Panukiduki Diha sa Kahayopan​—Mapintasong mga Reaksiyon

KON masuma pa ang tukmang gidaghanon sa tagup-at-ug-tiil nga mga linalang nga gigamit sa mga eksperimento sa laboratoryo ug ingong mga modelo sa medikal nga panukiduki, ang tinuig nga katibuk-ang gidaghanon sa tibuok nga kalibotan maoy makalipong. Gikalkulo nga labing menos 17 milyong kahayopan​—mga iro, mga iring, unggoy, guinea pig, ug mga koneho​—gigamit kada tuig sa Tinipong Bansa lamang. Ang mga ilaga ug minyat maoy 85 porsiento nianang gidaghanona. Sanglit walay tukmang mga rekord kon diin gamita ang maong mga hayop o kon pila, kining mga numeroha giisip sa pila ka eksperto nga ubos lamang kaayong mga banabana. Gibutang sa pila ka tinubdan ang katibuk-ang gidaghanon alang sa Tinipong Bansa nga duol sa usa ka gatos ka milyon. Nalisang ka ba sa maong mga numero?

Bisan tuod ang pagsakripisyo sa maong balhiboong mga linalang dili kay walay katuyoan, mongislo ka ba sa pagpalandong lang niana. Giisip ba nimong dili maayong batasan ang maong pagpatay? Minilyong tawo ang dili moangay nga gamiton ang mga hayop diha sa panukiduki. Nagaergo ang pipila nga ang pag-abusar sa mga hayop maoy speciesism. Ang usa ka speciesist maoy usa nga “madapigon sa kaayohan sa iyang kaugalingong espisye ug batok sa kaayohan sa laing espisye.” (Point/Counterpoint Responses to Typical pro-Vivisection Arguments) Sumala sa mga matinguhaon sa kagawasan sa kahayopan, ang mga speciesist “nagtuo nga ang katuyoan magpakamatarong sa paagi, ug ang kadaotan pagabuhaton [nganha sa kahayopan] aron makab-ot ang kaayohan [alang sa mga tawo].”

Sa laing bahin, ang siyentipikanhong punto de vista gisuma sa mosunod nga mga pangutana: Mayugot ka ba sa usa ka sistema nga nagapaluyo sa pagpatay sa mga hayop aron ang mga doktor makakat-on ug bag-ong mga teknik sa paghimog mga operasyon diha sa mga tawo o nagapugong sa pagkaylap sa makapatayng mga sakit? Andam ka bang molikay sa bag-ong nagaluwas-kinabuhing mga droga ug medisina kay nasayod kang kana sila unang gisulayan diha sa mga hayop? Andam ka ba, oo, mopalabi nga ang imong buhi pero patay-nag-utok nga anak o ginikanan gamiton diha sa eksperimentong operasyon inay kay diha sa usa ka hayop? Ug sa kataposan, ania pa kini: Kon ang panukiduki diha sa usa ka hayop makaluwas nimo o sa usa ka minahal gikan sa masakit nga sakit o kamatayon, balibaran mo ba kana tungod sa hunahuna nga ang pagsakripisyo sa usa ka hayop aron sa pagluwas sa usa ka tawo dili maayong pamatasan? Ang pipila moingon nga ang suliran dili sayong sulbaron.

Kalihokan sa Kagawasan sa Kahayopan

Bisan pa niana, sulod sa katuigang 1980, may nagdakong pagbati kontra sa paggamit sa kahayopan diha sa panukiduki. Karong adlawa kanang pagbatia nahubad ngadto sa tibuok-kalibotang sistema sa aktibong mga organisasyon nga nagapadayon sa pag-uswag sa kusog ug gidaghanon. Sila prangka kaayo sa pagpangayo nga bug-os wagtangon ang paggamit sa tanang hayop alang sa medikal o laboratoryong eksperimento.

Ang mga aktibista sa mga katungod sa kahayopan nagapabati sa ilang mga tingog pinaagig mga demonstrasyon sa eskina, politikanhong pangampanya, mga magasin ug mga mantalaan, radyo ug telebisyon, ug, labing ilado, sa radikal ug mapintasong mga taktika. Matud sa usa ka iladong Canadianong aktibista bahin sa kalihokan sa kagawasan: “Kusog kining nagakaylap latas sa Uropa, Australia ug New Zealand. Ang Tinipong Bansa nagakakusganon. May katingad-anang pag-uswag sa Canada. Adunay usa ka grupo sa mga sistema nga nakaylap sa tibuok kalibotan ug ang kiling sa tibuok nga yuta maoy alang sa pagpaluyo sa mas agresibong mga kalihokan sa mga katungod sa kahayopan.”

Ang pipila niining ‘agresibong mga sistema’ andam mogamit sa kapintasan aron paluyohan ang ilang kawsa. Sa miaging pila ka tuig, labing menos 25 ka laboratoryo sa panukiduki sa Tinipong Bansa gidaot sa mga grupo maylabot sa mga katungod sa kahayopan. Gibombahan ang mga laboratoryo sa unibersidad. Ang maong mga atake mikostar ug minilyong dolyar. Ang mga hayop sa panukiduki gipangawat ug gibuhian. Sa maong usa ka buhat, ang bililhong panukiduki bahin sa pagkabuta sa bata nalaglag. Gidugmok ang mahalong kasangkapan nga mibilig ginatos ka libong dolyar.

Sa usa ka bukas nga sulat ngadto sa opisyales sa unibersidad ug sa palaumagian sa balita, ang usa ka radikal nga grupo nagpasiatab nga ang pagguba sa $10,000 nga mikroskopyo sa mga 12 segundos pinaagig $5 nga barang puthaw maoy “dako nang interes sa among kapital.” Sa ubang mga dapit sa panukiduki, ang mga doktor ug mga siyentipiko nakakitag dugo nga gibubo diha sa mga payl ug mga kasulatan sa panukiduki ug gipintura sa mga paril ang mga panultihon sa mga matinguhaon sa kagawasan. Ang usa ka taho naghisgot sa “paghasi, apil ang mga bahad sa pagpatay, sa mga siyentipiko ug sa ilang mga pamilya.” Sa Tinipong Bansa, ang mga matinguhaon sa kagawasan sa kahayopan nagluwat sa kapin sa dosenang bahad sa pagpatay o kapintasan sa tinagsa ka mga siyentipiko. Sa usa ka 1986 nga sibya sa BBC sa London, usa ka komentarista miingon: “Ang nagapahiusa sa mga aktibista mao ang pagtuo nga ang direktang lihok​—ang paglaglag sa propiedad, ug bisan sa kinabuhi​—makataronganon sa moral sa gubat sa pagpahigawas sa mga hayop.”

Matud sa usa ka lider sa kalihokan sa kagawasan sa mga hayop: “Wala pay usa nga nasamad apan kana peligrosong bahad . . . Sa madugay o madali may manimalos ug basin may mga kadaot na ngadto sa mga tawo.” Sa 1986, sa samang interbiyo, ang lider sa kalihokan sa kagawasan sa kahayopan mitagna sa kapintasan sa Britanya ug sa Kasadpang Alemanya. Ang mga panghitabo sa dagway sa pamomba sa pagsunog ug kapintasan nagpamatuod sa iyang tagna. Sa Tinipong Bansa, ang mga tinguha sa pagpatay gihimo diha sa usa ka tawo kansang kompaniya nagaeksperimento sa mga hayop. Ang dali nga paglihok sa bahin sa kapolisan nagluwas niya gikan sa bomba. Bisan pa niana, dili tanang matinguhaon sa kagawasan sa kahayopan ang mouyon niining mapintason, supak-sa-balaod nga mga taktika.

Nganong Supak Sila?

Sumala sa The Journal of the American Medical Association, “ang kadaghanang indibiduwal nga mabalak-on bahin sa paggamit sa mga hayop diha sa biomedikal nga panukiduki mabahin sa duha ka heneral nga kategoriya: (1) kadtong mabalak-on sa kaayohan sa hayop nga dili supak sa biomedikal nga panukiduki apan gusto sa pasalig nga ang mga hayop tratahon nga maluluy-on kutob sa mahimo, nga ang gidaghanon sa mga hayop nga gamiton mao ang bug-os kinadiyutayan nga gikinahanglan, ug ang mga hayop gamiton lamang kon kinahanglanon.” Kining grupoha, sumala sa bag-ong mga surbi, naglangkob sa dili kaayo babaon nga mayoriya.

Ang ikaduhang grupo, sumala sa samang basahon, mao “kadtong mabalak-on sa mga katungod sa kahayopan nga nagbaton sa labi pang radikal nga baroganan ug bug-os supak sa paggamit sa mga hayop diha sa biomedikal nga panukiduki.” “Ang mga hayop dunay paninugdan dimabalhing mga katungod,” matud sa kaubang-direktor sa usa nianang grupoha. “Kon ang usa ka hayop may katakos nga mobati sa sakit o mobatig kahadlok, nan kini may katungod nga dili pahamtangan niana.” “Walay makataronganong pasikaranan sa pag-ingon nga ang usa ka tawo may espesyal nga mga katungod,” matud sa laing tigpamaba. “Ang usa ka ilaga maoy usa ka baboy maoy usa ka iro maoy usa ka bata. Silang tanan mga mamal.”

Daghang dulot kombinsidong mga matinguhaon sa kagawasan sa kahayopan supak sa paggamit sa mga hayop alang sa pagkaon, biste, mga dula, ug bisan mga binuhi. Ang mga mangingisda gituklod ngadto sa tubig niadtong supak sa pagsikop ug pagkaon sa isda. Ang mga tawong nagsul-ob sa mga kupong balhibo ug panit-sa-hayop nga biste binabang gipasipad-an diha sa kadalanan. Ang mga tindahan gipanglungkab ug ang mahalong mga kupong balhibo gilaglag niadtong may labi pang radikal nga hunahuna sa paggamit ug pag-abusar sa kahayopan. “Dili na ako mokaon ug itlog sa pamahaw o mosul-ob ug mga butang ginama sa panit,” mipatugbaw ang usa. “Luyo sa matag hiwa sa bacon ug dimakadaot-tan-awong itlog,” mipasidaan ang usa ka pulyeto sa Humane Society sa Tinipong Bansa, “nagpahipi ang hataas, natagong kasaysayan sa dako kaayong pag-antos.” Nga kompleto sa mga letrato sa mga inayan ug mga manok nga gihuptan sulod sa gagmayng mga tangkal ug mga halwa, ang pulyeto misumbong nga kining mga kahimtanga, nga kaylap sa industriya sa karneng baboy ug manok, nagahimo sa “usa ka platong bacon ug itlog nga sama ra sa ‘pamahaw sa kapintasan.’” Dayag, adunay kusganon ug sinserong mga pagbati nga nalangkit sa pagdepensa sa mga katungod sa hayop.

Mga Sugilanong Makalilisang

Daghang tawo nagtuo nga ang pagsupak sa panukiduki diha sa kahayopan bug-os makataronganon. Usa sa mas daotag-dungog nga mga kaso naglangkit sa Head Injury Laboratory sa usa ka madungganong Amerikanhong unibersidad. Ang gikawat nga mga videotape nga gikuha panahon sa usa ka panglungkab sa mga matinguhaon sa kagawasan sa kahayopan nagpadayag “sa mga unggoy nga ang mga ulo gilamba sa usa ka makinang tigbunal, nga ang mga tigdukiduki nangatawa tungod sa pakalit-kalit nga panglihok sa mga hayop nga nadaot ang utok,” mitaho ang magasing Kiwanis sa Septiyembre 1988. Kadto mitultol sa pagsibog sa suportar sa gobyerno sa laboratoryo.

Anaa usab ang daotag-dungog Draize nga pagsulay, nga sinati kaayo sa mga industriya sa kosmetik, shampoo, deterhente, ug lihiya. Kini nga pagsulay gigamit sa pagsukod sa kahapdos sa mga produkto nga basin makasulod sa mga mata sa tawo. Nga naandan, gikan sa unom ngadto siyam ka puting koneho gibutang sa mga sepohan nga ang nigawas mao lamang ang ilang mga ulo ug mga liog. Kini nagpugong nila sa paglugod sa ilang mga mata tapos mahabubo kanila ang kemikal nga substansiya. Gitaho nga ang mga koneho namiliik sa kasakit. Bisag daghang tigdukiduki mapait nagasupak niining matanga sa pagsulay ug naninguha nga ihunong ang paggamit niini. Ang mga kalihokan maylabot sa mga katungod sa mga hayop nagpamatuod sa daghang sugilanong makalilisang nga natawo sulod sa mga laboratoryo sa panukiduki diha sa kahayopan.

Ang mga matinguhaon sa kagawasan sa kahayopan walay dakong pagtahod sa gikutlo ganina nga si Dr. Robert White. Ang American Anti-Vivisection Society misulat nga siya “mao ang daotag-dungog nga vivisector nga taga-Cleveland nga nag-ilis sa mga ulo sa mga unggoy ug nagbutang sa mga utok sa unggoy nga buhi sa pluwido, sa gawas sa lawas.”

Sama sa daghang lantugi, adunay duha ka hingapin, ug unya anaa ang tungatungang paagi nga nagasulay sa pagkuha sa labing maayo ug pagwagtang sa pinakadaotan sa mga epekto. Pananglitan, may praktikal bang mga kapuli sa pag-eksperimento diha sa kahayopan? Ang bug-os nga pagsalikway ba sa panukiduki diha sa kahayopan ang bugtong nagalungtad, timbang nga tubag? Ang sunod namong artikulo maghisgot niining mga pangutanaha.

[Kahon sa panid 9]

Nagkabanging mga Hunahuna

“AKO nagtuo nga ang mga hayop may mga katungod nga, bisag lahi sa atoa, samang dimabalhin. Ako nagtuo nga ang mga hayop may katungod nga dili makaagom sa kasakit, kahadlok o pisikal nga kahikaw nga ipahamtang nato. . . . Sila may katungod nga dili sakiton sa bisan unsang paagi ingong kahinguhaan sa pagkaon, alang sa kalingawan o sa ubang katuyoan.”​—Naturalist nga si Roger Caras, ABC-TV News, U.S.A. (Newsweek, Disyembre 26, 1988).

“Sa pagtan-aw sa lapad nga hulagway, dili mahimong ako dili magpakabana sa labihan kadaghang kaayohan nga misangpot sa panukiduki. Ang mga bakuna, mga pagtambal, mga paagi sa siruhiya, ug mga palakaw nga naugmad sulod sa mga laboratoryo nakapataas ug dako sa gidahom nga gitas-on sa kinabuhi sa miaging siglo . . . Niining kahayaga, ang dili paggamit sa mga hayop alang sa panukiduki ang masabot nga di-maluluy-ong pagpili: Kita may paagi sa pagkat-on kon unsaon paghupay sa kasakitan apan wala mogamit niana.”​—Marcia Kelly, Health Sciences, Fall 1989, University of Minnesota.

“Ako magaingong ‘Dili’ sa pag-eksperimento sa mga hayop. Dili lamang tungod sa etikal, kondili tungod ilabina sa siyentipikanhong mga katarongan. Napasundayag nga ang mga resulta gikan sa mga eksperimento sa mga hayop dili mapadapat sa mga tawo. Adunay kinaiyanhong balaod nga nalangkit sa metabolismo . . . nga sumala niana ang usa ka biokemikal nga reaksiyon, nga natukod alang sa usa ka espisye, angayan lang nianang linaing espisye ug dili alang sa uban. . . . Ang pag-eksperimento sa mga hayop maoy bakak, walay kapuslanan, gastoso ug mapintason pa.”​—Gianni Tamino, tigdukiduki sa University of Padua, pangunang tunghaan sa medisina sa Italya.

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga koneho diha sa mga sepohan nga gigamit alang sa Draize nga mga pagsulay diha sa mga mata

[Credit Line]

PETA

[Picture Credit Line sa panid 8]

Mga letrato sa UPI/Bettmann