Pagpaniid sa Kalibotan
Labing Bag-ong Tambal sa Kanser
Ang tambal ba sa kanser hapit nang madiskobrehan? Ang South African Digest mitaho nga ang tem sa taga South Africa nga mga siyentista nakahimog tagsaong antibody nga gidesinyo sa “pagdala sa mga tambal nga makapatay sa kanser direkta sa makamatay nga mga tumor.” Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagprograma niining artipisyal nga mga antibody sa pagpangita sa tibuok lawas hangtod nga ilang makit-an ang espisipikong kanser. Dihang makit-an sa antibody ang biktima niini, patyon niini ang tumor pinaagi sa “pagyabo” sa makamatayng tambal nga gidala niini. Sama sa “nabansayng maninimhot nga iro,” ang antibody dili mohunong diha sa nakit-ang tumor. Magpadayon kini sa pagpangita sa bisan unsang kanser nga magpabiling wala makit-i ug mosulod niana uban ang dugang pang makaluwas sa kinabuhi nga tambal.
Makaluwas sa Kinabuhi nga Replekso
Posible bang maluwas sa dugay nga pagkalumos? Oo, tungod sa makaluwas ug kinabuhing replekso nga nailhang “mammalian diving reflex,” mitaho ang New York Daily News. Si Dr. Martin Nemiroff, usa ka tigdukiduki sa University of Michigan, nakadiskobre nga ang mga tawo may samang “mekanismo” nga nakahimo sa mga seal sa pagkabuhi sa hataas nga panahon ilalom sa tubig. Niadto, gituohan nga ang utok mamatay kon walay oksihino kapin sa kuwatro minutos. Apan, kon ilubog ang tawo sa tubig nga kubos sa 70 grado Fahrenheit, mapalong kini nga replekso, nga mopahinay sa pag-agos sa dugo sa tanang bahin sa lawas gawas sa utok. Mao kini ang hinungdan kon nganong ang tres-anyos nga batang babaye karong bag-o nabuhi sulod sa 40 minutos nga pagkalumos. Kon himoon ang resusitasyon dihadiha dayon tapos nga makuha ang biktima gikan sa tubig, ang utok ug ang lawas mabalikan sa kinabuhi. Ang replekso giingon nga moombrag maayo diha sa mga bata kay sa mga hamtong.
Ang Problema sa Mexico sa Iro
Ang trapiko, aso, ug pagdasok dili mao lamang ang mga problema sa Mexico City. Sumala kang Dr. Angellini de la Garza, opisyal sa Department of Public Health Administration, dunay kapin sa usa ka milyong mga iro sa Mexico City, ug ang populasyon sa mga iro midaghan sa proporsiyon nga 20 porsiento sa usa ka tuig! Ug dugang 200,000 ka walay puy-anang mga iro ang naglibodlibod sa kadalanan sa siyudad ug gilantawng tigdalag rabis ug ubang mga sakit. Ang aberids nga 12,000 ka iro ang ginapatay sa usa ka tuig gikan sa siyudad sa paningkamot sa pagpaubos sa ilang populasyon. Apan ang tigdakop ug mga iro sagad mao ang nahimong mga puntiriya sa mga mitutol sa pagpuo sa mananap, nga nakaagi ug lainlaing mga atake gikan sa mga insulto, ngadto sa pag-atake pinaagi sa mga paglabayg mga bato, pagpamuspos, o mga posil pa gani.
“Normal nga Reaksiyon”?
Sumala sa Federal Bureau of Investigation, ang “pinugos nga panglugos” midaghan sa 4 porsiento sa Tinipong Bansa sa 1985. Ang New York City mao ang labing daghang panglugos nga narekord nga may 3,880 ka hitabo ang gitaho, gisundan sa Los Angeles nga may 2,318. Bisag daghang mga hinungdan ang gipahayag sa mga awtoridad, ang ubang mga eksperto nag-ingon nga “tungod sa ilang matintalong paagi sa pagpamiste, linihokan sa lawas ug masugyotong mga pulong, gidapit sa ubang mga babaye ang panglugos.” (The Globe and Mail, Toronto, Canada) Ang usa ka tawo nga giakusar nga nanglugos ug 16-anyos nga dalaga gisentensiyahan sa huwes sa Wisconsin ug probation kun pinid-ang pagbuhi. Ngano? Ang huwes miingon nga ang panglugos nahitabo ingong “normal nga reaksiyon“ sa matintalong pamiste.
“Malpractice Hot Lines”
Tungod sa kahadlok sa nagkadaghang pagpasakag sumbong batok sa sayop nga panambal kun malpractice taliwala sa mga medikal nga mga propesyonal, ang bag-ong serbisyo nagatabang sa mga doktor sa Tinipong Bansa sa pagtino kon ang “umaabot nga mga pasyente nakapasaka na bag sumbong batok sa sayop nga panambal” o wala. Ang Changing Times mitaho diha sa hot line sa telepono, nga nailhang Physicians Alert, nga mosusi sa umaabot nga pasyente may bayranang $150 sa usa ka tuig dugang pa sa $10 sa matag indibiduwal nga nganlan. Apan, ingong tubag niining tagana alang sa mga doktor, gitukod usab ang hot line sa pagtabang sa mga pasyente nga buot masayod kon ang doktor ba nakiha na sa sayop nga panambal. Ang bayranan maoy $5. Ang duha ka serbisyo dili mobutyag sa resulta sa partikular nga kaso sa korte.
Hawod nga mga Masuso
May mga IQ ba ang mga masuso? Nakita sa lainlaing mga pagtuon nga aduna sila. Pinaagi sa pag-eksamin sa gidugayon sa pagtagad, ang mga tidukiduki miingon nga ilang masukod ang mga IQ sa mga masuso nga unom pa ka bulan, mitaho ang The Detroit News. Ang maong mga iskor giingon nga halos pareho sa ilang iskor sa naandang mga eksamin sa IQ nga gikuha sa kuwatro o singko anyos. Ang tigdukiduki sa New York University si Marc Bornstein miingon nga ang mga masuso kansang mga ginikanan nga kanunayng nagadasig sa katakos sa pagkakat-on mas dakog iskor sa mga eksamin sa IQ kay sa mga masuso nga panagsa rang dasigon sa pagkat-on.
Mga Aborsiyon sa Tin-edyer
Ang Tinipong Bansa nakabaton sa “labing taas nga proporsiyon sa pagsabak sa mga tin-edyer sa bisan haing industriyalisadong nasod,” miingon ang artikulo diha sa Medical Aspects of Human Sexuality. Labing menos dos tersiya niining mga babayehana nanganak. Ang nahibiling ikatulo ka bahin nagtapos sa ilang pagsabak pinaagi sa aborsiyon. Tali sa 450,000 ka aborsiyon nga gihimo diha sa mga tin-edyer, gibanabanang 15,000 gihimo diha sa mga babaye nga ubos sa 15 anyos. Ang masubsob nga mga aborsiyon maoy gipili sa kadaghanan ning mga batan-ona ingong porma sa pagpugong sa pagpanganak miingon ang artikulo. Ang mga kaihapan nagpakita nga 28 porsiento sa tanang mga aborsiyon sa Tinipong Bansa gihimo sa mga tin-edyer.
Mas Maayo ang mga Libro!
Usa ka pagtuon nga gihimo sa Dortmund University sa Alemanya, diin nalangkit ang 1,050 ka babaye ug lalaki nga nagpanuigong 13 ngadto sa 16, nagsugyot nga ang panahong gigugol sa mga mga hawod nga mga estudyante mubo ra atubangan sa telebisyon. Ngano? Tungod kay mas gusto sila ug “dugang kontak sa kultura sa kasadpan pinaagi sa sinulat nga pulong,” kasagarang may mapanagan-on ug maduhaduhaong kaisipan sa modernong teknolohiya ug sa mga kompiyoter. Sa kasukwahi, ang pamantalaan sa Alemanya nga Frankfurter Allgemaine Zeitung mitaho nga ang “mga giyanon sa kompiyoter” makagugol ug walo ka oras sa usa ka adlaw sa atubangan sa iskren. Mga tres ngadto sa kuwatro oras niining panahona gigugol diha sa kompiyoter samtang ang nanghibilin gigugol sa pagtan-aw ug TV kun video.
Mitubo ang Kabangisan sa Estudyante
Nangalaslas nga mga ligid sa sakyanan, nangabuak nga mga windscreen (windshields), pagpanunog, pagpanunggab, ug pagpamosil ang tanang numero sa surbi nga gikuha taliwala sa 4,000 sa mga magtutudlo sa Britanya mitaho ug pagtubo sa “kabangisan sa estudyante.” Ang mga awtoridad sa tunghaan mitaho nga ang mga estudyante nagdinunggabay sa usag usa, ang mga kabataan nangalabog sa mga balkonahe ug bisan diha sa mga bentanang bildo. Ang surbi nag-ingon nga usa gikan sa matag 4 ka magtutudlo nahimong tumong sa mga hulga, usa sa 10 nangangkon nga nahimong puntariya sa pisikal nga pag-atake, ug usa gikan sa matag 25 nag-antos sa pag-atake. Ang kabangisan gipunting sa mga lalaki ug mga babaye ug daghang mga babayeng magtutudlo mitaho ug seksuwal nga pangsamok. Ang kabangisan sa tunghaan “grabe kaayo,” mitaho ang The Times sa London, “nga diha sa pipila ka lugar halos adunay bukas nga panag-away sa gang.”
Nabudlayang mga Maghuhubad
Matag adlaw, ang mga kompiyoter nahimong mas hanas sa paghubad ug mga dokumento (teknikal nga materyal nga walay literaryong katahom) gikan sa usa ka pinulongan ngadto sa lain. Si Peter De Mauro, direktor sa seksiyon sa paghubad sa Xerox Corporation miingon nga sila karon naghimog “50,000 ka panid sa usa ka tuig sa Ingles nga teksto nga gihubad sa Kinatsila, Pranses, Italyano, Aleman ug Portuges sa usa lamang ka pagpislit sa buton.” Kining matanga sa sistema, nga gitawag Eurotra, mobalor ug 30 ka milyong dolyares. Apan, “ang intelihenting mga makina naglisod gihapon sa panagsang magamit nga mga pulong o mga pulong nga duhay kahulogan,” mitaho ang El Universal, usa ka pamantalaan sa Mexico. Pananglitan, ang terminong “batok sa sunog nga seguro” masaypan sa paghubad nga sunoga ang seguro!
Lebel sa Dagat Misaka
Sa sunod nga siglo, ang mga komunidad nga daplin sa baybay sa tibuok kalibotan hayan makaatubang ug tinuod nga hulga, miingon ang duha ka geolohista sa di pa dugayng taho nga gipatik sa basahon sa Britanya nga Nature. Sumala sa ilang nasusihan, ang carbon dioxide, nga ginabuga ngadto sa atmospera tungod sa pagdaghan sa pagsunog sa mga sugnod, maoy nakaingon sa dakong pagtaas sa lebel sa dagat sa tibuok kalibotan. Sanglit ang carbon dioxide makasanta man sa init sa yuta nga makagawas, ang resulta maoy usa ka “hot house” nga kahimtang kun nagakainit nga klima nga gituohan nga mopahinabog pagdako sa dagat tungod sa kainit maingon man sa pagkatunaw sa mid-latitude nga mga higanteng yelo. Bisag ang pagpangilabot sa tawo nakakunhod sa usa ka sukod, sa tuig-tuig nga pagsaka sa lebel sa dagat sa tibuok yuta, ang geolohista miingon: “Ang lebel sa dagat miduyog sa ‘kamatayon ug sa mga buhis’ ingong dili molungang kapalaran sa katawhan.”
Kusog Gihapong Negosyo
Sa miaging tuig, nakakita ang South Africa ug pagkahapay sa kapin sa 6,000 ka negosyo, nga nag-aberids ug 16 sa usa ka adlaw. Bisag nakitang dili maayong tuig ang 1985 alang sa daghang mga negosyo, ang usa ka porma sa negosyo nagpadayon sa pag-uswag—ang mga negosyante sa Aprikanong medisinang (muti). Ang usa ka tag-iyag tindahan sa Johannesburg, si Dr. Naidoo, miingon: “Ang akong tindahan samag usa ka supermarket diin makuha ko ang tanang rasa sa mga tawo ug tanang panuigon sa pag-anhi dinhi sa pagpalit ug mga remedyo.” Ang mga kustomer naglaom nga makapalit ug lumay, butang nga makasulbad sa mga problema sa pamilya, makapawala sa daotang mga espiritu o makatag-an sa umaabot. Siya may baligyang mga panit ug mga bukog sa hayop, mga bahin sa lawas sa unggoy (nga gituohan sa kadaghanan nga panalipod batok sa daotang mga espiritu), ug mga hilba. Magsunog siyag usa ka hilba nga nailhang Mpepo sa matag upat ka oras aron mapanalipdan ang tindahan gikan sa daotang mga espiritu!
Bisan Kinsa Nagsultig Iningles?
Nakurat ang mga taga London dihang nasayod nga ang Bengali karon mao na ang ikaduhang labing komung pinulongan nga ginasulti sa ilang kadaghanang mga tunghaan ug maoy pinulongan hapit sa 12,000 ka batan-on. Diha sa usa ka tunghaan, 45 ka nagkalainlaing mga pinulongan ang gigamit samtang 161 ka nagkalainlaing pinulongan ang sinultihan sa mga batang nagtungha sa tibuok siyudad. Apan, ang Ingles, nagpabiling komung pinulongan, bisan diha sa balay, sa kadaghanan.
Sa Tinipong Bansa, ang Hapones nga pinulongan nahimong kusog nga mitubong pinulongan diha sa kolehiyo sa katuigan sa 1980—nga mitaas ug kapin sa 40 porsiento diha sa unibersidad. Ang samang kaikag sa pinulongan nakita diha sa hayskol. Kon itandi sa gidaghanon nga nalista sa miaging lima ka tuig, ang Japan Society sa New York City mitaho nga ang mga estudyanteng Hapones midaghan sa tulo ka pilo! Nganong may dinaliang pagtuon ug Hapones? Ang kaikag sa nasod sa pinulongan nakitang nasentro sa “nagakadakong ekonomikanhon ug teknolohikal nga relasyon tali sa Japan ug sa Tinipong Bansa.”