“Spanish Flamenco” Kanhi Mao ang Among Kinabuhi
ADUNAY dakong kalainan tali sa pagtokar sa sista ug paghuyop sa trompeta. Bisan tuod gimahal ko ang flamenco nga sista sukad ako 17 anyos pa, ang trompeta, sa usa ka paagi, maoy nag-usob sa dalan sa akong kinabuhi. Kadto maoy sa dihang ako diha sa Spanish Air Force niadtong 1975. Apan una, pasaysaya ako sa unsang paagi nagustohan ko ang sista.
Gipadako ako sa Verdun, dapit sa mga mamumuo sa gawas sa Barcelona, ang puliking dunggoanan sa Mediteranyo sa Espanya. Ang akong amahan maoy usa ka flamenco nga magbabalak ug mahiligon niana. Si Mama maoy usa ka flamenco nga mag-aawit. (Ang flamenco maoy usa ka linaing estilo sa musika, awit, ug sayaw sa Andalusia nga naggikan sa mga Gypsies, mga Arabe, ug mga Hudiyo gatosan ka katuigan kanhi.) Ang akong amahan, nga sa nangagi taga-Baena, Córdoba, sa Andalusia, natural nga nahilig sa flamenco ug nagdasig nako sa pagtuon sa pagtokar sa sista. Mao nga ako nagtuon pinaagi sa usa ka pribadong magtutudlo sa duha ka tuig ug dayon nangitag trabaho. Kadto lisod makaplagan. Kay daghan man kaayong turista nagaduaw sa Espanya, ang flamenco pinangita kaayo.
Naporma ang Magkaparis sa Flamenco
Sa pagkompleto nako sa akong serbisyo militar, ako mitrabaho sa usa ka tablao nga gitawag El Cordobés sa Barcelona. Ang among Kinatsilang pulong tablao, o tablado, nga nagatumong sa usa ka pasundayag sa flamenco, nagagikan sa kahoy nga entablado nga ginama sa tablas nga ibabaw niana himoon ang flamenco nga sayaw. Giduyogan ko sa sista ang lalaki ug babayeng mga mananayaw (bailaores ug bailaoras) ingon man ang mga mag-aawit (cantaores) nga mao ang kasagarang kaduyog sa usa ka flamenco nga pasundayag. Alang niadtong dili sinati sa flamenco nga awit ug sayaw, ako makaingon lang nga kini usa ka arte nga nagsugod pa tingali sa kapanahonan sa pag-okupar sa Arabe sa Espanya (ika-8 hangtod ika-15ng siglo). Sa nangagi kadto gipasundayag ilabina sa mga mag-aawit ug mananayaw nga may kagikang Gypsy.
Samtang nagtrabaho sa El Cordobés, ako nakadayeg sa usa ka batan-ong mananayaw nga misulod sa kompaniya. Siya mao si Yolanda, nga taga Catalonia, usa ka gamayon, abtik nga mananayaw nga itom ug buhok ug itom nga mga mata. Giusob niya ang akong kinabuhi pinaagi sa pagkahimo nga akong asawa. Kami gikasal niadtong 1978 sa usa ka simbahang Katoliko sa Santa Coloma de Gramanet, duol sa Barcelona. Apan sa unsang paagi siya nakasulod sa kalibotan sa pagsayaw ug flamenco? Akong ipasaysay niya ang iyang estorya.
Musika ug Sayaw Diha sa Akong Dugo
Yolanda: Sukad sa pagkabata ako napuliki sa Katsilang musika. Ang akong amahan moangay mamati sa Sardana nga musika, nga naandan sa Catalonia, samtang ang akong inahan ug apohang-babaye kanunay magaawit sa sadyang mga jota sa Aragon. Sanglit ako may mga suliran sa akong mga tiil, girekomendar sa usa ka doktor nga ako mag-ehersisyo. Ingong sangpotanan, ako misugod sa pagtuon ug ballet. Sa dihang ako siyete anyos na, nakakita akog usa ka batang babaye nga nagsayaw ug flamenco, ug nagustohan ko kadto pag-ayo nga gibutang ako sa akong inahan sa usa ka tunghaan alang sa maong mga mananayaw.
Nagsugod ako sa pagsayaw nga maayo ug nagpasundayag sa peñas flamencas, o gagmayng mga teatro sa flamenco. Usa ka adlaw, sa dihang ako 14 anyos, ako naglakaw uban sa akong inahan ubay sa bantog nga Rambla de las Flores sa sentro sa Barcelona sa dihang among nakita ang usa ka karatula nga nagpahibalo sa El Tablao Flamenco, El Cordobés. Gisugyot ni Mama nga mosaka kami aron sa pagtan-aw kon basi sila nagkinahanglag mananayaw. Gidawat ako nila niadtong unang gabii. Ug kinsa ba ang maninista? Si Francisco (Paco) Arroyo, si kinsa sa kadugayan akong giminyoan! Karon makapadayon na siya sa estorya.
Usa ka Trompeta ug Usa ka Kausaban
Sa unsang paagi ang trompeta nahasulod sa akong estorya? Niadtong 1975, ako nagtrabaho sa air force (Academia General del Aire) sa militaryong prisohan sa La Manga del Mar Menor sa probinsiya sa Murcia. Ako ang tigtrompeta sa prisohan nga tighuyop sa mga panawag sa maadlaw alang sa opisyal nga mga kadete.
Samtang nag-alagad didto, namatikdan ko ang usa ka batan-ong priso, usa ka hilomon, mapaubsanong tawo. Nahibulong ako nganong siya napriso. Busa usa ka adlaw gisukna ko siya. Sa sinugdan siya nagpanuko nga makig-estorya kanako tungod sa mga lagda sa prisohan, apan ako namugos. Buot kong masayod. Siya misaysay nga siya napriso ingong Kristohanong pagtutol sa pagsundalo tungod sa konsensiya, nga usa sa mga Saksi ni Jehova, ug tungod sa personal nga pagtuo, siya midumili nga moalagad nga sundalo. Ako nahibulong bahin sa iyang mga tinuohan, mao nga ako iyang gisultihan nga siya nagtuo sa Bibliya ug ang mga kahimtang sa kalibotan karon gitagna diha sa maong basahon. Wala pa ako sukad makabasag Bibliya, mao nga gisukna niya ako kon buot ko bag kopya. Miingon ako nga buot ko.
Apan sa unsang paagi siya, nga usa ka priso nga gidid-an sa pagsangyaw, makakuhag Bibliya alang kanako? Usa ka adlaw ang pipila sa iyang kaubang mga Saksi nagdala kaniyag usa ka basket sa mga kahil ug natago sa tunga mao ang usa ka Bibliya ug ang librong Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon. Sekreto niyang gihatag kanako ang mga basahon, apan tapos niadto wala na ako makakita niya pag-usab. Sa wala madugay human niadto, migawas ako sa air force ug mibalik sa Barcelona. Kon unta nasayran ko ang iyang ngalan! Buot ko nga mahibalag siya pag-usab, sanglit siya gigamit sa pagpakita kanako sa kamatuoran sa Bibliya sa unang panahon.
Pagpaluag sa Pagkupot sa Flamenco
Sumala sa akong giingon sa miagi, si Yolanda ug ako nagminyo. Halos usa ka tuig ang milabay sa dihang usa ka adlaw may panuktok sa pultahan. Si Yolanda mitubag, ug dihay duha sa mga Saksi ni Jehova. Giingnan ko siya nga dili sila padayonon. Dayon nahinumdoman ko ang batan-ong lalaki sa prisohan ug ang mga libro nga iyang gihatag kanako. Gipasulod ko sila ug gisugdan ang pagsukna kanilag daghang pangutana. Ilang nasabtan nga kinahanglang hikayon ang dugang pagduaw, ug mao nga nasugdan ang usa ka pagtuon sa Bibliya sa sunod semana.
Sa wala madugay ako gisupak sa akong pamilya. Ang akong amahan miingon: “Palabihon ko pa nga ikaw usa ka kawatan kay sa usa sa mga Saksi ni Jehova!” Ang maong pagsupak nagkombinsir nako nga mas maayo pa nga kami magtrabaho sa laing nasod, nga layo sa pamilya. Busa sa 1981 kami nangadto sa Venezuela nga may usa ka kontrata sa trabaho. Sa wala madugay ang Saksing mga misyonaryo misugod sa pagtuon uban kanamo. Kami nakig-uban sa mga Saksi sa taastaas nga panahon nga wala makahimog dakong kauswagan. Sa kataposan, niadtong 1982, kami namalhin ngadto sa Tinipong Bansa, diin kami nakabatog trabaho diha sa usa ka Katsilang restawran sa Los Angeles, California.
Bisan pa sa negatibong mga tinamdan gikan sa among duruha ka mga pamilya, niadtong 1983 kami sa kataposan nabawtismohan sa Los Angeles. Ang akong amahan nayugot kaayo nga gimandoan niya ako sa pagkuha sa iyang apelyido, ang Arroyo, gikan sa akong ngalan. Hinuon, ang iyang tinamdan nausob na sukad niadto, ug karon siya nagadawat nag mga pagduaw gikan sa mga Saksi. Gawas pa, usa sa akong mga igsoong babaye karon nagatuon sa Bibliya.
Ang laing hinungdan nadugay kaming nabawtismohan mao nga kami nalambiggit pag-ayo sa kalibotan sa flamenco. Kadtong kinabuhia nagpapuliki kanamo sa mga magabii, kay kinahanglan nga kami magpasundayag diha sa mga naytklab ug mga restawran. Ang tag-iya sa restawran gusto nga kami maglingaw sa panahon sa Pasko ug sa mga parti sa adlawng-natawhan, ug kami dili gustong mokompromiso. Busa kami sa kataposan mibiya sa maong kalibotan.
Kasamtangan kami nakabatog duha ka anak, si Paquito ug si Jonathan. Aron makabuhi sa among pamilya, kami karon nangitag pangabuhi pinaagi sa pagtudlog sayaw ug sista ngadto sa mga estudyante nga moanha sa balay. Kini maghatag kanamog daghang panahon alang sa among pamilya ug sa among espirituwal nga intereses, apil usahay ang pagpauswag sa among buluhaton sa publikong pagsangyaw.
Butang Labi Pang Hinungdanon Kay sa Flamenco
Ang flamenco gipahayag sa lainlain kaayong estilo ug maoy tinuod nga pasundayag sa karaang kasugiran sa Espanya. Gimahal namo gihapon kini ingong musika ug ingong pagpahayag sa tawhanong mga pagbati. Apan nasayod kami nga may butang nga labi pang hinungdanon sa kinabuhi—ang pag-alagad sa Diyos ug sa among isigkatawo.
Magkalingaw kami uban sa among Katsilang mga kaigsoonang lalaki ug babaye sa dihang panagsa kami may panagtapok nga may Mexicano ug Katsilang musika ug sayaw. Pagkamakalipay ang pagkakita sa panaghiusa sa katawhan ni Jehova gikan sa daghang kanasoran! Ug pagkakahimut-anan unya alang kanatong tanan nga makaambit sa dili na madugay sa among kasinatian sa musika sa sinaad nga bag-ong kalibotan sa Diyos diha sa hinlo, malinawon, naputli nga yuta!—Giasoy ni Francisco (Paco) ug Yolanda Arroyo.
[Mga hulagway sa panid 18]
Among pamilya nga andam mosangyaw sa balay-balay
Nagpasundayag sa flamenco alang sa usa ka grupo sa mga higala