Panglimbong Diha sa Siyensiya—Nganong Nagdaghan
“ANG kompetisyon mabangis. Dagkong mga ganti ang maangkon sa mga mananaog; atubangon sa mga nangapildi ang pagkawala sa popularidad. Kini maoy usa ka atmospera diin ang dili-angay nga panglaktod usahay dili-mapugngan—ilabina kay ang Establisimento partikular kaayo sa pagsukna sa sayop nga buhat.” Nagkanayon ang artikulo “Magpatik o Mawagtang—o Palsipikahon Kana” diha sa U.S.News & World Report. Aron dili mawagtang, ginapalsipikar kana sa daghang mga tigdukiduki sa siyensiya.
Ang pagpiit sa mga siyentipiko sa pagpatik diha sa mga basahon sa siyensiya grabe kaayo. Kon mas taas ang listahan sa napatik nga mga sinulat sa ngalan sa tigdukiduki, mas dako ang iyang tsansa alang sa trabaho, promosyon, sa pagpabilin sa unibersidad, ug sa mga sustento sa gobyerno aron may ikagasto ang iyang panukiduki. Ang pederal nga kagamhanan mao ang “nagkontrolar sa labing dakong bahin sa tuboran sa sustento sa panukiduki, $5.6 [ka libo ka milyon] sa usa ka tuig gikan sa National Institutes of Health.”
Sanglit “ang siyentipikanhong komunidad wala kaayoy kasibot sa pagharong sa etikanhon nga suliran niini,” “sa katingalahan nagpanuko sa pag-usisa pag-ayo sa masakit nga impormasyon bahin sa etikanhong gawi niini,” ug “kini dili kaayo matinguhaon sa paghinlo sa balay sa siyensiya o sa pagtuki pag-ayo alang sa hiwi nga buhat,” ang mga komite sa kongresyonal naghimog mga husay ug nagplanog balaod nga maoy mohimo sa trabaho sa pagbantay kanila. (New Scientist; U.S.News & World Report) Kining planoha nakahatag sa mga siyentipiko ug dakong pag-agulo ug pagkagot sa ngipon. Bisan pa, ang usa ka basahon sa siyensiya nangutana ug mitubag sa pangutana: “Ang balay ba sa siyensiya mahinlo ug mahapsay? Ang gamay nga ebidensiya nga nakaabot sa publiko nakaagda ug seryosong mga pagduhaduha.”
Kuhaon sa ubang mga tigdukiduki ang impormasyon nga dili mosuportar nianang buot nilang pamatud-an (gitawag pagluto); motaho ug daghang pagtuki o mga pagsulay nga wala gayod himoa (gitawag pagtabas); maghipos ug impormasyon o mga ideya sa ubang mga tigdukiduki aron ilang gamiton (gitawag panundog); ug magtukodtukod ug mga eksperimento o impormasyon nga wala gayod nila himoa o gamaa (gitawag pagsoon). Gitiawan sa karikatura diha sa usa ka basahon sa siyensiya kining ulahi nga taktika, nakigsulti ang usa ka siyentipiko sa lain ug miingon sa ikatulo: ‘Daghan kaayo siyag napatik sukad nga mikuha siya ug kurso nga mamugnaong pagsulat.’
“Unsa ang labing dakong produkto sa pagdukiduki sa siyensiya karong mga adlawa? Tubag: Basahon,” matud pa sa U.S.News & World Report. “Ginatos ka bag-ong mga magasin ang namugna matag tuig aron maatiman ang baha sa mga sinulat sa pagdukiduki tiaw pa sa usa ka siyentipiko kinsa nahibalo nga ang dalan sa akademikong kalamposan mao ang taas nga listahan sa mga artikulo sa ilang ngalan.” Ang gidaghanon, dili ang kalidad, mao ang tumong. Ang kap-atan ka libo ka basahong ginapatik matag tuig nakapatunghag usa ka milyong mga artikulo, ug ang bahin niining pagbaha “maoy simtomas sa pundamental nga mga sakit, apil ang magpatik-o-mawagtang nga etika taliwala sa mga tigdukiduki nga mas lig-on karon kay sa niadto ug nagadasig ug sinundog, balikbalik, walay-nada o linimbong nga sinulat.”
Usa ka senyor nga editor sa The Journal of the American Medical Association, si Dr. Drummond Rennie, mikomento bahin sa kakulang sa kalidad: “Daw walay pagtuon nga hilabihan ka pagkaputol-putol, walay teoriya nga hilabihan kaayo ka ordinaryo, walay pangutlo sa literatura nga hilabihan kaayo ka mapihigon o hilabihan ka mapangandakon, walay laraw nga hilabihan nga pagkatuis, walay metodolohiya nga hilabihan ka daot, walay presentasyon sa mga resulta nga hilabihan ka pagkadili-tukma, hilabihan ka lubog, ug hilabihan nga nagkasumpaki, walay pagtuki nga hilabihan ka maalagaron sa kaugalingon, walay pangatarongan nga hilabihan nga makaliko-liko, walay mga konklusyon nga hilabihan ka talamayon o hilabihan ka walay-katarongan, ug walay gramatika ug pamalay sa mga pulong nga hilabihan ka makauulaw alang sa usa ka basahon nga mosangpot nga ipatik.”
Gihimong Dako ang Gamay nga Butang
Ang magpatik-o-mawagtang nga sakit nakahimo sa daghang tigdukiduki nga mapaagihon kaayo sa paghimo sa pipila ka mga artikulo ngadto sa katingalahan nga gidaghanon. Sila mosulat ug usa ka artikulo, unya putlon kana sa upat ka gamay nga bahin—gitawag salami slicing sa panultihon sa propesyon. Niining paagiha, inay makabaton ug kredito sa publikasyon alang sa usa ka artikulo, sila dunay upat ka artikulo nga madugang sa ilang mga listahan sa publikasyon. Unya ilang ipadala ang mao gihapong artikulo ngadto sa daghang magasin, ug sa matag panahong ipatik kini, iphon na usab kini. Sa makadaghan, ang usa ka artikulo mopadayag ug daghang mga siyentipiko ingong mga awtor, ug ang matag usa ka awtor makadugang sa artikulo diha sa iyang listahan sa napatik na nga mga artikulo. Ang duha- o tulo-ka-panid nga artikulo mopadayag ug 6, 8, 10, 12, o kapin pang mga awtor.
Diha sa programang NOVA nga nag-ulohang “Ang mga Siyentipiko Manglimbong Ba?” nga gipasundayag sa telebisyon sa Oktubre 25, 1988, ang usa ka siyentipiko mikomento bahin niining batasana: “Ang mga tawo naningkamot sa paghimo sa ilang mga ngalan nga maapil diha sa daghang publikasyon kutob sa ilang mahimo, busa komun na kaayo karon nga makakita ka ug dakong grupo diin 16 ka tawo mopirma sa ilang ngalan sa usa ka partikular nga publikasyon, nga dili gani takos nga ipatik sa sinugdan. Apan bahin kini sa usa ka matang sa makalibog nga lumba, usa ka maiindigon, malaw-ay nga dinaghanayng pag-ihap nga kaisipan nga bug-os nga gidasig sa katukuran sa siyensiya sa Tinipong Bansa karong adlawa.” Ang uban nga gilista ingong kaubang mga awtor walay kalabotan sa artikulo, wala gani tingali makabasa niana, apan nagdugang sa artikulo diha sa ilang listahan sa mga publikasyon. Kining namurot nga mga listahan nakaimpluwensiya sa paghatag sa mga gipangayong sustento sa pagdukiduki nga nalangkit ang ginatos ka libong dolyares nga kuwarta sa publiko.
Pagsubli sa Isigkasiyentipiko, Usa ba ka Panalipod Batok sa Panglimbong?
Ang mga editor sa mga magasin sa siyensiya sa kasagaran—apan dili sa tanang panahon—motunol ug mga sinulat sa ubang mga siyentipiko aron sublion sa dili pa ipatik kini. Kining batasana, nga gitawag pagsubli sa isigkasiyentipiko, sa teoriya naghagpat sa sayop ug palsipikadong mga artikulo. “Ang siyensiya nagatul-id sa kaugalingon sa pagkaagi nga walay laing natad sa salabotanong panugakod ang makatupong,” matud pa ni Isaac Asimov. “Ang siyensiya nagapakanaog ug kaugalingong polisa sa pagkaagi nga walay laing natad ang nakahimo niini.” Siya nahibulong nga ang “iskandalo talagsa ra kaayo.”
Apan daghan ang wala motuo niini. Ang pagsubli sa isigkasiyentipiko maoy “walay-nadang paagi sa pagsakop ug panglimbong,” miingon ang gikutlo nang si Dr. Drummond Rennie. Ang American Medical News miingon: “Ang mga magasing nasubli sa isigkasiyentipiko, nga giisip niadto nga halos kasaligan gayod, angay moadmiter nga kini dili makawala sa panglimbong.” “Ang pagsubli nasobrahan ra sa pagdayeg,” miingon ang usa ka medikal nga magsusulat ug kolumnista sa The New York Times.
Ang magasing Science mitaho nga gisumbong ang usa ka tigdukiduki nga gitudlo sa pagsubli sa sinulat sa laing tigdukiduki nga nanundog. Iyang “gikuha ang impormasyon gikan sa sinulat nga iyang gisubli ug gigamit kini alang sa iyang kaugalingong sinulat,” sumala sa NIH (National Institutes of Health). Ang maong gawi maoy “paglapas sa pagsalig nga gipakaingon nga maoy sentro sa sistema sa pagsubli,” ug niining partikular nga kaso, ang tigsubli gideklarar nga “dili na takos suportahan sa umaabot sa pederal nga gobyerno.”
“Tungod sa mapangahasong pagbandilyo sa etikanhon nga kaputli niini, ang siyentipikanhon nga komunidad dugay nang nanguna nga mananaog,” miingon ang magasing New Scientist. Ang gipasiatab kaayo nga sistema sa pagsubli sa isigkasiyentipiko nga sa teoriya nagsala sa tanang mga panglimbong gibati sa kadaghanan nga usa ka binuang. “Ang tinuod,” miingon ang New Scientist, “mao nga pipila ra ka suwitik sa siyensiya ang nadakpan, apan, sa madakpan sila, sila sa subsob dugay nang nagpatuyang sa daghang katuigan, nagapatik ug palsipikadong impormasyon diha sa iladong mga magasin, nga walay pangutanang gibangon.”
Sa miagi, usa ka opisyal sa NIH miingon, sumala sa gitaho diha sa The New York Times: “Nagtuo ako nga ang panahon sa pagkainosente natapos na. Sa miagi ang mga tawo nagtuo nga ang mga siyentipiko dili mobuhat niining matanga sa butang. Apan ang mga tawo nagpakaamgo na nga ang mga siyentipiko dili superyor sa moral kang bisan kinsa.” Ang taho sa Times midugang: “Bisan tuod sa pipila ka tuig sa milabay talagsa ra nga ang National Institutes of Health makadawat ug usa ka reklamo sa usa ka tuig sa ginaingon nga panglimbong, matud pa niya, karon aduna nay labing menos duha ka seryosong mga sumbong sa usa ka bulan.” Ang magasing Science miingon: “Ang mga siyentipiko subsob nga nagpasalig sa publiko nga ang panglimbong ug hiwi nga gawi sa pagdukiduki talagsa ra . . . Ug bisan pa, dagkong mga kaso daw padayong nanagpanungha.”
Ang tsirman sa usa ka kongresyonal nga mga komite nga nagatuki, si John Dingell, sa usa ka higayon miingon sa mga siyentipiko: “Sultihan ko kamo nga akong nakita ang inyong mga galamiton sa pagpatuman kulang kaayo ug nga ang pagkatalampasan daw madaogon batok sa maayong batasan diha sa kadaghanang mga hitabo sa paagi nga dili nako bug-os madawat. Hinaot nga kamo usab dili makadawat.”
Ang programa sa NOVA bahin sa “Ang mga Siyentipiko Manglimbong Ba?” gitapos uban niini nga pagdawat sa usa ka siyentipiko nga mitambong: “Kinahanglang iladlad ang makauulaw nga mga tinagoan, ang mga karera sa mga pamunoan kinahanglan masumpo kon kana ang gikinahanglan, ug kon walay kapaingnan. Kini sa etikanhon gikinahanglan, kini sa balaodnon gikinahanglan, ug siyempre sa pamatasan gikinahanglan.”
[Blurb sa panid 6]
“Disisayis ka tawo mipirma sa ilang ngalan sa usa ka partikular nga publikasyon”
[Blurb sa panid 7]
“Kini sa etikanhon gikinahanglan, kini sa balaodnon gikinahanglan, ug siyempre sa pamatasan gikinahanglan”