Gubat—Ang Kalisang ug ang Kasakit

‘KAMI nagpatrolya niadto nga napamatud-ang dili halandumon. Ang among opisyal, usa ka malumo, maluluton nga tawo, nga dili propesyonal nga sundalo, nanguna kanamo sa pagbalik sa among mga linya. Usa ka guwardiya nangita sa among ilhanan. Sa wala pa makatubag ang among opisyal, ang usa ka nerbiyosong sundalo sa likod sa among mga linya mipabuto, nga naigo sa nawong ang opisyal. Namatay intawon ang pobreng tawo, nga nagtikuka sa kaugalingon niyang dugo.” Alang kang Edward B——, usa ka Britanikong sundalo, nga nagsuma sa kasakit sa Gubat sa Kalibotan II.

Sulayan sa uban ang pagtago sa tinuod nga dagway sa gubat. Ang Gubat sa Kalibotan I, pananglitan, gihulagway sa pipila ka propagandista ingong “tapos-Armageddon—ang kataposang bugno sa Maayo batok sa Daotan . . . ug sa bahin maoy kombati sa edad media, nga may giapil nga gamayng dula.” (The Faces of Power) Ang bisan hain niana dili matuod. Kana gibatbat nga mas maayo sa koresponsal ug magsusulat si Ernest Hemingway sa misulat siya nga kadto “ang labing dako, makapatay, sayop-pagkadumala nga pagpamatay nga sukad nahitabo sa yuta”—hangtod sa Gubat sa Kalibotan II.

Ang maong pagpamatay nagtimaan sa tanan nga gubat niining sigloha ug sa nangagi. “Ang matag gubat sa kasaysayan,” misulat si Malcolm Browne, “bisan unsa ang hinungdan o katarongan niini, maoy hugaw, masakit ug makauulaw sa tanang hingtungdan.” Sa Vietnam, iyang nakita nga direkta ang daghang pagpamatay ug kasakitan sa gubat nga dokumentado kaayo, apan gibati niya gihapon nga “ang nagkadaiyang mga kalisang nga gipahinabo sa Viet Nam walay gihawasan nga butang bag-o sa kasinatian sa tawo.”—The New Face of War.

Ang susamang mga kalisang tinong nasinati panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Ang Alemanya ug Hapon nangalumpag ug ang total sa ilang militaryo ug sibilyan nga nangamatay sa gubat mikabat sa minilyon. Ang Tinipong Bansa nawad-ag mga 400,000, Britanya 450,000, ug Pransiya kapin sa katunga sa milyon. Ang Unyon Sobyet nawad-ag mga 20 milyon. Sa paglista sa butang gibatbat nga “kining kadaotan sa tawhanong pag-antos,” ang librong World War II miingon: “Ang katibuk-ang mga nangamatay sa gubat, apil ang mga sibilyan, mikabat sa labing menos 50 milyon.”

Ang sibilyan nga nangamatay maoy bahin sa gibatbat ni Gerald Priestland sa iyang librong Priestland—Right and Wrong ingong “bug-os nga pakiggubat: gubat alang sa mga lalaki, mga babaye ug mga bata, bisan kon hain sila o kon unsay ilang ginabuhat, unsa nila ka gulang o waymahimo tingali.” Kadto gihulagwayan, matud niya, sa dihang “ang mga alyado nagsunog sa Hamburg ug Dresden, ug ang mga Aleman naglumpag sa Liverpool ug Coventry.”

Ang pagpatay sa tinagpulo ka milyon sa gubat maoy mangil-ad. Apan komosta kadtong nakalabang sa “hugaw, masakit ug makauulaw” nga kasakit sa gubat? Sa unsang paagi apektado sila? Ug sa unsang paagi sila makasagubang sa mga sangpotanan niana? Ang mosunod nga mga artikulo motugkad niining mga pangutanaha.