Mga Batan-on Nangutana . . .

Daotan ba Gayod ang Pagbakak?

Nasayod si Michelle nga ang iyang mga ginikanan masuko inigkahibalo nilang nabuak niya ang usa ka minahal nga dekorasyon. Ugaling, dili niya gustong silotan o kasab-an. Busa siya nangitag yanong paagi sa paglikay sa kapungot sa iyang mga ginikanan: iyang gipasanginlan ang iyang manghod nga lalaki nga maoy nagbuak niana.

PAGBAKAK—gibati sa daghang tin-edyer nga kana angay ubos sa pila ka kahimtang. Ang pipila nagaingon nga sila mamakak aron sa pagpugong sa usa ka buhat kriminal, sa pagpanalipod sa inosente, o pagluwas sa kinabuhi. Ugaling, ang maong mga kahimtang talagsaon sa tinuod nga kinabuhi. Labi pang subsob, ang mga batan-on mamakak tungod sa samang hinungdan nga si Michelle namakak: ang paglikay sa silot o paglingkawas sa lisod nga kahimtang.

Giingnan ni Donald ang iyang inahan nga iyang gilimpiyohan ang iyang kuwarto sa dihang, sa pagkamatuod, ang tanan iyang gilabay sa ilalom sa katre. Sa susamang diwa, giingnan ni Richard ang iyang mga ginikanan nga siya nakakuhag dili-pasadong grado, dili tungod kay siya wala magtuon, kondili tungod kay siya ‘dili ikasabot sa iyang magtutudlo.’ Dili gayod makapatuo.

Sa gihapon, basin ikaw mobating tungod kay kini dili madinaotong mga bakak, walay nahimo nga kadaot. ‘Unsay daotan sa usa ka gamayng bakak?’ tingali ikaw moingon. Ug sanglit ang mga diksiyonaryo nagabatbat sa gamayng bakak o white lie ingong “matinahoron o dili-makadaot nga bakak,” ang pagsultig gamayng bakak daw dili daotan.

Sa librong The Importance of Lying, si H. L. Mencken gikutlo ingong naghatag ug lain pang hinungdan nganong ang pipila mamakak: “Ang nakadaot gud sa kamatuoran mao nga kini sa panguna dili sayon, ug subsob makapuol. Ang hunahuna sa tawo mangita sa mas makalingaw ug makapatandog.” Nan, dili katingad-ang ang mga tawo kadaghanan dili buot makadungog sa kamatuoran, nga mopalabi hinuon “nga gitikon ang ilang mga igdulongog.” (2 Timoteo 4:3) Ang labing dakong magtutudlo nga sukad nabuhi, si Jesu-Kristo, nakakaplag nga kini tinuod. “Kon ako magasulti sa kamatuoran,” iyang giingnan ang mga tawo sa iyang adlaw, “ngano mang kamo dili motuo kanako?” (Juan 8:46) Makapadani gayod usahay ang pagsulti sa makapahimuot nga mga bakak inay sa dili-popular nga mga kamatuoran!

Apan ang kamatuoran bang ang usa ka bakak tingali makadani o mahitungod sa gamay kaayong butang o maayog katuyoan nagpasabot nga kana matarong?

Ang Hunahuna sa Diyos sa Pagbakak

Ang kiling sa mga tawo sa pagbakak gimatikdan balik sa panahon sa Bibliya. Matud sa salmista: “Sila nagasulti ug bakak ang usa ngadto sa usa; pinaagi sa ngabil nga maulog-ulogon sila nagasulti uban sa palingpaling nga kasingkasing.” Ang interes-sa-kaugalingon nagpahipi sa ilang mga bakak. Sila nag-ingon: “Pinaagi sa among dila kami modaog. Ang among [nagabakak] nga mga ngabil nagauban kanamo. Kinsa ang mahimong agalon alang kanamo?” Apan, matikdi kon unsay gibati sa Diyos bahin sa ilang pagpamakak: “Pagaputlon ni Jehova ang tanang mga ngabil nga maulog-ulogon, ang dila nga nagasultig dagkong mga butang.”—Salmo 12:2-4.

Oo, ang “usa ka bakakong dila” niadto ug karon usa sa mga butang “gidumtan ni Jehova.” (Proverbio 6:16, 17) Kon buot sabton, si Satanas nga Yawa mismo mao “ang amahan sa bakak.” (Juan 8:44) Apan, makaiikag nga ang Bibliya wala maghimog kalainan tali sa mga bakak ug ‘white lies’ o gagmayng mga bakak. Kini yanong nagaingon, “Walay bakak nga nagagikan sa kamatuoran.” (1 Juan 2:21) Kana ang hinungdang ang “tawong malinglangon maoy butang dulumtanan kang Jehova, apan ang Iyang pakigsuod maoy sa mga matul-id.” (Proverbio 3:32) Oo, si Jehova yanong dili magbatog suod nga relasyon sa usang dili maminatud-on.

Ang batan-ong may kahadlok sa Diyos sa ingon dili makaisip sa bisan unsang pagbakak ingong dalawaton. Sumala sa pagpahayag niini sa batan-ong ginganlag Tyrone: “Kini samag pasulit sa tinuod o bakak. Mahimong ang usa ka butang husto o sayop.”

Pagbakak—Kon Nganong Makadaot

Apan, nganong daotan gayod ang pagbakak? Dili ba ang usa ka bakak makaluwas kanimo gikan sa silot? Tingali. Apan unsay mahitabo kon mayagyag ang bakak? Nan kini nalangan lamang nga silot. Ang batan-ong si André miingon usab: “Ikaw masuko kon may magasulti kanimo sa usa ka butang ug ikaw makadiskobre sa ulahi nga kadto bakak.” Oo, ang pagbakak nagapukaw sa kasuko ug kayugot. Ug kon ang gibakakan mao ang imong mga ginikanan—mahimong mosangpot ang grabeng disiplina.

Dili katingad-ang ang Bibliya nagaingon: “Ang pagbaton ug bahandi pinaagi sa bakakon nga dila maoy gabon nga ginapalid.” (Proverbio 21:6) Sa laing mga pulong, ang mga kaayohan nga tingali ipatungha sa usa ka bakak kadiyut lamang sama sa alisngaw.

Pagbakak ug ang Imong Tanlag

Ang pagbakak nagadaot usab sa nagbakak mismo. Si Michelle (nga gihisgotan sa sinugdan) nakapatuo sa iyang mga ginikanan nga ang iyang igsoong lalaki maoy nakabuak sa dekorasyon. Bisan pa niana, sa ulahi gibati niyang napugos sa pagsugilon sa iyang daotang buhat ngadto kanila. Si Michelle mipatin-aw: “Daotan gayod ang akong gibati sa halos tanang panahon. Gisaligan ako sa akong mga ginikanan, ug gipakyas ko sila.”

Ang daotang tanlag ni Michelle nagailustrar pag-ayo sa usa ka prinsipyong gipahayag ni apostol Pablo. Sa Roma 2:14, 15 iyang gipaila nga ang Diyos nagbutang sa kahiladman sa mga tawo sa katakos sa tanlag. Gipatin-aw ni Pablo sa unsang paagi kini moobra, nga nagaingon: “Ang ilang tanlag nagapamatuod uban kanila ug, sa ilang kaugalingong mga hunahuna, nagasumbong o nagapangulipas kanila.” Sa kaso ni Michelle ang iyang tanlag ‘nagpamatuod’ sa kamatuoran nga ang pagbakak daotan ug ‘nagsumbong’ kaniya—kay gitulisok siya sa sad-ang mga pagbati.

Hinuon, ang usa ka indibiduwal mahimong dili magpakabana sa iyang tanlag, nga makapagahi niana. Pananglitan, ang usa ka artikulo diha sa magasing Adolescence nagpaila nga ang mga batabatang tin-edyer lagmit magaisip sa pagbakak nga daotan. Apan inigkadakodako nila, magahi ang ilang pag-isip sa pagbakak. “Ang mga tag-kinse anyos,” matud sa artikulo, “nagasabot sa pagbakak ingon nga usahay dili daotan nga mas subsob kay sa tag dose-anyos.” Lagmit, kon sigeng pamakak ang usa ka tawo, labi pa siyang mameligro nga mahimong ‘pinatikan sa iyang tanlag nga daw pinaagi sa usa ka puthawng igpapatik.’—1 Timoteo 4:2.

Pag-ugmad sa “Maminatud-ong Tanlag”

Sa pagpalahi, si apostol Pablo nakaingon bahin sa iyang kaugalingon ug sa iyang mga kauban: “Kami masaligon nga kami nagabaton ug maminatud-ong tanlag.” (Hebreohanon 13:18) Ang tanlag ni Pablo dili magtugot nga siya mosultig mga bakak o mga tungang kamatuoran. Ang imong tanlag ba samang sensitibo sa kabakakan? Kon dili, bansaya kana pinaagi sa pagtuon sa Bibliya ug sa gibase-sa-Bibliyang mga basahon, sama niining magasina ug sa kauban niini, Ang Bantayanang Torre.

Ang usa ka batan-ong ginganlag si Bobby nagbuhat niana, nga maayog mga epekto. May panahong kining mga basahona naghisgot sa usa ka suliran nga iyang nabatonan. Inay tabonan ang suliran pinaagi sa daghang bakak, gitukmod siya sa iyang tanlag sa pagduol sa iyang mga ginikanan ug maminatud-ong gihisgotan ang suliran. May panahong kini misangpot sa pagkadawat niyag disiplina. Bisan pa niana iyang giangkong siya ‘maayog gibati sa kahiladman’ tungod sa pagkamaminatud-on.

Itugot nato, sumala sa pagpahayag niini sa usa ka batan-on: “Kon isulti nimo ang tinuod, kini makasakit sa imong mga ginikanan.” Bisan pa niana, sila motahod kanimo tungod sa imong pagsulti kanila sa tinuod. Kana magpasundayag kanila nga ikaw nagakahamtong ug nakaamgo nga ikaw manubag sa imong mga buhat.

Ang laing tabang sa pag-ugmad ug maminatud-ong tanlag mao ang pag-amping sa pagpilig mga higala. “Siya nga nagalakaw uban sa mga tawong maalamon mahimong maalamon, apan siya nga nagapakiglabot sa mga buangbuang mosangpot sa kadaotan,” nagaingon ang Proverbio 13:20. Nagpahayag si Bobby: “Ang usa ka higala nga kauban nimo sa pagbakak makapasugamak kanimo sa suliran. Siya dili usa ka higala nga kasaligan.” Sa ingon ang salmista maalamong miingon: “Ako wala molingkod uban sa mga tawo sa kabakakan.” (Salmo 26:4) Sulayi ang pagpangitag mga higala nga nagatahod sa diyosnong mga sukdanan.

Sa kataposan, kon matental sa pagbakak, hinumdomi ang mga sukdanang ginapahimutang ni Jehova nga Diyos alang sa iyang mga higala mismo. “Oh, Jehova, kinsa ba ang mahimong dinapit sa imong balongbalong?” nangutana ang salmista. “Siya nga . . . nagasulti sa kamatuoran diha sa iyang kasingkasing.” (Salmo 15:1, 2) Ang pagpalandong kon unsa ka talagsaong pribilehiyo nga magbatog relasyon uban sa Diyos magadasig sa usa nga magmatinud-anon!

Ang pagsulti sa kamatuoran dili kanunay sayon. Ikaw mabutang pa gani sa kahimtang diin “ang usa ka pundok sa mga tawo mamakak, ug kinahanglang mosulti ka sa kamatuoran,” sumala sa pagpahayag niini sa usa ka batan-ong ginganlag Mark. Apan ang usang nagahimo sa desisyon sa pagsulti sa kamatuoran maghupot ug maayong tanlag, maayong relasyon uban sa iyang tinuod nga mga higala, ug labing maayo sa tanan, maayong relasyon uban sa iyang Maglalalang. Ang usa ka batan-ong ginganlag si Steven sa ingon nagasuma sa butang sa maayong paagi sa nag-ingon siya: “Ang kamatuorang ang uban mamakak wala magpasabot nga ikaw mamakak usab!”

[Blurb sa panid 20]

Ang mga bakak kadaghanan dili makapatuo ug makalangan lamang sa silot hangtod kana mayagyag

[Letrato sa panid 21]

Ang pagsugid sa buhat nga daotan dili sayon, apan tahoron sa imong mga ginikanan ang imong pagkamaminatud-on