Mga Panalipod ug mga Kapeligrohan
Ang Tawhanong Sistema sa Imyunidad Kanunay kita nga giatake sa mga mikrobyo sa minilyon, matinguhaon sa pag-atake sa atong haruhay mainit ug basaon nga mga lawas. Kon sila makasulod, sila makurat. Sila atubangon sa katingad-anan komplikadong sistema sa imyunidad—ang milyon-milyong linain kaayong mga selula nga gipaigo sa hilabihan ka daghang mga protena. Ang magasing Time nag-ingon: “Ang sistema sa imyunidad mahimong ikatandi sa labing komplikadong organo kanila tanan, ang utok.” Dayon siya mikutlo sa imyunologo nga si William Paul: “Ang sistema sa imyunidad dunay kahibulongang katakos sa pakiglabot sa impormasyon, alang sa pagtuon ug sa panumdoman, sa pagmugna ug sa pagpundo ug paggamit sa impormasyon.” Si Dr. Stephen Sherwin midugang sa iyang pagdayeg: “Kini maoy usa ka katingalahang sistema. Kini makailag mga molekula nga wala pa gayod makataak sulod sa lawas. Kini makaila kon unsay iya niini ug kon unsa ang dili.” Ug kon kini dili makaila, gubat ang mosangpot, bug-os nga gubat.
Mga Carbohydrates nga mga Meryenda Ang pagkaong carbohydrates mopahinabog pagduka ug kakapoy human mokaon, bisan pag daghan ang glucose diha sa dugo sa tawo. Ang mga pagtuon nagpakita nga ang konsentrasyon ug mga grado sa pagsulay mas ubos human makakaon ug pagkaong carbohydrate. Ang kadaghanan kinsa sobrang makakaon mas gusto ug carbohydrates kay sa ubang mga pagkaon sa meryenda dili tungod kay hidlawon silag tam-is kondili tungod kay gusto usab sila ug tinapay ug pasta. Ang mga tigtabako nga moundang sa pagtabako hidlawon ug carbohydrates, ug ang hinungdan nga motaas ang ilang timbang kon sila moundang maoy tungod kay mokaon sila ug daghang tam-is, tugob sa carbohydrates nga mga pagkaon.
Risgo sa Sobra ug Timbang Alang sa hamtong ug batan-ong mga babaye ang sobra ug timbang sa bisan unsang sukod mopataas sa kapeligrohan sa sakit sa kasingkasing. Kini maoy sumala sa walo-ka-tuig nga pagtuon diha sa 116,000 ka nars gikan sa 30 ngadto sa 55 ang edad. Setenta porsiento sa sakit sa kasingkasing diha sa mga babayeng tambok ug 40 porsiento sa katibuk-ang mga babaye maoy tungod sa sobrang timbang. Ang taho sa balita mahitungod niini diha sa The New York Times nagpadayon: “Ang mga pagtuon sa miagi diha sa mga lalaki nagpakita nga ang kasarangang pagkasobrag timbag mopataas sa risgo sa sakit sa kasingkasing. Ugaling unang higayon pa kini nga ang mga risgo bisan sa dili-kaayo sobra ug timbang napamatud-an diha sa hamtong nga mga babaye, miingon si Dr. Charles H. Hennekens, usa ka epidemiologo sa Brigham and Women’s Hospital sa Boston ug awtor sa pagtuon. Ang mga resulta nagpakita nga ang ‘pagkatambok anaa uban dinha sa pagpanabako ug sobrang pag-inom ug alkohol ingong usa ka pangunang hinungdan sa sobrang pagkamasakiton ug pagpangamatay sa Tinipong Bansa,’ siya miingon.”
Kamatayon sa mga Masuso Gilangkit sa Pagtabako Human sa tulo ka tuig nga pagtuon, duha ka doktor sa Sweden nakadiskobre ug dakong kalangkitan sa pagtabako ug sa sudden infant death syndrome, nga nailhang SIDS—usa ka termino alang sa mga kamatayon nga wala hibaloing mga hinungdan diha sa mga masuso gikan sa usa ngadto sa unom ka bulang edad. Sila si Dr. Bengt Haglund ug Sven Cnattingius nakahipos ug impormasyon maylabot sa 280,000 ka buhing mga batang gipanganak sa Sweden. Taliwala niining grupoha, 190 ka bata ang namatay tungod sa SIDS, ug gipasangil sa mga doktor ang pagtabako sa mga inahan alang sa 50 ka kamatayon. Ang mga inahan nga kasarangang nagapanabako sa panahon sa pagmabdos—usa ngadto sa siyam ka sigarilyo sa usa ka adlaw—maoy ka duha ka pilo nga sama sa dili-tigtabako nga may posibilidad nga mamatyan ug ilang mga masuso tungod sa SIDS. Ang mga hinabako—napulo o kapin pang sigarilyo sa usa ka adlaw—maoy tulo ka pilo nga nameligro. Si Dr. Haglund miingon: “Gikan sa mapanagan-ong punto de vista, ang pagtabako mao ang usa sa labing dakong hinungdan sa SIDS.” Siya miingon, hinunoa, nga ang ubang sosyo-ekonomikanhong mga hinungdan mahimong nalangkit: edad sa inahan, sosyal nga hut-ong, ug kon ang amahan nag-ipon ba ug puyo uban sa inahan ug anak. Ang taho diha sa The New York Times mihinapos: “Ang pagtuon nagpakita nga ang hitabo sa SIDS mas ubos diha sa mga nasod sa Scandinavia kay sa ubang industriyalisadong mga nasod sama sa Tinipong Bansa.”