“Ebakwet Kamo Karon!”

Sinulat sa koresponsal sa “Pagmata!” sa Hapon

Pagpahawa sa Napulo ka Libong Tawo sa Usa ka Gabii

“EBAKWET kamo karon! Karon dayon!” Ang mga tigulang lalaki ug babaye sa Balay sa Senyor nga mga Lungsoranon sa Oshima giingnan nga modangop sa eskuylahang elementarya tungod sa pagbuto sa Bukid Mihara sa Nobyembre 21, 1986. Bisan tuod ang mga trabahante sa balay naandam na sa pag-ebakwet sanglit ang bolkan aktibo sa pila ka adlaw nga nangagi, ang kakalit sa kusog nga pagbuto niadtong hapona nakapalisod sa ilang pagpahawa.

“Wala na gani kami makahunahuna sa mga stretcher o tigyayong nga among giandam,” mipatin-aw si Kazuko, usa ka trabahante sa maong balay. “Among gikugos o gibaba ang mga tigulang paingon sa mga bus nga gipadala sa munisipyo sa balay. Kini sila daling napuno, ug ang pila ka tawo kinahanglang dad-on pinaagig trak ngadto sa usa ka dangpanan.”

Sa igong panahon ang mga tigulang nakaabot sa pantalan ug gipasakay sa barko sa Maritime Safety Agency aron makapahawa sa isla. Sila naapil sa mga unang nakalakaw. Misunod ang pag-ebakwet sa kapin sa napulo ka libong tagaisla ug mga turista.

Mga Linog ug mga Pagbuto

Ang Bukid Mihara sa isla sa Izu-Oshima, nga kasagarang gitawag Oshima, maoy usa sa upat ka buhing bolkan nga estriktong gibantayan sa Hapon. Kini nailado sa hinay kaayong kalihokan. Apan, niadtong Nobyembre 15, 1986 ang bukid mibuto duha ka semana lamang tapos ipahayag sa Volcano Eruption Predicting Liaison Conference nga luwas ang bukid. Ang mga pagbuto gikan sa baba numero uno (Tan-awa ang mapa sa panid 6) nagsigesige. Ang mainit nga lapok midahili gikan sa sulod nga ngilit sa maong baba paingon sa pinakakawa sa bolkan. Dayon, sa ika-21, ang wala-dahomang pagbuto nakapakurat sa mga tagaisla. Naporma ang usa ka bag-ong baba. Kadto gisundan sa mga pagbuto gikan sa mga liki sa yuta nga mibugwak sa mga tubod sa kalayo sa kapin sa 330 tiil (100 m). Ang bag-ong mga tubod sa kalayo misulbong samtang nagpadayon ang pagpangliki sa kiliran sa bukid.

Ang mga linog nakapakurat sa katawhan nga nalisang na sa mga pagbuto. Sa usa ka oras, 80 ka linog tanantanan miuyog sa isla. Ang miawas nga lapok sa bolkan gikan sa gawas nga ngilit sa baba miikis-ikis sa pagdahili sa bukid ug mipadulong sa labing daghag-tawong dapit sa Oshima, ang Motomachi. Ang pagdahili padulong sa Motomachi mitukmod kang Hidemasa Uemura, ang alkalde, sa pagmando nga ang mga tagaisla mopahawa sa Motomachi. Sa maong panahon, ang habagatang bahin sa isla, ang dapit sa Habu, giisip nga luwas.

‘Samag-Uhong nga Panganod nga Sama sa Pagbuto sa Bomba Atomika’

“Kami nanginom ug tsa,” nahinumdom si Jiro Nishimura, ang bugtong ansiano sa Izu-Oshima nga Kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. “Dayon, ang dakong pagbuto miuyog sa kahanginan. Sa dihang migawas ako, dihay usa ka samag-uhong nga panganod ibabaw sa Bukid Mihara nga sama gayod sa pagbuto sa bomba atomika. Nakaamgo ako nga kadto dili gamay nga buto. May nabatian ako sa trompa sa munisipyo, apan sanglit wala ako makabati sa tin-aw sa pahibalo, akong gitawag ang munisipyo. Miingon sila nga ang mga molupyo sa dapit sa Motomachi wala pa tambagi sa pag-ebakwet. Ako nasayod nga kinahanglan kami may makaon, mao nga akong gihangyo ang akong asawa sa paglung-ag ug paghimog mga bola sa kan-on. Apan sa wala pa gani nako mahurot pagkaon ang akong unang bola sa kan-on, giluwatan na ang mando sa pag-ebakwet.

“Lima kanamo, apil ang inahan sa akong asawa, kinsa 90 anyos, nangadto sa parkinganan sa Pantalan sa Motomachi. Ang mga tawo nanglinya aron mosakay sa barko aron sa pagpahawa sa isla. Taas ang linya, apan sanglit ang inahan sa akong asawa tigulang man ug dili makalakaw nga usa ra, kami gitugotan sa pagsakay sa unaunang barko padulong sa Atami.”

Alang sa pipila, dili sayon ang pagbiya sa isla nga ilang gimahal pag-ayo. Si Kichijiro Okamura, 84 anyos, usa ka acupuncturista sa Balay sa Senyor nga mga Lungsoranon sa Oshima, nakapuyo sa Oshima sulod sa 40 anyos. Gisugid ni Okamura ang iyang gibati: “Kusog kaayo ang mga linog, apan abi kog maayo ra ang kahimtang ug buot kong molantaw kon unsa ang kahimtang sa pila ka adlaw. Ako anad na sa mga buto ug mga linog. Wala kaayo ako mabalaka kay ako nasayod nga kini sa kadugayan molurang. Apan gipugos ako sa pagdala sa mga bombero ug gipaebakwet ako. Kinahanglang mosunod ako.” Siya mibiya uban sa iyang asawa si Yoshie, ilang duha ka anak babaye, ug upat ka apo.

Mando sa Pag-ebakwet Alang sa Tibuok Isla

Sa sinugdan, ang agos sa lapok sa bolkan nagpameligro lamang sa amihanang bahin sa isla. Ang pipila nga nagpuyo sa dapit sa Motomachi gidala ngadto sa dapit sa Habu. Ang mga molupyo sa habagatang bahin sa isla gitambagan lamang sa pagtigom sulod sa mga gymnasium o mga eskuylahan.

“Duha lamang ka habol ug kining bag ang akong dala,” matud ni Kaoko Hirakawa, nga midangop sa Nomashi nga gymnasium sa 5:00 s.g. “Abi kog kadto maoy sa tibuok gabii lamang.” Ang iyang banang si Rinzo naghunahuna bahin sa iyang mga ginikanan nga masakiton, kinsa nagpuyo duol sa bag-ong baba. Kay nabalaka, sila misakay sa usa ka kotse aron hapiton ang iyang mga ginikanan. “Kusog sa labihan ang mga linog,” misugid si Rinzo. “Kadto nahisamag nagsakay sa barko. Sa napasakay namo ang akong mga ginikanan sa kotse, mibuto ang yuta nga pila ra ka kilometro ang kalayo gikan sa balay sa akong mga ginikanan.” Sila igo rang nakaabot sa Nomashi nga gymnasium, apan sa ulahi gimandoan sa pagbalhin ngadto sa Habu.

Sa 10:50 s.g. gimando sa alkalde sa lungsod nga moebakwet ang tibuok isla. “Kami midangop sa Third Junior High School sa Habu,” miasoy si Gng. Tamaoki. “Dayon kami gisultihan nga moadto sa pantalan. Apan ang Pantalan sa Habu mabaw kaayo alang sa dudagkong mga barko, busa sa kataposan kami misakay ug bus padulong sa Motomachi, diin kami misakay ug barko padulong sa Tokyo.”

Ang pagbiya sa kapin sa napulo ka libong tagaisla ug mga turista nakompleto sa 5:55 s.b., Nobyembre 22, uban sa alkalde ug opisyales nga misakay sa kataposang barko sa mga nangebakwet. Ang pagbiya sa Izu-Oshima natapos sa lima ka oras tapos sa dakong pagbuto. Kadto nahitabong hapsay ug husay sa kinadak-ang bahin, sa kadungganan sa opisyales sa lungsod, sa kompaniya sa barko nga nagpadalag mga barko ngadto sa Oshima alang sa ebakuwesyon, ug sa masinugtanong kooperasyon sa mga tagaisla. Uban ang tagsaon rang eksepsion, sila misunod dayon sa mando sa pag-ebakwet. Ang pila ra ka gatos nga polis, bombero, ug ubang trabahante ang nagpabilin sa isla, ingon man ang pipilang midumili sa pag-ebakwet.

Apan diin ba mopuyo ang mga miebakwet? Kinsay moatiman kanila? Unsa ang kahimtang sa mga Saksi ni Jehova sa isla?

[Diagram/Mapa sa panid 6]

(Alang sa bug-os nga pagkahan-ay sa teksto, tan-awa ang publikasyon)

OSHIMA

MT. MIHARA

Tokyo

Shimoda

Inatori

Sakurajima

Ito

Atami

Ebina

[Diagram] Oshima

Okata

Kitanoyama

lava flow

crater no.2

eruptions

crater no.1

outer rim of the crater

Sashikiji

Port Habu

MT. MIHARA

Nomashi

Motomachi

airport

[Letrato sa panid 4]

“Gipugos ako sa pagdala sa mga bombero ug gipalakaw”