Pagpaniid sa Kalibotan
‘Dakong Katalagman’
“Sa Ikatulong Kalibotan, kapin sa 11 milyong ektarya [27 milyong akre] sa tropikanhong lasang ginaputol kada tuig, usa ka luna nga halos tulo ka pilo sa gidak-on sa Netherlands,” matud sa magasing Olandes nga Internationale Samenwerking. “50 porsiento na sa tanang bagang lasang ang nahanaw sa yuta sa miaging katunga sa siglo.“ Gikahadlokang ang nagkahanaw nga kalasangan magbatog dako kaayong epekto sa klima sa tibuok yuta, nga magdaot sa katimbang sa kinaiyahan ug sa produksiyon sa pagkaon sa kalibotan. Ang sugnod nga kahoy nagnihit na—mga usa ka gatos ka milyong tawo sa Ikatulong Kalibotan nagagugol sa dakong bahin sa ilang adlaw sa pagpangita niana. Sumala sa FAO (UN Food and Agriculture Organization), 1.9 bilyong ektarya (4.7 bilyong akre) sa tropikanhong lasang nagapabilin. Apan kon walay himoon, 25 porsiento niana mahanaw sa pagkatapos sa siglo, ug ang tanan mahanaw sulod sa 85 ka tuig. Ang kapildihan, matud sa FAO, mao unyay “usa sa labing dagkong mga katalagman sa silinganan sa atong panahon.”
Talagsaong mga Paagi sa Pagpatrabaho
Sa unsang paagi ang usa ka kompaniya magahukom kon kinsa gayod ang labing takos mookupar sa bakanteng trabaho? “Ang mga tig-empliyar daw sa dugang ug dugang nagadangop sa mga tigpangita o recruiters alang sa tabang,” matud sa magasin bahin sa patigayon nga Engineering Dimensions, ‘ug ang mga recruiter daw nagasulay sa tanang paaging dili naandan.” Mga 70 porsiento kanila sa Pransiya nagasalig sa analisis sa sinulatan, samtang ang uban nagagamit ug kompiyutir nga naprograma sa pagpili sa labing angayang kandidato. Ang ubang paagi nga gigamit nagaanalisar sa hitsura sa nawong sa usa ka tawo, ang porma ug mga linya sa mga kamot, ug ang giingong impluwensiya sa mga bituon ug mga planeta. “Ang mga Hapones nakamugna sa usa ka paagi sa pagpilig maayong mga inhenyero pinaagi sa mga tipo sa dugo,” matud sa magasin.
Bibliyang Gutenberg Gipatik Pag-usab
“Alang sa kolektor ug Bibliya nga nagbaton sa tanan, ang usa ka Pranses nga kompaniyang magpapatik nagapatik pag-usab sa Bibliyang Gutenberg,” nagtaho ang The Orlando Sentinel. Gikutihan pa sa kompaniya ang pagpabagay sa kinaiya, gibug-aton, kolor, ug grano sa papel nga gigamit sa orihinal nga bersiyon sa papel. Kini unya tinahi-sa-kamot ug hinapinan sa panit sa kanding morocco, nga ang daplin pinahiran ug 22-karat nga bulawan, ug tinimrihan sa bulawan. Ang Bibliyang Gutenberg, nga gipatik ni Johann Gutenberg sa 1455, mao ang unang librong giimprenta sa movable type. Kana anaa sa duha ka tomo, ug 180 lamang ka kopya ang gipatik, nga 20 ka kompletong set niana ang nagapabilin. Sa 1978 ang orihinal nga kopya gibaligya sa $2.4 milyon. Ang mga sinuhid mokostar lang unyag $4,500 ang matag usa.
Konsilyo sa Minyong mga Pari
Sa Ariccia, duol sa Roma, mga 150 ka delegado gikan sa 11 ka nasod nagtigom alang sa “Heneral nga Konsilyo sa Minyong Katolikong mga Pari ug Ilang mga Asawa.” Ang ilang “malinawong pagpahayag sa teolohikanhong mga argumento ug kakulang sa pagkaagresibo nagapadayag nga kini dili usa ka kaso sa mga rebeldeng nagasupak sa iglesya,” mikomento ang Alemang mantalaang Frankfurter Allgemeine Zeitung. Sila “hinunoa nagpadayag sa nagapangitag-tambag nga pagkawalay-mahimo.” Ang opisyal Katolikong mga numero nagapadayag sa gibanabanang 70,000 ka minyong pari sa tibuok kalibotan nga gipahigawas sa tanang serbisyo sa simbahan. Sukad 1963 ang Batikano nagpahigawas ug 46,302 ka pari gikan sa ilang mga panaad sa selibasiya. Si Papa Juan Paulo II dili kaayo andam mopirma sa maong mga petisyon. “Nalangkit ang pinansiyal nga mga hinungdan,” matud sa mantalaan. Ang pagnulo sa selibasiya mag-obligar sa simbahan sa pagtagana sa pinansiyal nga paagi sa mga pamilya sa mga pari.
Krimen nga Wala Itaho
“Dos-tersiya sa mga biktima sa krimen sa Amerika dili motawag sa polis, ug ang mga tawo lagmit pang motaho sa mga pangawat sa kotse kay sa mga panglugos o ubang matang sa pag-atake,” mipahayag ang New York Daily News. Ang kinaulahiang taho sa Departamento sa Hustisya nagpadayag nga 35 porsiento lamang sa mga 37.1 milyong krimeng gihimo sa 1983 ang gitaho ngadto sa kapolisan. Ang gidaghanon sa mga taho miuswag kon ang krimen makompleto inay buhaton-pa unta, kon ang biktima makaagom ug kadaot, ug sumala sa proporsiyon sa bili sa gikawat o nadaot. Duolag katunga sa mga kaso sa pag-agaw sa pitaka, panglungkab, mga panglugos, ug panulis ang gitaho. Ang kinatas-ang proporsiyon sa mga taho, 69 porsiento, maoy sa pangawat sa mga sakyanan; ang kinaubsan, 25 porsiento, sa pangawat sa panimalay. Ang daghan miingong sila milikay sa pagtaho tungod kay “ang kaso dili man kaayo dako,” o, sa kaso sa mapintasong mga krimen, tungod kay “kadto pribado o personal nga butang.”
Suliran sa Pagsunog
Daghang tawo sa Hapon karon nagagamit ug pacemakers, mitaho ang Asahi Evening News, ug ang gidaghanon nagauswag sa 2,000 ngadto 3,000 sa usa ka tuig. Ang mga kasangkapan, nga ibutang pinaagi sa operasyon sa dughan sa pagpaigoigo sa pinitik sa kasingkasing, nagapahinabog mga suliran sa mga sunoganan sa patay. Sa hilabihang kainit ang pacemakers mobuto. Tungod sa mga buto ibuga ang kalayo ug mga bilin gawas sa mga bangag nga tan-awanan, nga mopahinabog kadaot ug mga samad. Karon ang mga punerarya nagasukna sa mga nahibilin mahitungod sa pacemakers ug nagahangyo nga sila kuhaon. “Ang pagsunog giobligar sa Hapon diin nihit ang yuta alang sa mga sementeryo,” matud sa mantalaan. “Talagsa kaayo ang paglubong sa patay.”
Kahupayan sa Balikbalik nga Migraine
“Ang labing maayong paagi sa pagtambal sa nagaantos sa balikbalik nga labad-sa-ulo basin mao ang paglutas kanila sa ilang mga medisinang maghanaw sa kasakit,” matud sa The Medical Post sa Canada. Sa pagtaho mahitungod sa mga pagtuon nga gipresentar sa Ikaduhang Internasyonal nga Komperensiya Bahin sa Labad-sa-Ulo sa Copenhagen, Denmark, kini midugang: “Ang hinobrang paggamit sa analgesics, sama sa ASA ug acetaminophen, mahimong mopalungtad ug mopasamot sa kasakit sa ulo sa mga pasyente sa balikbalik nga labad-sa ulo ug basin mobalda sa laing epektibong panambal sa medisina.” Ang duha ka pagtuon nagpadayag nga, pinaagi sa paggamit ug laing tambal, gikan sa 75 ngadto 82 porsiento sa mga pasyente nagpadayag “ug dakong pagkunhod sa kasubsob ug kagrabe sa labad-sa-ulo tapos sa tulo ka bulan nga walay analgesics” ug nakaagom ug pila ra ka simtoma tungod sa pag-undang sa medisina. Alang sa “lunsay nga nagaantos sa migraine,” ang “paglutas gikan sa medisinang makahanaw sa kasakit maoy positibo,” mihinapos ang taho.
Pagsagop ug Baka
Sa pagpakigbugno sa pag-ihaw sa minilyong baka kada tuig, ang dedikadong mga Hindu sa Tinipong Bansa ginahangyo sa pagduyog sa programang Pagsagop ug Baka sa pagpanalipod sa baka, nagtaho ang Indian Observer. Ang usa ka komunidad sa uma sa Pennsylvania napiling puwesto sa sulay nga programa. Kini motaganag paagi “aron ipakita sa tanang Hindu ang ilang pagkakomitir sa usa sa paninugdang balaang relihiyosong mga prinsipyo, ang pagpanalipod sa baka.” Tulo ka plano—$30 sa usa ka bulan, $100 sa usa ka bulan, ug kas-ang donasyon nga $3,000 o kapin pa nga manalipod sa baka sa tibuok niyang kinabuhi—ginatanyag. Ang mga entrante makabatog dekolor nga letrato sa ilang sinagop nga baka, mga taho sa pag-uswag sa baka, ug sa libreng hinapos sa semana sa komunidad sa uma sa pagduaw sa ilang “go-mata,” o sagradong inahan. Ang mga Hindu nagasimba sa “baka ingong inahan sa tawhanong katilingban, tungod kay siya nagatagana sa usa sa labing masustansiyang mga pagkaon sa kinaiyahan,” nag-ingon ang Observer.
Bayranan sa Eskuylahan sa Tsina
Ang pila ka eskuylahan nagapahimulos sa polisa sa gobyerno sa Tsina nga motugot nga sila magpatunghag pondo sa lokal nga paagi aron bawion ang kanihit sa pondong salapi sa sentral nga gobyerno, nagtaho ang Guardian sa London. Ang mga awtoridad nakadawat ug daghan kaayong reklamo gikan sa mga ginikanan tungod sa mahal kaayong mga bayranan. Ang usa ka mamumuo sa probinsiya sa Shandong mireklamong migasto siyag 100 yuan (mga $33, U.S.) aron magpalista ang iyang anak sa primaryang eskuylahan karong yugtoa sa pagtungha, samtang kadto 35 lamang ka yuan sa miaging yugto sa pagtungha. Sa probinsiya sa Hubei ang usa ka ginikanan miingong gisingil ang 80 yuan sa mga estudyante sa primarya ug 300 yuan alang niadtong sa hayskul. Sa pila ka kaso ang mga ginikanan gisingil alang sa mga makinang tigkopya, karbon, o ubang butang nga nihit ang suplay aron malista ang ilang mga anak. Ang aberids nga kinitaan sa mga mamumuo sa balangay sa Tsina maoy mga $115 sa usa ka tuig.
Suliran sa Paglalin sa Israel
“Ang paglalin o imigrasyon ngadto sa Israel sa miaging tuig maoy kinaubsan sukad ang nasod natukod sa 1948,” nagtaho ang The New York Times. “11,298 lamang ka imigrante ang miabot sa Israel sa 1985, nga 41-porsientong pag-us-os gikan sa 1984, dihang 19,230 ka imigrante ang miabot.” Gipasangil sa opisyales ang pag-us-os ngadto sa lisod nga kahimtang sa pangabuhi nga giatubang sa nasod. Nganong kana nakapabalaka kaayo? Ang usa ka katarongan mao nga, tungod sa mas daghang pag-anak, ang populasyon sa Arabe sa Israel nagauswag nga doble kay sa iya sa Hudiyong populasyon. Gikahadlokang ang mga Arabe basin sa kadugayan mahimong ang kinabag-an. “Ang paghinay sa imigrasyon labi pang masakit alang sa Israel,” matud sa Times, “tungod kay kini nagadaot sa kaugalingong dungog sa usa ka nasod diin ang tanang Hudiyo sa kataposan mopalabi sa pagpuyo.” Mga 3.5 milyong Hudiyo—27 porsiento sa mga Hudiyo sa tibuok kalibotan—nagapuyo sa Israel.
Mga Indulhensiya Pinaagi sa TV
Ang mga Katoliko nga mopatokar sa tinuig nga mensahe sa papa sa Pasko sa St. Peter’s Square sa TV kaha o radyo hatagan sa samang plenaryong indulhensiya nga sa nangagi gihatag lamang niadtong presenteng lawasnon. Ang dekreto sa Batikano nga usag panid, nga pinirmahan ni Luigi Cardinal Dadaglio, nag-awtorisar sa kausaban tungod sa mga kauswagan sa teknolohiya sa elektroniks. Kini mapadapat usab sa lokal nga mga obispo, kinsa tugotan sa paghatag sa “apostolikanhong bendisyon” katulo sa usa ka tuig diha sa ilang kaugalingong mga diosisis. Sumala sa Katolikong doktrina, ang plenaryong indulhensiya “nagahawas sa bug-os nga kagawasan sa yutan-ong silot nga angay pa gihapon sa sala tapos mapasaylo ang sala,” matud sa The New York Times. Ang batasan sa paghatag ug mga indulhensiya mao ang hinungdan sa Protestanteng Repormasyon. “Ang mga pangulo sa repormasyon sama kang Martin Luther misupak pag-ayo sa kaylap nga batasan sa paghatag ug mga indulhensiya ilis sa amot nga salapi,” matud sa Times. “Ang kinadak-an sa salaping gigamit sa pagtukod sa St. Peter’s Basilica nakolekta niining paagiha.”
Dili Depensa
Tungod sa nag-uswag nga kapintasan libolibong hamtong ug kabataan nagpalista sa mga klase sa pagdepensa sa kaugalingon sa paglaom nga sila mapanalipdan kon atakehon. Apan ang panahon ug salaping magasto basin makawang lamang. “Ang mahal nga mga bayranan dili mogarantiya nga ang mga estudyante makadepensa sa ilang kaugalingon,” matud sa The Wall Street Journal. “Daghang estudyante nagagastog daghan kaayong panahon ug salapi sa pagtuon sa makuting mga lakang nga daw katingalahan diha sa hayag kaayong klasehanan—apan dili mapuslan panahon sa gutlo sa kalisang sa ngitngit nga kalye.” Dugang pa, walay nasyonal nga mga sukdanan bahin sa mga kuwalipikasyon alang niadtong nagatudlog pagdepensa sa kaugalingon. Apil sa mga sayop nga pagtuo ug mga kapeligrohang gipunting sa mga eksperto mao kini: pagbati nga ang kahibalo sa martial arts daw madyik nga magseguro sa imong pagkaluwas ug motugot nga ikaw molakaw nga dili maunsa; pagbayad ug napulo ka pilo pa alang sa mga leksiyon kay sa imong ihatag ngadto sa tig-atake; pagpakamenos sa gidugayon ug kahago nimo sa pagbatid sa mga teknik; ug ang mga bata basin maimpluwensiyahan nga mahimong mga bagis.