Umaabot sa Relihiyon Tungod sa iyang Kagahapon

Bahin 7: c. 1500 B.C.E. Paunahan—Hinduismo Ang Imong Ngalan Maoy Pagkamatinugoton

“Ang matag-usa ka tawo kinahanglang mosunod sa iyang kaugalingong relihiyon.”—Ramakrishna, Hindung tigreporma sa ika-19ng siglo

PAGKAMATINUGOTON sa normal kini gitagad ingong usa ka hiyas. Bisan pa niana, kini maayong pagkahubit ingong higanteng relihiyon sa kalibotan nga nailhan sa ngalang Hinduismo. Niadtong 1985 usa ka taho nag-ingon nga 13.5 porsiento sa populasyon sa kalibotan, nga maoy 650,000,000 sa mga tawo, ang miangkon nga sila mga Hindu.

Ang Hinduismo giterminohan ingon nga “usa ka komplikadong nasyonal nga relihiyon, sa daghang nagkalainlaing mga sanga” ug sa yano “usa ka minatang nga termino sa tanang mga relihiyon sa India.” The New Encyclopœdia Britannica walay nahimo sa pagpatin-aw sa maong butang sa dihang kini miangkon nga “ang matag paningkamot sa paghatag ug espisipikong hubad sa Hinduismo napamatud-ang dili makapatagbaw sa usa ka bahin o sa lain, ilabina tungod kay ang kinamaayohang mga Indian nga eskolar sa Hinduismo, apil ang mga Hindu mismo, mipatugbaw ug nagkalainlaing bahin sa katibuk-an.”

Ang Hinduismo, hinuon, maoy dugay nang relihiyon. Kini misugod sa Indus River Valley, nga karon bahin na sa Pakistan. Ang Indo-Uropanhong mga tawo nga nailhang mga Aryan mibalhin niining dapita niadtong 1500 W.K.P. Sanglit ilang giisip ang pila ka basahon ingong sagradong kahibalo (veda), ang ilang relihiyon nahimong Vedismo. Kini naundan sa tinong mga elemento nga gikuha gikan sa relihiyon sa mga katigulangan sa karong mga Iranyanhon. Bisan ang posibilidad sa Babilonyanhong impluwensiya milungtad, ingon sa gipatin-aw sa Encyclopœdia of Religion and Ethics, sa paghisgot sa “pipila ka pagtulon-an nga nahitakdo tali sa Babilonyanhon ug sa unang kulturang Hindu.” Ang relihiyon sa orihinal nga mga molupyo mitukod ibabaw langyaw nga mga elemento, nga midugang o misalikway sa pagtulon-an ug mga batasan sa milabayng mga katuigan samtang gipasundayag usab sa ubang mga relihiyon ang ilang impluwensiya. Busa, ang Hinduismo maoy resulta sa padayong pagdugang o pagtipon sa nagkalainlaing mga elemento nga gikuha gikan sa daghang mga tinubdan.

Mga Pagtulon-an ug mga Batasan

Ang mga Aryan mitabang sa pagpahimutang sa pasukaran sa caste system para sa mga Hindu. Ang upat ka mga orihinal nga mga kasta gipadaghan nga sa ulahi miabot sa pipila ka libong mga subdibisyon. Kining upat ka kasta gituohan nga mitungha gikan sa nagkalainlaing parte sa lawas ni puruṣa, usa ka Sanskrit nga pulong nga nagkahulugang “persona” o “usa ka tawo” nga magpaila sa orihinal nga amahan sa katawhan.

Ang mga Brahman, nga gituohan nga gipanganak gikan sa iyang baba, maoy relihiyosong mga pangulo; ang mga Kshatriyas, nga gituohang gipanganak gikan sa iyang mga kamot, maoy militaryanhon ug politikanhong mga pangulo; ang mga Vaisyas, nga mitungha gikan sa iyang mga paa, maoy mga mag-uuma, mga artesano, ug mga magpapatigayon; ug ang mga Sudras, nga mitungha gikan sa iyang mga tiil, maoy mga ulipon. “Untouchables” ang pinakaubos nga kasta o klase sa mga tawo kansang katungdanan o paagi sa pagkinabuhi naglangkob sa mga buhat sa relihiyosong kahugawan. Bisan tuod nga gisupak sa balaod sa India ug Pakistan ang labing pig-ot nga porma sa caste system sa Hindu mga 40 na ka tuig na ang milabay, ang mga elemento sa gihapon naglungtad.

Kasamtangan, ang halad sa mga hayop nahimong importanteng bahin sa pagsimba, nga nagpugos sa mga pari nga mohimog gikinahanglang mga seremonyas. Ang mga Brahman mitubo nga kusganon kaayo nga ang sanga sa relihiyon gitawag gani ingong Brahmanismo. “Ang mga pari gikahadlokan ug gitahod nga labaw pa sa mga diyos,” miingon si T. W. Organ, “tungod kay ang mga pari makalaglag sa mga kaaway nga yano pinaagi sa pag-usab sa mga rituwal.” Sa dihang labi pang mikomplikado ang mga seremonyas sa halad, misugod ang uso nga nagpasiugda sa pagpenitensiya o pagsakit sa lawas.

Ang Samsara mao ang usa ka pasukaranang pagtuo. Kini gipatin-aw sa labing ulahi, sa mga Upanishads, ang hugpong sa Hindung kasulatan lagmit nga ang petsa gikan sa unang tunga sa unang milenyo W.K.P. Sila mitudlo nga human sa kamatayon pag-estar kasamtangan sa langit o impiyerno, ang matag usa igapanganak pag-usab ingong mga tawo o mga hayop diha sa kahimtang nga taas o ubos sa unang gipahimuslang kinabuhi, kini maoy sumala sa balaod sa Karma. Ang tumong sa kinabuhi mao ang pagkab-ot sa moksha, aron mahigawas sa walay hunong nga sirkulo sa pagpanganak ug pagpanganak pag-usab, aron mahidangat ngadto sa kinalabwang tinubdan sa han-ay nga gitawag nga Brahma.

Ang Vedismo nahibalo sa daghang mga diyos. Apan sumala sa librong Concepts of Indian Philosophy, ang iyang mga sumusunod mibating dili tagbaw, busa “sila mihinay sa pagsimang ngadto sa usa ka monotiyestikong pagtuo sa diyos ingong pangulo. . . . Ang usa ka paagi maoy pag-tingob sa tanang nag-unang diyos . . . [aron] ipatungha ang usa ka pagtuo sa diyos.” Busa ang Brahma dili personal nga diyos nga walay mga atributo ug mga hiyas apan usang nagahawas sa nagkalainlaing mga diyos.

Ang tinguha sa pagkab-ot sa moksha gipasukad sa kon unsa ang giingon sa historyanong si Will Durant nga ang “pagsupak sa kinabuhi . . . , nga sa kangitngit mituhop sa tanang panghunahuna sa mga Hindu.” Kining mangiob ug pesimistikong tinamdan maayong pagkailustrar sa Maitri Upanishad, diin nangutana: “Niining lawasa, diin gihasol sa mga tinguha, kasuko, kahakog, pagkamalimbongon, kahadlok, kawalay-paglaom, kasina, pagpahilayo sa butang nga tilinguhaon, pagpahiuyon sa butang nga dili-tilinguhaon, kagutmanan, kauhaw, pagkabungaw, kamatayon, mga kasakitan, kagul-anan ug susamang mga butang, unsa ang kaayohan sa pagpahimulos sa maong mga tinguha?”

Ang paagi aron malikayan kining dili maayong kahimtang gihatag sa Puranas, ang serye sa mga teksto lagmit gikomposo sa unang siglo sa atong Komong Panahon. Nga nagkahulugang “karaang mga sugilanon,” kini sa kinatibuk-an nabatonan ug sa ulahi nailhang kasulatan sa komong mga tawo. Ang Garuda Purana miangkon: “Ang matuod nga kalipay nagagikan sa pagpuo sa tanan nimong mga pagbati. . . . Kon adunay pagbati aduna sab ing kagul-anan. . . . Isalikway ang maong pagbati ug ikaw magmalipayon.” Makapasubo, ang maong solusyon daw mamingawon nga sama sa walay kalipay nga gilaraw nga hupayon niini.

Sa wala pa kini, ang Bhagavad Gita, nga nagkahulugang “ang Awit sa Ginoo” ug usahay gitawag nga “labing hinungdanong basahon nga nasulat sa India,” misugyot sa tulo ka paagi aron makab-ot ang kagawasan. “Ang dalan sa mga katungdanan” nagpasiugda sa pagtuman sa rituwal ug sosyal nga mga obligasyon, “ang dalan sa kahibalo” nag-apil sa pagpamalandong ug Yoga, ug “ang dalan sa pagkamatinumanon” nga naglakip sa pagkamatinumanon sa diyos nga imong ginasimba. Ang Bhagavad Gita gipakasama sa “Bag-ong Testamento” sa Kakristiyanohan. Kadaghanan sa mga Indian nahibalo sa kinasingkasing niining mga bersikulo, ug daghan usab kanila ang nagaawit niini aron mahinumdoman ang pipila ka bahin niini sa matag adlaw.

Ang Bhagavad Gita maoy gamayng seksiyon lamang sa Hindung epik nga gitawag Mahabharata, nga naundan sa gatosan ka libong mga bersikulo, nga sa dali nahimong kinatas-ang balak sa tibuok kalibotan. Sa paghiusa sa Bhagavad Gita ngadto sa Mahabharata (nga lagmit sa ikatulong siglo W.K.P.), ang Hinduismo sa katapusan nahimong lahi nga relihiyon gikan sa Vedismo ug Brahmanismo.

Ang Padayong Kausaban

Gikan sa iyang sinugdanan, ang Hinduismo natiman-an sa iyang padayong reporma. Ang labing una taliwala sa mga tigreporma sa ikaunom nga siglo W.K.P. mao si Siddhārtha Gautama ug Vardhamāna Mahāvīra, ang mga magtutukod sa Budhismo ug Jainismo.

Giila ni Mahāvīra ang iyang kaugalingon ingong ika-24 sa linya gikan kang Jinas (magbubuntog) kang kansang mga kinabuhi gipasukad ang Jainismo. Kining relihiyona maoy lahi gikan sa Hinduismo sa pagkaagi nga kini misalikway sa maglalalang, nga nagtudlo nga ang kalibotan kanunay nga naglungtad. Linaing gipasiugda niini ang doktrina sa ahimsa. Ang dili mabangisong paagi nga gisunod sa ika-20ng-siglong pangulong Indian nga si Mohandas Gandhi sa panahon sa iyang pagpakigbisog para sa kagawasan sa mga Indian maoy pagpadapat niining relihiyosong doktrina, sa politikal nga paagi.

Sumala sa Jainismo, ang hustong pagtuo, hustong kahibalo, ug hustong paggawi gihiusa diha sa paghimo sa Yoga, mohatod ngadto sa kagawasan. Sa samang panahon, kini usab nagpasiugda nga ang tanang butang sa pasukaranan maoy anaa sa punto de bista lamang, busa nagasalikway sa absolutong kalagdaan sa husto ug sayop. Kini nagpunting sa matugotong tinamdan sa Hinduismo, diin ang Jainismo gipasukad.

Mga 2,000 ka katuigan sa ulahi, sa 15ng siglo, ang laing tireporma mitungha. Ginganlag Nānak, siya misulay sa pagpaigo-igo sa usa ka relihiyon nga mahimong dawaton sa mga Hindu ug mga Moslem. Ang resulta mao ang Sikhismo, nga ang “Sikh” gikuha gikan sa Sanskrit nga pulong nga nagkahulugang “disipulo.” Si Nānak maoy una sa napulo ka gurus, nga ang ikanapulo mitukod ug usa ka kapunongan niadtong 1699 nga gitawag Khalsa (mga dalisay). Aron mawala ang kalainan sa kasta ug sa pagpasiugda sa ilang pagkasundalo sa ilang pagtuo, ang mga membro gihatagan ug samang apelyedo nga Singh (lion). Sila gimandoan nga motamod sa lima ka K’s: nga pasagdan nila ang ilang buhok ug balbas (kesh) nga dili pagaputlon; ilang bugkoson ang ilang mga buhok sa usa ka sudlay (kangha); magsul-ob sila ug mga purol (kachs), tingali kini sa ilalom sa ilang tag-as nga mga karsones; sila usab magdala ug mga pinuti (kirpan); sila magsul-ot ug puthawng pulseras (kara). Ang han-ay sa mga gurus natapos sa napulo. Ang sagradong basahon sa Sikhismo, ang Guru Granth Sahib, nahimutang sa ilang dapit. Gihugpong niadtong 1604, kini giusab usa ka siglo sa ulahi.a

Sa ulahing bahin sa ika-19ng siglo, ang paring Calcuttan si Ramakrishna misulay sa pagsagol sa Hinduismo uban sa iyang gitamod nga pinakamaayong hunahuna sa relihiyon sa Kasadpan. Siya miergo nga bisan ang tubig adunay nagkalainlaing ngalan sa nagkalainlaing pinulongan, busa ang “Sat-chit-ananda, ang kalipay-sa-walay-kataposang-intelihensiya, gisangpit sa pipila ingong Diyos, sa pipila ingong Allah, sa pipila ingong Jehova, sa pipila ingong Hari, ug sa uban ingong Brahman.” Maingon nga “ang usa makasaka sa bubungan sa usa ka balay pinaagi sa usa ka hagdanan o usa ka kawayan o usa ka pisi, busa daghang mga paagi nga mahimong gamiton sa pagduol sa Diyos. . . . Ang daghang mga kredo maoy nagkalainlaing dalan lamang sa pag-abot sa Labing Makagagahom.”

Ang maong matugotong tinamdan nagahatag ug dakong luna sa Hindu nga pagsimba. Kini motugot sa pipila ka mga sekta nga idirekta ang ilang pagsimba ngadto kang Brahma (Brahmanismo), ang uban ngadto kang Vishnu (Vaishnavismo), ug ang uban ngadto kang Siva (Saivismo). Kini motugot sa katawhang Hinduismo, Shaktismo, ug Tantrismo sa pagwali sa Hinduismo sa matag-usa kanila sa ilang kaugalingong mga paagi. Ang Tantrismo, pananglitan, nag-apil sa tribonhon ug banaynong mga batasan ug nagpasiugda sa pagsimba sa mga diyosa, nga unang mitungha sa kasaysayan sa Hinduismo. Ang mga Indian nagatawag sa ilang nasod ingong “Mother India,” ug kini gihawasan sa usa ka diyosa nga si Bhārat Mā.

Ang Pagkamatinugoton—Maayo o Daotan?

“Ang Hinduismo napamatud-an nga sa kanunay andam sa pagdawat ug bag-ong mga pagtulon-an,” misulat si Geoffrey Parrinder, ang Britanikong teologo ug magtutudlo sa comparative religion. “Kining panagtipon, o panagsagol, sa mga relihiyon,” siya midugang, “mao tingali ang labing komon nga pagtulon-an sa mga Hindu karong adlawa.” Daghang katawhan ang sa dayag miuyon sa pilosopiya sa pagka-matugoton sa Hindu nga nag-ingon, nga ‘Alagara ang Diyos sa paagi nga gusto nimo.’

Apan gipunting ni Parrinder nga sa “pagisip nga sama ang tanang pagtulon-an,” adunay “kapeligrohan nga mapakyas sa paglain tali sa maayo ug daotan.” Ug dili ba nagakadayag nga ang relihiyon mahimong daotan o maayo? Aduna bay kaayohan nga ipailaila ang mga elemento sa daotang relihiyon diha sa imong kaugalingon?

Karon, daghang katawhan ang mibatig kapalaw sa ilang relihiyon. Ingon usab niana ang gibati sa usa ka Hindu diha sa nagamandong kasta sa Kshatriya kinsa nabuhi sa duha ug tunga ka milenyo na ang milabay. Ang Hinduismo napakyas sa pagtubag sa iyang mga pangutana. Siya nangitag katin-awan. Ang among sunod nga gula, “Ang Katin-awan nga Misaad ug Kagawasan,” motug-an kanato ug dugang.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 25]

Ikaw Tingali Mahibulong

Giunsa pagpatin-aw sa mga Hindu ang samsara? Ang Bhagavad Gita miingon: “Ingong usa ka tawo, nga misalikway sa iyang nadunot nga mga sapot, mikuhag bag-o, ingon man usab niana ang mipuyo sa lawas, isalikway ang dunot nga lawas, ug misulod ngadto sa lain nga bag-o.” Ang Garuda Purana mipatin-aw nga “kini maoy mga buhat niining usa kinsa sa wala pa molungtad motino sa kinaiyahan sa iyang pagkamao sa umaabot . . . Makabaton ug kinabuhi ang usa ka tawo sumala sa iyang kapalaran, ug bisan ang usa ka diyos dili makapugong niini.” Sa pag-ilustrar, ang The Markandeya Purana mikutlo sa usa ka tawo kinsa miingon: “Ako gipanganak ingong usa ka Brahmana, usa ka Kshatriya, usa ka Vaisya ug usa ka Sudra, ug ako gipanganak pag-usab ingong usa ka hayop, usa ka wati, usa ka osa ug usa ka langgam.”

Giisip ba sa mga Hindu nga ang mga baka maoy sagrado? Ang Rig-Veda ug ang Avesta nagpunting sa mga baka ingong “may kinabuhi nga dili angay pagapatyon.” Apan kini mopatim-awng gipasukad sa lagda sa ahimsa imbes sa pagtuo sa reinkarnasyon. Bisan pa niana, ang The Markandeya Purana nagpunting sa pagkaseryoso kon pakyason ang pagsunod niining maong balaod, nga nag-ingon nga “ang usa kinsa mopatay sa usa ka baka mahiadto sa impiyerno sa tulo ka sunod-sunod nga pagpanganak.”

Giunsa pag-isip sa mga Hindu ang suba sa Ganges? “Ang mga Santo, kinsa giputli pinaagig pagkaligo sa mga tubig niining subaa, ug kansang mga hunahuna gideboto ngadto kang Kesava [Vishnu], makabaton ug katapusang kagawasan. Kining maong sagradong suba kon hindunggan, gitinguha, hingkit-an, gitandog, gikaligoan, o giawitan, sa adlaw adlaw kini makapaputli sa tanang may kinabuhi. Ug bisan kadtong nagpuyo sa gilay-ong gatosan ka yoyanas [1,400 km] kon mosinggit ‘Ganga ug Ganga’ mapasaylo sa ilang mga kasal-anan nga nahimo sa panahon sa unang tulo ka paglungtad.”—The Vishnu Purana.

Kinsa ang mga Hare Krishnas? Sila maoy mga membro sa Internasyonal nga Kapunongan sa Krishna Consciousness, ang usa ka matang sa misyonero sa debotadong Hinduismo. Ang iyang magtutukod, mao ang kanhing A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada, nga mihatod sa iyang mensahe ngadto sa Estados Unidos niadtong 1965. Kini nagbilin sa tinong mga elemento sa Hindu nga pagpenitensiya o mahigpit nga kinabuhi, nga nasentro sa pagsimba sa diyos nga si Krishna, ug nag-awhag sa pag-awit sa Hare Krishna mantra. Si Bhaktivedanta miisip nga ang simpleng pagtawag sa Diyos igo na alang sa kaluwasan.