Pagpaniid sa Kalibotan
Panglimbong sa Credit Card
● Ang krimen sa credit card (kard sa utang) maoy usa ka gatos ka milyong dolyar sa usa ka tuig nga negosyo sa Tinipong Bansa ug kini tulin nga nagtubo, mitaho ang The Toronto Star sa Canada. “Daghang mga plano ang nalangkit nga maayong pagkalana, makapakombinsing bulatik sa pagpamaligya sa telepono” nga nagtanyag ug premyong mga microwave oven, lansa sa pangisda, TV, mga pagbiyahe, ug uban pa, sa dakong diskuwento, miingon ang taho. “Mao kana ang bitik. Ang laang mao ang pagkuha sa numero sa credit card.” Dayon himoan kinig mini nga kard nga numerawo. O gamiton sa mga kriminal nga nagpakaaron-ingnong tinuod nga mga negosyante ang kinawat nga numero sa mini nga mga kopya sa mga resibo sa credit card, ug ilang iduso sa banko aron makobra ang kuwarta. Sa panahon nga madiskobrehan sa banko ang panikas, ang “negosyante” nakagikan na sa lungsod. Aniay tambag niadtong adunay kard: Ayawg ihatag ang numero sa imong credit card diha sa telepono gawas kon makigsabot ka sa may ngalang negosyo. Tipigi ang resibo ug ang mga kopya sa papel-karbon ug sunoga ang kopya sa papel-karbon inig-abot nimo sa balay. Sa kataposan, susiha ang binulang kuwentada sa imong credit card aron mausisa ang tinikas nga pagpaningil.
Hulga sa Makinang Tigkopyag Kuwarta
● “Adunay plano nga giduso nga makapausab sa nawong sa papel de banko sa [U.S.],” mitaho ang The Wall Street Journal. Ngano? Tungod sa modernong kaliwatan sa mga makinang tigkopya nga makagamag mga dokumentong de-kalidad nga kolor nga makasayon sa paggamag mining kuwarta ug madanihon kaayo, miingon ang mga awtoridad. Ang labing maayong kapilain, taliwala niadtong giplano, mao ang pagdugang ug ikaduha, lisod nga masundog nga kolor sa mga papel de banko. Laing kapilain mao ang pagbutang ug “kalig-onang hilo” nga dili makita ug busa dili makopya, gawas kon ipahisag kini. O tingali mga hologram o manipis nga pelikula nga molainlain ang porma o kolor kon lantawon kini. Laoman nga ipahayag kining kapilian karong tuiga sa Treasury Department.
Kinsay Gustog Chopstick?
● Dugay nang nahibaloan ang Intsik sa ilang batasan sa pagkaon sa panaksan ginamit ang chopstick. Apan karong bag-o si Hu Yaobang, sekretaryo heneral sa Partido Komunista, gikutlo sa Radyo Peking nga nag-ingon, “Kinahanglang mangandam kita ug dugang kutsilyo ug mga tinidor, mamalit ug dugang plato ug molingkod libot sa lamesa sa pagpangaon sa pagkaong Ininstik sa paagi sa Kasadpan.” Ngano? “Kay sa pagbuhat niini atong malikayan ang sakit nga mananakod,” miingon siya. Sumala sa taho sa The New York Times, “ang numero nga giluwat karong bag-o nagpakita sa makalilisang nga proporsiyon sa mananakod nga mga sakit, ug adunay midagsang nga mga artikulo [sa Tsina] bahin sa nagakabag-ong batasan sa paagi sa pagpangaon.” Apan daghang Intsik ang misupak. Miingon ang usa ka Intsik nga tag-iyag restawran sa New York, “Ang kutsilyo ug tinidor dili magkaangay sa pagkaong Instik. . . . Dili nimo makuha ang hustong pagkasagol pinaagig tinidor.” Adunay laing miingon: “Nagtuo akong magpadayon sa walay kataposan ang chopstick.”
Ubo ug Sip-on Gikan sa mga Kamot
● “Ang nagkadaghang lawas sa siyentipikanhong ebidensiya nagsugyot nga ang gatos-gatos sa mga kagawng maoy hinungdan sa sakit nga sip-on ug ubo mapakaylap pinaagi sa kamot imbes sa pag-ubo o pag-atsi,” miingon ang International Herald Tribune, sa Paris, Pransiya, sa pagtaho sa mga resulta sa bag-ong mga eksperimento sa duha ka grupo sa mga tigdukiduki sa medisina. Ang duha ka grupo, ang usa gikan sa University of Virginia ug lain pa gikan sa University of Wisconsin mipakita nga ang bag-ong matang sa may kemikal nga mga tisyu (papel) para sa nawong maoy 100 porsientong epektibo sa pagsumpo sa pagkaylap sa ubo ug sip-on ilalom sa eksperimental nga kondisyon. Apan, makaikag, ang pagtuon sa Virginia nagpakita nga, samtang ang masubsub nga paggamit sa regular nga tisyu epekto usab, mapasa ang ubo ug sip-on kon ang nagkasakit makiglamano sa walay sakit nga indibiduwal. Gituohan nga ang mga kamot nga adunay kagaw sa ubo ug sip-on, nahugawan gumikan sa paghikap sa may kagawng mga ilong, makapasa sa kagaw ngadto sa mga kamot sa walay sakit nga indibiduwal nga sa kasagaran matakdan pinaagi sa paghikap sa ilang mata ug ilong. Aron malikayan nga makaylap ang ubo ug sip-on, ang taho mirekomendar ug barato, daang paagi nga pagtambal—“pagpahid sa ilang ilong kanunay sa naandang tisyu sa nawong ug sa paghugas kanunay sa kamot.”
Panagana sa Kanser
● “Ang mga tawong mokaon ug utan kada adlaw ubos ug kapeligrohang matakboyan ug kanser kay sa niadtong dili mokaon.” Matud pa sa Daily News sa New York sa pagtaho sa usa sa labing hataas nga pagtuon sa kanser nga nahimo sukad. Gipangulohan ni Dr. Takeshi Hirayama sa National Cancer Research Institute sa Tokyo, Japan, gianalisar sa pagtuon ang nangamatay sa kanser gikan sa 1965 ngadto sa 1981 nga tali kanila maoy mga 122,000 ka lalaki nga kapin sa 40 anyos ang panuigon. Ang labing taas nga proporsiyon sa nangamatay sa kanser—808 matag 100,000 ka lalaki—mao kadtong tigpanabako, tig-inom, ug mokaon ug karne apan dili mokaon ug utan. Lakip niadtong may samang batasan apan dili mokaog utan kada adlaw, ang gidaghanon sa nangamatay maoy 524 matag 100,000. Mga 324 ka kamatayon matag 100,000 ka lalaki ang nahitabo taliwala niadtong dili manabako, moinom, o mokaon ug karne apan mokaon ug utan kada adlaw.
Kunhori ang Kolesterol
● Ang aberids nga lebel sa kolesterol sa Amerikano taas kaayo ug kinahanglang adunay himoon bahin niini. Mao kana ang konklusyon sa usa ka grupo sa eksperto nga gitigom sa National Institute of Health sa Bethesda, Maryland. Nakita sa grupo nga ang malarawon tungang-panuigong mga Amerikano adunay rekord sa kolesterol nga 220 ngadto sa 260 ka miligramo matag 100 milimetro sa serum sa dugo. Gikutlo kining lebel ingong makapasamot sa sakit sa kasingkasing, nga maoy hinungdan sa katunga sa kamatayon sa Amerikano tungod ning sakita, kini mitapos nga ang maayong lebel kinahanglang dili momenos sa 180 miligramo alang sa mga tawo sa ilang panuigong 20 ug kubos sa 200 miligramo alang niadtong 30 ug mas gulanggulang pa. Lakip sa mga rekomendasyon niini alang sa aberids nga mga Amerikano mao ang mosunod: Kunhori ang pagkaon ug karne, pulihi kinig isda ug manok (ayaw ilakip ang panit). Kaon ug walay tambok nga soriso ug panagsa ra ang bacon, kon mahimo wala niini. Kunhori ang keso ug sorbetes, maingon man ang mantekilya, margarina, manteka, ug ubang mga tambok. Likayi ang mga pagkaong sinagolag artipisyal nga mga sambog nga adunay daghang tambok. Limitahi ang pagkaon sa pula sa itlog sa duha ngadto sa upat ka semana. Gitawag sa The New York Times kining mga sugyota nga “ang labing taas ug abot nga rekomendasyon sa panglawas sa publiko nga nahimo bahin sa kolesterol ug sakit sa kasingkasing.”
Walay Katinoang Pagtuon
● Ang Alzheimer’s disease dili matambalan ug mitakboy sa tulo ka milyong mga Amerikano sa Norte. Ang kataposang ang-ang niini, mawad-an ang mga biktima sa ilang memorya, pagsulti, koordinasyon, ug pagkontrol sa pag-obra sa lawas. Apan karong bag-o ang kalaoman sa makatabang nga tambal gibangon sa dihang ang Neurosurgery nga magasin mipatik sa mga resulta sa pangunang mga pagtuon nga nalangkit ang upat ka biktima sa Alzheimer’s disease kinsa giindiyeksiyonan sa bethanechol chloride ang ilang utok. Ang resulta? “Daghang mga taho [gikan sa mga membro sa pamilya] nga mikunhod ang pagkalibog, miuswag ang inisyatibo ug miarang-arang ang kalihokan sa adlaw-adlawng pagkinabuhi” sa upat ka pasyente, mitaho ang pagtuon. Usa ka semana human nga gipatik kini, ang mga medikal nga sentro nga nag-espesyalisar sa sakit gidagsaan sa mga pangutana. Apan ang mga doktor miadmiter nga ang mga resulta sa ilang pagtuon walay katinoan, tingali sulagma lamang. “Gisakmit lamang dayon kini sa palumagian sa balita, ug mipatungha kini ug mini nga mga kalaoman,” miingon si David Roberts, usa sa mga doktor nga nagdumala sa pagtuon.
Misipyat ang mga Bagyo
● Sa unang higayon sukad sa 1941, nakaeksperyensiya ang Japan ug tibuok tuig nga walay bagyo. Apan ingong resulta, ang giuhaw sa ulan nga mga pundohanan sa tubig mius-os nga ubos sa normal nga sukod, mitaho ang Asahi Evening News. Samtang nalipay ang Hapones nga ang pagkawalay bagyo nakaluwas sa kinabuhi ug propidad, si Takashi Nitta, pangulo sa tigplano sa grupo sa Japan Meteorological Society, miingon, “sa akong pagtuo sa ngadto-ngadto, atong maamgohang dili maayo ang pagwalay bagyo.”
Hangtod sa 15,000 Porsiento!
● “Ang usa sa labing dramatikong kausaban sa Iglesya Katolika sa T.B. sukad sa Vatican II halos dili na madunggan,” mitaho ang National Catholic Reporter. “Ang pagpanulo sa mga kaminyoon ning nasora midangat ug kapin sa 15,000 porsiento sa 15 ka tuig,” gikan sa 338 sa 1968 ngadto sa mga 52,000 sa 1983! Ilalom sa balaod sa iglesya, ang tanang Katoliko nga gikasal sa “sakramental” nga seremonya sa kasal dili makaminyo pag-usab—bisan pa kon siya [lalaki o babaye] adunay legal nga diborsiyo—bisag wala isipang mananapaw. “Mao kana ang bugkos sa iglesya—nga ang [orihinal, gipanugot-iglesya] nga kaminyoon dili mabungkag,” miingon ang Katolikong abogado si Joe Zwack. Apan kon ang orihinal nga kaminyoon maanular, nga mao, ideklarar nga dili balido, nan mahimong makaminyo pag-usab ang Katoliko ug makabaton gihapon ug maayong baroganan. Ang tinguha sa iglesya sa paghawid sa mga membro niini maoy usa sa mga katarongan kon nganong komung gitugotan karon ang pagpaanular sa kaminyoon. Kon ang mga Katoliko dili tugotan sa pagpaanular sa kaminyoon, miingon si Zwack, nan “mawad-an kitag daghan kaayong tawo.”
Simboliko o Dili?
● Gipulihan ang tinuod nga mga kandila sa elektronikong mga kandila diha sa St. Mary’s Roman Catholic Church sa Greektown, Michigan. Apan dili tanan sa mga maninimba nalipay bahin sa paggamit kanila, mitaho ang Detroit Free Press. “Ihulog ang donasyon sa buho,” miingon ang instruksyon nga makita sa kahon sa koleksiyon. Alang sa usa ka dolyar, magpabiling siga ang usa ka kandila sulod sa 24 oras; duha ka dolyar, 48 oras. “Pagpunit ug madyik nga baton ug idapat ang tumoy niini sa ibabaw sa mga kandilang wala magsiga,” midayon ang mga instruksyon. Ang nipis, metal nga baton mopasiga sa de koryenteng mga kandila. Ang mga kandila mopid-ok-pid-ok ug tinuod nga tan-awon sa halayo. Si John Nader, nga maoy nagdumala sa simbahan, miingon, “ang simbolismo dili makita diha lamang sa kandila, kondili ang pagkaanaa sa kahayag.” Apan si Rose Hartley, ang 68-anyos nga maninimba, midumili sa paggamit kanila, nga nag-ingon, “Dili kini sila simboliko alang kanako.”
Mga Protestanteng Aleman
● “Mas daghang tawo sukad masukad ang seryosong nagpalandong sa pagbulag sa simbahan,” miingon ang The German Tribune mahitungod sa mga Alemang Protestante. Ug adunay tinuod nga katarongan sa pagbuhat sa ingon—mas menos ang buhis. Sa Alemanya, kon mobulag sa Iglesya kinahanglang imong ipatangtang ang imong ngalan diha sa listahan sa lokal nga opisina sa rehistro, ug kini nagtugot kaniyag eksemsiyon sa pagbayad sa ikapulo ingong porsentahi sa buhis sa kinitaan. “Diesisiete porsiento sa mga Protestante nga gipangutana miingon nga nagpalandong sila sa pagpatangtang sa ilang ngalan diha sa listahan. Siete porsiento miingon nga nakahukom na sila o nakaplano sa pagbuhat niini sa labing madali,” miingon ang taho. Mga 6 porsiento lamang sa mga Protestanteng Aleman ang regular nga tigtambong sa mga serbisyo sa simbahan.
Labing Suod nga Higala sa Tawo?
● Ang mga iro maoy responsable sa kapin sa 70,000 ka kaso sa impeksiyon sa mga tawo sa usa ka tuig, sumala pa kang Dr. David Baxter ug kang propesor Ian Lack sa Manchester University. Ang taho, nga gikuha gikan sa Daily Telegraph sa London, miingon nga kining numeroha naglakip sa 31,000 ka kaso sa impeksiyon gumikan sa mga pagpaak sa iro, ngadto sa 14,000 ka kaso sa grabeng kalibang, ug 9,000 ka kaso sa bun-i. Naglakip usab ang numero sa 16,000 ka kaso sa toxocariasis, nga moresultag pagkabuta sa mga tawo ug ilabinang makaapektar sa mga bata.
Paglubong sa mga Binuhi
● Ang negosyo sa paglubong sa mga binuhi maayog lakaw sa Japan. Ang Asahi Evening News mitaho nga ang usa ka kompaniya nakakitag 30 milyones ka yen ($120,000, U.S.) sa usa ka tuig gikan sa paglubong sa mga binuhi. Ang kamatayon sa usa ka dakong iro mokastar sa naguol nga tag-iya ug kapin sa $800, lakip sa $152 alang sa “nateyp-rekord nga mga diskurso sa relihiyong Buddhismo nga iyang gipili nga ipatokar sa panahon sa serbisyo sa paglubong,” miingon ang artikulo. Adunay mga paglubong nga gihimo usab alang sa mga iring ug mga langgam, apan ang 70 porsiento sa negosyo maoy gikan sa mga iro.