Kabangisan Diha sa mga Dula—Nganong Nagatubo?

ANG dula nagkahulogan sa maayong panglawas” maoy karaan nga panultihon. Sa karaang panahon giangkon sa Gregong mga doktor nga ang kasarangang pagdula makahatag ug maayong panglawas.

Karong adlawa, hinunoa, daghang bangga sa dula dili na gayod makapahimsog sa mga entrante o sa mga tumatan-aw. Ang kabangisan diha sa mga dula midako kaayo nga giaprobahan sa usa ka awtoritatibong ahensiya, ang Uropanhong Parliamento, ang usa ka taas nga resolusyon “bahin sa bandalismo ug kabangisan sa dula.” Kay nalisang sa kabangis sa mga panag-away una ug tapos sa mga bangga sa dula, taliwala sa mga magdudula ug sa mga magdadayeg sa kaatbang nga mga pundok, ang mga membro sa Uropanhong Parliamento nagsusi sa katingad-ang hitabo diha sa lainlaing mga bahin, mga hinungdan niini, ug posibleng mga lakang aron mapugngan kini. Unsay ilang nadiskobrehan, ug unsa ba diay ang mga matang sa kabangisan sa dula?

‘Usa ka Makaylapong Katingad-ang Butang’

Ang sakir, ang labing kinaham nga dula sa kalibotan, mahisgotan kon bahin sa kadaghanang pagsaway, apan ang halos tanang laing matang sa dula nalangkit sa suliran. Sa 1988 ang kabangisan misilaob sa Uropanhong internasyonal nga mga kampeyonato sa sakir nga gihimo sa Alemanya. Human sa usa ka dula nga nalangkit ang ilang nasodnong tem, gisugdan sa Britanikong mga magdadayeg ang mapungtanong away nga misangpot sa nasamdang polis, nadaot nga propiedad, ug 300 ka tawo nga gidakop. Human sa kadaogan sa Italyanhong tem panahon sa samang mga kampeyonato, tulo ka tawo ang namatay sa madasigon nga kaguliyang.

Sa Britanya ang daotag-dungog nga mga salbahis nagpugas sa kalisang sa bisan diin sila nangadto, nga nakaabag “sa pagdaot sa larawan sa Ingles nga potbol diha sa kaugalingong nasod ug sa gawas sa nasod,” sumala pa sa The Guardian. Ug nga subsob panahon sa usa ka yugto sa bangga, ang mga edisyon sa Lunes sa Italyanhong mga mantalaan sa dula naghisgot sa “daotang” mga Dominggo—mga bangga sa dula nga misilaob ang sambunot uban sa kamatayon, mga samad, ug kagubot. Ang mga dulaanan nangahimong “gerilyang mga estadyum,” sumala pa sa usa ka inadlawng mantalaan. Apan ang maong mga kahimtang dili limitado sa Britanya ug Italya. Ang Netherlands, Alemanya, Unyon Sobyet, Espanya, ug daghan pang kanasoran kinahanglang mosagubang sa samang suliran.

Ang “Gubat sa mga Magdadayeg”

Ang pila ka magdadayeg, kay ang ilang pagkaagresibo gihaling sa media sa masa, mopahungaw sa ilang daotang mga kinaiya diha sa mga bangga sa dula. Sa sakir ang Italyanong ultrà o Britanikong mga salbahis magtapok luyo sa mga bandera nga nagadala sa mga titulo sama sa “Red Army” o “Tiger Command.” Ang magdadayeg sa sakir, sumala sa giingon sa usa ka salbahis, “gustong makig-away, nga mopukan sa teritoryo sa kontra.” Sa mga lingkoranan sa mga estadyum, ang mga kahimtang sama gayod sa iya sa karaang Romanhong mga arena, diin ang mga tumatan-aw naghulhog sa mga mag-aaway sa pagpatay sa ilang mga kontra. Ug, ang koro sa pagdasig sa mga magdadayeg sal-otan sa mga kalaw-ayan ug mga panultihong rasista.

Ang mga magdadayeg kasagaran nagadalag peligrosong mga hinagiban. Ang mga pagsusi nga gihimo sa kapolisan una mosugod ang pila ka bangga nagpadayag sa bug-os nga pondohanan sa armas—mga korta, mga pistola sa siga, mga bola sa billiard. Ang panganod sa asirog-tumoy nga mga palantig miulan sa mga lingkoranan sa Britanikong mga estadyum!

Pagbalda sa Gobyerno

Ang resolusyon sa Uropanhong Parliamento nag-awhag sa mga gobyerno sa paghimog kusganong mga lakang sa pagpugong sa kabangisan diha sa mga dula. Pananglitan, ang Britanikong gobyerno naghimo sa maong mga lakang ubos sa pagdumala sa primer ministro niini, si Margaret Thatcher. Si Gng. Thatcher miinsistir sa pagsagop sa labi pang mapig-otong mga balaod, sama sa obligadong mga tarhetang ilhanan aron makasulod sa mga estadyum. Kon ang mga naghupot niana hikaplagang sad-an sa mga buhat sa kabangisan, bawion ang mga tarheta. Dugang pa, sa Britanya adunay mga plano sa pagtukod o pagremodel sa mga pasilidad sa dula aron masangkapan silag closed-circuit nga telebisyon camera aron mabantayan ang mga magdadayeg, sa pagpatindog ug mga babag aron magkabulag ang kaatbang nga mga tigpaluyo, ug sa pagwagtang sa bisan unsang masilab nga materyal. Ang mga polis nakasuhot sa mga gang sa mga salbahis, ang labing mabangisong mga magdadayeg, aron mailhan ang ilang mga lider ug dakpon sila.

Gihimo usab ang mga lakang sa ubang nasod. Ang Italyanhong mga awtoridad sa dula, nga katambayayong sa Ministri sa Interyor, mihukom sa paggamit ug alambre sa mga estadyum ingon man sa salipod nga pukot, mga helicopter, mga panon sa mga polis, ug closed-circuit telebisyon nga mga camera. Ang pagpabantay sa mga sundalo sa mga estadyum gitun-an gani. Panahon sa pagpangandam alang sa Dulang Olimpiada nga gihimo sa Seoul, Korea, sa 1988, ang mga awtoridad nagpabansay ug mga polis sa pagsagubang sa mga atake sa terorista.

Unya anaa ang mga kabangisan nga gitumong sa mga repere. Sa dili pa dugay nga yugto sa bangga sa sakir sa Italya, 690 ka repere ang mga biktima. Ang usa ka repere sa usa ka bangga sa boksing sa Seoul Olimpiada giatake nga linuog sa mga magbabansay ug bisan sa mga polis nga wala mouyon sa desisyon.

Gawas pa sa kapeligrohan nganha sa kinabuhi sa mga tawo, anaa usab ang dakong gasto sa ekonomiya sa kabangisan sa dula. Dili ra ang paghatag sa ginatos ka libong dolyar alang sa mga nangawala tungod sa pagpangawat, panglungkab, ug pagbinugoy kondili ang gastos usab sa panagang. Sa usa ka kasagarang adlaw sa kalendaryo sa Britanikong sakir, mga $700,000 ang gigasto alang lang sa panalipod sa kapolisan.

Nganong may maong hayopnong pagkaagresibo?

Kabangisan—“Kinaiyanhon” sa Paagi sa Pagdula Karong Adlawa

Karong adlawa, ang mabangisong pagkaagresibo gilangkit sa mga dula. Makaiikag, ang samang komisyon nga nag-andam sa resolusyon nga gisagop sa Uropanhong Parliamento mipunting nga “ang kabangisan dili kinahanglang bahin sa dula, apan kinaiyanhon sa mga kahimtang nga gihimoan sa dula ug sa kamatuorang ang mga lagda sa dula, kon ugaling matawag silang ingon, dili makapugong niini.” Ngano man kini?

Aw, gawas sa mabangisong mga buhat sa mga magdadayeg, ang paagi sa pagdula mao ang nausab. Sa katilingban mismo, adunay “nagatubong kabangisan,” sumala sa giila sa Uropanhong Parliamento. Gawas pa, ang kalibotan sa dula dili lamang mopasiugda sa pisikal nga kalihokan. Pananglitan, sa Atenas niadtong 1896, sa unang Dulang Olimpiada nga gihimo sa modernong panahon, ang usa ka grupo sa Britanikong mga magdudula nadiskuwalipikar kay sila nagbansay una mosugod ang dula. Ang buhat mismo sa pagbansay una pa sa bangga giisip nga supak sa espiritu sa pagkabag-ohan nga maoy gilabanan sa maong panahon. Ang kadaghanang tawo karong adlawa makapahiyom sa maong hitabo.

Human sa unang gubat sa kalibotan ug ilabina tapos sa ikaduhang gubat sa kalibotan, ang mga tawong nagpuyo sa giingong ugmad nga kanasoran sa mausbawon nagbatog mas daghang libreng panahon. Ang kalingawan sa dali nahimong dakog-sapi nga kalihokan sa kalibotan sa negosyo. Ang pinansiyal nga intereses nakabaton sa ilang dapit tapad sa nasodnon ug sosyal nga intereses. Ang mga bangga sa dula karong adlawa maoy “talan-awon diin nagagahom ang pinansiyal, politikanhon, ug sosyal nga mga butang.” Sa laing mga pulong, ang dula nahimong usa ka “katingalahang butang sa mga masa.” Ang pagdaog kasagaran nagkahulogan sa minilyong dolyares alang sa mga mananaog! Nakabulig usab ang telebisyon sa kabantog sa mga dula ug mahimong nakadugang sa kangil-aran sa mga dula. Kasagaran nga ang kamera sa TV magdugay sa mabangisong dula inay sa mga yugto nga gihukman nga malumo, nga magbalikbalik niana pinaagi sa dihadihang subling pagpasalida. Sa ingon ang TV tingali ditinuyong magpadako sa mga epekto sa kabangisan sa mga dula diha sa mga hunahuna sa umaabot nga mga magdadayeg ug mga magdudula. Ang dula sa bag-ohan wala na maglungtad, ug sa dapit niini anaa ang “propesyonal nga pagkabag-ohan,” sumala sa pagtawag niana sa usa ka basahon, nga naghisgot sa tinagpulo ka libong dolyares nga nasapi sa mga magdudula sa Seoul sa 1988 Olimpiada.

Ang nasyonalismo nagapahimo sa mga magdudula, mga magbabansay, mga manedyer, ug mga tumatan-aw sa paghatag sa sobrang pagpabili sa kadaogan. Human sa pila ka internasyonal nga bangga sa dula, ang mga pasidungog sa kadaogan itaod nganha sa kilirang nakadaog, sama gayod sa dihang namauli ang nagmadaogong mga komandante sa karaang panahon. Kini nakita sa katuigang bag-o pa sa Italya, Argentina, ug Netherlands, diin ang mga magdudula literal nga nakigbugno hangtod sa kataposang gininhawa, nga walay puluprinsipyo. Ug sila ginasundog sa mga magdadayeg, nga nagapasobra sa ilang pagpadayag sa pagkamaunongon ngadto sa ilang tem o ilang nasod, nga nag-ukay sa mapungtanong mga away, panahon, ug tapos sa bangga sa dula.

Una mosugod ang 1988 Uropanhon internasyonal nga mga kampeyonato sa sakir, ang senemanang magasing Aleman nga Der Spiegel miingon nga may kahadlok nga ang maong bangga mahimong “mithianong sanayanan sa mobuto kaayong panagsagol sa pagkaagresibo, nasyonalismo, ug bag-ong-Pasismo.”

Laing Matang sa Kabangisan

Apan dili kay kini ra ang kabangisan sa mga dula. Sa 1988 Seoul Olimpiada, misilaob ang “doping nga eskandalo.” Ang doping, o ang paggamit sa supak-balaod nga mga droga nga mopauswag sa kusog sa mga magdudula ug motugot nila sa pagkab-ot sa kahimoan nga labaw sa ilang kasagarang lawasnong mga katakos, nagamapintason nganha sa espiritu sa pagdula ug sa panglawas sa mga magdudula.

Unsa ka kaylap ang maong katingad-ang butang?

[Blurb sa panid 6]

Kasagaran ang kamera sa TV magdugay sa dulang mabangison, nga magbalikbalik niana pinaagi sa dihadihang subling pagpasalida

[Letrato sa panid 7]

Ang nasyonalismo nagahatag ug sobrang pagpabili sa kadaogan

[Tinubdan]

Nancie Battaglia