ka dakong hinagiban sa mga repormador

[Letrato sa panid 12]

Ang paggapos ug pagsunog kang Tyndale, kansang mga sinulat gisensor sa iglesya