Pagpaniid sa Kalibotan

Posible ang Nukleyar nga Tingtugnaw

● Sa nasayran nang mga kapeligrohan sa radyoaktibidad ug pagkalaglag sa hut-ong sa ozone ingong makapatayng mga sangpotanan sa nukleyar nga gubat, idugang ang lain pa​—ang nukleyar nga tingtugnaw. Usa ka taho sa United States National Academy of Sciences nagpaila nga ang grabeng nukleyar nga tingtugnaw mahimong mosunod sa usa ka dakong nukleyar nga gubat. Sumala sa The New York Times, ang taho sa Academy miingong “ang mga kunhod sa temperatura sa 18 ngadto 45 degrees [Celsius] mahimong molungtad sa daghang bulan sa North Temperate Zone, uban sa hapit bug-os nga pagkawala sa kahayag ibabaw sa kinadak-an sa Amihanang Hemispera.” Ang tinagpulong milyong tonelada sa anuos ug aso ikaduso ngadto sa atmospera gikan sa nukleyar nga mga buto ug kalayo, nga niana magababag sa kahayag sa adlaw. Bisan ang habagatang hemispera maapektahan kon ang mga panganod sa abog ug anuos maanod tabok sa ekuwador. Ang teoriya nga ang maong ginamag-tawong katalagman posible, nga unang gisugyot sa 1983 sa usa ka gamayng grupo sa mga siyentipiko nga nagbuhat gawas sa gobyernong U.S., wala na “ipadaplin sa pila ka kritiko ingong banabana sa tigpanghadlok,” matud sa Times.

Nadiskobrehan ang Bag-ong Planeta?

● Ang usa ka pundok sa tigdukiduki sa astronomiya gikan sa University of Arizona ug National Optical Astronomy Observatories nakadiskobre sa butang samag planeta nga hapit sama kadako sa Jupiter gawas sa atong sistema solar. Sila nagtuong kining dako kaayo, gaseous nga butang nga nagaorbito sa usa ka halayong bituon sa konstelasyong Ophiuchus maoy usa ka planeta​—ang una nga sukad nakita sa gawas sa atong sistema sa mga planeta. Apan, dili mouyon ang ubang astronomo. Sila nag-ingong ang butang dili planeta, ni kini tinuod nga bituon. Hinunoa, kini mahimong unang ebidensiya sa bug-os bag-ong matang sa mga butang gitawag nga brown dwarfs. Kon unsa man ang matuod, ang duha ka kiliran nagkauyong ang diskobre maoy talagsaon ug makapaukyab. Ang bag-ong nakitang butang maoy 21 light-years​—mga 123 trilyong milya (198 trilyong km)​—gikan sa Yuta.

Pagdaot sa Gutom Diha sa mga Batan-on

● Usa ka milyong kabataan sa Etiopia nga ubos sa upat ka tuig sa edad gikuraw, ug lagmit katunga kanila makaagom ug permanenteng depekto tungod sa gutom, nagtaho ang The New York Times. “Tin-aw, aduna unyay kaliwatan sa Etiopianhong kabataan nga makulkol, sa pisikal ug sa mental, tungod sa hulaw nga ilang naagoman,” matud sa ehekutibo direktor sa United Nations Children’s Fund. Ang emerhensiyang pagdalag pagkaon ug medisina pinaagig ayroplano makatagana lag temporaryong kahupayan. Ang usa ka taho sa UN masulob-ong mitagna: “Walay nakitang kataposan sa hilom nga pag-antos sa dili-ikalimod labing grabeng katalagman sa tawo sa kasaysayan sa Aprika.”

Kapeligrohan sa Abuno sa Dugo

● Ang mga abuno sa dugo peligro sa mga pasyente sa kanser, nagpasidaan ang ubay-ubayng Hapon nga medikal nga pagtuon. Sumala sa Hapon nga mantalaang Asahi Shimbun, ang mga surbi sa Pangunang Siruhiya ug Abuno sa Dugo nga Laboratoryo sa Juntendo University nakadiskobreng “ang mga pasyente sa kanser sa colon nga wala magdawat sa abuno sa dugo adunay hataas nga proporsiyon sa kinabuhi” kay niadtong may abuno sa dugo. Ang National Fukuoka Central Hospital nakadiskobre sa susamang mga resulta diha sa ilang pagtuon sa mga pasyente sa kanser sa matris. Mopatim-aw nga ang mga abuno sa dugo nagakunhod sa sistema sa imyunidad sa lawas, nagatugot sa kanser sa kusog nga pagkaylap. Si Shozo Murakami, presidente sa Sosyedad sa Abuno sa Dugo sa Hapon, miingon: “Ang usa ka tahong Amerikanhon mouyong ang proporsiyon sa pagkabuhi sa may kanser sa suso ug sa baga makunhoran tungod sa abuno sa dugo. Bisan pa niana, adunay daghang tawo taliwala sa mga doktor nga nagagamit sa abuno sa dugo ingong tambal nga wala magkonsiderar sa kamatuorang ang imyunidad mapaluya sa mga abuno.”

Kinalabwang Proporsiyon sa Krimen sa Uropa

● Sa 14 ka Uropanhong kanasoran, ang Britanya mitaho sa kinalabwang proporsiyon sa katibuk-ang krimen sumala sa usa ka bag-ong surbi sa Gallup. Ang surbi, nga giesponsor sa The Daily Telegraph sa London, nagkuwestiyon sa duolag usa ka libong tawo diha sa matag nasod mahitungod sa mga panglungkab, mga pangawat, ug personal nga mga pangatake sulod sa miaging lima ka tuig. Nakaplagan sa surbi nga ang Pransiya maoy nakabaton sa labing daghang panglungkab, 17 porsiento; ang Holland nag-una sa Uropa sa mga pangawat, nga may 30 porsiento; ug ang Espanya nag-una sa mga pangatake, 6 porsiento. Sa matag usa sa tulo ka kategoriya, ang Britanya nakakuha sa ikaduhang dapit ug niana nag-una sa Kasadpanhong Uropa sa katibuk-ang krimen.

Imong Salapi kun Imong Kinabuhi?

● Ang usa ka pagtuong gihimo sa duha ka tigdukiduki sa University of Chicago nagtambag: Ayaw pagsukol kon mabiktima ka sa pangawat. Ang pagsukol nagapauswag ug dako sa kapeligrohang ikaw patyon. Ang ilang taho, “Kadaot ug Kamatayon sa Biktima sa Pangawat sa Kasiyudaran,” nag-analisar sa mga usa ka libong pangawat nga gitaho sa kapolisan latas sa usa ka tuig nga yugto sa siyudad sa Chicago. “Ang pagdumili sa biktima sa pagkooperar sa kriminal mopatungha sa panagtigi sa mga determinasyon,” matud sa taho. Sa usa ka pangawat, mihinapos ang mga tigdukiduki, “ang hustong tubag sa tin-awng pangutana bahin sa imong salapi kun imong kinabuhi mao, ihatag ang salapi.”

Ganansiya Batok Katawhan

● Ang industriyal nga mga aksidente sa mga puwesto sa aseite ug kemikal nakauyog sa tulo ka nagkaugmad nga kanasoran, nga sa usang tuig mipatayg kapin sa 3,000 ka tawo. Sa matag katalagman, ang katawhan​—nga nagdasok sa timawang mga lugar ug nagpuyong duol kaayo sa industriyal nga mga planta​—mao ang mga biktima. Ang mga bagyo sa kalayo nga gipahinabo sa miliki nga tubo sa gasolina sa Cubatao, Brazil, ug ang mibuto nga mga tangke sa petroleo sa Mexico City, Mexico, mihunos sa kinabuhi sa mga usa ka libong pobreng katawhan. Ug ang sentral nga India nakasaksi sa labing grabeng kemikal nga industriyang katalagman sa kasaysayan. Ang makahilong gas nga mihungaw gikan sa pabrika sa pesticide nahimong maputing panganod sa kamatayon alang sa labing menos 2,000 ka tawong nagkampo duol sa planta.

Pipila sa nagkaugmad nga kanasoran walay mga balaod sa sona nga nagabulag sa industriyal ug residensiyal nga mga dapit o kaha luag sa pagpatuman niana. “Ug ang mga gobyerno dili makahimo sa pag-istrikto sa mga lagda sanglit sa daghang lugar ang industriyang nalangkit mao ang pangunang tinubdan sa kinitaan,” matud sa editor sa Hazardous Materials Intelligence Report ngadto sa Prensa Asosyada. Ang mas kabos nga kanasoran nga may ubos nga mga sukdanan sa pagkaluwas kay sa ugmad nga kanasoran “basin mahimong internasyonal nga basurahan,” matud sa usa ka taho sa Hiniusang Kanasoran. Mopatim-aw nga sa ganansiya-batok-katawhang bugno, ang mga kabos kasagarang maparot.

Elektronik nga mga Bibliya

● Sa sinugdan kana diha sa bato, dayon diha sa papiro, panit sa karnero, papel, ug karon, sa computer chips. Ang Pulong sa Diyos misulod sa elektronik nga kalibotan sa mga kompiyutir. Hangtod sa dili pa dugay, ang dagkong mga unibersidad lamang ang migamit ug mga kompiyutir ingong galamiton alang sa pagtuon ug panukiduki sa Bibliya. “Apan ang mas maartihong mga programa karon nabatonan na sa personal nga mga kompiyutir” alang sa paggamit diha sa balay samtang nagauswag ang gidaghanon sa mga programa sa kompiyutir alang sa relihiyosong edukasyon ug pagtuon sa Bibliya, matud sa The Wall Street Journal. “Ang ubay-ubayng kompaniya,” nagkanayon ang taho, “nagbutang sa King James Version diha sa mga diskette sa kompiyutir ug nakaugmad sa mga programa nga motugot sa mga tiggamit sa pagpangita sa linaing mga pulong ug sa pagpagawas sa palibot nga mga teksto.” Ang ubang mga programa sa kompiyutir sa balay karon nga gibaligya maoy kiliran-por-kiliran nga pagtandi sa mga kasulatan gikan sa nagkalainlaing mga bahin sa Bibliya diha sa video screen, usa ka Gregong konkordansiya sa “Bag-ong Testamento,” ug mga tanghaga sa Bibliya ug mga dula bahin sa teksto.

. . . Ug Talmud

● Ang 36-tomong Babilonyanhong Talmud, usa ka awtoritatibong koleksiyon sa Hudiyong balaod ug tradisyon, ug 248 ka dagkong koleksiyon sa responsa, nasulat nga mga interpretasyon ug mga tubag sa 47,000 bag-ong mga pangutana bahin sa Talmud, gibutang na sa kompiyutir sa Bar Ilan University, Tel Aviv. Ang paggamit sa ngalan sa Diyos diha sa gikompiyutir nga teksto, hinunoa, mipatunghag seryosong suliran sa maong dako kaayong proyekto. Ang Hudiyonhong tradisyonal nga balaod nagadili sa pagpala sa ngalan sa Diyos. “Kinahanglan moadto kami sa mga rabbi,” misulti ang direktor sa proyekto ngadto sa The New York Times, “ug mangutana kon ang ngalan sa Diyos nga nahisulat diha sa magnetikong kompiyutir nga teyp ug mga disk o bisan diha sa video screen mahimong palaon. Maayo na lang, sila miingon nga ang magnetikong teyp wala isipang pagsulat ug O.K. ra ang pagpala niana.”

Pagkaluwas Kon Dunay Liti

● Sumala sa usa ka pundok sa mga siyentipiko sa Singapore nga nagtigom sa Oxford, Inglaterra, ang katawhan lagmit mamatay sa liti kon sila anaa sa dulaanan sa golf, dulaanan sa potbol, gagmayng sakayan, silonganan sa bus, o sumala sa nasayran na, kon sila magtindog sa ilalom sa kahoy. Kon mahitabo ang mga dalugdog, unsa ang labing maayong buhaton? Dangop sa tinukod nga luwas sa pagkamakoryentehan ug pahilayo sa metal nga mga butang, mga tubo, o basang pader. Mitaho ang The Daily Telegraph: “Kon hiapsan sa hawan nga walay kasilongan, hupo sa kinaubsang punto o lungag. Labi pang maayong mahumod kay sa mamatay.”

Polusyon sa Kalangas

● Ang mga molupyo sa siyudad kasagaran moreklamo sa langas nga mga silingan. Unsay mahimo kanila? Si Propesor Kazuo Yamamoto sa Keio University sa Tokyo tingali adunay solusyon. “Sumala sa iyang surbi,” nagtaho ang Mainichi Daily News, “kon ang mga silingan wala magkahibalag, duolag 65 porsiento kanila mobating makapapikal ang mga tingog. Ang numero mokunhod ngadto sa 35 porsiento dihang ang mga silingan nagayangongoay sa mga ulo ug mokunhod pa ngadto sa 20 porsiento sa dihang sila kaila kaayo nga sila magsultianay sa dalan.” Busa, nag-ingon ang propesor, ilha ang imong mga silingan.

Mga Doktor Nagagamit sa mga Tambal sa Kinaiyahan

● Bisan tuod giduhaduhaan sa medikal nga propesyon sa pila ka nasod, ang mga tambal sa kinaiyahan nakaplagang epektibo sa kadaghanang doktor sa Alemanya. “Kapin sa 60 porsiento sa 67,000 ka heneral praktisyoner nga doktor sa Federal Republic of Germany nagagamit usahay sa mga tambal sa kinaiyahan,” matud sa The German Tribune. “Bayente porsiento ang regular nagareseta sa mga tambal gikan sa mga tanom ug tali sa 5 ug 10 porsiento nagagamit lamang niana.” Sumala sa Stuttgarter Nachrichten, si Dr. Veronika Carstens, usa ka tigpaluyo sa pluralismo sa siyensiya, miingon: “Ang mga doktor karon kinahanglang maikag sa pagkombinar sa bug-os kinahanglanong kahimoan sa modernong medisina ug sa malumo, dili-makadaot ug kasagaran epektibo kaayong mga teknik sa mga tambal sa kinaiyahan.”

Mga Sakyanang Gipaandar sa Alkohol

● Ang Brazilianong opisyales nagaingong ang total nga halin sa mga sakyanang gipaandar sa alkohol miabot sa usa ka milyon sa kataposan sa 1983 ug mga 90 porsiento sa tanang sakyanan nga gibaligya sa nasod karon dunay mga makinang nagagamit sa alkohol. Sa samang panahon, ang programa sa alkohol sa nasod, ang PROÁLCOOL, nakatabang sa pagpuli sa 35 porsiento sa magamit nga gasolina pinaagig alkohol, nga nagkunhod sa mga importasyon sa aseite sa 100,000 ka barel sa usa ka adlaw ug nagmugnag 360,000 ka trabaho tungod niana. Ang pulyeto sa gobyerno nga Ang Programa sa Alkohol sa Nasod nga PROÁLCOOL nag-ingong ang produksiyon sa alkohol dili pa makaindig sa prisyo sa diesel nga aseite, pero ang alkohol mas limpiyo ug mopatunghag menos nga polusyon sa hangin.